DWA JUBILEUSZE PROFESOR BOŻENY

DWA JUBILEUSZE
PROFESOR BOŻENY WYROZUMSKIEJ
W
A.Wojnar
latach 2008–2009 prof. Bożena Wyrozumska obcho- nikiem. Dużo czasu poświęcała dydaktyce. Prowadziła zajęcia
dziła dwie rocznice. 27 czerwca 2008 roku minęła 75. na studiach dziennych, zaocznych i podyplomowych, najpierw
rocznica jej urodzin, 1 grudnia 2009 roku – 55. rocznica pracy ćwiczenia i proseminaria, następnie seminaria i wykłady, z nauk
w Zakładzie Nauk Pomocniczych Historii Instytutu Historii UJ. pomocniczych historii, paleografii, edytorstwa źródeł, dziejów
28 października minionego roku liczne
archiwów, wstępu do badań historycznych,
grono historyków zgromadziło się w gołaciny i historii Polski. Po raz ostatni
tyckiej sali U Kazimierza w Collegium
prowadziła zajęcia w roku akademickim
Maius, aby uroczyście wręczyć jubilatce
2006/2007 na tak zwanym wyższym kursie
księgę pamiątkową, przygotowaną w Zapaleografii.
kładzie Nauk Pomocniczych Historii.
Naukowe zainteresowania prof. Bożeny
Bożena Jacorzyńska (od roku 1955
Wyrozumskiej szybko wkomponowały się
Wyrozumska) urodziła się 27 czerwca
w profil badawczy Zakładu. Koncentrowa1933 roku w Stanisławowie. Od 1940
ły się one wokół kilku wybranych zagadroku uczęszczała do szkoły podstawowej
nień: geografii historycznej, a zwłaszcza
w Kołomyi. Dzieciństwo upłynęło jej podróg w dawnej ziemi krakowskiej, średmiędzy tymi dwoma kresowymi miastami.
niowiecznej biografistyki, dziejów miast
Po wojnie wraz z rodziną musiała opuścić
małopolskich, zwłaszcza Krakowa, oraz
swoją „małą ojczyznę”, zamieniając ją
historii Żydów w średniowieczu. Szczena Kraków. Przez kilka lat mieszkała
gólnie ważne były podejmowane przez
w Zabrzu, gdzie kontynuowała edukację
jubilatkę edycje źródeł. W jej bibliografii
i zdała maturę. Od 1950 roku, gdy rozpoznajduje się blisko dwadzieścia pozycji
częła studia historyczne na Uniwersytecie
zawierających edycje źródłowe, w tym
Jagiellońskim, związała się z Krakowem
tak ważne jak księga ławnicza kazimierna stałe.
ska z lat 1407–1427, księga proskrypcji
Studia, odbyte w latach 1950–1955
i skarg miasta Krakowa z lat 1360–1422,
przypadły na najtrudniejsze lata staliniza także nowe edycje dokumentów fundacji
mu, jednak dzięki wykładającym wówczas Prof. Bożena Wyrozumska podczas jubileuszu Uniwersytetu Krakowskiego oraz lokacji
przedwojennym profesorom mogła poznać
Krakowa, Kazimierza, Kleparza i Podgówszystkie najlepsze cechy krakowskiej szkoły historycznej. Za rza. Dla historii Żydów krakowskich w średniowieczu szczególne
swoich mistrzów uważa profesorów Romana Grodeckiego oraz znaczenie mają wypisy źródłowe z ksiąg miejskich krakowskich
Sylwiusza Mikuckiego, promotorów pracy magisterskiej i dok- dotyczące żydowskiej społeczności.
torskiej. Ważną rolę w jej formacji odegrali też profesorowie:
Profesor Bożena Wyrozumska dużo uwagi poświęcała zbioZofia Kozłowska-Budkowa, wprowadzająca w warsztat historyka rom Zakładu Nauk Pomocniczych Historii oraz jego wybitnym
mediewisty, a w szczepracownikom, publikowała
gólności w problematykę
ich biogramy oraz nowe
paleograficzną, oraz Karol
wydania ich klasycznych
Buczek, który patronował
dzieł. Występowała w obrojej zainteresowaniom dzienie ich dobrego imienia.
jami dróg w dawnej ziemi
Kiedy w książce poświęcokrakowskiej.
nej Instytutowi Niemieckiej
Cała kariera naukowa
Pracy Wschodniej pojawiły
jubilatki była związana
się niesłuszne oskarżenia
z Zakładem Nauk Pomoco kolaborację skierowane
niczych Historii. Tu zrobiła
pod adresem krakowskich
doktorat (1967), habilitację
profesorów, podjęła obronę
(1997) oraz uzyskała tytuł
oczernianych ludzi. Wraz
profesora (2002). W latach
mężem, prof. Jerzym Wy1997–2004 sprawowała
rozumskim, opublikowała,
z obszernym komentarzem,
funkcję kierownika zakładu, od 1991 roku była też
memoriał Stanisława Kutrzekierownikiem specjalności
by dotyczący Polskiej AkadeUroczystość otworzył dyrektor Instytutu Historii prof. Stanisław Sroka
archiwalnej realizowanej
mii Umiejętności W obronie
przez Zakład. W 1972 roku w Instytucie Historii zorganizowała spotwarzonej instytucji, który nie mógł ukazać się z powodów
studia zaoczne i przez siedem lat, do 1979 roku, była ich kierow- politycznych w 1945 roku.
