docWstęp i spis treści (str. 1-9) - Wojewódzki Inspektorat Ochrony
download 
Reklamacja Transkrypt
Wstęp i spis treści (str. 1-9) - Wojewódzki Inspektorat Ochrony
INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA LUBELSKI URZĄD WOJEWÓDZKI WYDZIAŁ ŚRODOWISKA I ROLNICTWA URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO DEPARTAMENT ROZWOJU WSI I OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZKI FUNDUSZ OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ W LUBLINIE RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 2002 ROKU BIBLIOTEKA MONITORINGU ŚRODOWISKA LUBLIN 2003 CZĘŚĆ I. DZIAŁALNOŚĆ CZŁOWIEKA W ŚRODOWISKU 1 Wydano ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Lublinie Opracowano przez zespół pracowników: • Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Lublinie • Wydziału Środowiska i Rolnictwa Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego w Lublinie • Departamentu Rozwoju Wsi i Ochrony Środowiska Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubelskiego w Lublinie • Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Lublinie • Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Lublinie • Biura Planowania Przestrzennego w Lublinie • Stacji Chemiczno-Rolniczej Oddział w Lublinie • Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Lublinie pod kierunkiem • Leszka Żelaznego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Lublinie • Jana Buczmy Dyrektora Wydziału Środowiska i Rolnictwa LUW w Lublinie • Zdzisława Strycharza Z-cy Dyrektora Wydziału Środowiska i Rolnictwa LUW w Lublinie • Wojciecha Piekarczyka Prezesa Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Lublinie • Zygmunta Babkiewicza Dyrektora Departamentu Rozwoju Wsi i Ochrony Środowiska Urzędu Marszałkowskiego w Lublinie Redakcja • Joanna Bańkowska-Królikowska Z-ca Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Lublinie • Elżbieta Piebiak – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie • Elżbieta Pomorska – Wydział Środowiska i Rolnictwa LUW w Lublinie Komputerowe opracowanie graficzne: Przemysław Biernat, Teresa Grzywaczewska, Beata Grzywna, Dorota Lachowicz, Renata Lesicka Bernadeta Nowosielska, Irena Orzeł, Elżbieta Pomorska, Joanna Śluz, Jan Trokielewicz Zdjęcie na okładce Buczyna karpacka w Roztoczańskim Parku Narodowym fot. Wiesław Lipiec W opracowaniu wykorzystano materiały: • Cementowni „Chełm” S.A. w Chełmie • Cementowni „Rejowiec” S.A. w Rejowcu Fabrycznym • Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Lublinie • Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach • Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie • Zakładów Azotowych „Puławy” S.A. w Puławach • Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych w Puławach • Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji w Lublinie Raport zamieszczony jest na stronie internetowej WIOŚ Lublin pod adresem www.wios.lublin.pl Przygotowanie do druku: Wydawnictwo Naukowe Gabriel Borowski tel. (0-81) 534 17 15, www.wngb.com.pl Druk i oprawa: „baCCarat” s.c. ISBN 83-7217-199-8 2 RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 2002 ROKU ZAWARTOŚĆ RAPORTU Kolejna edycja Raportu prezentuje stan środowiska województwa w podziale na grupy tematyczne, ujmując wszystkie komponenty środowiska, ze wskazaniem na trendy zamian w nim zachodzących. Zawarte w opracowaniu dziesięć rozdziałów w sposób syntetyczny, poparty szeroką prezentacją graficzną, odzwierciedla efekty działalności wszystkich służb i instytucji zaangażowanych w szeroko pojętą „ochronę środowiska”. Rozdział I – Działalność człowieka w środowisku – przedstawiono główne działania wpływające na stan środowiska, tj. emisja zanieczyszczeń wprowadzanych do atmosfery, zanieczyszczenia odprowadzane do wód powierzchniowych i podziemnych, pobór wód podziemnych, gospodarka surowcami i odpadami oraz rekultywację terenów zdegradowanych. Rozdział II – Jakość podstawowych elementów środowiska – zawiera informacje dotyczące stanu czystości podstawowych komponentów środowiska (powietrze, wody powierzchniowe, wody podziemne, gleby, hałas, przyroda). Oceny jakości środowiska dokonano na podstawie badań monitoringowych oraz wyników kontroli przeprowadzonych przez: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie, Lubelski Urząd Wojewódzki, Wojewódzką Stację Sanitarno-Epidemiologiczną w Lublinie, Stację Chemiczno-Rolniczą Oddział w Lublinie, Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych w Lublinie, Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawie oraz Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach. W rozdziale tym przedstawiono także Projekt Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 dla województwa lubelskiego. Rozdział III – Działalność Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska – przedstawiono działalność Inspektoratu, obejmującą działania kontrolne, przeciwdziałania poważnym awariom oraz działalność laboratoryjną. W 2002 roku WIOŚ w Lublinie przeprowadził 1 219 kontroli w 1 103 zakładach, w tym 449 kontroli z pomiarami lub poborem prób do analiz. Szczegółową kontrolą objęto zakłady mające decydujące znaczenie dla stanu środowiska województwa ze względu na dużą ilość emitowanych zanieczyszczeń, tj.: Zakłady Azotowe w Puławach i Cementownia „Chełm” S.A. w Chełmie oraz inne zakłady uciążliwe dla środowiska i zdrowia ludzi. W wyniku kontroli wydano 785 zarządzeń pokontrolnych, skierowano 2 wnioski do organów administracji rządowej i 23 wnioski do organów administracji samorządowej. Łącznie wydano 327 decyzji wymierzających kary jednostkowe biegnące oraz 145 decyzji ustalających kary łączne na kwotę 1 160 535,10 zł. W czterech laboratoriach WIOŚ prowadzone są badania dla potrzeb Inspekcji, monitoringu, poważnych awarii i klientów zewnętrznych. Każde z laboratoriów posiada certyfikat Polskiego Centrum Akredytacji, potwierdzający, że system jakości funkcjonujący w laboratoriach spełnia wymagania norm Unii Europejskiej. Rozdział IV – Plan zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego – opisano główne kierunki polityki przestrzennej w sferze ekologicznej województwa lubelskiego. Rozdział V – Ochrona przed powodzią i usuwanie skutków powodzi – przedstawiono przebieg i skutki powodzi jaka wystąpiła na terenie województwa lubelskiego w 2002 roku. Rozdział VI – Międzynarodowa współpraca w zakresie ochrony środowiska – zaprezentowano międzynarodową współpracę z Białorusią i Ukrainą, a także przedstawiono proces tworzenia Międzynarodowych Rezerwatów Biosfery „Polesie zachodnie” i „Roztocze”. Rozdział VII – Działalność Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Lublinie – przedstawiono główne działania Funduszu ze wskazaniem efektów rzeczowych i ekologicznych. Rozdział VIII – Opłaty za korzystanie ze środowiska – omówiono ujednolicony system opłat za korzystanie ze środowiska (wszystkich jego elementów). Rozdział IX – Działalność Państwowej Straży Pożarnej w Lublinie w Zakresie Ratownictwa Chemicznego i Ekologicznego – omówiono formy ochrony ludzi i mienia przed wszelkimi zagrożeniami wynikającymi z praw przyrody oraz rozwoju cywilizacji technicznej. Rozdział X – Edukacja Ekologiczna – zaprezentowano główne formy edukacji ekologicznej przeprowadzonej przez Lubelski Urząd Wojewódzki, Zarządy Parków Krajobrazowych oraz pracowników naukowych wyższych uczelni lubelskich. Elektroniczna wersja Raportu dostępna jest na stronie internetowej WIOŚ Lublin pod adresem www.wios.lublin.pl Edycję wydawnictwa umożliwiła dotacja Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Lublinie. CZĘŚĆ III. DZIAŁALNOŚĆ WOJEWÓDZKIEGO INSPEKTORATU OCHRONY ŚRODOWISKA 255 SPIS TREŚCI OGÓLNE INFORMACJE O WOJEWÓDZTWIE .......................................................................................... 9 I. DZIAŁALNOŚĆ CZŁOWIEKA W ŚRODOWISKU .................................................................................. 11 1. EMISJA ZANIECZYSZCZEŃ DO POWIETRZA ................................................................................. 1.1. Podstawowe akty prawne ............................................................................................................ 1.2. Emisja zanieczyszczeń do powietrza ........................................................................................... 1.3. Transgraniczny przepływ zanieczyszczeń .................................................................................... 1.4. Realizacja zadań ochrony powietrza przez jednostki organizacyjne w 2002 r. ............................. 1.5. Wnioski ....................................................................................................................................... 13 13 13 17 17 18 2. PROMIENIOWANIE ........................................................................................................................... 2.1. Wstęp .......................................................................................................................................... 2.2. Promieniowanie naturalne i skażenia promieniotwórcze .............................................................. 