Kupuj odpowiedzialnie przez zamówienia publiczne

Artykuł pobrany ze strony
http://www.ekonsument.pl/news-show-66944.php
Kupuj odpowiedzialnie przez zamówienia publiczne
08.09.2015, Katarzyna Salus
Zrównoważone zamówienia publiczne to temat często traktowany po macoszemu przez instytucje publiczne i
o którym wciąż niewiele wiadomo. Dzięki nowym analizom Fundacji Kupuj Odpowiedzialne sytuacja może
się zmienić.
Do kwietnia 2016 polskie Prawo zamówień publicznych musi zostać dostosowane do nowych dyrektyw UE z
2014 r. Zwiększają one między innymi możliwości dokonywania bardziej zrównoważonych zakupów przez
instytucje publiczne. W związku z tym Fundacja Kupuj Odpowiedzialnie postanowiła przybliżyć dwa
kluczowe aspekty zrównoważonych zamówień publicznych w eksperckich analizach tematycznych:
- ZRÓWNOWAŻONE ZAMÓWIENIA PUBLICZNE W KONTEKŚCIE ŁAŃCUCHA DOSTAW
- OZNAKOWANIA W ZRÓWNOWAŻONYCH ZAMÓWIENIACH PUBLICZNYCH
Prezentują one koncepcję zrównoważonych zakupów instytucji publicznych oraz wskazują możliwe
praktyczne rozwiązania.
CZYM SĄ ZRÓWNOWAŻONE ZAMÓWIENIA PUBLICZNE?
Kupując w sposób zrównoważony, instytucje publiczne nie powinny kierować się jedynie ceną i jakością
produktów, ale uwzględniać także aspekty społeczne i/lub ekologiczne. Np. przy zakupie określonych
produktów zamawiający powinien odnieść się do całego łańcucha dostaw i pełnego cyklu życia produktu,
poczynając od sposobu wydobycia surowców i towarzyszących mu kontekstów społecznych i
środowiskowych (np. czy łamane były prawa pracownicze, czy istniało ryzyko pracy dzieci, czy wydobycie
pogorszyło stan lokalnego środowiska etc.), przez sposób wytwarzania gotowego produktu (np. czy
pracownicy/ce mogli się zrzeszać, czy proces produkcji był jak najbardziej neutralny dla środowiska) po
sposoby jego utylizacji (czy produkt nadaje się do recyklingu). Tak kompleksowe podejście do zamówień
publicznych wydaje się na pierwszy rzut oka zadaniem karkołomnym i mało realistycznym, jednak istnieją
narzędzia z powodzeniem stosowane już np. w krajach skandynawskich czy Wielkiej Brytanii, które mogą
znacznie ułatwić formułowanie ZZP. Należą do nich przede wszystkim etykiety, oznakowania oraz certyfikaty
społeczne i ekologiczne.
ANIALIZA: OZNAKOWANIA W ZRÓWNOWAŻONYCH ZAMÓWIENIACH PUBLICZNYCH
Nowe regulacje dotyczące zamówień publicznych wprost wskazują na możliwość stosowania oznakowań
(etykiet, certyfikatów) potwierdzających, że przy produkcji zamawianych artykułów przestrzegane są
standardy praw człowieka czy ochrony środowiska. Oznakowania są konkretnym narzędziem weryfikacji
takich wymagań, dlatego warto je zastosować. Analiza przedstawia prawne podstawy stosowania oznakowań,
opisuje przykładowe certyfikaty, prezentuje przykłady ich zastosowania z innych krajów oraz podaje
praktyczne wskazówki ich użycia w zamówieniach publicznych w Polsce.
Do tej pory w naszym kraju częściej były używane etykiety dotyczące standardów środowiskowych niż
społecznych. Dlatego to aspekt odpowiedzialności społecznej został przez nas potraktowany szczególnie.
Opisujemy zasięg i kryteria certyfikatów, wskazujemy na ich praktyczne zastosowanie i podajemy przykłady proste i uniwersalne, gotowe do wykorzystania przez każdą instytucję chcącą kupować odpowiedzialnie.
