Elżbieta Zydroń nauczyciel gimnastyki korekcyjnej Profilaktyka wad

Elżbieta Zydroń
nauczyciel gimnastyki korekcyjnej
Profilaktyka wad postawy
ic
a
Warunki, w jakich żyjemy, mają największy wpływ na organizm dziecka. Niestety nie
sprzyjają one jednak zdrowiu. Szybki rozwój współczesnej cywilizacji idzie w parze z coraz
większym ograniczeniem aktywności ruchowej dziecka: siedzący tryb nauki, siedzący tryb
pracy, siedzący tryb spędzania wolnego czasu (telewizja, kino, komputer) często w
nieprawidłowej pozycji. Młode pokolenia spędzają mniej czasu na zajęciach ruchowym na
świeżym powietrzu, a więcej przed komputerem i telewizją. Mała aktywność ruchowa
sprawia, że mięśnie są coraz słabsze, a układy krążenia i oddechowy mniej wydolne.
Organizm dziecka staje się przez to bardziej podatny na niekorzystne zmiany, których
konsekwencją są wady postawy ciała: deformacja kręgosłupa, klatki piersiowej, miednicy
czy kończyn dolnych. Najnowsze statystyki podają, że z roku na rok następuje wzrost liczby
dzieci z wadami postawy.
D
ęb
Rola środowiska rodzinnego dziecka w kształtowaniu prawidłowej postawy.
SP
3
W większości polskich domów dziecko jest traktowane z ogromną troską. Wielu
rodziców podporządkowuje swe życiowe plany interesom i potrzebom dziecka. Niestety to
nastawienie na troskę o interesy dziecka nie zawsze łączy się z rozsądnym kierowaniem jego
rozwojem i dbałością o zdrowie. Rodzice udają się do lekarza - specjalisty, gdy występują
poważne objawy chorobowe. Drobne odchylenia od normy, niezbyt prawidłowy rozwój są
lekceważone przez najbliższe środowisko. Bywa, że „gdy rówieśnik ich dziecka jest cięższy i
grubszy wpadają w rozpacz i prowadzą swoje dziecko do lekarza, żeby dał mu coś na apetyt.
Ale nie martwią się, że ich dziecko garbi się, niechętnie się bawi, jest ospałe, ma bladą cerę –
to nic, z tego dziecko wyrośnie. Najczęściej wyrasta, ale często rośnie krzywe.”
Wpływ postawy ciała nie ogranicza się jedynie do narządów ruchu. Nawet niewielkie
wady postawy powodują przesunięcia narządów wewnętrznych, zwiększają zużycie energii,
utrudniają przemieszczanie krwi w tętnicach i żyłach, pogarszają wentylację płuc.
Wada postawy jest początkiem choroby przebiegającej skrycie i podstępie. W dzieciństwie i
młodości nie powoduje w zasadzie żadnych dolegliwości ani nie przysparza większych
kłopotów. Wcześnie nierozpoznana, zatem i nieleczona, utrwala się, co może prowadzić do
przykrych bólów kręgosłupa u człowieka dorosłego.
Prawidłowa postawa ciała
W okresie szkolnym rozróżnia się dwa okresy krytyczne w kształtowaniu postawy
dziecka, gdyż wtedy powstaje lub ujawnia się najwięcej wad postawy.
Pierwszy okres krytyczny ( 6-7 lat) związany jest ze zmianą trybu życia dzieci. Istota tej
zmiany tkwi w przejściu z indywidualnie regulowanego przez dziecko reżimu ruchu, wysiłku
i odpoczynku w narzucony kilkugodzinny system przebywania w szkole w pozycji siedzącej.
Dlatego w tym okresie ważna jest dbałość o zapewnienie dziecku odpowiednich warunków
życia pracy i wypoczynku, tak w szkole jak i w domu.
Drugi okres krytyczny w kształtowaniu postawy ciała dziecka przypada na wiek pokwitania,
charakteryzujący się intensywnym przyrostem wysokości ciała ( nawet do 20 cm ), tzw. skok
pokwitaniowy. Siła mięśni odpowiedzialnych za postawę ciała jest niewystarczająca do jej
stabilizacji w tych warunkach, gdyż szczyt jej przyrostu następuje ok. 14 miesięcy po
szczycie wzrastania wysokości. Należy podkreślić, że istnieje duża zmienność wieku, w
którym poszczególne dzieci rozpoczynają i kończą okres pokwitania (ok. 5 lat). U dziewcząt
proces ten przebiega w granicach 8,5 – 13,5 lat, u chłopców dwa lata później.
Najczęściej spotykane wady postawy:
Plecy okrągłe
Wada charakteryzuje się zwiększonym wygięciem kręgosłupa ku tyłowi w odcinku
piersiowym. Dziecko ma głowę i barki wysunięte do przodu, łopatki odstające. Potocznie
mówi się o takim dziecku, że się garbi.
