Copyright © 2010 Państwowy Instytut Geologiczny
Transkrypt
Copyright © 2010 Państwowy Instytut Geologiczny
50. T O R F Y Torf jest osadem organicznym powstałym w późnym czwartorzędzie, głównie holocenie, utworzonym w czasie długotrwałego osadzania się częściowo rozłoŜonych szczątków roślin. Do procesu powstania torfu wymagany jest wysoki poziom wód gruntowych i niewielki dopływ powietrza. Ze względów na cechy genetyczne wyróŜnia się torfy: niskie, wysokie i przejściowe. Najbardziej zasobne w składniki pokarmowe są torfy typu niskiego występujące w dolinach rzek, w obniŜeniach terenowych oraz na brzegach jezior. Torfy typu wysokiego są ubogie w składniki pokarmowe i występują na wododziałach, natomiast torfy przejściowe charakteryzują się cechami obu typów łącznie. Geologiczne i jakościowe kryteria bilansowości dla złóŜ torfu to: minimalna miąŜszość złoŜa 1 m, maksymalny stosunek grubości nadkładu do miąŜszości złoŜa 0,5 oraz maksymalna popielność 30 %. O zastosowaniu torfu decydują następujące parametry jakościowe: • stopień rozkładu (wg von Posta: H1 - nierozłoŜony do H10 - zupełnie rozłoŜony) • popielność (zaw. substancji nieorganicznych w 100g suchej masy) • odczyn (pH) • stopień wilgotności • ocena bakteriologiczna (miano Coli). Torf jest stosowany w ogrodnictwie jako środek poprawiający strukturę gleby i rolnictwie jako nawóz organiczny oraz w lecznictwie (balneologii) jako środek do kąpieli i okładów (borowiny). W przeszłości torf słuŜył równieŜ jako opał. Dla celów ogrodniczych nadają się torfy lepszej jakości - o popielności nie większej niŜ 15 % i mniejszym stopniu rozkładu, w rolnictwie wykorzystuje się torfy dobrze rozłoŜone, o kwasowości (pH) powyŜej 4 oraz zawartości popiołu nie większej niŜ 25 %. Ponadto w rolnictwie i ogrodnictwie wykorzystywane są mieszaniny torfu z nawozami mineralnymi i mikroelementami, tzw. mieszanki torfowo-mineralne. Dla lecznictwa stosowane są torfy (borowiny) o odpowiedniej czystości mikrobiologicznej, znacznym stopniu rozkładu, konsystencji maziowej, duŜej zawartości czynnych związków organicznych i wilgotności ponad 75 %, nie przemroŜone. Ponad połowa torfowisk znajduje się w północnej części kraju. Torfowiska zajmują obszar ok. 1,2 mln ha, zawierając ponad 17 mld m3 torfu. Instytut Melioracji i UŜytków Zielonych zinwentaryzował około 50 tysięcy torfowisk , z czego około 36 % z nich stanowi potencjalną bazę zasobową eksploatacji torfu. W roku 2009 geologiczne zasoby bilansowe torfu wyniosły 75,68 mln t i w porównaniu z rokiem poprzednim uległy zwiększeniu o 1,37 mln t. Przyrost zasobów z tytułu udokumentowania nowych złóŜ zrekompensował ubytek z tytułu wydobycia. W 2009 r. przybyło 21 nowych złóŜ udokumentowanych jako złoŜa samodzielne bądź jako kopalina towarzysząca lub współwystępująca w złoŜach kredy lub kruszywa naturalnego, o łącznych zasobach ponad 2,31 mln m3. Copyright © 2010 Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy TORFY 2 Stan geologicznych zasobów złóŜ torfu, stopień ich rozpoznania oraz zagospodarowania przedstawiono w tabeli 50.1. Tabela 50.1 TORFY - mln t Zasoby geologiczne bilansowe Razem A+B+C1 C2 75.68 63.16 12.52 pozabilansowe 7.51 w tym - zasoby złóŜ zagospodarowanych 90 47.97 47.94 0.04 65 44.50 44.46 0.04 5.05 4.44 29.13 28.10 - 0.60 1.03 w tym - zasoby złóŜ nie zagospodarowanych Razem 105 23.74 