2.2.1. Promieniowanie gamma .................................................................................................... 2.2.2. Koncentracja cezu ............................................................................................................. 2.2.3. Zawartość uranu ................................................................................................................ 2.2.4. Zawartość toru ................................................................................................................... 2.2.5. Zawartość potasu .............................................................................................................. 2.3. Elektromagnetyczne promieniowanie niejonizujące ..................................................................... 2.3.1. Uregulowania prawne ........................................................................................................ 2.3.2. Instalacje ........................................................................................................................... 2.3.3. Oddziaływanie na zdrowie i bezpieczeństwo ludzi ............................................................. 2.3.4. Zadania służb ochrony środowiska .................................................................................... 19 19 19 19 19 20 20 21 21 21 21 22 22 3. GOSPODARKA ŚCIEKOWA .............................................................................................................. 23 4. ZAOPATRZENIE W WODĘ ................................................................................................................ 4.1. Wody podziemne ......................................................................................................................... 4.2. Zaopatrzenie w wodę ................................................................................................................... 4.3. Zaopatrzenie w wodę do spożycia przez ludzi ............................................................................. 27 27 27 29 5. GOSPODARKA SUROWCAMI MINERALNYMI ................................................................................ 5.1. Surowce podstawowe (energetyczne) ......................................................................................... 5.2. Surowce pospolite ....................................................................................................................... 5.3. Szkody górnicze .......................................................................................................................... 33 33 33 34 6. GOSPODARKA ODPADAMI .............................................................................................................. 6.1. Wstęp .......................................................................................................................................... 6.1.1. Stan prawny ....................................................................................................................... 6.1.2. Założenia polityki ekologicznej województwa w zakresie gospodarki odpadami ................ 6.2. Odpady przemysłowe .................................................................................................................. 6.3. Odpady niebezpieczne ................................................................................................................ 6.4. Odpady komunalne ..................................................................................................................... 34 34 34 35 36 39 47 7. REKULTYWACJA TERENÓW ZDEGRADOWANYCH ...................................................................... 7.1. Wykorzystanie odpadów pogórniczych ........................................................................................ 7.2. Wykorzystanie odpadów paleniskowych ...................................................................................... 7.3. Inne formy rekultywacji ................................................................................................................ 7.4. Likwidacja zanieczyszczeń środowiska produktami naftowymi .................................................... 58 58 58 59 60 8. MASOWE RUCHY ZIEMNE – OSUWISKA ....................................................................................... 62 8.1. Ogólna charakterystyka rejonów osuwiskowych województwa lubelskiego ................................. 