ALMA MATER nr 122–123
39
A.Wojnar
Dziekan Wydziału Historycznego prof. Andrzej Banach wręczył jubilatce
list gratulacyjny rektora UJ
Uczestnicy jubileuszu w oczekiwaniu na rozpoczęcie uroczystości
list gratulacyjny rektora UJ i przedstawił działalność jubilatki
na forum Rady Wydziału. Doktor habilitowany Zenon Piech
zaprezentował naukową sylwetkę uczonej, jej wieloletni związek
z Zakładem Nauk Pomocniczych Historii oraz scharakteryzował
okoliczności powstania i treść wręczanej księgi pamiątkowej.
W imieniu zaproszonych gości głos zabrał prof. Andrzej Tomczak
z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, jeden z nestorów
polskiej historiografii, wspominając związki jubilatki i krakowskiego Zakładu Nauk Pomocniczych Historii z ogólnopolskim
środowiskiem badaczy nauk pomocniczych historii, a szczególnie
A. Wojnar
Trzeba też wspomnieć o obywatelskim zaangażowaniu
jubilatki. Entuzjazm polskiego Sierpnia wciągnął ją mocno
w dokonujące się zmiany pamiętnych lat 1980–1981. Wybrana
na członka Komisji Uczelnianej NSZZ „Solidarność”, współtworzyła Ogólnopolski Zespół Historyczny Związku i była jego
przewodniczącą. Z ramienia Związku uczestniczyła w negocjacjach z Ministerstwem Oświaty i Wychowania w sprawie zmian
w programie nauczania historii w szkołach podstawowych
i średnich. Po ogłoszeniu stanu wojennego nie zaprzestała działalności opozycyjnej, zajmując się między innymi kolportażem
Księgę pamiątkową wręczyli dr hab. Zenon Piech
i prof. Andrzej Banach
Kwiaty i oklaski. Na pierwszym planie jubilatka, prof. Jerzy Wyrozumski
oraz syn, dr Tomasz Wyrozumski
podziemnych wydawnictw oraz współredagowaniem w latach
1982–1989 miesięcznika „Solidarność Nauczycielska”. Przez
wiele lat współprowadziła społeczną aptekę leków z darów
zagranicznych.
Za działalność naukową, dydaktyczną i organizacyjną była nagradzana: Nagrodą Ministerstwa Szkolnictwa Wyższego (1962),
Związku Nauczycielstwa Polskiego (1966), Nagrodą II stopnia
Funduszu Nauki i Kultury im. Jana Kochanowskiego, Złotym
Krzyżem Zasługi (1975), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1990 r.), nagrodą rektora UJ (1968 i 2002 r.).
Wręczenie księgi pamiątkowej stało się okazją do przypomnienia drogi naukowej prof. Bożeny Wyrozumskiej. Uroczystość
otworzył dyrektor Instytutu Historii prof. Stanisław Sroka, witając przybyłych gości i prowadząc dalszy jej przebieg. Następnie
dziekan Wydziału Historycznego prof. Andrzej Banach odczytał
z bliskim krakowianom środowiskiem toruńskim. Telegramy i listy gratulacyjne, które napłynęły na adres organizatorów, odczytał
dr Piotr Rabiej.
W przemówieniu wygłoszonym po wręczeniu księgi prof.
Bożena Wyrozumska wspominała czas studiów w trudnych
latach 50., mówiła o Uniwersytecie, który tworzyli i tworzą nie
tylko profesorowie, lecz również personel techniczny, często
silnie związany z Uniwersytetem. Następnie przyszedł czas
na gratulacje i kuluarowe rozmowy. Jubileusz stał się okazją
do spotkania środowiska historyków zajmujących się naukami
pomocniczymi historii i mediewistyką. Licznie przybyli goście
spoza Krakowa, zaprzyjaźnieni z jubilatką i Zakładem Nauk
Pomocniczych Historii.
Tematyka księgi pamiątkowej, zatytułowanej Miasta, ludzie,
instytucje, znaki (Kraków 2008, Wydawnictwo Societas Vistulana)
40
ALMA MATER nr 122–123
ściśle odpowiada naukowym zainteresowaniom jubilatki. Jest to historią państwa i władzy, Kościoła, miast, mieszczaństwa i uniobszerne dzieło, liczące 950 stron, napisane przez 56 autorów wersytetów. Ukazuje rozległe perspektywy badawcze, jakie przyreprezentujących dwanaście najważniejszych ośrodków zajmu- nosi pogłębione badanie rozmaitych gatunków źródeł pisanych
jących się naukami pooraz ikonograficznych
mocniczymi historii oraz
i materialnych. Szeromediewistyką. Tematyka
kim ramom tematycznym
podejmowanych studiów
księgi odpowiadają rówjest niezwykle rozległa.
nie rozległe ramy chroObejmuje zagadnienia
nologiczne. Jedna trzecia
władzy zwierzchniej, króartykułów opublikowalewskiej i książęcej, miast,
nych w księdze dotyczy
ich genezy i funkcjonohistorii nowożytnej oraz
wania, ludzi reprezentuXIX i XX wieku. Jest to
jących stan szlachecki,
dowód, że nauki pomocduchowny i mieszczański,
nicze historii już dawno
Kościół, kulty świętych
przestały ograniczać się
i relikwii, dawną kulturę
jedynie do średniowiecza,
piśmienniczą, dokumenty
lecz chętnie i z powodzei kancelarie, Uniwersytet
niem wkraczają również
Prof. Bożena Wyrozumska wśród pracowników Zakładu – od lewej: dr Piotr Rabiej,
Krakowski jako miejsce dr hab. Zenon Piech, dr Marcin Starzyński, dr Andrzej Marzec, Helena Rawska, w czasy nowożytne.
kształcenia oraz tworzenia
Zespół autorów księgi
dr Wojciech Drelicharz, dr hab. Mieczysław Rokosz
nauki i kultury, a także
stanowią najwybitniejsi
dawną komunikację wizualną, realizującą się za pomocą monet, specjaliści w zakresie nauk pomocniczych historii i mediewistypieczęci i herbów. Ważne miejsce w tych studiach zajmuje Kra- ki, co gwarantuje jej wysoki poziom merytoryczny. Przejawia
ków oraz sąsiednie miasta: Kazimierz i Kleparz, Uniwersytet się to doborem nowatorskich tematów, metod badawczych oraz
Krakowski, Małopolska oraz działający tu ludzie i rodziny, a także wykorzystaniem nieznanych dotychczas źródeł lub nową ich inzabytki związane z tym terenem, przedstawione na szerokim tle terpretacją. Księga, która jest miejscem spotkania trzech generacji
badaczy, dobrze pokazuje problemy, którymi „żyją” obecnie nauki
ogólnopolskim.
Wymienione tematy zostały ukazane przez pryzmat różnych pomocnicze historii. Jestem przekonany, że dzieło ofiarowane
nauk pomocniczych historii: dyplomatyki, genealogii, heraldyki, Pani Profesor dobrze będzie służyć polskiej historiografii.
Na koniec należy raz jeszcze przywołać życzenia, które wiesfragistyki, numizmatyki, chronologii i źródłoznawstwa. Włączenie do badań źródeł pozostających w gestii tych nauk wydatnie lokrotnie były powtarzane przez uczestników jubileuszu. Pani
poszerza horyzonty poznania historycznego. Księga pamiątkowa Profesor, życzymy wielu lat zdrowia, energii, pogody ducha
pokazuje ogromną żywotność nauk pomocniczych historii, ich i realizacji wszystkich planów.
mocny związek z różnymi nurtami badań historycznych: historią
Zenon Piech
kierownik Zakładu Nauk Pomocniczych Historii
polityczną i społeczną, historią kultury duchowej i materialnej,
DAR BUDOWANIA
Szkic do portretu prof. Ewy Miodońskiej-Brookes
W
moim uniwersyteckim doświadczeniu, w dostępnym
mojej pamięci pejzażu krakowskiej polonistyki Ewa
Miodońska-Brookes była zawsze obecna. Była i jest dla mnie
jednym z istotnych punktów odniesienia we wszystkich sprawach wiążących się z kwestią bycia akademickim nauczycielem i historykiem literatury.
Gdy spotkałem Ewę Miodońską po raz pierwszy, byłem
młodym człowiekiem, rozpoczynającym polonistyczną edukację; potem spotykałem ją przez lata (i do dzisiaj spotykam)
w gmachach przy ul. Gołębiej, naszym wspólnym miejscu
pracy. Inaczej mówiąc: najpierw postrzegałem ją jako ktoś, kto
się uczy (i szuka nauczycieli), później – jako ktoś, kto próbuje
uprawiać tę samą profesję (i dlatego zwraca uwagę na wzory
i sposoby jej uprawiania).
Wspominam te oczywistości, by mocniej określić punkt
wyjścia mojej wypowiedzi, miejsce, z którego mówię. Rzecz
w tym bowiem, że o Ewie Miodońskiej chciałbym mówić
najpierw jako świadek jej obecności na Gołębiej, a dopiero
później jako komentator jej dzieła.
Uczestnikiem prowadzonych przez Ewę Miodońską ćwiczeń z historii literatury zostałem w semestrze letnim roku
akademickiego 1972/1973; w roku następnym, 1973/1974,
poza ich kontynuacją uczestniczyłem także w jej ćwiczeniach
z teorii literatury. Do dziś pamiętam analizowane wówczas
ALMA MATER nr 122–123
41