KARTA PRZEDMIOTU

KARTA PRZEDMIOTU
1.
NAZWA PRZEDMIOTU: Fizjologia
2.
KIERUNEK: Wychowanie fizyczne
3.
POZIOM STUDIÓW1: I stopień – studia stacjonarne
4.
ROK/ SEMESTR STUDIÓW: II rok/III semestr
5.
LICZBA PUNKTÓW ECTS: 3
6.
LICZBA GODZIN: 15/30
7.
TYP PRZEDMIOTU2: obowiązkowy
8.
JĘZYK WYKŁADOWY: polski
9.
FORMA REALIZACJI PRZEDMIOTU3: wykłady/ćwiczenia
10.
KOD
WF/I/st/5
WYMAGANIA WSTĘPNE I DODATKOWE (np. przedmioty poprzedzające):
anatomia, biologia, biochemia
1
Stacjonarny, niestacjonarny, e-learning
Obowiązkowy, fakultatywny.
3
Wykłady, ćwiczenia, laboratoria, projekty, warsztaty, samodzielne prowadzenie zajęć przez studenta.
2
11.
CEL PRZEDMIOTU: Celem przedmiotu jest wprowadzenie studentów w podstawową
problematykę teorii stanowiących zbiór praw fizjologicznych jakim podlega cały
organizm oraz poszczególne jego układy, tkanki i komórki w warunkach
spoczynkowych.
12.
PRZEDMIOTOWE EFEKTY
KSZTAŁCENIA4
P_W01.
Zna
i
funkcjonowania
i
rozumie
podstawy
czynności
układów
Odniesienie
do
kierunkowych
efektów
kształcenia
(symbol)
Odniesienie do
obszarowych efektów
kształcenia i
standardów kształcenia
nauczycieli
(symbol)
K_W01
M1_W01
M1_W02
SN_Wa
K_W02
M1_W01
M1_W02
SN_Wa
K_W04
M1_W01
M1_W04
SN_Wa
SN_Wc
M1_U08
M1_U13
fizjologicznych i narządów człowieka oraz
podstawowe procesy zachodzące w organizmie
człowieka w ontogenezie.
P_W02.
Zna
i
rozumie
mechanizmy
fizjologiczne, które decydują o prawidłowym
przebiegu procesów życiowych oraz warunkach
utrzymania homeostazy
P_W03. Zna podstawowe metody pomiarów
parametrów fizjologicznych i ich normy.
P_U01. Potrafi wskazać i nazwać elementy
K_U01
składowe układów fizjologicznych oraz potrafi
wyjaśnić zależności i związki występujące
pomiędzy nimi.
P_U02. Potrafi korzystać z aparatury i sprzętu do
K_U02
pomiarów parametrów fizjologicznych oraz
interpretować wyniki uzyskanych pomiarów.
P_U03. Umie postępować zgodnie z zasadami
bezpieczeństwa obowiązującymi w pracowni
fizjologicznej
4
K_U17
M1_U02
M1_U05
M1_U06
M1_U12
SN_Ua
M1_U03
M1_U07
M1_U09
M1_U10
M1_U12
Efekty kształcenia w zakresie wiedzy (P_W), umiejętności (P_U) i kompetencji społecznych (P_K).
P_K01. Samodzielnie i w zespołach uczestniczy
K_K02
w realizacji stawianych przed nim zadań w
pracowni fizjologicznej.
P_K02. Aktywnie uczestniczy w ćwiczeniach i
postępuje zgodnie z regulaminem pracowni
fizjologicznej.
13.