D
ęb
ic
zmęczenie dziecka pozostającego zbyt długo w pozycji siedzącej,
nieodpowiednio dobrane do wzrost meble ( w szkole i w domu),
przyjmowanie złej pozycji podczas siadu,
nawyk złej postawy,
osłabienie mięśni grzbietu,
niewłaściwe ułożenie podczas snu,
osłabienie po chorobie,
słaby wzrok,
chęć ukrycia przez dziewczynki rozwijających się piersi,
nadmierna w stosunku do rówieśników wysokość ciała.
SP
3
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
a
Przyczyny:
Skutki:
Ograniczona ruchomość klatki piersiowej utrudnia swobodne oddychanie, płuca są źle
przewietrzone. Skłonność do schorzeń dróg oddechowych. Praca serca ograniczona,
wydolność zmniejszona.
Plecy wklęsłe
Plecy dziecka mają zwiększone przodowygięcie kręgosłupa w odcinku lędźwiowym. W
sylwetce dziecka uwidacznia się wysunięty do przodu, wypukły brzuch, natomiast klatka
piersiowa i piersiowy odcinek kręgosłupa mogą być nieco spłaszczone lub pozostać w
normie. Miednica ma zwiększone przodopochylenie. Mięśnie brzucha, pośladkowe oraz
zginacze stawu kolanowego są osłabione. Natomiast nadmiernie napięte są mięśnie grzbietu
w odcinku lędźwiowym i zginacze stawu biodrowego.
Przyczyny:
•
•
•
•
noszenie plecaka ze zbyt długimi paskami,
nieprawidłowy sposób noszenia ciężarów,
zbyt wczesne noszenie wysokich obcasów,
złe ułożenie podczas snu.
Skutki:
•
•
•
•
•
prowadzi do opadania wnętrzności,
pogarszają się czynności trawienne,
zaburzenia w miesiączkowaniu u dziewcząt,
występują chroniczne zaparcia,
bóle przeciążeniowe kręgosłupa.
Plecy płaskie
Charakteryzują się spłaszczeniem obu krzywizn kręgosłupa.Spotyka się je u dzieci wątłych,
słabo umięśnionych.
Przyczyny:
pionowe ustawienie kości krzyżowej
ic
spłaszczone krzywizny kręgosłupa nie spełniają roli amortyzatora,
częste bóle głowy podczas podróży,
bóle kręgosłupa
D
ęb
•
•
•
a
Skutki:
Boczne skrzywienie kręgosłupa (skolioza)
Najczęstszą postacią jest skrzywienie piersiowe prawostronne, zniekształcające klatkę
piersiową i zawarte w niej narządy.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
asymetria długości kończyn,
jednostronne płaskostopie,
jednostronne zwichnięcie biodra,
niedostosowanie ławki do wzrostu,
siedzenie na podkurczonej nodze,
stałe obciążanie jednej ręki,
nawykowe stanie na jednej nodze,
spanie na tym samym boku,
jednostronne osłabienie wzroku lub słuchu.
SP
3
Przyczyny:
Skutki:
•
•
•
•
zaburzenie symetrii budowy ciała,
zniekształcenie kręgosłupa i żeber,
zmniejszenie pojemności życiowej płuc,
zaburzenia czynności narządów wewnętrznych.
Kolana koślawe
Kolana dziecka skierowane są do środka, uda w stosunku do podudzi tworzą literę „ X „ w
pozycji stojącej są od siebie oddalonej.
Przyczyny:
•
•
•
•
•
krzywica,
nadwaga,
niedobór witaminy D3,
zmuszanie dziecka do wczesnego wstawania i chodzenia,
nawykowy siad na piętach z kolanami złączonymi.
Skutki :
•
•
a
płaskostopie
niewydolność chodu
ic
Kolana szpotawe
D
ęb
Kończyny przyjmują ułożenie w kształcie litery „ O” - największe wygięcie znajduje się
zwykle w górnej części podudzia.
Przyczyny:
krzywica,
otyłość,
zbyt wczesne chodzenie,
nawykowy siad skrzyżny.
SP
3
•
•
•
•
Skutki:
bóle kończyn dolnych
Płaskostopie
Brak wysklepienia podłużnego i poprzecznego stopy w skutek osłabienia mięśni powodujący
osłabienie funkcji amortyzacyjnej kręgosłupa.
Przyczyny:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
zbyt wczesne chodzenie ( przynaglanie przez rodziców),
zbyt wczesne zakładanie ( nie chodzącemu dziecku) obuwia,
za długie, męczące malucha spacery,
otyłość,
skoki na twardym podłożu,
długotrwałe siedzenie ze zwieszonymi nogami ( słabe ukrwienie kończyn),
źle dobrane obuwie,
krzywica,
niewydolność mięśni krótkich stóp.
Skutki:
•
•
bóle przeciążeniowe kręgosłupa wskutek zaburzenia funkcji amortyzacyjnej,
bóle przy długotrwałym staniu i chodzeniu,
Organizacja warunków życia dziecka pod kątem profilaktyki i przeciwdziałania wadom
postawy
a
Organizacja warunków życia dziecka ma duży wpływ na jego postawę. W tej sferze
wszystko zależy od świadomości i aktywności rodziców. Na wyrównanie czynnika
wrodzonego czy patologicznego mamy znacznie mniejszy wpływ niż na organizację
właściwych warunków środowiskowych. Przemyślana organizacja warunków życia w
systemie 24 - godzinnym stwarza sytuację, w której gimnastyka korekcyjna może dać
oczekiwane rezultaty.
