I. Etap przygotowawczy przed wywołaniem głoski „r” Ćwiczenia

I. Etap przygotowawczy przed wywołaniem głoski „r”
Ćwiczenia języka:
 „pokaż łopatę” (wysuwanie szerokiego języka z ust);
 „zaglądanie językiem do gardła” (cofanie szerokiego języka wzdłuż podniebienia);
 „jedzie konik” (coraz szybsze kląskanie językiem o podniebienie twarde);
 mlaskanie (wielokrotne odrywanie języka przyklejonego całą powierzchnią do podniebienia);
 naśladowanie ssania cukierka czubkiem języka;
 zlizywanie z przedniej części podniebienia twardego przyklejonego kawałka czekolady (miodu,
dżemu itp.);
 odklejanie językiem chrupek kukurydzianych z podniebienia;
 szybkie unoszenie i opuszczanie języka (w kierunku górnych i dolnych zębów), przy szeroko
otwartych ustach i nieruchomej żuchwie;
 „czesanie języka” (wysuwanie i wsuwanie go między lekko rozwarte zęby);
 „żucie” języka;
 „masaż” języka poprzez zagryzanie czubka języka zębami;
 „ostrzenie” czubka języka o górne zęby, przy szeroko otwartych ustach.
To już właściwie może być już początek etapu wywoływania głoski.
 szybkie wypowiadanie głoski „l”;
 szybkie i kilkukrotne wybrzmiewanie „ly” z językiem uderzającym o górną wargę;
 uniesienie języka do wałka dziąsłowego, a następnie mocne dmuchnięcie na czubek języka, aż do
pojawienia się „tr”;
 zdmuchiwanie skrawków papieru z czubków języka: kawałek papieru umieszczamy na czubku
języka za górnymi zębami; wargi rozchylone. Polecamy dziecku dmuchnąć na język energicznie
wymawiając „t”. Powinno pojawić się „tr” i papierek odskoczy;
 mocne akcentowanie „t” podczas wybrzmiewania zbitek „tll”, „tll”, „tll”, „trl” najpierw szeptem, a
potem głośno;
 powtarzanie szeptem, a następnie głośno
la, la, la, trla
lo, lo, lo, trlo
lu, lu, lu, trlu
le, le, le, trle
ly, ly, ly, trly
li, li, li, trli;
 szeptem i głośno wypowiadanie
trla, trlo, trle, trlu, trly;
 próby naśladowania odgłosów, zaczynając od szeptu:
śpiewu ptaków – tri li li
gry na trąbce – tra ta ta, tru tu tu, tre te te
zepsutego zamka karabinu – tr tr tr, dr dr dr
warczenia psa – wrr, wrr, wrr
gruchania gołębi – grr, grr, grr
ruszającego traktora – tur tur tur, tyr tyr tyr, pyr pyr pyr
odlotu ptaków – fru, fru, fru
ćwierkania wróbli – ćwir, ćwir, ćwir
zatrzymywania konia – pr, pr, pr
odgłosu świnki – chrum, chrum, chrum
chrapania – chr, chr, chr
dzwoniącego tramwaju – dryń, dryń, dryń
chrupania – chrup, chrup, chrup
szorowania – szuru, szuru, szuru
zapalania światła – pstryk
łamania gałęzi – trach.
1
Ćwiczenia warg:
 naśladowanie odgłosów z otoczenia;
 odczucia zimna – brr, brr, brr;
 ruszającego motocykla – brum, brum, brum;
 parskania konia – prr, prr, prr;
 energiczne pionowe poruszanie warg bokiem palca;
 parskanie wargami z językiem wysuniętym między nimi;
 pionowe ruchy palcami po wargach, naśladujące grę na gitarze lub harfie.