Jak wynika z danych Urzędu Zamówień Publicznych, w latach 2010-2012 w Polsce poziom społecznych
zamówień publicznych wyniósł ok 2,9%. Dla porównania, średnia unijna sięga 30%, a w Norwegii, która jest
europejską liderką w tym obszarze, aspekty społeczne uwzględnia się w ponad 40% zamówień. Jednocześnie
w Polsce planuje się, że do końca 2016 r. odsetek społecznych zamówień publicznych powinien wynieść 10%.
Stosowanie oznakowań może pomóc w osiągnięciu tego celu.
ANALIZA: ZRÓWNOWAŻONE ZAMÓWIENIA PUBLICZNE W KONTEKŚCIE ŁAŃCUCHA DOSTAW
Łańcuch dostaw obejmuje cały cykl życia produktu, łącznie ze sprzedażą, usługami posprzedażowymi i
utylizacją, obejmuje zatem szereg kluczowych procesów biznesowych, stanowiących swego rodzaju kręgosłup
przedsiębiorstwa. To, w jaki sposób firma pozyskuje podstawowe surowce, produkty i usługi, decyduje o tym,
w jaki sposób tworzy wartość dla interesariuszy. Dyrektywy UE oraz wytyczne ONZ wskazują na
konieczność uwzględniania zrównoważonego łańcucha dostaw w zamówieniach publicznych. Mówi się nawet
o roli państw, które poprzez swoje strategie zrównoważonych zamówień publicznych mogą wpływać na
sytuacje przestrzegania praw człowieka w łańcuchach dostaw wielu produktów kupowanych również
komercyjnie. Mimo to w tym newralgicznym obszarze najczęściej dochodzi do nadużyć czy zaniedbań. Skala
i skomplikowanie łańcuchów dostaw często utrudnia weryfikację przestrzegania praw człowieka i standardów
ochrony środowiska.
Odpowiedzialne zakupy, w tym również te publiczne, są jednak możliwe. Od lat podejmowane są wysiłki
służące rozwiązaniu istniejących problemów. Pojawiły się różne narzędzia monitorowania łańcuchów dostaw
oraz dobre praktyki zamówień publicznych. W przygotowanej analizie przedstawiamy stan prawny dotyczący
odpowiedzialnych zakupów w zamówieniach publicznych oraz prezentujemy przykłady działań w różnych
państwach europejskich. Omawiamy również kontekst polski, wskazując na początki naszej drogi ku
zrównoważonym zamówieniom. Przykładami konkretnych rozwiązań w Polsce są klauzule społeczne,
wymagające zatrudniania grup zagrożonych wykluczeniem przy realizacji zamówień czy też zatrudnienia na
umowę o pracę. Są to punktowe działania, które powinny w przyszłości zostać rozwinięte w strategie
pozwalające na wykorzystanie zamówień publicznych do realizacji innych polityk, np. zatrudnienia,
społecznej, rozwojowej, czy wspierania odpowiedzialności społecznej przedsiębiorstw.
DLA KOGO SA ANALIZY?
Analizy adresujemy zwłaszcza do osób i instytucji zajmujących się zamówieniami publicznymi.
Przygotowane ekspertyzy przekażemy decydentom i decydentkom, którzy w najbliższym czasie będą
uchwalać nowe Prawo Zamówień Publicznych. Lekturę polecamy także wszystkim, którzy chcieliby
wiedzieć, jak sprawić by środki publiczne były wydawane w sposób zrównoważony.
Analizy są dostępne w wersji elektronicznej tutaj:
- ZRÓWNOWAŻONE ZAMÓWIENIA PUBLICZNE W KONTEKŚCIE ŁAŃCUCHA DOSTAW
- OZNAKOWANIA W ZRÓWNOWAŻONYCH ZAMÓWIENIACH PUBLICZNYCH
Więcej o zrównoważonych zamówieniach w Polsce w raporcie Fundacji Kupuj Odpowiedzialnie:
ZRÓWNOWAŻONE
STRATEGIE.
ZAMÓWIENIA
PUBLICZNE
W
POLSCE.
MOŻLIWOŚCI,
BARIERY,
Analizy powstały w ramach projektu "Zrównoważone zamówienia publiczne. Monitoring prawa i
standardów", realizowanego przez: Fundację Kupuj Odpowiedzialnie w partnerstwie z Fundacją "Koalicja
Sprawiedliwego Handlu" oraz Framtiden i vĺre hender z Norwegii. Projekt jest realizowany w ramach
programu Obywatele dla Demokracji, finansowanego z funduszy EOG.