10 listopada 2016 r. Informacja Ministra Rodziny, Pracy i Polityki

10 listopada 2016 r.
Informacja Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej
dla Rady Ochrony Pracy
na temat zadań Państwowej Inspekcji Pracy wynikających z wdrożenia do polskiego
porządku prawnego dyrektywy UE z dnia 16.04.2014 r. w sprawie środków ułatwiających
korzystanie z praw przyznanych pracownikom w kontekście swobodnego przepływu
pracowników, w szczególności w zakresie rozszerzenia kompetencji PIP na poradnictwo
prawne dla obywateli państw UE, którzy korzystają ze swobodnego przepływu
pracowników.
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/54/UE z dnia 16 kwietnia 2014 r.
w sprawie środków ułatwiających korzystanie z praw przyznanych pracownikom w kontekście
swobodnego przepływu pracowników
została wdrożona do polskiego porządku prawnego
w drodze ustawy z dnia 29 kwietnia 2016 r. o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia
i instytucjach rynku pracy, ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy oraz ustawy o wdrożeniu
niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania (Dz. U. poz. 691).
Ustawa weszła w życie z dniem 4 czerwca br.
Artykuł 45 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz rozporządzenie Parlamentu
Europejskiego i Rady (UE) nr 492/2011 z dnia 5 kwietnia 2011 r. w sprawie swobodnego
przepływu
pracowników
wewnątrz
Unii
określają
uprawnienia
obywateli
państw
członkowskich UE/EOG i Szwajcarii oraz członków ich rodzin podejmujących pracę
w innym państwie członkowskim. Celem dyrektywy 2014/54/UE jest ułatwienie im
korzystania z tych uprawnień. Przepisy unijne gwarantują równe traktowanie w obszarach
dotyczących:
1) dostępu do zatrudnienia;
2) warunków zatrudnienia i pracy, w szczególności w odniesieniu do wynagrodzenia,
zwolnienia, bezpieczeństwa i higieny pracy oraz, w przypadku utraty pracy, powrotu do
pracy lub ponownego zatrudnienia;
3) dostępu do przywilejów socjalnych i podatkowych;
4) członkostwa w związkach zawodowych i prawa do udziału w/wyboru do organów
reprezentujących pracowników;
1
5) dostępu do szkoleń;
6) dostępu do zasobów mieszkaniowych;
7) dostępu do kształcenia, nauki zawodu oraz szkolenia zawodowego dla dzieci
pracowników unijnych;
8) pomocy udzielanej przez urzędy pracy.
Ustawa wyznacza Państwową Inspekcję Pracy jako instytucję odpowiedzialną w Polsce za
udzielanie porad - w ww. zakresie - obywatelom państw UE i państw EFTA stron umowy o
EOG, którzy korzystają z prawa do swobodnego przepływu pracowników, w celu wspierania
równego traktowania. Państwowa Inspekcja Pracy została wskazana do tego zadania ze
względu na dotychczasowe kompetencje i doświadczenia w zakresie udzielania porad
pracownikom, w tym zagranicznym, co było jednocześnie rozwiązaniem najbardziej
korzystnym z ekonomicznego punktu widzenia (utworzenie osobnej instytucji byłoby zbyt
kosztowne biorąc pod uwagę liczbę pracujących w Polsce obywateli UE/EFTA). Istotne były
także aspekty praktyczne z punktu widzenia potencjalnie korzystających z poradnictwa, czyli
dostępność okręgowych inspektoratów pracy oraz fakt, że cały zakres poradnictwa wymagany
przez dyrektywę jest udzielany w jednym miejscu.
>
Państwowa Inspekcja Pracy ma prawo - w uzasadnionych przypadkach - występować do
organów administracji publicznej, w tym naczelników urzędów skarbowych i dyrektorów izb
skarbowych, a także Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz innych właściwych podmiotów
z wnioskiem o udzielenie informacji niezbędnych do udzielenia tych porad. Podmioty te mają
obowiązek udzielenia informacji Państwowej Inspekcji Pracy w ciągu 15 dni (chyba, że
konieczne jest uprzednie przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego lub kontroli).
Główny Inspektor Pracy opracował szczegółowe zasady realizacji poradnictwa prawnego dla
obywateli państw UE/ EFTA przez poszczególne komórki Państwowej Inspekcji Pracy.