11.49 12.25 1. ZłoŜa rozpoz. szczegółowo 85 11.49 11.49 2. ZłoŜa rozpoz. wstępnie 20 12.25 0.00 12.25 1.60 1.33 0.27 0.95 0.95 - w tym - złoŜa, których eksploatacji zaniechano 48 3.97 3.73 0.23 0.87 - 0.87 - Ilość złóŜ Wyszczególnienie I. ZASOBY OGÓŁEM 243 Razem 1. ZłoŜa zakładów czynnych 2. ZłoŜa eksploatowane okresowo Razem - 1. Eksploatacja zaniechana 25 48 3.47 3.47 3.97 3.73 0.23 Zasoby przemysłowe 30.08 Wzrost ilości zasobów bilansowych ogółem było wynikiem znacznego przyrostu zasobów w niektórych województwach. Bilans zmian zasobów w poszczególnych województwach ( w tys. m3) jest następujący: przyrosty: ubytki: 1. kujawsko-pomorskie 190,57 1. lubelskie -165 2. lubuskie 143,86 2. łódzkie -2,16 3. podkarpackie 68,13 3. małopolskie -1,45 4. śląskie 1121,84 4. mazowieckie -311,31 5. wielkopolskie 415,48 5. podlaskie -103,77 6. zachodniopomorskie 234,29 6. pomorskie -39,84 7. warmińsko-mazurskie -182,09 ubytki ogółem (-) -805,62 przyrosty ogółem (+) 2174,17 Copyright © 2010 Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy TORFY 3 Według informacji nadesłanych od uŜytkowników złóŜ w 2009 roku wydobycie wyniosło 1 151,52 tys. m3 i wzrosło o 85 tys. m3 (8 %) w stosunku do ubiegłego roku. Ze złoŜa Bełchatów-p. Szczerców wydobyto z tzw. punktów eksploatacyjnych 0,47 tys. m3 torfów. W 2009 r. zostało skreślonych z bilansu zasobów kopalin 6 złóŜ torfów o łącznych zasobach 98 tys. m3. W roku 2009 import torfu i wyrobów z torfu był mniejszy w stosunku do roku poprzedniego o 15,69 tys. t i wyniósł 164,37 tys. t za 46,05 mln PLN, natomiast eksport kształtował się na tym samym poziomie co w ubiegłym roku i wynosił 51,71 tys. t za 23,17 mln PLN. Wielkość, wartość i główne kierunki importu i wyrobów z torfu przedstawiono w tabeli 50.2. Tabela 50.2 Kierunki polskiego importu i eksportu torfu i wyrobów z torfu IMPORT EKSPORT Lp. Kraj Ilość Wartość Lp. Kraj Ilość Wartość tys. ton tys. PLN tys. ton tys. PLN Świat (ogółem) 164.37 46 054 Świat (ogółem) 51.71 23 165 1 2 3 4 5 6 Łotwa Niemcy Litwa Białoruś Estonia Ukraina 51.27 21.12 35.84 42.29 3.00 5.88 15 558 10 702 9 105 6 606 1 534 1 272 1 2 3 4 5 6 Włochy Niemcy Słowenia Ukraina Białoruś Chorwacja 37.12 1.45 3.37 4.99 2.00 1.60 17 347 2 238 1 604 966 322 205 Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a takŜe wielkość wydobycia z poszczególnych złóŜ zestawiono w tabeli 50.3 Tabela 50.3 3 Wykaz złóŜ torfu - w tys. m Stan zag. złoŜa ZŁOśA UDOKUMENTOWANE złóŜ: 243 OGÓŁEM woj. dolnośląskie złóŜ: 1 1 Izera Skalno X* R woj. kujawsko-pomorskie złóŜ: 23 1 BoŜenkowo I R 2 Chrośna I T 3 CzarŜe I R 4 Dąbrówka I T Lp. Nazwa złoŜa Zasoby geologiczne przemybilansowe słowe Wydobycie 75 676.53 30 080.57 1 151.52 201.76 201.76 1 441.31 30.01 32.55 6.90 50.43 233.61 - 15.07 - Powiat lwówecki bydgoski bydgoski bydgoski bydgoski Copyright © 2010 Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy TORFY Lp. Nazwa złoŜa Stan zag. złoŜa R R Z Z E R R R R E R R T 4 Zasoby geologiczne przemybilansowe słowe 107.70 19.54 275.00 59.47 43.90 43.90 21.08 205.24 42.42 142.35 86.21 79.49 6.50 22.97 33.00 33.00 Wydobycie Powiat 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 Iwiec I Janowiec I Kaniewo Kaniewo II Krąpiewo Krąpiewo I Lisi Ogon I Nowe Dąbie VI Nowe Dąbie VII Pawłówek I Pawłówek II Pawłówek III Piastoszyn I 18 Rudaw R 132.60 - - 19 20 21 22 23 Sienno I Słończ Górny I Sokołowo Parcele Wieniec-A,B,C* Wojdal V* woj. lubelskie złóŜ: 25 Andrzejów Chojno dz.171 Dodatki-Rzeka Grabniak I Grabówka Hrud Kolechowice II Kolechowice III Kolonia Kulczyn dz. nr 69 Kozia Góra Krasew I Krowie Bagno I Krowie Bagno II Lubowierz Ludwin II Ludwinek Majdan Wielki I* Oleśniki Osowa dz. nr 353 Rudnik I Stary Majdan Stoczek Wytyczno Wytyczno I R T R E E 36.02 8.42 11.75 52.25 15.00 9 508.79 149.18 15.77 286.65 37.39 9.14 580.00 33.88 6.26 20.04 13.09 177.00 13.29 7.55 142.30 191.53 4 542.66 9.92 57.12 9.29 2 790.37 278.86 87.35 11.75 52.25 13.22 3 881.49 141.02 15.80 814.11 33.88 20.04 142.30 2 640.44 73.90 0.27 0.32 116.93 11.96 0.50 1.00 10.07 90.40 - 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 E T R Z Z P Z R E R Z M R E Z E R P R T P E Z T 9.58 4.90 - tucholski Ŝniński włocławski włocławski bydgoski bydgoski bydgoski Ŝniński Ŝniński bydgoski bydgoski bydgoski tucholski golubskodobrzyński bydgoski bydgoski włocławski włocławski inowrocławski włodawski chełmski łęczyński włodawski opolski bialski lubartowski lubartowski włodawski chełmski radzyński włodawski włodawski włodawski łęczyński łęczyński zamojski świdnicki włodawski kraśnicki włodawski radzyński włodawski włodawski Copyright © 2010 Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy TORFY Lp. Nazwa złoŜa 25 Wytyczno II woj. lubuskie złóŜ: 18 Bargów* Brzeźno Czarnowo Gajec Grabin Gronów Karszyn CA Konotop I Konotop III Lgiń II Lgiń V Lgiń VI Lubiechnia Mała Lubięcin Lubięcin I Ośno* Trzebule śytowań RC woj. łódzkie złóŜ: 12 Danielów Danielów I Huta Porajska Huta Porajska I JeŜów Napoleonów Napoleonów I Napoleonów III Napoleonów IV Napoleonów VI Piaszczyce Trząs woj. małopolskie złóŜ: 2 Pogórska Wola* Puścizna Wielka woj. mazowieckie złóŜ: 12 Biernaty Stare Hadynów Kanał Bieliński* Karaska I Kobierniki Pieróg Pieróg II Pieróg III 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 1 2 3 4 5 6 7 8 Stan zag. złoŜa E T R E R T E E E R R E R R R R P E T Z R E Z R Z Z Z R Z T R P E E E P E R R R R Zasoby geologiczne przemybilansowe słowe 50.15 1 712.50 215.47 13.06 84.30 4.50 35.39 15.30 49.69 229.08 215.47 64.00 126.00 6.10 8.45 23.00 64.90 51.60 888.20 42.78 6.15 402.55 92.30 3.83 10.93 143.71 92.30 4.81 21.64 5.67 10.68 5.11 95.86 100.31 353.97 171.46 34.00 319.97 171.46 3 342.68 2 672.61 445.34 445.34 41.16 15.68 358.20 2 117.17 2 106.45 171.16 15.07 13.94 30.18 - 5 Wydobycie 3.00 29.35 2.02 0.70 7.32 14.73 1.04 3.54 14.03 14.03 1.45 1.45 226.91 6.67 17.48 180.10 - Powiat włodawski sulęciński gorzowski krośnieński słubicki krośnieński krośnieński zielonogórski nowosolski nowosolski wschowski wschowski wschowski słubicki nowosolski nowosolski słubicki krośnieński krośnieński radomszczański radomszczański radomszczański radomszczański piotrkowski radomszczański radomszczański radomszczański radomszczański radomszczański radomszczański bełchatowski tarnowski nowotarski łosicki łosicki sochaczewski ostrołęcki płocki siedlecki siedlecki siedlecki Copyright © 2010 Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy TORFY Lp. 9 10 11 12 1 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 1 2 3 Nazwa złoŜa Wymyśle Nowe II Wymyśle Nowe III Wyrzyki IV Wyrzyki-Pólko woj. opolskie złóŜ: 1 Większyce* woj. podkarpackie złóŜ: 5 Podemszczyzna* Rzemień