Psi pysk - Muzeum Archeologiczno

Hełm typu „Psi pysk”
PSI PYSK – [niem. Hundsgugel] średniowieczny
hełm będący rodzajem zamkniętej przyłbicy
starszego typu, rozpowszechniony w zachodniej
oraz środkowej Europie ok. 1400 r., wywodzący się
od basinetu. Charakteryzował się groteskowo
wymodelowaną płaszczyzną zasłony
przedstawiającej grymas lub uśmiech. Miał
spiczasty kształt, przypominający psią mordę (stąd
nazwa); zasłony hełmów tego typu miały szczeliny
wzrokowe (wizury) i otwory oddechowe – czasami
uzupełniano je czepcem kolczym. Psi pysk był
hełmem typowym dla płatnerstwa niemieckiego i
włoskiego z przełomu XIV i XV w.
Replika hełmu. Fot. A. Grzelak
PŁATNERSTWO – od wczesnego średniowiecza
do końca XVIII w. rzemiosło zajmujące się
wytwórstwem uzbrojenia ochronnego z
metalowych płyt. Od XVI w. płatnerzami (staropol.
platnirsz, platnyrz, platthners) zaczęto również
nazywać rzemieślników wytwarzających broń
sieczną, tj. mieczników czy szabelników. W Polsce
oddzielne cechy płatnerzy zaczęły powstawać na
pocz. XVII w., wcześniej platnerze należeli do
cechów pokrewnych, np. kowali.
Hełm „Psi pysk” z Muzeum Średniowiecza Cluny
w Paryżu. Fot. P. Adamczyk
BASINET – (ang. i fr.. bascinet, bassinet) typ
hełmu otwartego, wczesna łebka gotycka uzywana
w E. Zach. od XIII w. Charakteryzował się dzwonem
w kształcie płaskiej stalowej miski z
przymocowanym do jego krawędzi kołnierzem.
Rozpowszechnił się w XIV w., kiedy to uległ
przedłużeniu ku dołowi, chroniąc w ten sposób
twarz oraz kark. W tej formie noszony był pod
hełmem garnczkowym, z czasem został
zaopatrzony w ruchomy nosal, a od II poł. XVI w.
uległ dalszej rozbudowie i stał się hełmem
zamkniętym.
Basinet
Cyt. za: Kwaśniewicz W., Leksykon dawnego uzbrojenia
ochronnego, Warszawa2005, s. 10, 94-95, 98.
Sir Geoffrey Luttrell, The Luttrell Psalter (British
Library Add. 42130, fol. 202v), c. 1325-1335
®2009-2011 Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Elblągu
Dział Edukacji i Promocji
www.muzeum.elblag.pl/edukacja
MUZEALNA
SKRZYNIA