„Konkurs H2O drugie dno” Nazwa modułu: „Woda w mieście

„Konkurs H2O drugie dno”
Nazwa modułu: „Woda w mieście”
Wymyślony tytuł: „Wisłok = życie rzeszowian”
Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 4 – Gimnazjum nr 7
Ul. Rejtana 30, 35 – 310 Rzeszów
Członkowie zespołu konkursowego:
Zuzanna Wielgos, Dominika Jucha, Martyna Pociask,
Anna Welc
Opiekun zespołu: Ewa Dudek
„Wisłok = życie rzeszowian”
„Jednym z najważniejszych czynników zapewniających nam życie na Ziemi jest woda.
Można powiedzieć, że bez wody nie byłoby istnienia. I choć tak cenna, codziennie coraz
bardziej zanieczyszczana.”
Zastanawiając się nad tematem konkursu cały nasz zespół zdał sobie sprawę, że bez dostępu
do wody żadne miasto nie mogłoby istnieć. Jaką więc rolę pełni Wisłok w naszym mieście Rzeszowie?
1.Wiadomości ogólne o Wisłoku.
Wisłok przepływa przez nasze miasto Rzeszów. Jest to górska rzeka o długości 228
km, wartkim biegu, skalistym podłożu. W górnym biegu tworzy przełomy, w środkowym
meandruje; przepływa m.in. przez: Pogórze Bukowskie, Doły Jasielsko-Sanockie, Kotlinę
Sandomierską. Jest największym lewobrzeżnym dopływem Sanu. Jej źródło znajduje
się na wysokości 823 m n.p.m. w Beskidzie Niskim na stokach Kanasiówki. Największe
dopływy, prawe: Stobnica, Pielnica; lewe: Morwawa, Mleczka , Lubatówka.
Odcinek górski rzeki Wisłok, o długości 32 km, tworzy jedną z najpiękniejszych dolin
rzecznych. Zamknięty jest zaporą i zbiornikiem wodnym Besko.
2. Zakład Uzdatniania Wody w Zwięczycy.
27 kwietnia br. wybrałyśmy się do Zakładu Uzdatniania Wody w Zwięczycy, aby
zgłębić tajemnice rzeszowskiej wody.

Proces uzdatniania wody:
- ozonowanie wstępne-koagulacja
-filtry piaskowe lub antracytowo-piaskowe
-przepompowywanie
-ozonowanie wtórne
-filtry węglowe
-pompowanie wody i magazynowanie jej w zbiornikach