METODY OCENY EFEKTÓW KSZTAŁCENIA
Metody (sposoby) oceny5
Typ oceny6
Symbol
przedmiotowego
efektu kształcenia
P_W01
zaliczenie pisemne
podsumowująca
praca pisemna
P_W02
zaliczenie pisemne
podsumowująca
praca pisemna
P_W03
praca pisemna
P_U02
ocenianie ciągłe oraz zaliczenie formująca,
pisemne
podsumowująca
ocenianie ciągłe oraz zaliczenie formująca,
pisemne
podsumowująca
ocenianie ciągłe
formująca
P_U03
ocenianie ciągłe
formująca
P_K01
ocenianie ciągłe
formująca
P_K02
ocenianie ciągłe
formująca
P_U01
5
K_K08
SN_Ue
SN_Ug
M1_K01
M1_K02
M1_K03
M1_K04
M1_K05
M1_K06
M1_K08
SN_Ke
M1_K02
M1_K04
M1_K07
M1_K08
Forma
dokumentacji
praca pisemna
protokół z
wykonanych
obserwacji
regulamin pracowni
protokół z
wykonanych
pomiarów
fizjologicznych
regulamin pracowni
Ocenianie ciągłe (bieżące przygotowanie do zajęć), śródsemestralne zaliczenie pisemne, śródsemestralne
zaliczenie ustne, końcowe zaliczenia pisemne, końcowe zaliczenia ustne, egzamin pisemny, egzamin ustny,
praca semestralna, ocena umiejętności ruchowych, praca dyplomowa, projekt, kontrola obecności
6
Formująca, podsumowująca.
14. TREŚCI PROGRAMOWE
Treść zajęć
Forma
zajęć7
1. Wprowadzenie - miejsce fizjologii w naukach
biologicznych i jej znaczenie dla nauk o kulturze
fizycznej.
Zakres
eksperymentu
Fizjologiczny
i
pojęcie
fizjologii
(doświadczenia).
margines
–
(liczba
godz.)
wykład
(1)
Symbol
przedmiotowych
efektów kształcenia
P_W01, P_W02
P_U01
rola
Homeostaza.
bezpieczeństwa.
Bodziec
fizjologiczny i reakcja. Czucie i percepcja.
2. Układ nerwowy – podstawowe funkcje i znaczenie
dla zachowania życia. Podział układu nerwowego
wykład
(1)
P_W01, P_W02
wykład
(1)
P_W01, P_W02
wykład
(1)
P_W01, P_W02
P_U01
wykład
(1)
P_W01, P_W02
P_U01
pod względem topograficznym i czynnościowym.
Potencjał błonowy – potencjał spoczynkowy i
potencjał czynnościowy. Rola pompy jonowej –
„pompa sodowo-potasowa”. Pobudliwość, bodziec,
pobudzenie. Jednostki pobudliwości - chronaksja i
reobaza.
3. Układ nerwowy c.d. Przekazywanie informacji w
układzie
nerwowym.
Podział
włókien
Transmisja
nerwowych
synaptyczna.
–
różnice
czynnościowe. Sumowanie czasowe i przestrzenne.
Funkcja układu autonomicznego. Czucie i narządy
zmysłów.
4. Układ wydzielania wewnętrznego. Mechanizmy
działania hormonów. Rola hormonów w utrzymaniu
homeostazy i stanu równowagi czynnościowej.
Interakcja hormon – receptor. Osie podwzgórzowoprzysadkowe. Sprzężenie zwrotne. Udział hormonów w reakcji stresowej.
5. Układ mięśniowy. Czynność komórki mięśniowej.
Jednostka
7
motoryczna.
Sprzężenie
Wykłady, ćwiczenia, laboratoria, samodzielne prowadzenie zajęć przez studenta.
elektromechaniczne. Skurcz mięśnia szkieletowego –
mechanizm. Czynność mięśni szkieletowych w
ustroju. Zjawiska bioelektryczne w mięśniu –
zastosowanie elektromiografii (EMG) do badania
czynności mięśni.
6.
Układ
mięśniowy
c.d.
Regulacja
napięcia
mięśniowego. Spoczynkowy tonus mięśniowy. Skurcz
wykład
(1)
P_W01, P_W02
P_U01
wykład
(1)
P_W01, P_W02
P_U01
wykład
(1)
P_W01, P_W02
P_U01
wykład
(1)
P_W01, P_W02
P_U01,
pojedynczy, tężcowy niezupełny i zupełny. Rodzaje
skurczów mięśniowych: izotoniczny, izometryczny,
auksotoniczny.
Metabolizm
energetyczny
mięśni
szkieletowych. Zmęczenie mięśni.