II. Etap wywołania głoski „r”
 1 sposób przez przekształcenie „l”:
 ułożenie języka w pozycji „l” i wypowiadanie lalalalala… alalala… lololo… lululu… lelele…
llllll… hopla… bla-ble…
 2 sposób przez różnego typu przekształcenia „t” i „d” dziąsłowych:
 ćwiczenia szybkiego naprzemiennego wymawiania głosek „t”, „d” i „n” („e” jest bardzo krótkie,
ćwiczymy przy otwartych ustach, język jest cofnięty do wałka dziąsłowego)
tttt
dddd
td td td td
tdn tdn tdn tdn
teda teda teda teda
tedo tedo tedo tedo
tede tede tede tede
tedu tedu tedu tedu
tedy tedy tedy tedy;
 szybkie, naprzemienne wymawianie „t” i „d” dziąsłowych. Potem „tr”, „dr” (zamiast „r” wstawia
się „d” dziąsłowe i przyspiesza się tempo mówienia aż do uzyskania „r”);
 wykorzystanie umiejętności artykułowania „d” dziąsłowego w połączeniach: deda, dedo, dedu (d
ma być dziąsłowe, e – wymawiane krótko i delikatnie, natomiast a, o, u – długo i z naciskiem).
Zwiększamy tempo mówienia aż do uzyskania dra, dro, dru.
 3 sposób
W czasie przedłużania dźwięku pomocniczego „ż” opuszczamy energicznie szczękę dolną
lub szybko poziomo potrącamy palcem wędzidełko podjęzykowe.
III. Etap utrwalenia głoski „r”
UWAGA! W ogóle nie ćwiczymy początkowo „r” w izolacji.
 Najpierw ćwiczymy „r” w połączeniach ze spółgłoskami (kolejność taka jak poniżej):
TR
tra, tro, tru, tre, try
atra, atro, atre, atru, atry
otra, otro, otre, otru, otry
etra, etre, etru, etry
utra, utro, utru, utry
ytra, ytro, ytre, ytry
DR
dra, dro, dru, dre, dry
adra, adro, adru, adry
odra, odro, odre, odru, odry
edra, edre, edro, edru, edry
udra, udro, udre, udry
ydra, ydro, ydre, ydru, ydry
PR
pra, pro, pre, pru, pry
2
apra, apro, apre, apru, apry
opra, opro, opre, opru, opry
epra, epro, epre, epru, epry
upra, upro, upre, upru, upry
ypra, ypro, ypre, ypru, ypry
BR
bra, bro, bre, bru, bry
abra, abro, abre, abru, abry
obra, obro, obre, obru, obry
ebra, ebro, ebre, ebru, ebry
ubra, ubro, ubre, ubru, ubry
ybra, ybro, ybre, ybru, ybry
KR
kra, kro, kre, kru, kry
akra, akro, akre, akru, akry
ekra, ekro, ekre, ekru, ekry
ukra, ukro, ukre, ukru, ukry
ykra, ykro, ykre, ykru, ykry
GR
gra, gro, gre, gru, gry
agra, agro, agre, agru, agry
egra, egro, egre, egru, egry
ugra, ugro, ugre, ugru, ugry
ygra, ygro, ygre, ygru, ygry
FR
fra, fro, fre, fru, fry
afra, afro, afre, afru, afry
efra, efro, efre, efru, efry
ufra, ufro, ufre, ufru, ufry
yfra, yfro, yfre, yfru, yfry
WR
wra, wro, wre, wru, wry
awra, awro, awre, awru, awry
ewra, ewro, ewre, ewru, ewry
uwra, uwro, uwre, uwru, uwry
ywra, ywro, ywre, ywru, ywry
 Następnie ćwiczymy „r” w połączeniu z samogłoskami:
- nagłos w sylabach, logotomach, wyrazach
ra, ro, re, ru, ry
- śródgłos w sylabach, logotomach, wyrazach
ara, aro, are, aru, ary
ora, oro, ore, oru, ory
era, ero, ere, eru, ery
ura, uro, ure, uru, ury
yra, yro, yre, yru, yry
- wygłos w sylabach, logotomach, wyrazach
ar, or, er, ur
IV. Etap automatyzacji głoski „r”
Etap utrwalenia i automatyzacji wywołanej głoski w pojedynczych wyrazach, związkach
wyrazowych i zdaniach (nagłos, śródgłos i wygłos);
3