Przeprowadziłyśmy również wywiad z pracownikiem Robertem Krupką:
Dominika Jucha: Kiedy zrodziły się plany powstania zakładu?
Robert Krupka: Pomysł założenia stacji uzdatniania wody powstał w latach 1905-1907. Już
przed I wojną światową pojawiły się plany wybudowania Zakładu Uzdatniania Wody, lecz
konflikt zbrojny uniemożliwił ich zrealizowanie.
D.J: Czy lokalizacja zakładu była znana od początku?
R.K.: Na początku typowane były dwie lokalizacje: w okolicach Załęża i Zwięczyca Rudki.
Ze względów finansowych wybrano tę drugą.
D.J: Jak przebiegała rozbudowa zakładu?
R.K: Zakład zaczął działać w 1934r. Kolejna stacja uzdatniania wody tym razem w
Zwięczycy rozpoczęła swoją działalność
w latach 50. Był on ciągle rozbudowywany,
ponieważ brakowało wody dla miasta. Modernizacja była prowadzona średnio co dwa, trzy
lata.
D.J: Ile trwa proces uzdatniania i czy jest on bardzo kosztowny ?
R.K: Proces uzdatniania wody jest bardzo kosztowny i trwa ok. jednej doby.
D.J: Jak uzdatnianie wody wpływa na ekosystem Wisłoka?
R.K.: Uzdatnianie wody nie wpływa na Wisłok
jakościowo, ponieważ woda przed
zwróceniem do Wisłoka jest oddzielana od osadów. Wpływa to jednak na wodę w sensie
ilościowym.
3. Zanieczyszczenia Wisłoka.
Wisłok dzięki wybudowanej zaporze jest zbiornikiem retencyjnym - chroni przed
powodziami i brakiem wody podczas suszy
Woda wypływająca ze źródeł Wisłoka w Beskidzie Niskim jest krystalicznie czysta.
Dzieje się tak, gdyż teren ten jest gęsto zalesiony, a słabo zaludniony. Zanieczyszczenie
pojawiają się, gdy do rzeki wpływa pierwszy dopływ - Morawa, jest ona mocno skażona
przez ścieki z pobliskiego Rymanowa Zdroju. Kolejno rzeka jest zanieczyszczana przez
toksyczne substancje odprowadzanie z miast, przez które przepływa. Między innymi :
Krosno, Frysztak, Wiśniowa, Strzyżów, Lubienia, Boguchwała, Błażowa, Rzeszów, Łańcut,
Młynówka. Dopływy Wisłoka przyczyniające się do jego szczególnego zanieczyszczenia to:
Lubcza, Mogielnica, Strug, Czarna, Mleczka.
Niestety mieszkańcy Rzeszowa oprócz wpuszczania ścieków wrzucają tam mnóstwo śmieci i
odpadów. Rzeka jest również miejscem odprowadzania kanalizacji burzowej, ścieków
komunalnych i przemysłowych ale także wody i deszczu z dachów, ulic, wraz z olejami,
benzyną, asfaltem jak i wody z ogródków działkowych zawierającej nawozy i pestycydy.
4. Walory turystyczne Wisłoka i jego okolic.
Gdyby jednak jedną z głównych
rzek Podkarpacia oczyścić, stałaby się jeszcze
bardzo atrakcyjnym miejscem rekreacji oraz wypoczynku. Górny bieg rzeki to dziki, piękny
kanion
o prawie pionowych zboczach, które w niektórych miejscach dochodzą nawet do 200 metrów
wysokości od poziomu rzeki. Średnia głębokość waha się w granicach 2 metrów, co
sprzyjałoby rozwojowi turystyki wodnej oraz licznych kąpielisk. Ponieważ Wisłok jest w
górnym odcinku rzeką górską, w okresie wiosennym często utrzymuje się wysoki stan wody,
co powoduje podmywanie brzegów i coroczne zmienianie ukształtowania brzegowego, co
czyni tą rzekę bardzo atrakcyjną. Wisłok jest również miejscem uprawiania sportów
wodnych - Marina nad zalewem oferuje do wypożyczenia kajaki, rowery wodne, żaglówki.
Często organizowane są tam liczne spływy kajakowe, ponieważ rzeka tworzy liczne
przełomy. Bulwary nad Wisłokiem, oświetlone ze ścieżkami rowerowymi są miejscem
rekreacji, organizacji wielu imprez kulturalnych, koncertów, a także spacerów dla rzeszowian,
zwłaszcza matek z dziećmi które uwielbiają karmić łabędzie i kaczki. Innym walorem może
być fakt, że dzięki wybudowanym oczyszczalniom nad Wisłokiem można spotkać wiele
różnych gatunków ryb, dlatego to również miejsce wędkowania. Zapewne ilość gatunków
zwierząt wzrastałaby wraz z poprawą stanu wody. Można zatem stwierdzić, że gdyby nie
zanieczyszczenia 204,9 kilometrów rzeki mogłyby stać się bardzo atrakcyjne.
5. Funkcje Wisłoka.
Woda Wisłoka jest także źródłem odnawialnej energii - budowę hydroelektrowni
rozpoczęto w 2009r. na rzeszowskiej zaporze.
Rzeszów a zwłaszcza jego stare centrum leży w dolinie wyżłobionej latami przez wody rzeki.
Wisłok ma więc znaczenie glebotwórcze, wpływa na ukształtowanie terenu. Rzeszowski
rynek leży na skale lessowej utworzonej właśnie przez rzeczne osady dzięki czemu możliwe
było kopanie piwnic, z których utworzono atrakcyjną podziemną trasę turystyczną
Rzeka jest również korytarzem ekologicznym, którym wędrują ryby na tarło, ptaki na miejsca