7. Fizjologia układu krążenia i mięśnia sercowego.
Budowa i właściwości elektryczne mięśnia sercowego.
„Prawo wszystko albo nic”. Układ bodźcotwórczy i
przewodzący
serca.
Elektrokardiografia
(EKG).
Mechanika i hemodynamika serca - serce jako „pompa
ssąco-tłocząca”. Siła skurczu i regulacja czynności
serca. Wpływ autonomicznego układu nerwowego na
czynność serca.
8. Fizjologia układu krążenia i mięśnia sercowego c.d.
Funkcje układu krążenia. Elementy składowe układu
krążenia – układ sercowo-naczyniowy. Rola naczyń
krwionośnych.
Dystrybucja
krwi
w
układzie
naczyniowym. Objętość i ciśnienie krwi tętniczej.
Czynniki wpływające na wielkość ciśnienia tętniczego
krwi. Hormonalna regulacja krążenia. Częstość pracy
serca (HR) – czynniki wpływające na rytm pracy serca.
Czynniki wpływające na pojemność minutową serca.
Rola „pompy mięśniowej” w krążeniu krwi w układzie
naczyniowym.
9. Układ oddechowy. Mechanika oddychania. Warunki
równowagi gazowej organizmu. Objętości i pojemności
płuc.
Wentylacja
płucna.
Rezerwa
oddechowa.
Spirometria. Wymiana gazowa. Stosunek wentylacji do
przepływu krwi. Różnica tętniczo-żylna wysycenia
krwi tlenem. Zmiany stężenia O2 i CO2 w powietrzu
oddechowym i organizmie. Hipoksja i jej wpływ na
organizm.
10. Krew. Funkcje krwi w organizmie – funkcja
homeostatyczna. Transport tlenu. Pojemność tlenowa
krwi.
Biologiczne
znaczenie
krzywej
wykład
(1)
P_W01, P_W02
wykład
(1)
P_W01, P_W02
wykład
(1)
P_W01, P_W02
P_U01,
wykład
(1)
P_W01, P_W02
wykład
(1)
P_W02
wykład
(1)
P_W02
dysocjacji
oksyhemoglobiny. Transport dwutlenku węgla.
11.
Termoregulacja.
Wymiana
ciepła
pomiędzy
organizmem a otoczeniem. Komfort termiczny. Główne
elementy i mechanizmy termoregulacji. Czynniki
wpływające na wzrost temperatury ciała. Ciepło
egzogenne i endogenne. Reakcje organizmu na ciepło i
zimno.
12. Fizjologia przewodu pokarmowego. Budowa układu
trawiennego.
Czynność
układu
pokarmowego.
Neurohormonalna regulacja przyjmowania pokarmów i
czynności trawiennych. Kontrola wydzielania soków
trawiennych. Trawienie węglowodanów, białek i
tłuszczy.
13. Przemiana materii i energii. Wydatek energetyczny
organizmu. Podstawowa przemiana materii - zmiany w
funkcji wieku. Bilans energetyczny organizmu. Metody
pomiaru wydatku energetycznego – kalorymetria
bezpośrednia i pośrednia w układzie otwartym i
zamkniętym.
14. Fizjologia gospodarki kwasowo-zasadowej w
organizmie. Równowaga kwasowo-zasadowa krwi.
Pojęcie pH i stężenie jonów H+. Układy buforowe
ustroju. Rola układu oddechowego w regulacji
równowagi
kwasowo-zasadowej.
Zaburzenia
równowagi kwasowo-zasadowej krwi podczas wysiłku
fizycznego. Mechanizmy kompensujące zaburzenia
równowagi kwasowo-zasadowej krwi.
15.
Gospodarka
wodno-elektrolitowa
organizmu.
Objętość i skład przestrzeni wodnych. Mechanizmy
regulacji bilansu wodnego w organizmie. Dobowy
bilans wodny. Utrata wody i elektrolitów.