Sigiełki Studzieniec Wola Chorzelowska* woj. podlaskie złóŜ: 10 BerŜniki Dubowo Imszar II Imszar III Kolnica* OŜarki Podsokołda* Rabinówka Rajgród Zelwa woj. pomorskie złóŜ: 16 DarŜyno Góra III Góra IV Jałowiec Kaplica-Połęczyno Krakulice-Gać-Kompleks A Łubiana I Perlino Postolin-Cygusy Roszczyce II RóŜyny III Trzebielino Ustka* Wieliszewo Witanowo Witanowo II woj. śląskie złóŜ: 8 Babice Bronów A* Bronów B* Stan zag. złoŜa M M E Z P E R R T R P P E E R E R E Z P Z E E E E E R T T R R Z R T R E P R P 6 Zasoby geologiczne przemybilansowe słowe 146.12 105.14 4.34 287.90 - Wydobycie Powiat 22.66 - 287.90 - - 537.97 371.70 29.42 35.82 0.03 101.00 4 982.90 430.50 1 055.00 512.09 118.25 583.78 10.47 47.29 1 653.47 281.40 290.65 5 611.40 9.88 11.84 128.60 153.89 2498.93 9.00 6.00 58.00 72.20 16.27 85.19 196.00 1 743.10 197.50 425.00 1 326.83 56.56 951.00 115.00 371.73 371.70 0.03 1 553.99 104.77 17.90 1 431.32 1 651.77 128.60 153.89 819.78 6.00 36.70 258.00 248.80 110.39 - 0.61 0.61 97.77 14.00 0.11 1.88 81.78 90.71 8.92 0.56 12.70 4.11 56.42 8.00 0.74 - płocki płocki łosicki łosicki kędzierzyńskokozielski lubaczowski mielecki niŜański stalowowolski mielecki sejneński sejneński białostocki białostocki augustowski zambrowski białostocki białostocki grajewski sejneński słupski wejherowski wejherowski kwidzyński kartuski słupski kościerski wejherowski sztumski lęborski gdański bytowski słupski słupski bytowski bytowski raciborski bielski cieszyński Copyright © 2010 Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy TORFY Lp. 4 5 6 7 8 Nazwa złoŜa Stan zag. złoŜa Z R E E R Pawłówka A Pawłówka B Rudołtowice* Zabłocie* Zabłocie S woj. świętokrzyskie złóŜ: 2 1 Mosty III R 2 Siwice* Z woj. warmińsko-mazurskie złóŜ: 23 1 Biedkowo Z 2 Bornity I R 3 Budwity E 4 Florczaki Z 5 Frąknowo R 6 Józefowo E 7 Lutek Z 8 Lutek II Z 9 Lutek III Z 10 Lutek V Z 11 Ługwałd R 12 Malinowo III R 13 Niedrzwica E 14 Niedrzwica II* R 15 Niedrzwica III* E 16 Rapa R 17 Romoty P 18 Rucianka E 19 Skandawa-C* P 20 Warkałki Z 21 Wiłkajcie-Niedrzwica III R 22 Wojciechy-B* P 23 Zezuj Z woj. wielkopolskie złóŜ: 49 1 BarłoŜnia II M 2 BłaŜejewo-K* P 3 Borówiec R 4 Boruja Nowa AO R 5 Brzeźno JŁ R 6 Byszki P 7 Chlebowo E 8 Chorzemin II E 9 Długa Goślina E 10 Długa Goślina I T 11 DzierząŜno R 12 DzierząŜno 1 (pole A) E Zasoby geologiczne przemybilansowe słowe 26.42 27.28 104.51 104.51 6.49 5.88 39.57 187.61 104.85 82.76 9 638.93 4 190.55 204.31 51.50 1 400.69 1 048.85 8.21 27.29 3 528.80 2 208.49 0.44 1.14 113.14 34.70 1 021.91 756.91 166.51 0.56 3.20 48.99 342.10 381.63 127.31 629.20 24.10 945.10 754.40 tylko pzb. 3 386.89 901.02 120.00 7.81 8.14 20.45 78.80 8.69 26.11 26.11 10.10 18.97 18.91 19.98 19.98 4.22 4.22 7 Wydobycie 0.29 0.45 195.26 30.06 82.27 8.75 0.01 74.17 66.63 0.63 5.71 1.05 7.33 Powiat pszczyński pszczyński pszczyński cieszyński cieszyński kielecki buski braniewski braniewski ostródzki ostródzki nidzicki braniewski olsztyński olsztyński olsztyński olsztyński olsztyński nidzicki gołdapski gołdapski gołdapski gołdapski ełcki elbląski kętrzyński ostródzki gołdapski bartoszycki olsztyński wolsztyński śremski poznański nowotomyski wągrowiecki pilski obornicki wolsztyński poznański poznański złotowski złotowski Copyright © 2010 Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy TORFY Lp. Nazwa złoŜa