lęgowe, a nasiona roślin po prostu rozsiewają się - zapora na Wisłoku przeszkadza w migracji
ryb, ale wraz z budową hydroelektrowni zaplanowano budowę przepławki umożliwiającej
wędrówkę. Przepławka będzie imitowała górski strumień. Dzięki temu będzie można
obserwować wędrówkę ryb z mostu. Stanie się to kolejną atrakcją turystyczną Rzeszowa.
Prace trwają od sierpnia 2009 roku.
Woda jest elementem obronnym - w czasach najazdów tatarskich palono most na Wisłoku i
odcinano drogę najeźdźcom, a w XVII wieku napełniono fosy wokół zamku Ligęzów
(obecnie zamek Lubomirskich )
Niestety woda jest utrudnieniem komunikacyjnym - jeszcze 40 lat temu w Rzeszowie był
jeden most samochodowy, drugi kolejowy a w pobliżu dzielnicy Nowe Miasto na Wisłoku
kursował prom ( pomnik przewoźnika stoi na brzegu Wisłoka koło kładki dla pieszych)
Obecnie funkcjonuje 5 mostów samochodowych , 1 kolejowy i 1 kładka dla pieszych.
6. Fauna i flora Wisłoka i jego okolic.
Wisłok odgrywa rolę edukacyjną - wzdłuż brzegów utworzono ścieżkę przyrodniczą
im. prof. dra Władysława Szafera. Od 1990r. prowadzone
są szczegółowe badania terenowe na obszarze tej ścieżki. Badania wykazały obecność: 560
gatunków roślin naczyniowych, 185 ptaków, 217 gatunków owadów. Natomiast pozostałe
grupy obserwowano wyrywkowo, co pozwoliło na stwierdzenie: 4 gatunków ślimaków,
28 gatunków ryb, 10 gatunków płazów, 2 gatunki gadów, 8 gatunków ssaków oraz 3 gatunki
porostów. Obecność porostów na tym terenie świadczy o poprawie czystości powietrza.
Ekosystem zwłaszcza zamulonego zalewu jest siedliskiem wielu gatunków zwierząt: w strefie
litoralu: ważki, świtezianki, świtezianki dziewicy, świtezianki błyszczącej, szklarki i ważki
czteroplamistej , nartnika ślizgającego się po powierzchni wody.
W wodzie pływają
chrząszcze żółtobrzeżki, kałużnice, pająki topiki, ślimaki błotniarki, kumaki nizinne, żaba
trawna, żaby wodne, żaby jeziorkowe, żaba moczarowa, ropucha zielona i szara, traszki
zwyczajne i grzebianiaste, zaskroniec zwyczajny, jaszczurka zwinka, żyworodna, bobry,
wydry, lisy, tchórze, gronostaje, łasice karczowniki ziemnowodne, piżmaki europejskie,
liczne drobne gryzonie i drapieżne małe rzęsorki oraz rośliny: trybula leśna, żywokost
lekarski, barszcz zwyczajny, jaskier rozłogowy, mniszek lekarski, rdest ziemnowodny,
wiechlina łąkowa, wiechlina roczna, pięciornik gęsi, pokrzywa zwyczajna, chrzan pospolity,
kupówka pospolita, kropidło wodne, ponikło błotne, uczep trójlistkowy, rzęsa garbata, rzęsa
trójrowkowa, rzęsa drobna, rzęsa wodna, spirodela wielokorzeniowa, wywłócznik kłosowy,
rdestnica pływająca, rdestnica połyskująca , skrzyp bagienny, rzepicha ziemnowodna,
kropidło żabieniec babka wodna, moczarka kanadyjska, rogatek, rdestnica pływająca, grążel
żółty, grzybienie białe, szczaw lancetowaty, szuwar z trzciną i pałkami – szerokolistną i
wąskolistną, który na drodze sukcesji przechodzi w łęg , kosaciec żółty, jeżogłówka gałęzista,
marek szerokolistny, łączeń baldaszkowy, rukiew wodna, potocznik wąskolistny, wierzbnica
kosmata, przetacznik bobownik, przetacznik bobowniczek, manna jadalna.. W strefie
pelagiczne
występują
m.in.:
szczupaki,
liny, sum, amury, karpie,
płocie, karasie,
wzdręgi, leszcze. Natomiast w strefie bentosu rureczniki, larwy muchówek.
Ponadto okolice Wisłoka są miejscem życia takich roslin jak: wierzba, olchsza czarna,
olchsza szara, jesion, topola oraz wielu ptaków m.in.: krzyżówki, cyranki, świstuny,
płaskonosy, głowinki, czernicy, perkoza dwuczubego, trzciniaki, rokitniczki, potrzosy,
rybitwy rzecznej, kokoszki wodnej, łyski, wodniki, perkozki, brodźca, bekasa, biegusa,
sieweczki, czapli białej, czapli siwej, mewy srebrzystej, mewy białogłowej, rybitwy czarnej,
rybitwy białoczelnej, czapli purpurowej, czapli nadobnej, kormorana małego, mewy
trójpalczastej, mewy czarnogłowej, mewy śmieszki, rybitwy popielatej, pliszki cytrynowej,
dzierzby czarno czelnej.
Wbrew niszczącym działaniom antropogenicznym na rzeszowskim zalewie pojawiła się
rzadka, ginąca już roślina będąca pod ścisła ochroną kotewka orzech wodny. Ma jadalne,
bardzo smaczne orzechy. Były one sprzedawane na targach. Konsumowane były w postaci
surowej bądź ugotowane w słonej wodzie. Dzięki jej istnieniu rozważa się plan powołania
rezerwatu wodnego w tej części Wisłoka
7. Badania wody Wisłoka.
Woda w Wisłoku jest III i IV klasy czystości (w Rzeszowie IV).