62 8.1.1. Wysoczyzna lessowa wzdłuż doliny Bystrej na odcinku od Nałęczowa do Bochotnicy (Płaskowyż Kazimierski – powiat Puławy) ......................................................................... 62 8.1.2. Dolina rzeczki Giełczew na odcinku Wygnanowice–Sobieska Wola (powiat świdnicki i lubelski) ........................................................................................................................... 63 8.1.3. Dolina Wieprza na odcinku Tarzymiechy I – Krasnystaw ................................................... 63 8.1.4. Wysoczyzna lessowa północno-zachodniej części Roztocza od miejscowości Zakrzew po Szczebrzeszyn ............................................................................................................. 63 8.1.5. Dolina Potoku Biała (Roztocze Zachodnie) pow. Janów Lubelski ...................................... 63 8.2. Wnioski i zalecenia ...................................................................................................................... 64 CZĘŚĆ I. DZIAŁALNOŚĆ CZŁOWIEKA W ŚRODOWISKU 3 II. JAKOŚĆ PODSTAWOWYCH ELEMENTÓW ŚRODOWISKA .............................................................. 65 1. POWIETRZE ...................................................................................................................................... 1.1. Wstęp .......................................................................................................................................... 1.2. System monitoringu jakości powietrza ......................................................................................... 1.3. Kryteria jakości powietrza ............................................................................................................ 1.4. Ocena jakości powietrza .............................................................................................................. 1.4.1. Wstępna ocena jakości powietrza ..................................................................................... 1.4.2. Bieżąca ocena jakości powietrza za 2002 r. ....................................................................... 1.4.3. Stan czystości powietrza w świetle badań monitoringowych .............................................. 67 67 67 67 67 67 70 72 2. WODY ................................................................................................................................................ 94 2.1. Wody powierzchniowe płynące .................................................................................................... 94 2.1.1. Organizacja monitoringu i kryteria oceny rzek ................................................................... 94 2.1.2. Kierunki zmian oceny jakości wód w świetle wymagań nowych przepisów prawnych ........ 96 2.1.3. Ogólna charakterystyka stanu czystości rzek w 2002 r. ..................................................... 97 2.1.4. Analiza jakości wody głównych rzek województwa w 2002 r. ........................................... 102 2.1.5. Monitoring geochemiczny osadów rzecznych ................................................................... 117 2.2. Jeziora ....................................................................................................................................... 123 2.2.1. Wstęp .............................................................................................................................. 123 2.2.2. Kryteria oceny jakości jezior i ich podatności na degradację ........................................... 124 2.2.3. Jakość wód jezior badanych w 2002 r. ............................................................................ 124 2.2.4. Jakość wód jezior badanych w latach 1992–2002 ........................................................... 131 2.3. Wody podziemne ....................................................................................................................... 135 2.3.1. Ocena jakości wód podziemnych .................................................................................... 135 2.3.2. Sieć krajowa monitoringu wód podziemnych ................................................................... 136 2.3.3. Monitoring wód podziemnych wokół składowisk odpadów ............................................... 136 2.3.4. Ocena jakości wód źródlanych ........................................................................................ 139 2.4. Stan sanitarny kąpielisk ............................................................................................................. 