Dla kompleksowego przedstawienia problematyki warto dodać, że ww. ustawa dodaje do
katalogu zadań ministra właściwego ds. pracy zadania monitorowania, analizy i wspierania
równego traktowania osób korzystających z prawa do swobodnego przepływu pracowników,
oraz członków ich rodzin w zakresie, o którym mowa w art. 1-10 rozporządzenia 492/2011.
Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zobowiązany jest do monitorowania działań
mających na celu przeciwdziałanie nieuzasadnionym ograniczeniom
i przeszkodom
w zakresie prawa do swobodnego przepływu pracowników oraz ich dyskryminacji,
zapewnienia informacji, zlecania niezależnych badań i sondaży, publikowanie niezależnych
raportów i rekomendacji. Ustawa wyznacza także ministrowi właściwemu ds. pracy pełnienie
funkcji Krajowego Punktu Kontaktowego dla odpowiadających mu punktów kontaktowych w
innych państwach członkowskich. Zadanie to w ramach ministerstwa realizuje Departament
Rynku Pracy.
Zlecenie pierwszego badania - z wykorzystaniem środków Funduszu Pracy - przewidziane
jest na 2017 r. Kolejne badania mają być zlecane co 3 lata, a po 10 latach od wejścia w życie
ustawy przewidziane jest duże badanie ewaluacyjne. Trwają obecnie końcowe prace nad
aktualizacją broszury EURES i strony internetowej EURES o prawa mobilnych obywateli
UE/EFTA z zakresu swobodnego przepływu pracowników (w języku polskim oraz
angielskim, broszura także w języku niemieckim).
Według informacji przekazanych przez PIP w okresie od dnia 4 czerwca 2016 r. (tj. daty
wejścia w życie ustawy z dnia 29 kwietnia 2016 r.) do dnia 7 października 2016 r.:
a. do Głównego Inspektoratu Pracy nie były kierowane zapytania przez obywateli państw
członkowskich UE/EFTA, którzy korzystają z prawa do swobodnego przepływu
pracowników, ani też przez członków ich rodzin, odnośnie do problematyki wskazanej w
art. 10 ust. 1 pkt 14a ustawy o PIP;
b. Okręgowe Inspektoraty Pracy (w tym OIP Bydgoszcz, OIP Warszawa i OIP Opole)
otrzymały łącznie 14 zapytań wr zakresie ww. problematyki. Dotyczyły one:
- dostępu do zatrudnienia w Polsce dla obywateli UE/EFTA,
- warunków zatrudnienia i pracy,
- dostępu do przywilejów socjalnych i podatkowych,
- dostępu do szkoleń,
- pomocy udzielanej przez urzędy pracy;
c. porady były udzielane w formie ustnej, w tym w ramach rozmów telefonicznych;
d. pracownicy Okręgowych Inspektoratów Pracy samodzielnie udzielali klientom porad
prawnych; ze względu na tematykę zapytań nie było dotychczas konieczności ze
3
zwracania się do innych wskazanych w ustawie podmiotów w celu przygotowania
odpowiedzi;
e. do Głównego Inspektoratu Pracy nie wpłynęły sygnały o trudnościach (np. w zakresie
komunikowania się) przy udzielaniu porad;
Reasumując, dotychczas liczba zapytań związanych z omawianymi zadaniami PIP jest
niewielka, a ich tematyka nie jest szczególnie skomplikowana. Państwowa Inspekcja Pracy
jest dobrze przygotowana do realizacji tych zadań.
W chwili obecnej cudzoziemcy z państw UE/EFTA stanowią bardzo niewielką grupę
wszystkich cudzoziemców pracujących w Polsce. Dla porównania w tym samym okresie z
zapytaniami do PIP wystąpiło 597 cudzoziemców z państw trzecich. Stosunkowo rzadko
obywatele UE/EFTA pracują też w sektorach i na stanowiskach narażonych na ewentualne
nadużycia.
Ze względu na krótki okres obowiązywania ustawy i realizacji nowych zadań przez
Państwową Inspekcję Pracy jest jednak za wcześnie na pełną ocenę przyjętych rozwiązań
i formułowanie wniosków.
4