1. Zapoznanie studenta z celami, efektami kształcenia i
sposobami ich weryfikacji, treściami programowymi,
ćwiczenia
(2)
P_W01, P_U01
P_U03, P_K02
ćwiczenia
(2)
P_W01, P_W02, P_U01
ćwiczenia
(2)
P_W02, P_U01
ćwiczenia
(2)
P_W02, P_U01
ćwiczenia
(2)
P_W01, P_W02,
P_U01, P_U02, P_U03,
P_K01, P_K02
ćwiczenia
(2)
P_W02, P_W03,
P_U02, P_U03
ćwiczenia
(2)
P_W01, P_U02, P_U03
ćwiczenia
(2)
P_W02, P_W03,
P_U02, P_U03
ćwiczenia
(2)
P_W01, P_W02,
P_W03, P_U01, P_U02,
P_K01
ćwiczenia
(2)
P_W01, P_W02,
P_W03, P_U01, P_U02,
literaturą oraz zasadami bezpieczeństwa na pracowni
fizjologicznej
i
sprawami
organizacyjnymi.
Wprowadzenie do fizjologii układu nerwowego –
anatomiczno - fizjologiczne zróżnicowanie układu
nerwowego.
2. Budowa i funkcja neuronu. Potencjał spoczynkowy i
czynnościowy neuronu. Impuls nerwowy. Przewodzenie
impulsu nerwowego we włóknach nerwowych.
3. Budowa, funkcja i rodzaje synaps. Przewodnictwo
synaptyczne. Fizjologiczne zróżnicowanie nerwów. Łuk
odruchowy i jego elementy.
4. Funkcja i klasyfikacja receptorów. Wyszukiwanie
receptorów dotyku w skórze człowieka. Klasyfikacja
odruchów.
Badanie
wybranych
odruchów
bezwarunkowych.
5. Fizjologia układu krążenia. Funkcja układu
krwionośnego i limfatycznego. Skład i funkcja krwi.
Preparat krwi ssaka i płaza - porównanie. Zachowanie
się erytrocytów w roztworach izo- i anizotonicznych.
6. Hemoglobina – budowa, funkcja, rodzaje, pochodne,
normy fizjologiczne. Hematokryt spoczynkowy i
powysiłkowy.
7. Grupy i podgrupy krwi – oznaczanie metodą surowic
wzorcowych. Konflikt serologiczny.
8. Hemostaza. Oznaczanie czasu krzepnięcia i
krwawienia.
9. Charakterystyka parametrów układu krwionośnego.
Praktyczny pomiar ich wartości.
10. Fizjologia budowy mięśnia sercowego. Cykl
hemodynamiczny pracy serca. Zjawiska akustyczne
pracy serca – osłuchiwanie tonów serca.
11. Układ bodźcowy – przewodzący serca. Zjawiska
bioelektryczne pracy serca – zapis EKG.
12. Fizjologia układu oddechowego. Istota i
zróżnicowanie oddychania. Etapy oddychania
ćwiczenia
(2)
P_W01, P_W02, P_U02
ćwiczenia
(2)
P_W01, P_W02
ćwiczenia
(2)
P_W03, P_U01, P_U02
ćwiczenia
(2)
P_W01, P_W02,
P_W03, P_U02
ćwiczenia
(2)
P_W01, P_W02,
P_W03, P_U01
zewnętrznego i wewnętrznego.
13. Parametry układu oddechowego – pomiar.
Hiperwentylacja.
14. Składowe objętości całkowitej pojemności płuc.
Pojemność życiowa płuc – pomiar. Współczynnik
krążeniowo – oddechowy Skibińskiego /WKOS/.
15. Kolokwium
15.
NARZĘDZIA DYDAKTYCZNE:
1. Rzutnik, projektor multimedialny, plansze dydaktyczne;
2. Modele anatomiczne narządów;
3. Młoteczki neurologiczne;
4. Mikroskopy;
5. Preparaty mikroskopowe;
6. Wirówka hematokrytowa;
7. Surowice do oznaczania grup krwi;
8. Spirometry.
16.
WARUNKI ZALICZENIA: Pozytywna ocena z kolokwiów i zaliczeń cząstkowych,
aktywny udział na zajęciach.
17.