142 4 3. HAŁAS .............................................................................................................................................. 3.1. Wstęp ........................................................................................................................................ 3.2. Kryteria oceny hałasu ................................................................................................................ 3.3. Monitoring hałasu ...................................................................................................................... 3.4. Hałas komunikacyjny drogowy .................................................................................................. 3.4.1. Stan klimatu akustycznego na terenach położonych przy głównych trasach komunikacyjnych drogowych ........................................................................................... 3.4.2. Stan klimatu akustycznego na terenie miast województwa .............................................. 3.4.3. Stan klimatu akustycznego terenów rekreacyjno-wypoczynkowych ................................. 3.5. Hałas kolejowy ........................................................................................................................... 3.6. Hałas przemysłowy .................................................................................................................... 3.7. Podsumowanie .......................................................................................................................... 143 143 143 145 145 146 149 155 155 157 158 4. GLEBY ............................................................................................................................................. 4.1. Właściwości agrochemiczne gleb .............................................................................................. 4.1.1. Wstęp .............................................................................................................................. 4.1.2. Materiał i metody badań .................................................................................................. 4.1.3. Wyniki .............................................................................................................................. 4.1.4. Podsumowanie ................................................................................................................ 4.2. Monitoring gleb .......................................................................................................................... 4.2.1. Monitoring chemizmu gleb ornych (sieć krajowa) ............................................................ 4.2.2. Wpływ zanieczyszczeń komunikacyjnych na właściwości chemiczne gleb ...................... 4.2.3. Zanieczyszczenie gleb w rejonie składowisk odpadów komunalnych i przemysłowych ... 4.2.4. Monitoring gleb leśnych ................................................................................................... 159 159 159 159 160 162 162 164 166 167 168 5. PRZYRODA ..................................................................................................................................... 5.1. Rezerwat Biosfery „Polesie Zachodnie” ..................................................................................... 5.2. Projekt Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 dla województwa lubelskiego .................. 5.2.1. Wprowadzenie ................................................................................................................. 5.2.2. Metoda wyznaczania zasięgów przestrzennych ostoi Natura 2000 .................................. 5.2.3. Charakterystyka projektowanych ostoi Natura 2000 ........................................................ 170 170 172 172 173 174 RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 2002 ROKU 5.2.4. Powiązanie z obszarami chronionymi .............................................................................. 190 5.2.5. Ogólne zasady gospodarowania w ostojach Natura 2000 ............................................... 191 5.3. Stan zasobów leśnych ............................................................................................................... 193 5.3.1. Lasy Państwowe – zarządzane przez Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych w Lublinie. 194 5.3.2. Lasy nie stanowiące własności Skarbu Państwa ............................................................. 200 5.3.3. Cele i zadania gospodarki leśnej. .................................................................................... 