D
ęb
ic
Sen dzieci młodszych powinien trwać minimum 10 -11 godzin na dobę. Dziecko powinno
mieć łóżko o twardym nie uginającym się materacu, małą poduszeczkę, której grubość
powinna wynosić tyle, żeby wypełnić przestrzeń zawartą między barkiem a uchem w pozycji
leżenia na boku. Najbardziej korzystną pozycją podczas snu jest leżenie na plecach.
Dojście do szkoły w warunkach zajmuje dziecku przeciętnie 10 –20 min. Dzieci powinny
nosić książki w plecaku tak, aby jego zawartość nie przesuwała się, a ich ciężar nie był zbyt
duży. Przeciążony plecak prowokuje do nadmiernego pochylania się w przód dla
zrównoważenia jego ciężaru.
SP
3
Praca w szkole odbywa się w warunkach kilkugodzinnego siedzenia w ławkach, dlatego
odpowiednie ich proporcje mają znaczny wpływ na postawę. Należy dążyć do tego, aby w
miarę możliwości zapewnić dziecku odpowiednie warunki pracy.
Ćwiczenia śródlekcyjne i swobodny ruch w czasie przerw mogą stać się częściowym
antidotum przeciwko tym negatywnym wpływom.Oddziaływanie ćwiczeń śródlekcyjnych z
punktu widzenia ich wpływu na narząd ruchu skierowane jest na napięcie grup mięśniowych
rozciągniętych wskutek siedzenia w ławkach, z jednoczesnym rozciągnięciem i rozluźnieniem
mięśni nadmiernie napiętych, włączenie do pracy większych zespołów mięśniowych, a także
układów krążenia i oddychania.
Lekcje wychowania fizycznego powinny obejmować większość dzieci z wadami postawy.
Pamiętać należy o przeciwwskazaniach. W praktyce zbyt wiele dzieci z wadami, zwłaszcza ze
skoliozami zwalnianych jest z zajęć. Zuboża to ich aktywność ruchową, wyobcowuje ze
środowiska rówieśników, a często stwarza podłoże do dodatkowych kompleksów.
Zajęcia pozalekcyjne dla dzieci z wadami postawy powinny obejmować ćwiczenia
specjalistyczne na sali i na basenie, a także ćwiczenia indywidualne ( pod okiem rodzica) w
domu. Jeżeli dziecko ma czas i chęci, może uprawiać wybraną, zaakceptowaną przez lekarza
dyscyplinę sportową.
Odrabianie lekcji jest bardzo ważnym elementem ze względu na postawę przy pracy.
Ponieważ dziecko spędza codziennie kilka godzin nad odrabianiem lekcji, działanie pozycji i
czynnika czasu może być wykorzystane w celach poprawy postawy, zaś zbagatelizowanie tej
możliwości – wpływać wręcz szkodliwie. Należy przestrzegać pewnych norm: biurko dziecka
musi mieć kształt kwadratowy lub prostokątny, musi być dobrze oświetlone, o wysokości
takiej, by przy siedzeniu dziecko opierając się przedramionami o blat miało kręgosłup
wyprostowany i barki ustawione poziomo. Wysokość krzesła powinna odpowiadać długości
podudzi ( stopy oparte o podłogę), wymodelowane oparcie podpiera odcinek lędźwiowo –
piersiowy kręgosłupa. Zasadą obowiązującą przy odrabianiu lekcji jest zmienność pozycji.
Odżywianie powinno być pełnowartościowe. W przypadku znacznej nadwagi należy
stosować dietę odchudzającą zgodnie z zaleceniami lekarza.
D
ęb
ic
a
Prawidłowa postawa ciała zabezpiecza organizm przed ujemnymi wpływami
środowiska, co pozostaje w ścisłym związku z utrzymaniem zdrowia człowieka. Sprawność
organizmu, jego zdolność do pracy jest w poważnej mierze uzależniona od postawy ciała..
Mięśnie i narządy wewnętrzne mają wtedy lepsze warunki do pracy, a estetyczna sylwetka
pozwala na harmonijne wykonywanie ruchów. Postawa ciała odzwierciedla w dużej mierze
stan psychiczny. Tylko aktywność fizyczna jest w stanie skutecznie wspomagać rozwój
fizyczny a na zasadzie pełnej harmonii - także rozwój psychiczny i społeczny. Nie ma
żadnego innego sposobu wspomagania zdrowia. Najlepsze odżywianie, odżywki lub leki w
żadnej mierze nie zastąpią ruchu. Ruch i aktywność są fundamentem - podstawą zdrowia.
SP
3
Mając na uwadze wyżej wymienione względy oraz dobro dziecka prowadzimy w
naszej szkole gimnastykę korekcyjną. Jeżeli zgodzimy się, że zdrowie jest dla człowieka
jedną z najważniejszych spraw życiowych to oczywisty będzie fakt zabiegania o nie już od
najwcześniejszych lat życia.