PRZYKŁADOWE ZAGADNIENIA EGZAMINACYJNE (ZALICZENIOWE):
1. Przekazywanie informacji w układzie nerwowym.
2. Cykl hemodynamiczny i bioelektryczny pracy serca.
3. Rola jonów wapnia w skurczu mięśniowym.
4. Oś hormonalna podwzgórzowo-przysadkowa.
5. Dystrybucja wody w organizmie – bilans wodny.
18.
LITERATURA PODSTAWOWA I UZUPEŁNIAJĄCA8:
1. Borodulin-Nadzieja L. (2005). Fizjologia człowieka. Podręcznik dla studentów licencjatów
medycznych. Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław.
2. Ciechanowicz-Lewkowicz E. (2005). Neurofizjologia – podręcznik dla studentów
kierunków przyrodniczych. Arte.
3. Ganong W.F. (1994). Fizjologia. Podstawy fizjologii lekarskiej. Wydawnictwo Lekarskie
PZWL, Warszawa.
4. Górski W.F. (2010). Fizjologia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa.
5. Halicka-Ambroziak H.D. i wsp. (2004). Wskazówki do ćwiczeń z fizjologii dla studentów
wychowania fizycznego. Wydawnictwo AWF Warszawa.
6. Hansen J.T., Koeppen B.M. (2005). Atlas fizjologii człowieka Nettera. Wydawnictwo
Medyczne Urban
Partner, Wrocław.
7. Konturek S. (2007). Fizjologia człowieka. Elservier Urban Partner Wrocław.
8. Silbernagl S., Despopoulos A. (2007). Ilustrowana fizjologia człowieka. Wydawnictwo
Lekarskie PZWL, Warszawa.
9. Tafil-Klawe M., Klawe J.J. (red.) (2009). Wykłady z fizjologii człowieka. Wydawnictwo
Lekarskie PZWL, Warszawa.
10. Traczyk W.Z. (2007). Fizjologia człowieka w zarysie. Wydawnictwo Lekarskie PZWL,
Warszawa.
8
Dostępna w czytelni, bibliotece, Internecie.
19. OBCIĄŻENIE PRACĄ STUDENTA
Forma aktywności
Liczba godzin
na zrealizowanie
aktywności w semestrze
15
a) Realizacja przedmiotu: wykłady
c) Realizacja przedmiotu: laboratoria
d) Egzamin
e) Inne godziny kontaktowe z nauczycielem
Łączna liczba godzin zajęć realizowanych z
udziałem prowadzącego (pkt. a +b + c + d + e)
f) Przygotowanie się do zajęć
h) Przygotowanie się do egzaminu/zaliczenia
końcowego
i) Wykonanie zadań poza uczelnią
30
0
2
10
57
5
Samokształcenie
g) Przygotowanie się do zaliczeń/kolokwiów
Zajęcia wymagające udziału
prowadzącego
b) Realizacja przedmiotu: ćwiczenia
5
8
0
Łączna liczba godzin zajęć realizowanych we
własnym zakresie (pkt. f + g +h + i)
18
Razem godzin
75
(zajęcia z udziałem prowadzącego + samokształcenie)
Liczba punktów ECTS
20.
3
PROWADZĄCY PRZEDMIOT (IMIĘ, NAZWISKO, ADRES E-MAIL,
KATEDRA, ZAKŁAD, NR POKOJU)
1. prof. Dr hab. Benedykt Opaszowski; e-mail: [email protected]
Katedra Nauk Przyrodniczych, Zakład Fizjologii i Biochemii, nr pokoju 22
2. dr hab. prof. nadzw. Andrzej Klusiewicz [email protected]
(Katedra Nauk Przyrodniczych, Zakład Fizjologii i Biochemii, Pokój 14)
3. dr Barbara Długołęcka; e-mail: [email protected]; Katedra
Nauk Przyrodniczych, Zakład Fizjologii i Biochemii, nr pokoju 14.
4. dr Agnieszka Michalska; e-mail: [email protected]
Katedra Nauk Przyrodniczych, Zakład Fizjologii i Biochemii, nr pokoju 18.