200 5.3.4. Plany urządzania lasów ................................................................................................... 201 5.3.5. Realizacja zadań gospodarczych ..................................................................................... 203 III. DZIAŁALNOŚĆ WOJEWÓDZKIEGO INSPEKTORATU OCHRONY ŚRODOWISKA ....................... 209 1. DZIAŁALNOŚĆ KONTROLNA .......................................................................................................... 211 1.1. Zadania i formy działania WIOŚ ................................................................................................. 211 1.2. Kontrola zakładów najbardziej uciążliwych ................................................................................. 211 1.3. Działania pokontrolne ................................................................................................................ 212 1.4. Działania podejmowane przez kontrolowane zakłady w celu ograniczenia uciążliwości dla środowiska .......................................................................................................................... 215 1.5. Podmioty podejmujące działania proekologiczne ...................................................................... 215 1.6. Rozpatrywanie skarg i interwencji.............................................................................................. 216 2. PRZECIWDZIAŁANIE POWAŻNYM AWARIOM .............................................................................. 217 2.1. Analiza zaistniałych poważnych awarii (przykłady) .................................................................... 218 3. DZIAŁALNOŚĆ LABORATORYJNA ................................................................................................. 3.1. Akredytacja ............................................................................................................................... 3.2. Wyposażenie pomiarowe i badawcze ........................................................................................ 3.3. Współpraca między laboratoriami WIOŚ w Lublinie .................................................................. 220 220 221 222 IV. PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO ............. 1. Główne kierunki polityki przestrzennej w sferze ekologicznej ........................................................... 2. Harmonizowanie zagospodarowania przestrzennego z układem przyrodniczym i ochrona obszarów o specjalnych walorach .................................................................................................... 3. Ochrona i zrównoważone gospodarowanie zasobami naturalnymi ................................................... 4. Zachowanie i pomnażanie dziedzictwa przyrodniczego i walorów krajobrazowych ........................... 5. Poprawa jakości środowiska ............................................................................................................ 6. Wzrost bezpieczeństwa ekologicznego województwa ...................................................................... 223 223 223 225 227 228 230 V. OCHRONA PRZED POWODZIĄ I USUWANIE SKUTKÓW POWODZI ............................................ 231 VI. MIĘDZYNARODOWA WSPÓŁPRACA W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA .......................... 233 1. WSPÓŁPRACA MIĘDZYNARODOWA NA SZCZEBLU WOJEWODY LUBELSKIEGO .................. 233 2. WSPÓŁPRACA MIĘDZYNARODOWA WIOŚ LUBLIN .................................................................... 2.1. Współpraca z Białorusią i Ukrainą ............................................................................................. 2.1.1. Wstęp .............................................................................................................................. 2.1.2. Współpraca z Białorusią .................................................................................................. 2.1.3. Współpraca z Ukrainą ..................................................................................................... 2.2. Udział WIOŚ w ramach rządowych i pozarządowych międzynarodowych gremiach ................. 2.3. Udział WIOŚ w ramach prac Euroregionu BUG ........................................................................ 234 234 234 235 235 235 236 VII. DZIAŁALNOŚĆ WOJEWÓDZKIEGO FUNDUSZU OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ W LUBLINIE ...................................................................................................................... 237 VIII. OPŁATY ZA KORZYSTANIE ZE ŚRODOWISKA ............................................................................. 247 IX. DZIAŁALNOŚĆ PAŃSTWOWEJ STRAŻY POŻARNEJ W LUBLINIE W ZAKRESIE RATOWNICTWA CHEMICZNEGO I EKOLOGICZNEGO .................................................................. 251 X. EDUKACJA EKOLOGICZNA ............................................................................................................ 253 SPIS MAP ................................................................................................................................................ 254 ZAWARTOŚĆ RAPORTU ........................................................................................................................ 255 SUMMARY ............................................................................................................................................... 256 CZĘŚĆ I. DZIAŁALNOŚĆ CZŁOWIEKA W ŚRODOWISKU 5 SZANOWNI PAŃSTWO Z przyjemnością zapraszamy Państwa do lektury kolejnej edycji „RAPORTU o stanie środowiska województwa lubelskiego w 2002 roku” będącego swoistym kompedium wiedzy dotyczącej stanu środowiska województwa. Mamy nadzieję, iż prowadząc otwartą politykę informacyjną w zakresie ochrony środowiska, wskazując trendy zmian w nim zachodzących, zarówno tych pozytywnych jak i negatywnych, wypełniamy zadania: – informacyjno-edukacyjne społeczeństwa, – służymy pomocą w podejmowaniu strategicznych planów ochrony środowiska oraz przyjmowaniu priorytetów inwestycyjnych w tym zakresie. Tegoroczne wydanie, poza tematami będącymi kontynuacją poprzednich edycji, szeroko prezentuje bogactwo naszej przyrody na obszarach wytypowanych do sieci NATURA 2000. Zdajemy sobie sprawę, że tak pełna informacja o naszym środowisku mogła powstać dzięki wszystkim służbom i instytucjom, które brały bezpośredni udział w opracowaniu „RAPORTU”, bądź udostępniły materiały, zdjęcia itp. Tą drogą składamy im wszystkim podziękowania. mgr inż. Leszek Żelazny dr Jan Buczma mgr inż. Wojciech Piekarczyk mgr inż. Zygmunt Babkiewicz Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w Lublinie Dyrektor Wydziału Środowiska i Rolnictwa Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego w Lublinie Prezes Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Lublinie Dyrektor Departamentu Rozwoju Wsi i Ochrony Środowiska Urzędu Marszałkowskiego w Lublinie CZĘŚĆ I. DZIAŁALNOŚĆ CZŁOWIEKA W ŚRODOWISKU 7 OGÓLNE INFORMACJE O WOJEWÓDZTWIE Województwo lubelskie położone jest we wschodniej części kraju w międzyrzeczu Bugu od wschodniej strony, Wisły od strony zachodniej i Sanu i Tanwi od południa. Rzeka Bug, odcinek o długości 363 km. stanowi jednocześnie granicę państwa z Ukrainą i Białorusią. Długość granicy państwowej wynosi 394 km. Województwo lubelskie graniczy również z województwami: podlaskim, mazowieckim, świętokrzyskim i podkarpackim. Pod względem obszarowym województwo jest jednym z większych regionów administracyjnych w Polsce. Zajmuje powierzchnię 2 511 448 ha. W ogólnej powierzchni województwa lasy mają 22,4% udziału, użytki rolne stanowią 68,2% całej powierzchni. Podzielone jest na 24 powiaty oraz 213 gmin. Liczba ludności wynosi 2 227,6 tys. Największe ośrodki miejskie to: Lublin (354 tys.), Chełm (71 tys.), Zamość (69 tys.) i Biała Podlaska( 59 tys.), wg Urzędu Statystycznego w Lublinie dane za 2001 r. Na terenie województwa lubelskiego występują wszystkie typy gleb terenów nizinnych i wyżynnych Polski. Najlepsze gleby występują w środkowej części województwa obejmującej Wyżynę Lubelską z Roztoczem oraz zachodni kraniec Wyżyny Wołyńskiej. Wiąże się to z występowaniem w podłożu skał wapiennych pokrytych w większości płaszczem lessowym. Less stanowi skałę macierzystą dla bielicowych i brunatnych gleb lessowych oraz czarnoziemów. Prawie połowa gleb należy do najwyższych klas bonitacyjnych, co stwarza korzystne warunki rolnicze. Gleby użytkowane rolniczo na terenie województwa stanowią 10% powierzchni użytków rolnych Polski. Produkcji rolniczej sprzyjają też korzystne warunki klimatyczne. Województwo charakteryzuje się klimatem umiarkowanie kontynentalnym, przy czym można je podzielić na dwie części: północno- wschodnią, (Polesie Lubelskie, Podlasie, Małe Mazowsze) o klimacie bardziej wilgotnym i surowszym, południowo-zachodnią (Wyżyna Lubelska, Roztocze) o klimacie bardziej suchym nieco łagodniejszym. Najbardziej rozwinięte gałęzie przemysłu to: przemysł rolno-spożywczy, uwarunkowany rolniczym charakterem województwa oraz wydobywczy, związany z licznie występującymi zasobami surowców – ropy CZĘŚĆ I. DZIAŁALNOŚĆ CZŁOWIEKA W ŚRODOWISKU naftowej, gazu ziemnego, węgla kamiennego oraz kopalin – torfu, iłów, piasku. Wody powierzchniowe województwa – stawy, zbiorniki wodne, rzeki i jeziora zajmują około 35 600 ha, co stanowi 1,4% całego obszaru. Na Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim znajduje się 67 jezior. Obszar pojezierza należy do szczególnych miejsc pod względem klimatycznym, krajobrazowym, jest też główną bazą wypoczynkowo - wczasową w województwie lubelskim. Województwo lubelskie charakteryzuje się bardzo wysokimi walorami przyrodniczymi oraz różnorodnością biologiczną i krajobrazową, występuje tu ogromne bogactwo flory i fauny, zachowały się też siedliska lęgowe i bytowe rzadkich, często zagrożonych, gatunków zwierząt. Różnorodnymi programami ochrony objęto między innymi: żółwia błotnego – występującego najliczniej na lubelszczyźnie, susła perełkowatego – gatunek zagrożony wyginięciem, jedyne stanowisko w Polsce, oraz głuszca – wpisanego do „Polskiej czerwonej księgi zwierząt” oraz ekosystemy bagienne w Sobiborskim Parku Krajobrazowym. Na system obszarów chronionych województwa składają się: 2 parki narodowe – Roztoczański i Poleski, 17 parków krajobrazowych, 17 obszarów chronionego krajobrazu, 83 rezerwaty przyrody. W 2002 r. w kwietniu UNESCO ustanowiło Międzynarodowy Rezerwat Biosfery „Polesie Zachodnie”, obejmujący obszar na terytorium trzech państw: Polski, Białorusi, Ukrainy. Województwo lubelskie należy do zasobniejszych pod względem ilości występowania wód podziemnych. Głównym ich zbiornikiem jest niecka lubelska rozdzielona rzeką Wieprz na zbiornik lubelski i zbiornik chełmsko-zamojski. Na szczególną uwagę zasługuje rejon uzdrowiska Nałęczów, gdzie występują lecznicze wody mineralne-żelaziste, wspomagające leczenie chorób układu krążenia. Ze względu na swoje położenie woj. lubelskie pełni ważną rolę w kontaktach ze Wschodem. Funkcjonują tutaj przejścia graniczne polsko-białoruskie w Kukurykach, Terespolu, Sławatyczach i polsko-ukraińskie w Dorohusku, Zosinie i Hrebennem. 9 Podzia³ administracyjny woj. lubelskiego WOJ. PODLASKIE B I A Konstantynów Rokitno Bia³a Podl. Zalesie O M A Z W O J . £uków K³oczew 48 U³ê¿ 48 Pu³awy Sosnowica Stary Brus Lubartów Kamionka 17 Ostrów Lub. Serniki Puchaczów Me³giew Kamieñ 17 Modliborzyce Chrzanów Godziszów Janów Lub. 19 Nielisz W O J. Ksiê¿pol Obsza O K Krynice Tarnawatka Mircze Tyszowce Rachanie Dolhobyczów £aszczów Telatyn 17 Ulhówek Jarczów Susiec £ukowa P oznaczenia dróg krajowych Werbkowice Tomaszów Lub. Józefów Tarnogród D Adamów Krasnobród Aleksandrów Biszcza Mi¹czyn 74 Sitno £abunie Komarów Osada Tereszpol Bi³goraj drogi drugorzêdne Zamoœæ Zwierzyniec Zosin 74 Trzeszczany 74 Szczebrzeszyn 74 Potok Górny Horod³o Hrubieszów Grabowiec Stary Zamoœæ Frampol Legenda: trasy kolejowe drogi g³ówne Skierbieszów Su³ów Radecznica Goraj Uchanie A 19 Wojs³awice Dubienka Bia³opole Izbica Rudnik Zakrzew Leœniowice N Batorz Siennica Ró¿ana Kraœniczyn ¯ó³kiewka Wysokie Dzwola granica pañstwa granica województwa granica powiatu granica gminy Krasnystaw Gorzków Turobin Potok Wielki ¯mudŸ Górny Krzczonów Rybczewice Zakrzówek Szastarka Rejowiec I 74 Trzydnik Du¿y Dorohusk Rejowiec F. A Annopol Goœcieradów Che³m R Kraœnik 12 Fajs³awice £opiennik 19 Dzierzkowice Siedliszcze Trawniki Piaski Jab³onna Bychawa Wilko³az Sawin Wierzbica K 17 G³usk Niedrzwica Du¿a Borzechów Cyców Ruda Huta Milejów Œwidnik Be³¿yce Urzêdów Wola Uhruska £êczna Strzy¿ewice Józefów Hañsk U Konopnica Chodel £aziska 82 Spiczyn Wólka LUBLIN Wojciechów Poniatowa Uœcimów Ludwin Niemce Garbów Jastków Janowiec Kazimierz D. W¹wolnica 17 Na³êczów Opole Lub. W³odawa Urszulin Kurów Koñskowola Markuszów Wilków Karczmiska Wyryki Dêbowa K³oda NiedŸwiada 19 ¯yrzyn Abramów Hanna Podedwórze Firlej Michów Baranów Jab³oñ Siemieñ Ostrówek Jeziorzany Sosnówka Milanów Parczew Czemierniki Kock Nowodwór S³awatycze Wisznice 63 Wohyñ Borki Adamów Stê¿yca Dêblin Roskosz Komarówka Podlaska Radzyñ Podl. Wojcieszków Kodeñ Tuczna 19 63 Serokomla Ryki £omazy Drelów Ulan-Majorat Krzywda 17 Piszczac K¹kolewnica Wsch. Stanin Terespol 2 Miêdzyrzec Podl. Trzebieszów 63 Wola Mys³owska 19 Kukuryki 19 Stoczek £ukowski 76 WOJ. ŒWIÊTOKRZYSKIE 68 Leœna Podl. O R U Œ W I E C K I E £ Janów Podl. Be³¿ec Lubycza Królewska Hrebenne AR PA C K I E powiaty grodzkie miasto powiatowe przejœcia graniczne stolica województwa 10 RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 2002 ROKU