Badania w Besku:
Kategoria jakości wody to A2. Według badań w Besku barwę rzeki szacuje się na
18 mgPt/l. Woda w Wisłoku jest zasadowa (odczyn pH 8,4), odczyn pH jest większy niż
w Morzu Bałtyckim. Ogólny węgiel organiczny wynosi 5,9 mgC/l w warstwie
powierzchniowej, a naddennej 6,7 mgC/l. Liczba bakterii grupy coli w warstwie
powierzchniowej w 100ml wynosi średnio 255, w warstwie naddennej 220. Natomiast liczba
bakterii grupy coli typu kałowego w warstwie powierzchniowej w 100 ml to około 120,
a w naddennej ta ilość jest wyższa o ponad 70. . Liczba paciorkowców kałowych w 100 ml w
warstwie naddennej przeważnie jest równa 25.

Badania w Rzeszowie przeprowadzone przez nasz zespół:
Nasze badania wykazały , że mętność wody zmienia się okresowo. Wynosi ona około
65cm. Stężenie tlenu jest wysokie, równe 8 mg/l (zawartość tlenu zmienia się okresowo).
Zawartość No2 w wodzie pobranej z rzeszowskiego Wisłoka to 7 mg/l, a No3 to 5 mg/l.
Wykonane przez nas zespół badania potwierdzają zasadowość wody w Rzeszowie. Wynosi
ona ok. 5-5,5 mmol/l.
8. Budowa zalewu i wyspy na Wisłoku. Odmulanie zalewu.
Zalew na Wisłoku liczy sobie ponad 30 lat i niemal od początku są z nim kłopoty - jest
coraz bardziej zamulony i zarośnięty. Wszystko to przez błąd konstruktorów zapory. Nie
utworzono w niej tzw. dolnego spustu, który umożliwiałby spływanie muły. Nieudolna
modernizacja została przeprowadzona pod koniec lat 90. – zalew nadal zarasta i zamula się.
Ze względu na trwający okres rozrodu i ochrony siedlisk Natura 2000, prace przy odmulaniu
Wisłoka, które rozpoczęły się 26 lutego, zostały wstrzymane na 3 miesiące, do 30 czerwca br.
Mimo to jest szczególnie cennym terenem, który stał się miejscem dla licznych ptaków
wodnych. Wyspy powstałe na Wisłoku przez procesy zamulenia, stały się miejscem
gniazdowania wielu z nich.
9. Wylewy Wisłoka
Wisłok ma tendencję do wylewania. Poziom lustra wody w Wisłoku zmienia się
okresowo. Co roku możemy obserwować jego wylewy. Przed laty rzeka wylewała znacznie
częściej. Teraz Wisłok dzięki wybudowanej zaporze jest zbiornikiem retencyjnym - chroni
przed powodziami i brakiem wody podczas suszy.
.
10. Budowa Zalewu Rzeszowskiego
Zalew Rzeszowski wybudowano w 1973 r., posiadał powierzchnię 68 ha, długość 4
km i pojemność 1800 tys. m3 wody. Dolina rzeki została przegrodzona zaporą ziemną z
centralnie usytuowanym jazem ruchomym. W prawym przyczółku jazu wybudowano
przepławkę dla ryb. W latach 80. i 90. dokonano dwóch modernizacji zbiornika, polegających
na zawężaniu misy (co spowodowało zmniejszenie jego pojemności) oraz na pogłębieniu.
Pomimo tych prac zbiornik ulega nadal zamuleniu. Szacuje się, że obecnie rzeczywista
pojemność zbiornika stanowi tylko 1/3 tej z początkowego okresu. Zmniejszyła się też
powierzchnia wody, bowiem samoistnie tworzące się wyspy i zamulenia zajmują już ponad
26 ha powierzchni.
11. Sposoby ochrony ekosystemów wodnych:

Nie należy wylewać środków chemicznych do ścieków, ponieważ składuje się je
w miejscach do tego przeznaczonych.

Należy używać środków czyszczących bez fosforanów i nie kupować żadnych
produktów wyrabianych przez koncerny niszczące środowisko.

Warto wspierać światowe ruchy ochrony środowiska
i trzeba pomagać w
upowszechnianiu informacji o takich działaniach.

Warto walczyć o modernizację oczyszczalni i wprowadzanie nowych technologii.
Kiedy wysyłałyśmy reportaż nadal miałyśmy przeświadczenie, że jeszcze wiele o
życiodajnych wodach Wisłoka i ich znaczeniu można napisać. Postanowiłyśmy umieścić
naszą pracę na stronie internetowej szkoły i zaproponować uczniom gimnazjum kontynuację
tematu i dopisywanie dalszego ciągu rozważań ponieważ jest to TEMAT RZEKA...
Jesteśmy dumne, że możemy korzystać z walorów tak wspaniałej rzeki, jaką jest
Wisłok.
Jako młodzi ekolodzy będziemy nawoływać do dbania o jej czystość. Pragniemy, aby w
przyszłości stała się miejscem wypoczynku i rekreacji wielu rodzin.
Wiemy, że zależy to przede wszystkim od nas, dlatego musimy zjednoczyć nasze siły i zacząć
szanować dar, jakim jest Wisłok.
Literatura:
http://www.wios.rzeszow.pl/cms/upload/edit/file/inf_o_srod/2005/zbiorniki_zaporowe/besko.
pdf
http://interia360.pl/artykul/wislok-tu-smieci-lowi-sie-wedka,1436