Stan zag. złoŜa E R R R R R E R E E Z Z R M R Z Z 8 Zasoby geologiczne przemybilansowe słowe 23.47 23.47 31.07 8.79 15.46 16.88 6.81 276.09 276.09 42.07 37.60 37.60 31.50 20.24 19.32 15.09 21.40 3.94 8.65 - Wydobycie Powiat 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 DzierząŜno 2 (pole B) Gorszewice AW Górsko Gruszczyn JK Gruszczyn WWJ Jastrzębsko II Jastrzębsko Stare Kiełpinek II Kiełpinek II/1 Kuźnica Zbąska JS Kuźnica Zbąska KP Kuźnica Zbąska MRD Kuźnica Zbąska MRD I Kuźnica Zbąska RG Kuźnica Zbąska RG II Kuźnica Zbąska SR Kuźnica Zbąska SR II 18.70 4.78 3.60 2.00 - złotowski szamotulski wolsztyński poznański poznański nowotomyski nowotomyski złotowski złotowski Grodziski Grodziski Grodziski grodziski grodziski grodziski grodziski grodziski czarnkowskotrzcianecki złotowski wągrowiecki obornicki złotowski złotowski wągrowiecki wągrowiecki leszczyński złotowski pilski, złotowski złotowski wrzesiński gnieźnieński złotowski złotowski kaliski nowotomyski kościański nowotomyski 30 Kwiejce-Zbiornik D R 118.30 - - 31 32 33 34 35 36 37 38 39 Lędyczek Łękno Nienawiszcz FP Podgaje Potulice Stare Rybowo Rybowo-I Samica-Marcin II Skic Z Z T R E Z E R Z 81.79 242.38 90.02 51.30 296.70 232.29 37.49 80.00 118.40 90.02 290.10 37.49 - 1.20 1.64 - 40 Skic-Kujan R 830.70 - - 41 Stawnica R 42 Stroszki Z 43 StrzyŜewo Kościelne Z 44 Sypniewo I Z 45 Sypniewo III Z 46 Świerczyna 3 M 47 Władysławowo Z 48 Wydorowo E 49 Zbąszyń T woj. zachodniopomorskie złóŜ: 36 1 Bronowo* E 2 Człopa R Dąbrowa Nowogardzka3 R Karsk 4 Dziwogóra* R 50.48 31.35 69.00 14.71 9.82 11.74 33.41 85.36 32 752.54 339.82 551.00 77.03 14 034.18 339.82 - 19.99 296.06 1.28 - 993.70 - - goleniowski 112.60 - - świdwiński świdwiński wałecki Copyright © 2010 Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy TORFY 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 Gąsierzyno Golin Gołańcz* Grąbczyn Hanki-Mirosławiec Kamień Pomorski* Kazimierz III Kołatnik Kołobrzeg (p.I)* Kołobrzeg (p.II)* Kraśnik-Recz Łazice Łysinin Łysinin-pole B Malechowo Międzyzdroje* Mirosławiec JS Mirosławiec JS I Mosina Nosibądy Nowy Chwalim Stan zag. złoŜa R T P E T E E R E R P E E E P R R T E E E 26 Pęczerzyno-Rynowo T 576.11 170.11 - 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 Pilchowo II Porzecze* Przybiernówko-Grądy II Reptowo Rusinowo Samlino Sławoszewo Sławoszewo II Tanowo Wołowe Lasy R R E Z T E T T E R 22.30 70.38 14 421.59 1 666.44 132.83 596.27 17.20 8.90 21.76 146.74 4 999.77 53.87 596.27 - 118.02 14.00 9.96 - Lp. * 9 Nazwa złoŜa Zasoby geologiczne przemybilansowe słowe 212.00 37.65 282.00 99.36 243.30 195.90 572.45 572.45 199.10 199.10 137.85 2 826.51 2 826.51 1 508.00 1 021.40 760.36 179.86 124.33 124.33 19.20 373.14 18.27 100.91 41.69 1 628.70 1 061.93 142.80 123.00 2 725.88 2 591.26 Wydobycie Powiat 3.40 1.13 19.66 1.47 11.00 16.49 10.87 45.78 15.00 28.00 goleniowski wałecki gryficki szczecinecki wałecki kamieński szczecinecki wałecki kołobrzeski kołobrzeski choszczeński drawski drawski drawski sławieński m.Świnoujście wałecki wałecki szczecinecki szczecinecki szczecinecki łobeski, świdwiński policki sławieński gryficki stargardzki świdwiński kamieński policki policki policki wałecki - złoŜa, w których występują borowiny Opracowała: Janina Dyląg Copyright © 2010 Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy