wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra
Transkrypt
wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra
Transgraniczny ruch towarowy - wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra- Slubice Studium w ramach projektu Interreg III B – RAIL BALTICA Na zlecenie partnerów niemieckich: Ministerstwo Infrastruktury i Planowania Przestrzennego Brandenburgii Ministerium für Infrastruktur und Raumordnung des Landes Brandenburg Senat Berlina, Administracja ds. Rozwoju Miasta Senatsverwaltung für Stadtentwicklung Berlin Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odrą - Słubice Studium w ramach projektu Interreg III B – RAIL BALTICA Raport końcowy Na zlecenie partnerów niemieckich: Ministerstwo Infrastruktury i Planowania Przestrzennego Brandenburgii Ministerium für Infrastruktur und Raumordnung des Landes Brandenburg Henning-von-Tresckow-Straße 2-8 D-14467 Potsdam współpraca Senat Berlina, Administracja ds. Rozwoju Miasta Senatsverwaltung für Stadtentwicklung Berlin oraz Niemieckie Stowarzyszenie Współpracy Technicznej, Berlin Deutsche Gesellschaft für Technische Zusammenarbeit Berlin Zleceniobiorca: IPG Sp. z o. o. ds. infrastruktury i projektów Infrastruktur- und Projektentwicklungsgesellschaft mbH Burgstraße 30 D-14467 Potsdam Opracowali: Torsten Wolter Marc Kuper Simone Fejér Martin Heiland Poczdam 09. stycznia 2007 r. Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ SPIS TRESCI SPIS TRESCI.....................................................................................................................I WYKAZ ILUSTRACJI ..................................................................................................... III 0. OKRESLENIE CELÓW ........................................................................................ 1 1. STRUKTURA GOSPODARCZA – BADANIE ZASOBÓW.....................................2 1.1 Regionalna struktura gospodarcza......................................................................... 2 1.1.1 Województwo lubuskie .................................................................................2 1.1.2 Region Oderland-Spree ...............................................................................4 1.2 Kostrzynsko-Slubicka Specjalna Strefa Ekonomiczna............................................ 6 1.3 Infrastruktura logistyczna: ETTC Frankfurt nad Odra ............................................. 7 1.4 Znaczenie handlu polsko-niemieckiego dla regionu przygranicznego .................... 9 1.5 Gospodarczo-strukturalne trendy rozwoju ............................................................ 11 2. INFRASTRUKTURA TRANSPORTOWA - BADANIE ZASOBÓW.......................12 2.1 Siec ruchu szynowego.......................................................................................... 12 2.1.1 Siec ruchu szynowego w badanym rejonie.................................................12 2.1.2 Inne odcinki linii kolejowych majace znaczenie dla transgranicznego ruchu towarowego pomiedzy Polska a Niemcami ................................................32 2.2 Siec ruchu drogowego.......................................................................................... 38 2.2.1 Siec dróg dalekobieznych w badanym regionie..........................................38 2.2.2 Inne odcinki dróg majace znaczenie dla transgranicznego transportu towarowego pomiedzy Polska a Niemcami ................................................44 2.3 Przejscia graniczne .............................................................................................. 48 3. WOLUMEN I CHARAKTERYSTYKA TRANSGRANICZNEGO RUCHU TOWAROWEGO .................................................................................................51 3.1 Rozwój uslug transportowych w ruchu towarowym w Polsce i w Niemczech ....... 51 3.2 Transgraniczny ruch towarowy Niemcy – Polska, a szczególnie w rejonie (Frankfurt (Oder) – Slubice).................................................................................. 52 3.2.1 Ruch kolejowy ............................................................................................52 3.2.2 Ruch drogowy ............................................................................................54 3.2.3 Uslugi w dziedzinie przeladunku towarów ................................................. 56 4. ATUTY I SLABOSCI ISTNIEJACEJ INFRASTRUKTURY...................................58 4.1. Najbardziej charakterystyczne cechy struktury gospodarczej............................... 58 4.1.1 Cechy atrakcyjne (atuty).............................................................................58 4.1.2 Deficyty i problemy (slabosci) .....................................................................59 4.2 Najwyrazniejsze cechy infrastruktury komunikacyjnej oraz przebiegu ruchu........ 60 4.2.1 Ruch towarowy szynowy ............................................................................60 4.2.1.1 Cechy atrakcyjne (atuty) ...........................................................60 4.2.1.2 Deficyty i problemy (slabosci) ......................................................62 4.2.2. Ruch towarowy drogowy............................................................................66 4.2.2.1 Cechy atrakcyjne (atuty).............................................................66 4.2.2.2 Deficyty i problemy (slabosci) ...................................................66 4.3 Ocena transgranicznej infrastruktury komunikacyjnej........................................... 68 4.4 Profil: atuty – slabosci .......................................................................................... 72 I Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ 5 5.1 5.2 5.3 5.4 KSZTALT TRANSGRANICZNEGO RUCHU TOWAROWEGO WYMAGANEJ INFRASTRUKTURY ............................................................................................73 Ocena potencjalu rozwoju infrastruktury gospodarczej i komunikacyjnej oraz potencjalu w przebiegu ruchu transgranicznego .................................................. 73 5.1.1 Struktura gospodarcza ...............................................................................73 5.1.2 Infrastruktura komunikacyjna......................................................................74 5.1.3 Przebieg ruchu ...........................................................................................75 Cele dla uksztaltowania atrakcyjnego ponadgranicznego rozwoju ruchu towarowego (tezy) ................................................................................................ 76 Zalecenia odnosnie do uksztaltowania infrastruktury oraz transgranicznego usieciowienia komponentów infrastruktury ........................................................... 78 5.3.1 Ruch towarowy kolejowy ............................................................................78 5.3.2 Ruch towarowy drogowy ............................................................................79 5.3.3 Logistyka ruchu towarowego ......................................................................80 Streszczenie i perspektywa .................................................................................. 81 II Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ WYKAZ ILUSTRACJI ryc. 1: Tabela pogladowa – województwo lubuskie ........................................................ 2 ryc. 2: Struktura branzowa w regionie Oderland-Spree i województwie lubuskim........... 4 ryc. 3: Tabela pogladowa – Region Oderland-Spree ...................................................... 5 ryc. 4: System lokalizacji ETTC....................................................................................... 7 ryc. 5: ETTC – tereny pod dzialalnosc zarobkowa zorientowana na logistyke................ 7 ryc. 6: Istniejace i planowane polaczenia bezposrednie z terminalu transportu mieszanego we Frankfurcie nad Odra (KV-Terminal Frankfurt (O))....................... 8 ryc. 7: Zdjecie lotnicze terminalu transportu mieszanego we Frankfurcie nad Odra (KV-Terminal Frankfurt (O)) ..................................................................................... 8 ryc. 8: Eksporty do Polski w latach 1995-2003 z Niemiec i z krajów zwiazkowych graniczacych z Polska, w % kazdorocznych eksportów lacznych............................ 9 ryc. 9: Eksporty do Niemiec w latach 1995-2003 z Polski i z województw graniczacych z Niemcami, w % kazdorocznych eksportów lacznych....................... 9 ryc. 10: Udzial eksportów w produkcie krajowym brutto (PKB) w roku 2001................. 10 ryc. 11: Most kolejowy na Odrze we wrzesniu 2005 roku.............................................. 14 ryc. 12, 13: Oderbrücke – graniczna stacja kolejowa towarowa w sierpniu 2006 roku (lewa: widok w kierunku dworca osobowego Frankfurt nad Odra; prawa:. widok w kierunku mostu kolejowego na Odrze) ............................................................... 16 ryc. 14: Terminal transportu mieszanego (wchodzacy w sklad ETTC) w sierpniu 2006 r. ................................................................................................................... 17 ryc. 15: Usytuowanie linii kolejowej Berlin – Warszawa w kontekscie Rail Baltica........ 18 ryc. 16: Przedsiewziecia na trasie kolejowej E 20 (Berlin – Warszawa – Rosja)........... 20 ryc. 17: Rozwój polskiej sieci kolejowej w biezacym programie operacyjnym ............... 20 ryc. 18: Charakterystyka techniczno-ruchowa odcinka linii kolejowej w rejonie województwa lubuskiego ....................................................................................... 22 ryc. 19, 20: Impresje z dworca kolejowego Kunowice (kierunek spojrzenia: Slubice wzgl. Rzepin) ......................................................................................................... 22 ryc. 21, 22: Stacja Slubice (oba widoki w kierunku Kunowic)........................................ 23 ryc. 23, 24: Stacja Kunowice –urzadzenia peronowe i bocznica dla ruchu towarowego (oba widoki w kierunku Rzepina) ....................................................... 23 ryc. 25, 26: Stacja Rzepin (urzadzenia peronowe w czesci pólnocnej, widoki w kierunku: zachodnim / wschodnim) ........................................................................ 24 ryc. 27, 28: Urzadzenia torowe towarowe na zachodnim czole stacji Rzepin (formacja pólnocna i poludniowa, oba widoki w kierunku Kunowic)....................... 25 ryc. 29: Charakterystyka techniczno-ruchowa odcinka linii kolejowej w rejonie województwa lubuskiego ....................................................................................... 26 ryc. 30, 31: Urzadzenia peronowe w poludniowej czesci stacji Rzepin ......................... 26 ryc. 32: Dwutorowe przejscie (obwodnica) na zachodzie stacji Rzepin (na wysokosci przejazdu z droga lokalna Rzepin – Nowe Biskupice; w tle przejazd przez trase Berlin – Poznan – Warszawa) ............................................................................... 27 ryc. 33: Jednotorowe wprowadzenie szlaku na poludniowo-wschodnim czole stacji Rzepin (widoczny wjazd sezonowego pociagu pospiesznego Wroclaw – Swinoujscie)........................................................................................................... 27 ryc. 34: Charakterystyka techniczno-ruchowa odcinka linii kolejowej: Berlin – Strausberg – Küstrin-Kietz – granica D/PL ............................................................ 28 ryc. 35: Charakterystyka techniczno-ruchowa odcinka linii kolejowej: granica D/PL – Kostrzyn – Gorzów Wlkp. – Krzyz – Tczew ........................................................... 29 III Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ ryc. 36, 37: Odcinek: Kostrzyn – Tczew; dworzec Kostrzyn nad Odra.......................... 29 ryc. 38: Charakterystyka techniczno-ruchowa odcinka linii kolejowej: Eberswalde – Werbig – Frankfurt (Oder)...................................................................................... 30 ryc. 39: Charakterystyka techniczno-ruchowa odcinka linii kolejowej: Frankfurt (Oder) – Grunow – Königs Wusterhausen............................. 31 ryc. 40: Charakterystyka techniczno-ruchowa odcinka linii kolejowej: Frankfurt (Oder) – Guben - Cottbus ...................................................... 32 ryc. 41: Siec kolejowa w województwie lubuskim.......................................................... 33 ryc. 42: Charakterystyka techniczno-ruchowa odcinka linii kolejowej: granica D/PL – Gubin – Zbaszynek................................................................................................ 34 ryc. 43: Charakterystyka techniczno-ruchowa odcinka linii kolejowej: granica D/PL – Gubinek – Zagan – Wroclaw ................................................................................. 35 ryc. 44: Charakterystyka techniczno-ruchowa odcinka linii kolejowej: granica D/PL – Zagan – Glogów - Lódz ......................................................................................... 36 ryc. 45: Charakterystyka techn.-ruchowa drogi E30: Amsterdam - Berlin - Wwa Moskwa.................................................................................................................. 39 ryc. 46, 47: Stan drogi E30 za przejsciem granicznym po polskiej stronie (z pasem srodkowym rozdzielajacym jezdnie wzgl. z barierkami ochronnymi i pelnowartosciowym pasem awaryjnym)................................................................. 39 ryc. 48, 49: Jakosc drogi krajowej nr 2 na zachód od Rzepina oraz w poblizu Pniew... 40 ryc. 50, 51: Bardzo glebokie koleiny w przebiegu obwodnicy Swiebodzina .................. 40 ryc. 52, 53: Przejazd przez Bytyn w ciagu drogi krajowej nr 2 na odcinku Pniewy Poznan .................................................................................................................. 41 ryc. 54, 55: Przedsiewziecia budowlane na odcinku A 2 Konin – Stryków.................... 41 ryc. 56: Charakterystyka techn.-ruchowa drogi: Berlin – Gorzów Wlkp. – póln.wsch. PL ................................................................................................................ 42 ryc. 57, 58: Odprawy graniczne w Swiecku w dniu 2 sierpnia 2006 r. (lewa: w kierunku PL, ok. godz. 10:00; prawa: w kierunku D, ok. godz. 16:00) ................... 43 ryc. 59, 60: Kolejka samochodów ciezarowych przed przejsciem granicznym na Odrze (po stronie niemieckiej, widok na wschód) .................................................. 44 ryc. 61: Siec dróg po obu stronach granicy – rozpatrywana z szerszej perspektywy.... 46 ryc. 62 - 66: Charakterystyki kolejnych znaczacych tras ............................................... 46 ryc. 67: Urzadzenia przejsc granicznych w ruchu kolejowym........................................ 48 ryc. 68: Przeglad przejsc granicznych........................................................................... 49 ryc. 69: Urzadzenia przejsc granicznych w ruchu drogowym........................................ 50 ryc. 70: Rozwój popytu na przewozy w Polsce ............................................................. 51 ryc. 71: Rozwój transgranicznego transportu towarowego kolejowego D/PL (przewozy towarów w tysiacach ton)...................................................................... 52 ryc. 72: Program eksploatacyjny 1990/91 trasy Berlin – Frankfurt (Oder) – granica D/PL (stacja Fürstenwalde).................................................................................... 52 ryc. 73: Program eksploatacyjny 2006, odcinek: Berlin – Frankfurt (Oder) – granica D/PL....................................................................................................................... 53 ryc. 74: Program eksploatacyjny 2015 dla odcinka Berlin – Frankfurt (O) – granica D/PL....................................................................................................................... 54 ryc. 75: Dalekobiezny ruch drogowy towarowy samochodów ciezarowych w obu kierunkach przez przejscie graniczne Frankfurt (Oder) – Swiecko (od kwietnia do wrzesnia) .......................................................................................................... 55 ryc. 76: Transgraniczne polaczenia drogowe D/PL z wysokim wolumenem ruchu towaro- wego w roku 2002..................................................................................... 55 IV Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ ryc. 77: Ocena infrastruktury kolejowej ......................................................................... 69 ryc. 78: Ocena infrastruktury drogowej ......................................................................... 70 ryc. 79: Ocena urzadzen przejsc granicznych .............................................................. 71 ryc. 80: Ocena potencjalu struktury gospodarczaj ........................................................ 73 ryc. 81: Ocena potencjalu infrastruktury komunikacyjnej .............................................. 74 ryc. 82: Ocena potencjalu przebiegu ruchu .................................................................. 75 V Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ WYKAZ SKRÓTÓW AGC AGTC B Bf. PKB (BIP) BVWP BY DB AG DDR EBRD EC, IC EFRE EKO ERDF ERTMS ESTW ESTW-A ESTW-Z ETCS TAP ETTC UE (EU) EUR GDDKiA GSM-R GÜ IAB IHK ISPA KMU KV L LST NL PKP S. A. PL PLK S. A. SHP (PZB) RWPG European Agreement of Main International Railway Lines European Agreement on Important International Combined Transport Lines and Related Installations Belgia (Belgium) dworzec kolejowy produkt krajowy brutto (Bruttoinlandsprodukt) Federalny plan dróg komunikacyjnych (Bundesverkehrswegeplan), RFN Bialorus Kolej Niemiecka S. A. (Deutsche Bahn Aktiengesellschaft) Niemiecka Republika Demokratyczna (do roku 1990) Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (European Bank for Reconstruction and Development) EuroCity, InterCity Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (odpowiada ERDF) (Europäischer Fonds für regionale Entwicklung) huta stali: Acelor Eisenhüttenstadt / dawniej: EKO (Eisenhüttenkombinat Ost) Stahl Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (odpowiada EFRE) (European Regional Development Fund) Europejski System Zarzadzania Ruchem Kolejowym (European Rail Traffic Management System) nastawnia elektroniczna, elektroniczna technika nastawcza nastawnia elektroniczna – jednostka zewnetrzna nastawnia elektroniczna – centrala European Train Control System , Telematic Applications for Passengers Euro Transport & Trade Center we Frankfurcie nad Odra Unia Europejska (Europäische Union) euro Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Global System for Mobile Communication - Rail przejscie graniczne (Grenzübergang) Instytut Agencji Pracy ds. Badania Rynku Pracy i Zawodów (Institut für Arbeitsmarkt- und Berufsforschung der Arbeitsagentur) Izba Przemyslowo-Handlowa (Industrie- und Handelskammer), RFN Instrument for Structural Policies for Pre-Accession male i srednie przedsiebiorstwa (Klein- und mittelständische Unternehmen) transport mieszany (kombinierter Verkehr) Luksemburg (Luxembourg) technika sterowania i zabezpieczenia (Leit- und Sicherungstechnik) Holandia (Netherlands) Polskie Koleje Panstwowe Spólka Akcyjna Polska Polskie Linie Kolejowe Spólka Akcyjna samoczynne hamowanie pociagu (punktförmige Zugbeeinflussung) Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (do roku 1991) VI Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ (RGW) RUS SPFV SPNV GV TEU IAB BBR TÖB (Rat für gegenseitige Wirtschaftshilfe) Rosja dalekobiezny ruch kolejowy osobowy (Schienenpersonenfernverkehr) lokalny ruch kolejowy osobowy (Schienenpersonennahverkehr) transport kolejowy towarowy (Güterverkehr) Twenty Foot Equivalent Unit Institut für Arbeitsmarkt und Berufsforschung der Arbeitsagentur Bundesamt für Bauwesen und Raumordnung skrót nazwy zbiorczej instytucji nadzoru publicznego (Träger öffentlicher Belange) VII Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ 0. OKRESLENIE CELÓW Cele projektu Interreg III B Rail Baltica Projekt Unii Europejskiej RAIL BALTICA ma na celu utworzenie polaczenia kolejowego o duzej przepustowosci w relacji (Helsinki -) Estonia – Lotwa – Litwa – Warszawa (- Berlin). zieki tej znaczacej miedzynarodowej infrastrukturze wzmozona ma zostac w pierwszym rzedzie wymiana towarów pomiedzy panstwami baltyckimi a Finlandia, Polska i Europa Centralna oraz znacznie zwiekszony udzial transportu towarowego kolejowego. Studium na zlecenie partnerów niemieckich Przez udzial partnerów niemieckich w tym projekcie dazy sie do tego, aby te trase kolejowa mozna bylo bez zaklócen wlaczyc do srodkowoeuropejskiego systemu ruchu szynowego oraz do korzystania z wymiany doswiadczen z instytucjami i planistami niemieckimi. Aby prace nad tym projektem wzbogacic o aktualna wiedze naukowa, partnerzy projektu: Ministerstwo Infrastruktury i Planowania Przestrzennego Brandenburgii (Ministerium für Infrastruktur und Raumordnung des Landes Brandenburg), w scislej konsultacji z Administracja ds. Rozwoju Miasta w Sencie Berlinia (Senatsverwaltung für Stadtentwicklung Berlin), studia nad wybranymi tematami powierzono doswiadczonym i sprawnym biurom projektowym. Tresciami tych studiów sa: ocena przygranicznych i transgranicznych projektów dotyczacych infrastruktury w rejonie granicy polsko-niemieckiej (Studium 1), badanie potencjalów sieci komunikacyjnej i sieci infrastruktury pod katem budowy nowych osrodów logistycznych (GVZ = Güterverkehrszentren) wzdluz linii Rail Baltica (Studium 2) oraz ocene wyników, potencjalów i problemów transgranicznego ruchu towarowego w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice (Studium 3). W niniejszym Studium 3 ma miejsce – na podstawie badania zasobów – przedstawienie atutów i slabosci infrastruktury gospodarczej i infrastruktury komunikacyjnej oraz przebiegu ruchu, z wyciagnieciem wniosków odnosnie do potencjalów, celów rozwoju oraz zalecen odnosnie do uksztaltowania infrastruktury. Uwaga skierowana jest przy tym na rejon: Kostrzyn – Frankfurt (Oder) / Slubice / Rzepin – Eisenhüttenstadt, ale ma miejsce równiez sensowne uwzglednienie konkurencyjnych infrastruktur i relacji ruchu, które oddzialywuja poza ten rejon. 1 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ 1. 1.1 STRUKTURA GOSPODARCZA – BADANIE ZASOBÓW Regionalna struktura gospodarcza 1.1.1 Województwo lubuskie Rzadko zasiedlone województwo lubuskie zajmuje powierzchnie ok. 14.000 m² i ma okolo jednego miliona mieszkanców. Funkcje stolicy dziela pomiedzy soba: Gorzów Wielkopolski (Gorzów Wlkp.) i Zielona Góra - dwa najwieksze miasta województwa, kazde z nich majace ponad 100.000 mieszkanców. Gospodarczo region ten nacechowany jest przewaznie malymi przedsiebiorstwami – do pieciu zatrudnionych. 80 % zatrudnionych pracuje w malych i srednich przedsiebiorstwach (MSP/KMU), przede wszystkim w zakresie uslug, transporcie, handlu i budownictwie. Udzial tychze przedsiebiorstw w produkcji ogólem wynosi 60 %. ryc. 1: Tabela pogladowa – województwo lubuskie powierzchnia mieszkancy stolice rynek pracy Specjalna Strefa Ekonomiczna szkoly wyzsze / uniwersytety sredni poziom dochodów glówne branze gospodarcze najwazniejsze towary eksportowe najwieksze inwestycje zagraniczne 13.984 m² ok. 1.000.000 / 73 mieszkanców/km² Gorzów Wlkp. (Urzad Wojewódzki) Zielona Góra (Urzad Marszalkowski) ok. 382.000 zatrudnionych ok. 92.000 bezrobotnych (24,4 %) Kostrzyn – Slubice Gorzów Wlkp. (ekonomika przedsiebiorstw, finanse, informatyka) Zielona Góra (elektronika, fizyka, budowa maszyn, matematyka, informatyka i inne) 2.047 zlotych (brutto, przemysl) 1.771 zlotych (brutto, budownictwo) handel, papier, meble, rolnictwo, artykuly spozywcze, tekstylia 1. meble i wyroby stolarskie 2. odziez 3. kable 4. obuwie 5. wyroby papierowe / celulozowe 6. wlókna chemiczne • Kostrzyn Paper S.A. (Trebruk AG, Szwecja), fabryka papieru • Volkswagen Elektro-Systemy Sp. z. o.o. w Gorzowie • Zaklady Farmaceutyczne Biowet, (Aksila AG Szwajcaria) – fabryka medycyny weterynaryjnej w Gorzowie • Swedwood (czesc f-my IKEA Fabrok, Szwecja), fabryki mebli w Zbaszynku i Babimoscie • Steinpol (Grupa Steinhoff, Niemcy), fabryka mebli w Zielonej Górze • Stilon S.A. (Rhône Poulenc, Francja), fabryka chem. w Gorzowie • Podravka Polska Sp. z o.o. (Podravka, Chorwacja), fabr. art. spoz. zródlo: IHK Frankfurt/Oder / Woiwodschaft Lubuskie 2006 2 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ Lubuskie to region rolniczo-przemyslowy o ekspansywnym sektorze uslug. Niektóre branze przemyslowe korzystac moga z wystepujacych regionalnie surowców z rolnictwa, lesnictwa i gospodarki wodnej. Odkryte niedawno zloza ropy naftowej i gazu ziemnego doprowadzily do powstania zakladów petrochemicznych. 35 % ludnosci mieszka na wsi, ok. 20 % zyje z rolnictwa. Osrodki przemyslowe znajduja sie w obu duzych miastach: Gorzów Wlkp., Zielona Góra, a takze np. w Zarach. Wskutek sily przyciagania Specjalnej Strefy Ekonomicznej Kostrzyn – Slubice, która charakteryzuje sie szczególnie ulgami podatkowymi, w ostatnich latach powstac mógl nowy klaster rzemieslniczo-przemyslowy. Mimo to zaklady przemyslowe o róznej wielkosci istnieja równiez w malych miastach, w których korzystaja one z lokalnych zasobów naturalnych, jak np. IKEA duze zasoby lesne w Zbaszynku i Babimoscie. Dominujacy jest przemysl artykulów spozywczych (18,2 %) oraz produkcja i przeróbka drewna (18,3 %). W niektórych branzach przesiebiorstwa z województwa lubuskiego maja znaczacy udzial w produkcji ogólem w Polsce (np. 30 % podlóg drewnianych, 19 % produkcji obuwia, 10 % mebli). Polozenie w poblizu granicy wraz z korzystnymi polaczeniami komu-nikacyjnymi jest dla tego regionu wazna zaleta miejsca lokalizacji, co skierowalo inwestorów nie tylko do specjalnych stref ekonomicznych. Poczatkowo peryferyjne polozenie województwa lubuskiego w Polsce coraz bardziej stawalo sie czynnikiem korzystnym, bo zyskiwalo na bliskosci granicy. We wspóldzialaniu z potencja-lem rynkowym Polski i korzystnej sytuacji pod wzgledem kosztów i sily roboczej region ten wykorzystuje swoje specyficzne zalety miejsca lokalizacji. Najwazniejszym partnerem handlowym tego regionu sa Niemcy, przewazajaca czesc eksportu trafia do Unii Euro-pejskiej. Województwo lubuskie ma dodatnie saldo w handlu zagranicznym. Istnieje lacznie 1.900 spólek z udzialem zagranicznym. Dominuja udzialy niemieckie, sa takze udzialy prze-de wszystkim ze Szwajcarii, Szwecji, Danii, Holandii, Francji i in. zródla: www.lubuskie.pl / www.ihk-ffo.de 3 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ ryc. 2: Struktura branzowa w regionie Oderland-Spree i województwie lubuskim przemysl art. spozywcz. przem. drzewny i meblowy przemysl tekstylny przem. materialów bud. produkcja maszyn i urzadzen celuloza i papier metalurgia Frankfurt (O) / Slubice przemysl chemiczny szklo. wyr. szklane wyroby elektrotechniczne zródlo: Investor Center Ostbrandenburg, www.icob.de 1.1.2 Region Oderland-Spree Region gospodarczy Odra-Szprewa (Oderland-Spree) sklada sie z dwóch powiatów ziemskich: Märkisch-Oderland i Oder-Spree oraz miasta Frankfurt nad Odra (Frankfurt (Oder)). Obszarowo zajmuje ok. 4.500 km² i ma ok. 450.000 mieszkanców. Jesli chodzi o strukture gospodarcza, to Brandenburgie wschodnia podzielic mozna na 3 podregiony: • • • rdzenne osrodki przemysl. i handl.-uslug. n. Odra (Frankfurt (Oder), Eisenhüttenstadt) osrodki przemyslowe i handlowo-uslugowe na obrzezach Berlina (Strausberg, Rüders-dorf, Fürstenwalde) obszary mocno nacechowane rolnictwem i rzadkim przemyslem – zlokalizowane pomiedzy wyzej wymienionymi osrodkami Rdzen przemyslowy i handlowo-uslugowy nad Odra nacechowany jest przede wszystkim wytwarzaniem metali w Eisenhüttenstadt przez przedsiebiorstwo (hutnicze) EKO-Stahl, które nalezy do jednego z najnowoczesniejszych w tej branzy. W otoczeniu tego przedsie-biorstwa ulokowalo sie wiele przedsiebiorstw nalezacych do stanu sredniego, które czerpia korzysci z mozliwosci kooperacyjnych oraz mozliwoscia dysponowania stala o wysokiej jakosci. Miasto Frankfurt nad Odra widzi sie jako centrum administracyjne, uslugowe oraz handlowe na wschodzie Brandenburgii, spelniajace funkcje nadrzedne. 4 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ Pomimo cech regionu o slabej strukturze gospodarczej z tendencja do przedsiebiorstw malych i bardzo malych, jest we Frankfurcie nad Odra pewna ilosc podmiotów, które oferuja duze szanse rozwoju gospodarczego. Jest to Park Technologiczny Brandenburgii Wschodniej (Technologiepark Ostbrandenburg) z Instytutem Fizyki Pólprzewodników (Institut für Halbleiterphysik) oraz Euro Transport & Trade Center (ETTC) – centrum dzialalnosci gospodarczej, nakierunkowane na branze logistyczna. Dodatkowo miasto to uroslo do rangi swego rodzaju platformy polsko-niemieckiej w dziedzinie handlu i kooperacji, otoczonej imprezami targowymi, jak targi logistyki Logtrans, a takze Uniwersytetem Europejskim Viadrina. Jako miarodajny czynnik napedowy do wzrostu rozwoju gospodarczego Frankfurtu nad Odra oczekiwane jest ulokowanie sie tamze przedsiebiorstwa First Solar Manufacturing z Phoenix, USA. Po wybudowaniu fabryki do produkcji cienkowarstwowych ogniw slonecznych - fabryki, która ma byc najwieksza tego typu na swiecie, utworzonych ma tam zostac okolo 400 nowych miejsc pracy. Równiez spólka Conergy AG z Hamburga, jako przedsiebiorstwo z branzy ogniw slonecznych o najwiekszych obrotach w Europie, zdecydowala sie na nowe miejsce lokalizacji we Frankfurcie nad Odra – tak, ze razem z osiadla juz tam spólka Odersun AG powstac moze grupa branzowa w dziedzinie ogniw slonecznych. Graniczaca z Berlinem zachodnia czesc regionu przejmuje funkcjonalnie role obszaru odcia-zajacego dla metropolii, majacego roznorodna strukture branz gospodarczych. Znajduje sie tu takze centrum logistyczne GVZ Berlin Ost Freienbrink. Obszar lezacy pomiedzy tym jest klasycznym regionem wiejskim o slabej strukturze gospodarczej i rozproszonymi malymi osrodkami rzemieslniczymi jak Bad Freienwalde (przemysl produkcji cegiel) lub Beeskow (przemysl drzewny). zródla: www.ihk-ffo.de, www.oderland-spree.de, www.frankfurt-oder.de ryc. 3: Tabela pogladowa – Region Oderland-Spree powierzchnia mieszkancy centrum nadrzedne bezrobocie uniwersytety sredni poziom dochodów (2006) glówne branze gospodarcze najwazniejsze towary eksportowe wazne przedsiebiorstwa / osrodki logistyczne w regionie (wybór) 4.519 km² (Frankfurt/O, pow. ziem. Märkisch-Oderland, Oder-Spree) 454.280 / 101 mieszkanców/km² Frankfurt (Oder) (65.000 mieszkanców) ca. 20 % Uniwersytet Europejski Viadrina, Frankfurt nad Odra (prawo, gospodarka, kulturoznawstwo) § oprócz robotników / w dzialach produkcji: 3.161 EUR § robotnicy / w dzialach produkcji: 2.093 EUR wytwarzanie i przetwórstwo metali, logistyka, mikroelektronika, technika informacyjna i komunikacyjna blacha / drut z zelaza lub stali, papier / tektura, plyty wiórowe i pilsniowe itp., wyroby elektrotechniczne § Eko Stahl Eisenhüttenstadt § Duktil Guss Fürstenwalde § SEAG Systemelemente AG § Ferrostaal Maintenance Eisenhüttenstadt GmbH § ETTC Euro Transport & Trade Center § GVZ Berlin-Ost, Freienbrink § Bühler Electronic GmbH § IHP Institut für innovative Mikroelektronik § MAF- Microelectronic Assembly Frankfurt (Oder) GmbH § Call24 Telemarketing AG zródla: IHK Frankfurt / Oder, www.frankfurt-oder.de., www.oderland-spree.de 5 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ 1.2 Kostrzynsko-Slubicka Specjalna Strefa Ekonomiczna Kostrzynsko-Slubicka Specjalna Strefa Ekonomiczna utworzona zostala na mocy rozporzadzenia Rady Ministrów z dnia 9 wrzesnia 1997 r. Zarzadzanie ta specjalna strefa powierzono spólce akcyjnej o tej samej nazwie. Po zakonczeniu niezbednych zadan przygotowawczych, Zarzad Kostrzynsko-Slubickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej podjal intensywne dzialania reklamowe i marketingowe. Kostrzynsko-Slubicka Specjalna Strefa Ekonomiczna jest jeszcze bardzo mloda i zdaniem inwestorów wyjatkowo atrakcyjna. Juz w pierwszych latach jej istnienia potwierdzila sie prawidlowosc tej decyzji. Najwazniejsza korzyscia jest tu ulga w podatku od osób prawnych. W przypadku duzych przedsiebiorstw wynosic ona moze do 50 %, a w przypadku malych i srednich – do 65 % wartosci inwestycji. Ustalenie faktycznej wysokosci pomocy odbywa sie przez obliczenie kosztów kwalifikujacych sie do wsparcia oraz trzech najwazniejszych grup wydatków: na nabycie dzialki gruntu, naklady na budowle oraz naklady na wyposazenie nowych zakladów, a w szczególnosci na: maszyny i urzadzenia, narzedzia robocze i aparature, techniczne wyposazenie biur, infrastrukture techniczna. Dotacje dla przedsiebiorstw, przyznane w Kostrzynsko-Slubickiej Specjalnej Strefie Ekonomicznej, maja charakter wsparcia regionalnego. Oznacza to, ze ulgi podatkowe przeznaczone sa równiez na tworzenie nowych miejsc pracy zwiazanych z inwestycja. Aby obliczyc koszty, które sluza jako podstawa wymiaru wsparcia nowych miejsc pracy, uwzgledniane sa koszty pracy przedsiebiorstwa przeznaczone na nowe miejsca pracy (zarobki brutto i koszty dodatkowe) przypadajace w ciagu dwóch lat, jednakze pod warunkiem, ze nowe miejsca pracy utrzymane zostana przez conajmniej 5 lat od chwili przyznania wsparcia. Wysokosc tego wsparcia wynosi – podobnie jak w przypadku ulg inwestycyjnych – do 65 % kosztów pracy w przypadku malych i srednich przedsiebiorstw oraz do 50 % kosztów pracy w przypadku duzych przedsiebiorstw. W przypadku duzych przedsiebiorstw wynosic ona moze do 50 %, a w przypadku malych i srednich – do 65 % wartosci inwestycji. Minimalna wartosc inwestycji, uprawniajaca do otrzymania wsparcia publicznego, wynosi 100.000 euro. Podkreslic nalezy, ze wyzej wymienione zasady przyznawania wsparcia publicznego obowiazuja w Polsce od 1 stycznia 2001 roku i sa w pelni zgodne z przepisami Unii Europejskiej dotyczacymi dotacji regionalnych.(bezgranic.net) Dotychczas wydano trzy pozwolenia na budowe fabryk w Kostrzynsko-Slubickiej Specjalnej Strefie Ekonomicznej (KS SSE). Laczna wartosc tych inwestycji wynosi 40 mln euro. W Slubicach inwestuje firma transportowo-logistyczna Simex oraz specjalizujaca sie w przerobie miesa - fabryka AM Döner (kapital turecko-niemiecki). W Gorzowie Wielkopolskim rozpoczeto budowe fabryki koncernu Faurecia, który produkuje kabiny samochodów. W tym miejscu lokalizacji w pierwszym etapie inwestycji zatrudnionych ma byc 400 pracobiorców. Przedstawiciele KS SSE informowali o zaawansowanych rozmowach z pewna finsko-kanadyjska firma. Ewentualna inwestycja dotyczyc ma branzy drzewnej. W rezultacie tej inwestycji powstalaby w Kostrzynie nad Odra fabryka za 120 mln euro na powierzchni 60 ha. zródla: www.msz.gov.pl, Biuletyn Gospodarczy nr 38 z 23.09.2006 r. 6 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ Miasto Slubice Pod koniec roku 2000 w Slubicach zarejestrowanych bylo prawie 5.000 firm. Oprócz handlu przewaza przemysl (produkcja mebli, prefabrykatów dla budownictwa i artykuly spozywcze) oraz budownictwo i gastronomia. Utworzenie Kostrzynsko-Slubickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej we wrzesniu 1997 roku zapewnilo dodatkowo preferencyjne warunki dla przedsiebiorstw. (www.ewz.euv-ffo.de) 1.3 Infrastruktura logistyczna: ETTC Frankfurt nad Odra Euro Transport & Trade Center (ETTC) widzi sie jako centrum logistyczne na styku paneuropejskiej osi WSCHÓD-ZACHÓD, czyli glównej osi komunikacyjnej II: Holandia – Niemcy – Polska – Rosja z osia PÓLNOC-POLUDNIE Szczecin – Praga. Oferta centrum logistycznego ETTC sklada sie z uslug transportowych i logistycznych oraz z wyznaczonych terenów pod dzialalnosc zarobkowa zorientowana na logistyke, wraz z terminalem transportu mieszanego (KV-Terminal Frankfurt (Oder)). Dla ETTC grupa docelowa sa przede wszystkim przedsiebiorstwa zorientowane na rynek WSCHÓD-ZACHÓD, które chca wykorzystac zalety spowodowane bliskoscia granicy, bliskosci rynków Niemiec i Polski oraz korzystnych struktur zwiazanych z personelem i kosztami. Jako uslugodawca ETTC swiadczy pomoc w rozwijaniu kooperacji, modeli przedsiebiorstw, poszukiwaniu pracowników i nawiazywaniu kontaktów z instytucjami panstwowymi. ryc. 4: System lokalizacji ETTC ryc. 5: ETTC – tereny pod dzialalnosc zarobkowa zorientowana na logistyke zródlo: ETTC zródlo: ETTC Tereny pod dzialalnosc zarobkowa znajduja sie bezposrednio przy zjezdzie z autostrady A12 /E30: Frankfurt (Oder)-West. Kompleks ten dzieli sie na dwie czesci, jedna po pólnocnej i jedna po poludniowej stronie tej autostrady, o lacznej powierzchni okolo 40 ha (por. ryc. 5). Oferowane sa w pelni uzbrojone powierzchnie pod zabudowe na dzialalnosc przemyslowa i inna dzialalnosc zarobkowa, z dzialkami majacymi pomiedzy 1.000 a 10.000 m², umozliwiajace calodobowa prace. Z powodu aktualnie niskiego jeszcze stanu urynkowienia istnieje dla przedsiebiorstw mozliwosc wyboru powierzchni dokladnie dopasowanych do ich potrzeb. 7 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ Powiazanie przewozników drogowych z kolejowymi (DROGA / SZYNY) odbywa sie na ter-minalu transportu mieszanego (lamanego, kombinowanego) (niem.: KV-Terminal) zlokali-zowanego na czesci stacji kolejowej rozrzadowej we Frankfurcie nad Odra (Rangierbahnhof Frankfurt (Oder)), znajdujacej sie ok. 5 km na pólnoc od autostrady, tj. od powyzej wspom-nianego kompleksu ETTC z dzialkami w pelni uzbrojonymi, do dzialalnosci gospodarczej. Terminal ten uruchomiony zostal w kwietniu 2005 roku, a uzytkownikiem zainstalowanych tam urzadzen przeladunkowych jest przedsiebiorstwo BTS-Kombiwaggon, nalezace do koncernu koleji niemieckich Deutsche Bundesbahn (DB). Aktualnie oferowane sa bezpo-srednie przewozy do niemieckich portów morskich Hamburg i Bremerhaven. Planowane sa polaczenia do Brzescia na granicy polskobialoruskiej, do Wloch i do Zaglebia Ruhry (Ruhrgebiet) (por. ryc. 6). Wydajnosc terminalu transportu mieszanego (KV-Terminal) to: § § § § § § § powierzchnia: 5 ha 2 tory przeladunkowe, dlugosc: 620 m moc przeladunkowa: 400 jednostek ladunkowych / dzien powierzchnia przeladunkowa 500 m x 40 m 2 dzwigi ruchome (suwnice) pakowanie towarów do kontenerów, odprawa celna komis i handling, dzialalnosc agencji zródlo: www.ettc.de, KV-Terminal des ETTC, stan 02/2006 ryc. 6: Istniejace i planowane polaczenia bezposrednie z terminalu transportu mieszanego we Frankfurcie nad Odra (KV-Terminal Frankfurt (O)) ryc. 7: Zdjecie lotnicze terminalu transportu mieszanego we Frankfurcie nad Odra (KV-Terminal Frankfurt (O)) zródlo: ETTC zródlo: ETTC 8 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ 1.4 Znaczenie handlu polsko-niemieckiego dla regionu przygranicznego Stosunki handlowe pomiedzy Polska a Niemcami w ostatnich 10 latach stale rozszerzaly sie. Niemieckie importy z Polski wzrosly w okresie lat 1995-2003 o 196,5 %, a eksporty z Niemiec do Polski wzrosly o 152,1 %. Wzrost ten ma ogromne znaczenie dla regionu przygranicznego. Ryciny 8 i 9 wyjasniaja wzgledne znaczenie eksportów dla Polski i Niemiec oraz ich regionów przygranicznych. W obu rozwazaniach regiony przygraniczne w badanym zakresie zajmuja eksponowane pozycje w eksporcie do panstwa sasiedniego. I tak 11 % wszystkich eksportów Brandenburgii szlo w roku 2003 do Polski. Brandenburgia zajmuje pod tym wzgledem najwyzsze miejsce wsród krajów zwiazkowych RFN (landów) graniczacych z Polska. Wartosc porównawcza dla calych Niemiec wynosi tylko ok. 3 %. Dla województwa lubuskiego udzial eksportów do Niemiec jest bardzo wysoki i wynosi ok. 60%. ryc. 8: Eksporty do Polski w latach 1995-2003 z Niemiec i z krajów zwiazkowych graniczacych z Polska, w % kazdorocznych eksportów lacznych zródlo: Federalny Urzad Statystyczny (Statistisches Bundesamt, HWWA, 2006) ryc. 9: Eksporty do Niemiec w latach 1995-2003 z Polski i z województw graniczacych z Niemcami, w % kazdorocznych eksportów lacznych zródlo: Federalny Urzad Statystyczny (Statistisches Bundesamt, HWWA, 2006) 9 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ Aby przedstawic faktyczne znaczenie handlu zagranicznego niezbedne jest zbilansowanie z udzialem eksportów w gospodarce ogólem, z produktem krajowym brutto (PKB) danych jednostek terytorialnych. Na tle malego udzialu eksportów województwa lubuskiego w PKB staje sie wzglednym wysoki udzial eksportów w kierunku Niemiec. Jednakze zwraca na siebie uwage to, ze polskie województwa przygraniczne bardziej eksponowanie uczestnicza w transgranicznym podziale pracy niz gospodarka polska ogólem. Relacje wygladaja zupelnie odwrotnie w przypadku niemieckich krajów zwiazkowych (landów) graniczacych z Polska. Uzasadnienia tego szukac nalezy w malym znaczeniu dzialalnosci zarobkowej opartej na przetwórstwie – w porównaniu z calymi Niemcami. zródlo: HWWA Report 263, Analysen und Entwicklungstrends für den deutsch-polnischen Grenzraum, 2006 ryc. 10: Udzial eksportów w produkcie krajowym brutto (PKB) w roku 2001 zródla: Glówny Urzad Statystyczny, Statistisches Bundesamt, Centrum Informatyki Handlu Zagranicznego, HWWA 2006 W ramach studium Izby Przemyslowo-Handlowej we Frankfurcie nad Odra (IHK Frankfurt (Oder)), w którym badane byly opinie i nastawienia przedsiebiorstw we wschodniej Brandenburgii (powiaty ziemskie: Barnim, Uckermark, Märkisch-Oderland, Oder-Spree oraz miasto Frankfurt nad Odra) a takze w okregu Izby Gospodarczej w Gorzowie, wyrazane byly glosy, ze kontakty gospodarcze z krajem sasiednim, w szczególnosci równiez po wstapieniu Polski do Unii Europejskiej, dla wiekszosci przedsiebiorstw nie odgrywaja wiekszej roli. Wedlug tego wstapienie do UE nie dalo jakiegos inicjujacego zaplonu dla obszernej transgranicznej wspólpracy gospodarczej. Z szans, które powstaly dla przedsiebiorstw wskutek rozszerzenia sie Unii Europejskiej, korzystaja przede wszystkim ci, którzy juz przed rokiem 2004 byli aktywni w kraju sasiadów. Tym samym nie sa widoczne struktury, które moglyby wskazywac na splatanie sie zrównowazonych i trwalych wspólnych dzialan transgranicznych w gospodarce badanego rejonu wokól Frankfurtu nad Odra. zródla: Studium Izby Przemyslowo-Handlowej: IHK-Studie „Die EU-Erweiterung im Meinungsbild der ostbrandenburgischen Unternehmerschaft, 2005, wypowiedz pana Radzimanowskiego, IHK Frankfurt (Oder) 10 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ 1.5 Gospodarczo-strukturalne trendy rozwoju Z powodu wielosci czynników, na które nie da sie wplywac i których rozwój nie da sie przewidziec, trudne sa prognozy dlugoterminowe. Przyszly rozwój gospodarczy badanego regionu zalezy przede wszystkim od globalnego trendu rozwoju, warunków ekonomicznych w rejonie przygranicznym oraz rozwoju transgranicznych stosunków gospodarczych. Nalezy ponadto uwzglednic to, ze zarówno polski jak i niemiecki region przygraniczny bierze udzial w miedzynarodowej konkurencji dotyczacej miejsc lokalizacji przedsiebiorstw. Zasadnicze punkty zaczepienia daje dla Niemiec projekcja Instytutu IAB, która pod wzgledem tendencyjnym odniesc moze sie takze do regionu przygranicznego. Nalezy wedlug tego wyjsc z zalozenia, ze postepowac bedzie dalszy wzrost sektora uslug (z 71 % w roku 2005 na 77 % w roku 2020) oraz dalszemu zmniejszaniu sie dzialalnosci gospodarczej opartej na produkcji dóbr (z 27 % na 21 %). Dla Polski nalezy przyjac, ze daleko posunieta restrukturyzacja spowoduje wyrównanie do standardów zachodnioeuropejskich, szczególnie w sektorze rolnictwa, ale tez w sektorze uslug. Dla regionu przygranicznego oznacza to – z powodu róznych sytuacji wyjsciowych – wiekszy proces restrukturyzacyjny niz dla strony niemieckiej. Obecnie istnieja jeszcze znaczne róznice gospodarczo-strukturalne pomiedzy regionami polskimi a niemieckimi. Róznorodne osiedleniowo-strukturalne warunki pociagaja za soba róznorodne zmiany gospodarczo-strukturalne. Dla regionów nacechowanych rolniczo oczekiwac nalezy przelomów mocniejszych niz dla tych, które maja juz duzy udzial sektora uslug. Wyniki workshop’u z 06.02.2004 r. w Szczecinie dot. gospodarczych tendencji rozwoju w polsko-niemieckim rejonie przygranicznym, daja sie strescic w sposób nastepujacy: • Od tego, w jakim stopniu po obu stronach granicy rozwinac sie moze niezbyt dobrze jeszcze reprezentowany sektor uslug, zalezy od stanu zasiedlenia przedsiebiorstwami w danym rejonie i branz gospodarczych. • Wraz z tendencja do wyrównania sily nabywczej do dotychczasowych zachodnioeuropejskich standardów zycia, wzrosnie po stronie polskiej popyt w sektorze handlu detalicznego i w innych sektorach uslugowych. • Odnosnie do szans w sektorze turystyki wskazuje sie przede wszystkim na sporty wodne. Faktyczne szanse oceniane sa jednakze jako niepewne. • W przypadku uslug zorientowanych na przedsiebiorstwa regionowi przygranicznemu zasadniczo daje sie szanse. Faktyczny rozwój zalezy jednakze od stanu zasiedlenia przedsiebiorstwami w tym regionie. Przede wszystkim dla rejonów zageszczonych spodziewac sie nalezy zaistnienia potencjalów, ale tylko w przypadku wykwalifikowanej sily roboczej bedacej tamze do dyspozycji. • Nalezy wyjsc z zalozenia, ze po wprowadzeniu zasady swobodnego przemieszczania sie podejmujacych prace wzrosnie ilosc pracobiorców przekraczajacych granice z Polski do Niemiec i z powrotem. Przypuszczalny rozmiar tego zjawiska z trudem daje sie okreslic w liczbach. Zalezy on od ofert pracy, zróznicowania w pozimie wynagrodzen, które nadal bedzie malec, rozwoju demograficznego i infrastruktury komunikacyjnej. Wedlug prognozy planowania przestrzennego Federalnego Urzedu ds. Budownictwa i Planowania Przestrzennego (BBR) na lata 1999-2020 dla regionu Oderwald-Spree zaklada sie, ze w roku 2020 bedzie ok. 11.000 polskich pracobiorców stale przekraczajacych granice. zródlo: HWWA Report 263, Analysen und Entwicklungstrends für den deutsch-polnischen Grenzraum 2006 11 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ 2. 2.1 INFRASTRUKTURA TRANSPORTOWA - BADANIE ZASOBÓW Siec ruchu szynowego 2.1.1 Siec ruchu szynowego w badanym rejonie Siec ruchu szynowego w badanym rejonie nacechowana jest osiami WSCHÓDZACHÓD: Berlin – Frankfurt (Oder) - Warszawa oraz Berlin – Strausberg – Kostrzyn – Gorzów oraz szlaki kolejowe styczne PÓLNOC-POLUDNIE: Eberswalde – Frankfurt (Oder), Frankfurt (Oder) – Cottbus oraz Szczecin – Kostrzyn – Rzepin - Wroclaw. Dochodzi do tego wycho-dzace z Frankfurtu nad Odra polaczenie kolejowe z Königs Wusterhausen przez Grunow. Linia kolejowa: Berlin - Frankfurt (Oder) – granica D/PL Ta dla relacji ruchu w Europie Zachodniej (szczególnie: NL, B, L) – Niemcy (szczególnie: Rhein/Ruhr, porty nad Morzem Pólnocnym) – Europa Srodkowa i Wschodnia (PL, RUS, kraje baltyckie) bardzo znaczaca linia kolejowa skonfigurowana jest dwutorowo i umozliwia aktualnie predkosci pociagów: 120 km/h (Berlin – Fürstenwalde) wzgl. 160 km/h (Fürsten-walde – Frankfurt (Oder)). Jedynie na odcinku: Frankfurt/O Personenbahnhof – Oderbrücke mozliwe sa tylko predkosci 40-60 km/h - a to z powodu usterek nawierzchni, prac budowla-nych oraz zlego stanu mostu kolejowego na Odrze. Ponadto przez most kolejowy na Odrze pociagi przejezdzac moga tylko jednotorowo. Do dworca osobowego we Frankfurcie nad Odra (Frankfurt/O Personenbahnhof) linia ta sterowana jest z centrali Berlin-Pankow poprzez nowoczesna elektroniczna technike nastawnicza (ESTW). Do tego zainstalowany jest nowo-czesny system komunikacyjny: GSM-R. Linia ta jest zelektryfikowana na calej dlugosci. Urzadzenia sieci trakcyjnej az do punktu zwrotu na dworcu towarowym granicznym Oderbrücke (Grenzgüterbahnhof Oderbrücke) zasilane sa napieciem przemiennym 15 kV 16,7 Hz, aby tamze przejsc na konfiguracje napiecia jezdnego stalego 3 kV polskiej sieci. Urzadzenia stacyjne znajduja sie w niemal doskonalym stanie, przy czym wspomniec nalezy, ze dokonano szczególnie duzych inwestycji w dworce kolejowe dalekobiezne w Berlinie oraz dworce kolejowe w Fürstenwalde i Frankfurcie nad Odra (Frankfurt (Oder)). 12 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ Rozbudowa trasy Jako pierwszy stopien rozbudowy trasy dla predkosci 160 km/h oddano do uzytku odcinek Erkner – Frankfurt (Oder) z chwila zmiany rozkladu jazdy w grudniu 2005 roku. Wyjatek stanowi odcinek Hangelsberg - Fangschleuse jeszcze z predkoscia 120 km/h, rozbudowa umozliwiajaca 160 km/h rozpoczela sie w dniu 22.10.2006 roku i zostanie zakonczona w kwietniu 2007 r. Do tego oddany zostal do uzytku nowy wiadukt kolejowy nad ulica Leipziger Straße w Frankfurcie nad Odra. Czas podrózy w relacji: Berlin Ostbahnhof – Frankfurt (Oder) zmniejszyl sie tym samym o okolo pieciu minut (pociagi typu: RegionalExpress) wzgl. ok. 15 minut (pociagi EuroCity (EC)). Z chwila zmiany rozkladu jazdy w grudniu 2006 roku oddana zostala do uzytku nowa nastawnia elektroniczna (ESTW) na stacji granicznej Oderbrücke. Od tego czasu trasa ta jest kompletnie wyposazona w nowoczesna technike sterowania i zabezpieczenia ruchu. Wedlug informacji uzyskanych od spólki ds. sieci (DB Netz AG) – odcinki: Berlin Ostbahnhof - Erkner oraz Bf. Frankfurt (Oder) - Oderbrücke przystosowane zostana do predkosci 120 - 160 km/h wzgl. 200 km/h w terminie pózniejszym (prawdopodobnie po, wzglednie do roku 2010). Czas podrózy pomiedzy stacjami: Berlin Ostbahnhof a Frankfurt (Oder) ma wtedy wynosic tylko 36 minut. Przedsiewziecia te uzaleznione sa od wystarczajacego sfinansowania przez wladze federalne. Docelowo w infrastrukture zainwestowanych ma byc lacznie okolo 560 milionów euro. Po polskiej stronie, po dokonanej w ubieglych latach obszernej rozbudowie, moga byc w duzej mierze osiagane predkosci 160 km/h. Równiez tu celem jest dalsze skrócenie czasu podrózy. Parametry eksploatacyjne dla ruchu towarowego W ramach rozbudowy trasy, na stacjach kolejowych: Fangschleuse, Fürstenwalde, Berkenbrück, Briesen oraz Pillgram dla ruchu towarowego zrealizowano obustronnie stacyjne tory glówne dodatkowe, umozliwiajace wyprzedzanie pociagu. Dlugosc tych torów wynosi na wszystkich stacjach conajmniej 750 m, poniewaz dostawy rud na trasach z portów morskich do huty nad Odra: Rostock / Hamburg – EKO Ziltendorf odbywaja sie juz dzis pociagami o dlugosci do 750 m. Tym samym znacznie przekraczane sa warunki wymagane dla ruchu miedzynarodowego, tj. dlugosci torów: 600 m. Waskie gardla istnieja obecnie jeszcze w rejonie Frankfurtu nad Odra (dworce: osobowy (Personenbahnhof) oraz przy moscie granicznym na Odrze (Oderbrücke)). W r. 2007 dokonana zostanie optymalizacja torów na stacji Frankfurt (Oder), wraz z szeroko zakrojona budowa nowych zwrotnic w celu zapewnienia wystarczajaco dlugich torów umozliwiajacych wyprzedzanie dla ruchu towarowego. Wraz z nastawnia elektroniczna (ESTW) na stacji Oderbrücke) istnial bedzie na tej trasie ciagly odstep blokad wynoszacy 1.500 m – dla maksymalnej przepuszczalnosci trasy. 13 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ Punkt ciezkosci ruchu towarowego bedzie mial miejsce nadal w godzinach nocnych, w których nie musi byc uwzgledniany czesty i szybki ruch osobowy (160 km/h). W przypadku taboru stosowanego dzis i w blizszej przyszlosci regula jest predkosc pociagów towarowych wynoszaca 90 km/h. Przy tej predkosci ruch towarowy odprawiany byc moze w takcie pieciominutowym (12 pociagów na godzine w danym kierunku). Most kolejowy na Odrze Dla ruchu transgranicznego istnieja obecnie ograniczenia w rejonie mostu kolejowego na Odrze. Krytyczny stan tego mostu umozliwia jedynie eksploatacje jednotorowa (od chwili zmiany rozkladu jazdy w grudniu 2005 roku) z predkoscia 50 km/h przez tor kierunkowy Frankfurt nad Odra > Kunowice, który to tor doprowadzony zostal do stanu uzywalnosci za 370.000 euro. DB Netz AG planuje, aby bedacy w zlym stanie most kolejowy zastapic zupelnie na nowo wybudowanymi mostami nad obszarami zalewowymi Odry oraz pretowym mostem lukowym nad glównym nurtem rzeki Odry (przejezdnosc przez most: kazdorazowo 100 km/h). Przedsiewziecia te obejmowac beda kwote kosztów ok. 20 milionów euro i zakonczone zostana prawdopodobnie pod koniec 2008 roku. Po tym jak zakonczone zostalo planowanie projektu, mialo jeszsze w roku 2006 zawarte zostac porozumienie finansowe pomiedzy Polska a Niemcami (umowa panstwowa). Nastepnym krokiem jest postepowanie w celu ustalenia planu zabudowy oraz przetarg na przedsiewziecia budowlane. W pazdzierniku 2007 r. powinny zaczac sie wlasciwe prace budowlane, razem w czterech fazach budowy, w których najpierw na nowo zbudowany zostanie pólnocny, a nastepnie poludniowy tor na moscie. ryc. 11: Most kolejowy na Odrze we wrzesniu 2005 roku zródlo: DB Netz AG 14 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ Graniczna stacja towarowa Oderbrücke Graniczna stacja towarowa Oderbrücke znajduje sie w zlym stanie wskutek zaawansowanego wieku zbudowanych tam urzadzen oraz wskutek duzej ilosci ruchu na przestrzeni wielu dekad. Do dyspozycji jest osiem torów. Sa one jeszcze podzielone na grupe importowa i grupe eksportowa – po cztery tory – i odpowiednio jednostronna sygnalizacja. Wraz z oddaniem do uzytku na tym dworcu z koncem 2006 roku nastawni elektronicznej (ESTW Oderbrücke), do dyspozycji jest osiem torów z obustronna sygnalizacja (dwa tory liniowe i szesc torów odprawowych). Aktualnie modernizowane sa oba centralnie przebiegajace tory liniowe (wymiana torów, budowa nawierzchni). Calosciowa modernizacja torów trwac bedzie jeszcze w roku 2007. Na dworcu Oderbrücke odbywa sie wymiana lokomotyw elektrycznych, co spowodowane jest innym zasilaniem trakcji elektrycznej po obu stronach granicy. Pociagi wjezdzaja na tory dworca i z opuszczonymi odbierakami pradu przemieszczaja sie az do sygnalizatorów wyjazdowych. Lokomotywa manewrowa z tej stacji dokonuje przemanewrowania lokomotywy trakcyjnej z toru, po czym lokomotywa elektryczna polskiego wzglednie niemieckiego partnera przejmuje pociag. Podczas postoju przeprowadzane sa czynnosci zwiazane z odprawami granicznymi. Obejmuja one w szczególnosci odprawe dokumentów przewozowych przez urzedy celne (nie ma tu torowych urzadzen wagowych), przeglad wjazdowy i w razie potrzeby regulacje taboru przez rewidentów wagonowych. Z powodu istniejacych warunków geograficznych (lokalizacja na nasypie, w obszarze przyrodniczym ekologicznie wrazliwym) nie jest praktycznie mozliwe powiekszenie tej stacji. Pion ruchu towarowego w koncernie Deutsche Bahn: Stinnes Logistics / Railion – jako kompetentny operator w transgranicznym ruchu kolejowym towarowym w planach dlugofalowych rozwaza mozliwosc, aby odprawy przeniesc na polska strone - do Rzepina, na istniejacy tam nieporównanie bardziej rozlegly teren stacyjny. 15 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ ryc. 12, 13: Oderbrücke – graniczna stacja kolejowa towarowa w sierpniu 2006 roku (lewa: widok w kierunku dworca osobowego Frankfurt nad Odra; prawa:. widok w kierunku mostu kolejowego na Odrze) Inne obiekty ruchu towarowego i urzadzenia przeladunkowe we Frankfurcie nad Odra Stacja rozrzadowa we Frankfurcie nad Odra (Rangierbahnhof Frankfurt (Oder)) Stacja rozrzadowa we Frankfurcie nad Odra miala duze znaczenie w kolejowym ruchu towarowym w NRD. Ponad 500 zatrudnionych wtedy pracowników odprawialo okolo 50 pociagów towarowych dziennie. Od roku 1990 bardzo szybko zmalalo znaczenie tego obiektu. Powodem tego jest znaczne obnizenie funkcji zbiorczej i rozdzielczej stacji rozrzadowej w zwiazku z wejsciem w zycie mocno zmienionych metod w ruchu towarowym oraz ogólnym trendem do dluzszych relacji eksploatacyjnych i wzrastajacemu zaangazowaniu terminali transportu mieszanego (ruch kontenerowy). DB Netz AG planuje, aby – w zwiazku z zaistnialym juz przestawieniem na nastawnie elektroniczna (ESTW) zredukowac urzadzenia torowe do sensownej konfiguracji eksploatacyjnej (optymalizacja urzadzen). Z dniem 20.12.2005 r. stacja rozrzadowa we Frankfurcie nad Odra zostala ponadto przewlaszczona i stala sie samodzielnym podmiotem. Terminal transportu mieszanego, wchodzacy w sklad ETTC we Frankfurcie nad Odra (KV-Terminal ETTC Frankfurt (Oder)) W obrebie dawnej grupy poludniowej na stacji rozrzadowej we Frankfurcie nad Odra uruchomiono w dniu 06.04.2005 r. (wybudowany juz pod koniec 2001 r.) terminal przeladunkowy Centrum Ruchu Towarowego Euro Transport & Trade Centers (skrót: KVTerminal ETTC) przeznaczony dla transportu mieszanego. Terminal ten sklada sie z dwóch torów przeladunkowych o dlugosci 620 m, dwa dzwigi ruchome (suwnice) oraz powierzchnie przeladunkowa okolo 20.000 m². Wlascicielem tego obiektu, który kosztowal 10 milionów euro, jest miasto Frankfurt nad Odra, a dzierzawca jest BTS 16 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ Kombiwaggon. Istnieje tam jednostronny tor bocznicowy laczacy ten terminal z urzadzeniami torowymi dworca osobowego we Frankfurcie nad Odra - poprzez tor rozrzadowy. Zabezpieczenie poprzez dworzec osobowy zapewnia codzienna eksploatacje calodobowa. Aktualna oferta terminalu transportu mieszanego sklada sie z trzech pociagów towarowych kontenerowych bezposrednich (jednogrupowych) na tydzien i kierunek w polaczeniu bezposrednim: Frankfurt (Oder) – Bremerhaven / Hamburg oraz ruchu pociagów pojedynczych (publiczna placówka ruchu towarowego). Planowane sa kolejne relacje (Brzesc / Moskwa, Zaglebie Ruhry/Ruhrgebiet / zachodnie porty morskie nad Morzem Pólnocnym, Wlochy). Obecnie przeladowywane sa glównie produkty przeznaczone dla regionu Brandenburgii wschodniej wzglednie w tym regionie wyprodukowane. Wedlug informacji operatorów: BTS Kombiwaggon (terminal) oraz spedycji Spedition Petersen (ruch pociagów) stopien wykorzystania pociagów towarowych wynosi 65-75 % - jednakze eksploatacja nie pokrywa kosztów. Zamierza sie zwiekszyc ilosc pociagów kontenerowych od stycznia 2007 roku – do pieciu na tydzien. ryc. 14: Terminal transportu mieszanego (wchodzacy w sklad ETTC) w sierpniu 2006 r. Miasto Frankfurt n. Odra jest za pewna forma optymalizacji urzadzen, która nie ograniczy eksploatacji terminalu transportu mieszanego wzglednie nie obciazy go dalszymi wysokimi kosztami. Stalo sie to wyraznie w zwiazku z sprzeciwami w ramach udzialu TÖB w postepowaniu w sprawie o wydanie zezwolenia, wszczetego przez DB Netz AG. Miasto Frankfurt nad Odra zamierza wynajac od DB Netz AG (Spólka Akcyjna ds. Sieci koleji niemieckich Deutsche Bundesbahn) kolejne tory (konkretnie: cztery tory – jako rezerwe zdolnosci eksploatacyjnej) wzgl. przejac cala niezbedna infrastrukture torów i we wlasnej gestii eksploatowac ja – jako bocznice. Negocjacje w tej sprawie nie zostaly jeszcze zakonczone. Spólka DB Netz AG zobowiazala sie, aby w roku 2006 nie demontowac torów wylaczonych chwilowo z ruchu, ale przewidzianych dla terminalu transportu mieszanego – jako rezerwe. 17 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ Linia kolejowa: granica D/PL – Poznan – Warszawa Europejskie usytuowanie Linia ta jest czescia skladowa Paneuropejskiego Korytarza Transportowego II (PanEuropean Transport Corridors II) Berlin – Warszawa – Minsk – Moskwa, zdefiniowanego przez Komisje Europejska, któremu przypisuje sie zasadnicze znaczenie dla stosunków handlowych pomiedzy Unia Europejska a Federacja Rosyjska. ryc. 15: Usytuowanie linii kolejowej Berlin – Warszawa w kontekscie Rail Baltica trasa Via Baltica Europejski Korytarz Transportowy I Europejski Korytarz Transportowy II badany rejon zródlo: podloze graficzne - mapa PKP z 1997 r. Korytarz II laczy wieksza czesc osrodków przemyslowych Unii Europejskiej z centrami przemyslowymi Federacji Rosyjskiej (Moskwa, Niznyj Nowgorod, Samara, Togliatti, Wolgograd i Swierdlowsk). Udzial rosyjskiego handlu zagranicznego przypadajacy na Unie Europejska wyniósl 31% w roku 2003. Choc wieksza czesc eksportów z Rosji to energia w formie ropy naftowej lub gazu przesylanych rurociagami, pozostaje duza czesc wolumenu transportu w formie rud, metali oraz produktów czesciowo przetworzonych. 18 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ Przewidywany jest staly wzrost wykorzystania taboru przewozacego w obu kierunkach produkty w pelni przetworzone. Trase Rail Baltica osiaga sie w Warszawie, skad odgalezia sie ona jako Paneuropejski Korytarz Transportowy I. Stan faktyczny W ramach „Porozumienia pomiedzy Federalnym Ministerstwem ds. Komunikacji, Budownictwa i Mieszkalnictwa Republiki Federalnej Niemiec (Bundesministerium für Verkehr, Bau- und Wohnungswesen der Bundesrepublik Deutschland) a Ministrem Infrastruktury Rzeczpospolitej Polski o wspólpracy przy rozwoju polaczen kolejowych Berlin – Warszawa (C-E 20) oraz Dresden – Wroclaw (E30/C-E 30)“ z dnia 5 czerwca 2003 roku cele planowanych przedsiewziec zostaly blizej skonkretyzowane (tylko dla linii kolejowej Berlin – Warszawa): • • • • • • • predkosc maksymalna 160 km/h dopasowanie do parametrów Porozumien AGC i AGTC odnosnie do przepustowosci i klasy obciazen zredukowanie czasu podrózy z ponad 6 godzin do nie wiecej niz 5 Stunden (ruch EC) zharmonizowanie warunków technicznych w ruchu kolejowym pomiedzy panstwami zwiekszenie standardów dla transportu towarowego, przede wszystkim równiez dla transportu towarowego mieszanego podwojenie udzialu transportu kolejowego w rynku w tym korytarzu (sytuacja wyjsciowa: 4% ruch osobowy, 2 % ruch towarowy) realizacja do konca roku 2006 Istotna realizacja zdefiniowanych przedsiewziec oczekiwana jest do konca roku 2006. Odchylenia od stanu docelowego beda wtedy mialy miejsce jedynie w obrebie stacji Swiebodzin, Zbaszynek, Zbaszyn, Poznan (czesciowo) oraz Konin, a takze przypuszczalnie w czesciach odcinka Lowicz – Warszawa geben. Orientacyjny poglad odnosnie do istotnych przedsiewziec na tej linii kolejowej, wlacznie z dotacjami z Unii Europejskiej, daje nastepujaca tabela (patrz rycina 16). Linia kolejowa: granica panstwa D/PL - Rzepin – Terespol – granica panstwa PL/BY zajmuje w Narodowym Planie Rozwoju na lata 2007–2013 (patrz rycina 17) zajmuje nadal bardzo wazna role. 19 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ ryc. 16: Przedsiewziecia na trasie kolejowej E 20 (Berlin – Warszawa – Rosja) kategoria linii kraj odcinek os glówna Niemcy os glówna Polska Berlin – Frankfurt/O – granica D/PL Kunowice - Rzepin os glówna os glówna Polska Polska os glówna Polska os glówna Polska os glówna Polska os glówna Polska os glówna Polska wezel Poznan Warszawa – Minsk Mazowiecki Minsk Mazowiecki – Siedlce Siedlce – Terespol Lowicz – Skierniewice – Luków Malaszewicze – Terespol granica BY/RUS Moskwa przedsiewziecie modernizacja dlupocz. gosc (rok) (km) 84,0 1997 zak. (rok) 2010 modernizacja 25,0 2002 2005 modernizacja modernizacja 2003 38,0 2009 2002 modernizacja 52,0 2000 2006 modernizacja (etap I) modernizacja (obwodnica dla ruchu towar.) modernizacja (przejscie gran.) naprawa 121,0 2004 2007 status zakonczone zakonczone zakonczone koszty (mln €) 539 zródlo dotacji (w przypadki dotacji z Unii Europejskiej) ERDF: 103 mln € 24 fundusz spójnosci (75%) 105 fundusz spójnosci (75%) 133 fundusz spójnosci (75%) 291 fundusz spójnosci (75%) 182,0 2010 2002 zakonczone 500,0 zródla: PKP 2006, HB Verkehrsconsult / VTT 2005, badania wlasne ryc. 17: Rozwój polskiej sieci kolejowej w biezacym programie operacyjnym zródlo: www.plk-sa.pl 20 EBRD Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ W linie zaliczona do dotowania przez UE i oznaczona jako Europejski Szlak Kolejowy E20 zainwestowanych ma byc lacznie 1.709 milionów euro w okresie objetym planem przy ko-finansowaniu przez Europejski Fundusz Spójnosci, a w zaliczona i oznaczona E-75 polska czesc Rail Baltica zainwestowana ma byc kwota 380 milionów euro (por. ryc. 15). W tym kontekscie projekt linii o duzych predkosciach Warszawa – Lódz – Poznan / Wroclaw jest znaczny, albowiem w Narodowym Planie Rozwoju na lata 2007 – 2013 dla pierwszej fazy przewidziane sa inwestycje w wysokosci 1.700 mln euro – równiez przy kofinansowaniu przez Europejski Fundusz Spójnosci. W rezultacie w perspektywie srednio do dlugofalowej powstana dodatkowe moce eksploatacyjne dla osi Berlin – Poznan – Warszawa, poniewaz na istniejacej trasie Poznan – Warszawa uwolnione zostana przypuszczalnie dodatkowe moce eksploatacyjne dla ruchu towarowego, albowiem ruch osobowy przemieszczony zostanie w wiekszosci na linie o duzych predkosciach. Przygraniczny odcinek linii kolejowej do Rzepina oraz w obrebie województwa lubuskiego W modernizacje na odcinku: granica panstwa D/PL – Rzepin zainwestowano 30 milionów euro przy 60 % dotacji z programu przedakcesyjnego ISPA (Instrument for Structual Policies for Pre-Accession). Modernizacje 16 km odcinka zakonczono juz w roku 2005 (por. ryc. 16 u góry). Z przedsiewzieciem tym zwiazane byly nastepujace cele: • • • • • • • • sanitacja i modernizacja wszystkich czesci odcinka oprócz budowy wierzchniej z roku 1995, w przypadku której odnowiono tylko krytyczne czesci podtorza wzmocnienie mostów w wymaganym zakresie zwiekszenie przelotowosci linii i bezpieczenstwa ruchu przy pomocy automatycznych blokad liniowych urzadzenia sygnalizacyjne odpowiednio do ERTMS / ETCS TAP przewody sieci trakcyjnej i podstacje transformatorowe przejscia i przejazdy przez tory urzadzenia peronowe z uproszczeniem chodników dla pieszych predkosci jazdy do 160 km/h utrzymanie norm AGC i AGTC Podczas gdy na odcinku Kunowice – Rzepin jezdzic mozna z predkoscia 160 km/h, to na odcinku: granica panstwa – Kunowice istnieja ograniczenia do 100 km/h wskutek lukowatego wytyczenia trasy. DB Netz AG wskazuje ponadto na to, ze polski operator sieci PLK dopuszcza na tym odcinku – z powodu przepisów innych niz po stronie niemieckiej – tylko predkosc srednia 80 km/h. Linia ta wyposazona jest w elektroniczne urzadzenia nastawnicze produkcji niemieckiej (Adtranz, dzis: Bombardier Transportation) oraz jednopoziomowe przejscia i przejazdy przez tory. 21 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ ryc. 18: Charakterystyka województwa lubuskiego techniczno-ruchowa CHARAKTERYSTYKA ODCINKA odcinka linii kolejowej w rejonie granica D/PL – Rzepin – Poznan - Warszawa (w województwie lubuskim) numer odcinka PLK / korytarz kolejowy rodzaj trakcji 003 / E 20 zelektryfikowana ilosc torów dwutorowy znaczenie Vmax wazny panstwowy korytarz kolejowy osobowy dalekobiezny, osobowy lokalny, towarowy 120 - 160 km/h dlugosc odcinka 96 km rodzaje ruchu Zabezpieczenie ruchu na tym odcinku odbywa sie w technice SHP (samoczynne hamowanie pociagu) (niem.: PZB = punktförmige Zugbeeinflussung), czyli podobnie jak po stronie niemieckiej; jednakze – pomimo dalekoidacej jednakowosci budowy – nie ma kompatybilnos-ci systemów, zatem w lokomotywach partnerów niemieckich system ten, zainstalowany w pulpicie maszynisty, musi zostac wylaczony (patrz równiez rozdzial 3.2). Przygotowywane jest wyposazenie tego odcinka w nowoczesna technike telekomunikacyjna (GSM-R). ryc. 19, 20: Impresje z dworca kolejowego Kunowice (kierunek spojrzenia: Slubice wzgl. Rzepin) 22 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ Stacje / urzadzenia ruchu towarowego Podczas gdy istniejaca stacja Kunowice zostala zmodernizowana, to w rejonie skrzyzowania drogi krajowej nr 29 na poludniowym-wschodzie miasta Slubice powstala nowa, nowoczesna stacja: Slubice. Obie stacje funkcjonuja jako przystanki w lokalnym ruchu osobowym, kazdy z dwoma peronami zewnetrznymi bezposrednio przy torach szlakowych. ryc. 21, 22: Stacja Slubice (oba widoki w kierunku Kunowic) Nie ma tu torów umozliwiajacych wyprzedzanie ruchu towarowego, gdyz przez bliskosc stacji Rzepin o bardzo duzej pojemnosci nie jest to wymagane. Na stacji Kunowice istnieje bocznica dla ruchu towarowego o malej i skromnymi mozliwosciami przeladunkowymi (rampa, droga ladunkowa / plac ladunkowy). ryc. 23, 24: Stacja Kunowice –urzadzenia peronowe i bocznica dla ruchu towarowego (oba widoki w kierunku Rzepina) 23 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ Wezel kolejowy Rzepin Na stacji Rzepin z odcinkiem korytarza kolejowego E 20 krzyzuje sie polaczenie kolejowe PÓLNOC-POLUDNIE Szczecin – Kostrzyn – Rzepin – Zielona Góra – Wroclaw. Konfiguracja stacji odzwierciedla historyczny rozwój tego wezla kolejowego. Pólnocna czesc urzadzen peronowych i torowych przyporzadkowana jest trasie Berlin – Warszawa, a czesc poludniowa – polaczeniu PÓLNOC-POLUDNIE. Pomiedzy nimi, w polozeniu wyspowym, znajduje sie budynek dworca osobowego. Stan tego wezla jest nastepujacy: zmodernizowane urzadzenia peronowe i torowe w czesci pólnocnej, ale jednoczesnie istniejaca potrzeba odnowy urzadzen w czesci poludniowej. ryc. 25, 26: Stacja Rzepin (urzadzenia peronowe w czesci pólnocnej, widoki w kierunku: zachodnim / wschodnim) Na swoim zachodnim czole stacja Rzepin dysponuje bardzo duzymi mozliwosciami eksploatacyjnymi do formowania pociagów, odprawiania ich i kontroli ruchu towarowego. Przestronna pólnocna formacja torów przyporzadkowana torom liniowym Berlin – Warszawa oferuje, dzieki przedsiewzieciom zrealizowanym w ramach rozbudowy linii, duza moc eksploatacyjna i nowoczesny standard. Formacja poludniowa dysponuje srednia moca eksploatacyjna i wymaga modernizacji, a tym samym dopasowania do standardu formacji poludniowej. Dla ruchu towarowego tranzytowego w relacji Szczecin – Kostrzyn – Zielona Góra – Wroclaw (polaczenie PÓLNOC-POLUDNIE) istnieje mozliwosc okrazenia stacji Rzepin przez trase okrezna o dlugosci ok. 7 km. Jest ona dwutorowa, zelektryfikowana, a pociagi moga poruszac sie po niej z predkoscia do 80 km/h. Wylaczenie z trasy glównej ma miejsce okolo 2 km na pólnocny-zachód od stacji Rzepin w poblizu miejscowosci Drzensko. Nastepnie przekraczana jest (góra wiaduktu) trasa Berlin – Warszawa, a na pewnym odcinku okreznica przebiega w bezposredniej bliskosci równolegle do drogi europejskiej E30 i w rejonie skrzyzowania z nia wlacza sie w tor zasadniczy linii kolejowej w kierunku Zielonej Góry. 24 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ Sama linia zasadnicza z kierunku Szczecina skonfigurowana jest dwutorowo, a z kierunku Zielonej Góry tylko jednotorowo, przy czym wykorzysana moze byc tylko formacja poludniowa urzadzen torowych towarowych; mozliwy jest jednak wyjazd w kierunku Kunowic / Berlina. W przeciwienstwie do tego – pociagi towarowe na trasie Berlin – Warszawa moga, za posrednictwem toru laczacego na wschodnim czole stacji Rzepin, korzystac z obu formacji torów towarowych, wlacznie z mozliwoscia jazdy w kierunku Szczecina wzgl. Zielonej Góry. ryc. 27, 28: Urzadzenia torowe towarowe na zachodnim czole stacji Rzepin (formacja pólnocna i poludniowa, oba widoki w kierunku Kunowic) Trasa kolejowa Szczecin – Rzepin - Wroclaw W polskiej sieci kolejowej trasa ta stanowi szeroka styczna PÓLNOC-POLUDNIE i jest zakwalikowana jako wazny panstwowy korytarz kolejowy (CE 59). Zgodnie z krajowym planem rozwoju na lata 2007-2013 na rozbudowe odcinka Rzepin – Wroclaw (223 km) zaplanowano inwestycje o wolumenie 650 milionów euro (por. równiez mape rozwoju polskiej sieci szynowej w biezacym planie rozwoju, ryc. 17). Odcinek Kostrzyn – Zielona Góra rozwazany jest dodatkowo jako trasa czesciowa dla zachodniego wariantu (uzyskujacego w zamiarach coraz wieksze znaczenie) polaczenia kolejowego pomiedzy dwoma glównymi osrodkami miejskimi województwa lubuskiego: Gorzów Wielkopolski i Zielona Góra. 25 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ ryc. 29: Charakterystyka województwa lubuskiego techniczno-ruchowa CHARAKTERYSTYKA ODCINKA odcinka linii kolejowej w rejonie Szczecin – Rzepin - Wroclaw (w województwie lubuskim) numer odcinka PLK / korytarz kolejowy rodzaj trakcji 273 / CE 59 zelektryfikowana ilosc torów dwutorowy znaczenie Vmax wazny panstwowy korytarz kolejowy osobowy dalekobiezny, osobowy lokalny, towarowy 40 – 60 km / h dlugosc odcinka 146 km rodzaje ruchu Do tej pory obecny stan tej trasy prawie nie daje po sobie poznac nic z jego przyszlego zamierzonego znaczenia. Jest ona co prawda na calej swej dlugosci skonfigurowana dwutorowo oraz zelektryfikowana, jednakze dopuszczalne predkosci odcinkowe wahaja sie bardzo znacznie w przedziale 40–100 km/h – w zaleznosci od stanu utrzymania odcinków. Predkosci 120 km/h niezbedne dla ruchu szybkiego nie sa osiagane. Aktualnie wykonywane sa przedsiewziecia majace na celu usuniecie powodów znacznych zalaman predkosci na odcinku Rzepin – Zielona Gora. ryc. 30, 31: Urzadzenia peronowe w poludniowej czesci stacji Rzepin 26 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ ryc. 32: Dwutorowe przejscie (obwodnica) na zachodzie stacji Rzepin (na wysokosci przejazdu z droga lokalna Rzepin – Nowe Biskupice; w tle przejazd przez trase Berlin – Poznan – Warszawa) ryc. 33: Jednotorowe wprowadzenie szlaku na poludniowo-wschodnim czole stacji Rzepin (widoczny wjazd sezonowego pociagu pospiesznego Wroclaw – Swinoujscie) Odcinek: Berlin – Strausberg – Küstrin-Kietz – granica D/PL Do roku 2010 od miejscowosci Strausberg zmodernizowana zostanie technika sterowania i zabezpieczenia ruchu, a nawierzchnia przystosowana zostanie do predkosci odcinkowej 120 km/h. Pierwszy odcinek budowy z nastawnia elektroniczna (ESTW-Z) Küstrin-Kietz oddany do uzytku z chwila zmiany rozkladu jazdy w grudniu 2006 r. W tym pakiecie przedsiewziec zawarta jest m. in. sanitacja mostów w pasie nadrzecznym Odry. Projekt ten obejmuje równiez elektroniczna technike ESTW po polskiej stronie – az do stacji Kostrzyn. Wskutek tego utworzone zostanie wyrazne zlacze systemowe w wezle kolejowym Kostrzyn nad Odra. Dalsza modernizacja trasy na odcinku Berlin Ostkreuz – Strausberg nie zostala jeszcze kon-kretnie umiejscowiona w planach (od roku 2010). Przedsiewziecie to obejmie takze przebu-dowe dworca Strausberg. 27 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ ryc. 34: Charakterystyka techniczno-ruchowa odcinka linii kolejowej: Berlin – Strausberg – Küstrin-Kietz – granica D/PL CHARAKTERYSTYKA ODCINKA Berlin – Strausberg – Küstrin-Kietz – granica D/PL (w Brandenburgii) numer odcinka PLK / korytarz kolejowy rodzaj trakcji 6078 / -- ilosc torów Vmax jednotorowy (odcinek Trebnitz – Seelow-Gusow dwutorowy) regionalne; w szczególnosci (jako odcinek objazdowy) ponadregionalne osobowy lokalny, towarowy 100 km/h dlugosc odcinka 68 km znaczenie rodzaje ruchu brak elektryfikacji Odcinek: granica D/PL – Kostrzyn – Gorzów Wlkp. – Krzyz – Tczew Z powodu zuzycia oraz zaniedbania napraw na odcinkach czesciowych trase te pociagi pokonywac moga tylko z maksymalna predkoscia 40-60 km/h – tak, ze czas podrózy w ruchu osobowym na odcinku Kostrzyn – Gorzów Wlkp. zwiekszyl sie do 41 minut (o 7 minut wiecej niz poprzednio). Niezbedne ograniczenia wynikaja w szczególnosci z deficytów stanu nawierzchni, zlej widocznosci oraz niedostatków techniki sterowania i zabezpieczenia ruchu. Dzieki inwestycjom w wysokosci 8 milionów zlotych w okresie lat 2007-2010 osiagnieta ma zostac ponownie na calej dlugosci predkosc maksymalna 100 km/h. Aktualne wykorzystanie odcinka wynosi dziennie 22 pociagi osobowe i 8 towarowych. 28 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ ryc. 35: Charakterystyka techniczno-ruchowa odcinka linii kolejowej: granica D/PL – Kostrzyn – Gorzów Wlkp. – Krzyz – Tczew CHARAKTERYSTYKA ODCINKA granica D/PL – Kostrzyn – Gorzów – Krzyz – Tczew (w województwie lubuskim) numer odcinka PLK 203 / -/ korytarz kolejowy rodzaj trakcji brak elektryfikacji ilosc torów dwutorowy znaczenie regionalne ruch osobowy lokalny, towarowy 100 km/h z ograniczeniami (40-60 km/h) 51 km Vmax dlugosc odcinka Trasa ta na odcinku Gorzów Wlkp. – Kostrzyn moglaby zyskac na znaczeniu przez przystosowanie jej do szybkiego ruchu regionalnego pomiedzy dwoma glównymi osrodkami miejskimi województwa lubuskiego: Gorzów Wlkp. i Zielona Góra. Warunkiem jest jednak przede wszystkim budowa luku lacznikowego w Kostrzynie. W rezultacie tego czas podrózy w tej relacji zredukowany zostalby do 132 min (o 52 min mniej niz obecnie). Jako alternatywa rozwazany jest przebieg odcinka przez Miedzyrzecz – Zbaszynek. ryc. 36, 37: Odcinek: Kostrzyn – Tczew; dworzec Kostrzyn nad Odra 29 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ Odcinek: Eberswalde – Werbig – Frankfurt (Oder) W ostatnich latach w etapach odnowiona zostala nawierzchnia. Rozpoczeto ponadto modernizacje przejazdów kolejowych. Przewiduje sie, aby do ok. roku 2012 na odcinku czesciowym: Eberswalde – Werbig umozliwic predkosc odcinkowa 80 km/h. Otwarta jest jeszcze sprawa realizacji czwartego etapu budowy ESTW Ostbahn (centrala na stacji Küstrin-Kietz) w przebiegu odcinka: Bad Freienwalde – Frankfurt (Oder). Mozliwe jest, ze zastosowana zostanie bardziej ekonomicznie oplacalna, prosta technika sterowania i zabezpieczenia ruchu. ryc. 38: Charakterystyka techniczno-ruchowa odcinka linii kolejowej: Eberswalde – Werbig – Frankfurt (Oder) CHARAKTERYSTYKA ODCINKA Eberswalde – Werbig – Frankfurt (Oder) (w Brandenburgii) numer odcinka / korytarz kolejowy rodzaj trakcji 6758, 6156 / -- ilosc torów jednotorowy znaczenie regionalne ruch osobowy lokalny, towarowy 60 km/h (Ew. – Werbig); 100 km/h (Werbig – Ff./O) 85 km Vmax dlugosc odcinka brak elektryfikacji 30 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ Odcinek: Frankfurt (Oder) – Grunow – Königs Wusterhausen Celem jest, aby równiez tu, do ok. roku 2012 zapewnic predkosc odcinkowa 80 km/h. Prace dotyczace nawierzchni (ok. 25 %) urzadzen przejazdów kolejowych (w duzym stopniu zmodernizowane) znajduja sie w zaawansowanym stadium. Scentralizowanie nastawni na odcinku Frankfurt (Oder) – Grunow jest juz zostalo juz zakonczone. ryc. 39: Charakterystyka techniczno-ruchowa odcinka linii kolejowej: Frankfurt (Oder) – Grunow – Königs Wusterhausen CHARAKTERYSTYKA ODCINKA Frankfurt (Oder) – Grunow – Königs Wusterhausen (w Brandenburgii) numer odcinka / korytarz kolejowy rodzaj trakcji 6253, 6520 / -- ilosc torów jednotorowy znaczenie regionalne ruch osobowy lokalny, towarowy 60 km/h (Grunow – Kwh); 100 km/h (Ff./O – Grunow) 82 km Vmax dlugosc odcinka brak elektryfikacji 31 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ Odcinek: Frankfurt (Oder) – Guben - Cottbus Na trasie tej pociagi poruszac sie moga z predkoscia 120 km/h, a od stacji Peitz Ost z predkoscia 140 km/h przy dalszym istnieniu dwutorowosci. Przy zalozeniu utrzymywania w nalezytym stanie technicznym i punktowe odnawianie czesci zamiennych, nie sa tu wymagane zasadnicze czynnosci zapewniajace utrzymanie obecnego czasu podrózy. Modernizacja urzadzen przejazdów kolejowych jest na ukonczeniu. Pion ds. sieci DB Netz AG odroczyl planowanie nastawni elektronicznej ESTW Guben. Obecnymi przedsiewzieciami jest dopasowanie planu utrzymania parametrów toru na stacji Guben w celu uproszczenia dróg jezdnych w kierunku granicy (Gubin). ryc. 40: Charakterystyka techniczno-ruchowa odcinka linii kolejowej: Frankfurt (Oder) – Guben - Cottbus CHARAKTERYSTYKA ODCINKA Frankfurt (Oder) – Guben – Cottbus (w Brandenburgii) numer odcinka / korytarz kolejowy rodzaj trakcji 6153, 6345 / -- ilosc torów dwutorowy znaczenie ponadregionalne ruch osobowy lokalny, towarowy 120 km/h (Frankfurt/O – Peitz Ost); 140 km/h (Peitz Ost - Cottbus) 86 km Vmax dlugosc odcinka zelektryfikowana 2.1.2 Inne odcinki linii kolejowych majace znaczenie dla transgranicznego ruchu towarowego pomiedzy Polska a Niemcami Dla zróznicowanego usytuowania i oceny odcinków linii kolejowych, którymi nacechowany jest badany rejon i które przedstawione zostaly w rozdziale 2.1.1, sensowne wydaje sie rozpatrzenie takze pozostalej infrastruktury sieci kolejowej, majacej znaczenie dla transgranicznego ruchu towarowego kolejowego pomiedzy Polska a Niemcami. Przygraniczna siec ruchu szynowego zostala zarówno po niemieckiej, jak i po polskiej stronie bardzo znacznie rozrzedzona; wszystko to po to, aby – przez koncentracje na sieci glównej oraz odcinki regionalne w aglomeracjach, w zwiazku z kolejnymi dzialaniami w restrukturyzacji rynku – osiagnac krótkoterminowe efekty modernizacyjne. Proces ten, 32 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ bedacy w pelnym toku zwlaszcza w PKP, daje taki skutek, ze infrastruktury, jak i taboru przedstawia sie bardzo heterogennie. zarówno stan Na ponizszej rycinie przedstawiona jest przykladowo struktura sieci kolejowej w województwie lubuskim. Równiez na kolejnych rycinach indywidualnych z wiekszymi szczególami przedstawione sa kolejne, znaczace dla niniejszego opracowania, odcinki linii kolejowych RP oraz plany PLK S.A. ryc. 41: Siec kolejowa w województwie lubuskim kategorie tras trasa o znaczeniu krajowym trasa o znaczeniu regionalnym trasa unieruchomiona warianty tras dla zyskujacego na znaczeniu polaczenia szynowego pomiedzy dwoma glównymi osrodkami miejskimi: Go- rzów Wlkp. – Zielona Góra ~ # przez Kostrzyn – Rzepin (korytarz zachodni) ~ przez Miedzyrzecz – Zbaszynek (korytarz wschodni) # rozpatrywane odcinki (rozdz. 2.1.1 i 2.1.2) polaczenia ponadregionalne 003 (Frankfurt/O) - Kunowice – Rzepin – Zbaszynek – (Warszawa) 273 (Szczecin) – Kostrzyn – Rzepin – Zielona Góra – (Wroclaw) polaczenia regionalne 014 (Forst) - Zasieki – Zagan – (Glogów – Lódz) 203 (Küstrin-Kietz) – Kostrzyn – Gorzow Wlkp. – (Krzyz – Tczew) 275 (Guben) – Gubinek – Zagan – (Wroclaw) 358 (Guben) – Gubin – Zbaszynek zródlo: PLK S.A. 2006 33 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ Odcinek: granica D/PL – Gubin – Zbaszynek Ten jednotorowy szlak dzieli sie na szlak czesciowy zachodni (Gubin i Czerwiensk) wylacznie o ruchu towarowym i szlak czesciowy wschodni (Czerwiensk i Zbaszynek) z dodatkowym ruchem osobowym. Aktualne wykorzystanie szlaku czesciowego wschodniego z 30 pociagami w ruchu towaro-wym i 20 pociagami w ruchu osobowym ocenic nalezy – jako dla szlaku jednotorowego – jako stosunkowo duze, co wskazuje na jego stosunkowo duze znaczenie. Aktualny stan szlaku nacechowany jest znacznymi ograniczeniami, które sa skutkiem przede wszystkim zaniedbania utrzymania go we wlasciwym stanie technicznym. Stan podtorza wschodniego odcinka okreslany jest jako az tak zly, ze przy dalszym zaniechaniu przedsiewziec remontowych do roku 2010 grozi jego unieruchomienie. PLK propunuja, aby w okresie lat 2007-2010 zainwestowac tu kwote 3 milionów zlotych, dzieki której odnowione moglyby zostac uszkodzone i zuzyte obszary (naprawa podtorza i torów, wymiana szyn), aby osiagnac maksymalna predkosc 90 km/h. W innym scenariuszu PLK proponuje na okres 2009-2013 przedsiewziecia idace dalej niz podano powyzej, o wolumenie inwestycyjnym 60 milionów zlotych, dzieki którym osiagnieta moglaby byc predkosc odcinkowa 120 km/h. Punkt ciezkosci aktualnych planów zwiazanych z wprowadzeniem poprawki odnosi sie do odcinka trasy Czerwiensk – Zbaszynek. W ramach badania wariantów dla szybkiego polaczenia szynowego pomiedzy Gorzowem Wlkp. a Zielona Góra, ten wlasnie odcinek odgrywa role jako szlak czesciowy dla wschodniego wariantu. Obecny czas podrózy w ruchu osobowym wynoszacy 81 minut zredukowany ma zostac – odpowiednio do przyszlej predkosci maksymalnej: do 46 (przy 90 km/h) wzgl. do 35 minut. ryc. 42: Charakterystyka techniczno-ruchowa odcinka linii kolejowej: granica D/PL – Gubin – Zbaszynek CHARAKTERYSTYKA ODCINKA granica D/PL – Gubin - Zbaszynek (w województwie lubuskim) numer odcinka PLK / korytarz kolejowy rodzaj trakcji ilosc torów znaczenie ruch Vmax dlugosc odcinka 358 / --Czerwiensk – Zbaszynek zelektryfikowana; w pozostalej czesci brak elektryfikacji jednotorowy wazny panstwowy korytarz kolejowy osobowy lokalny (Czerwiensk – Zbaszynek), towarowy 60 km/h (brak danych z odcin-ka Gubin – Czerwiensk) 95 km 34 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ Odcinek: granica D/PL – Gubinek – Zagan – Wroclaw Obecnie trasa ta nie jest przejezdna na calej dlugosci; odcinek: granica D/PL – Gubinek – Lubsko, niezbedny do przekroczenia granicy jest unieruchomiony. Trwaja obecnie negocjacje dotyczace koncowego demontazu. Podczas gdy PLK faworyzuja likwidacje, to trzy wspólnoty terytorialne lezace przy tej trasie odmówily zgody na likwidacje. Otwarta jest tym samym jej przyszla uzytecznosc w transgranicznym ruchu towarowym. Z powodu malego, jedynie regionalnego znaczenia tej trasy, relatywnosc wydaje sie byc z dzisiejszego punktu widzenia nieprawdopodobna. W zwiazku z tym uwzglednic nalezy przede wszystkim trase przebiegajaca na poludniu: (Forst) – granica D/PL – Zagan – Glogów – Lódz, która w Zaganiu umozliwia przejscie na czynna czesc trasy 275, a w Glogowie na polaczenie dluzsze: Szczecin – Rzepin – Wroclaw (trasa 273). ryc. 43: Charakterystyka techniczno-ruchowa odcinka linii kolejowej: granica D/PL – Gubinek – Zagan – Wroclaw CHARAKTERYSTYKA ODCINKA granica D/PL – Gubinek – Zagan – Wroclaw (w województwie lubuskim) numer odcinka PLK / korytarz kolejowy rodzaj trakcji 275 / --brak elektryfikacji ilosc torów jednotorowy znaczenie Vmax wazny panstw. korytarz kolej. (Bieniów – Wroclaw); w pozostalej czesci regionalny osobowy lokalny, towarowy; Gubinek – Lubsko unieruchomiony 50 – 70 km/h dlugosc odcinka 45 km ruch Odcinek: granica D/PL – Zagan – Glogów – Lódz Polaczenie to jest szlakiem czesciowym relacji Leipzig – Cottbus – Zagan – Wroclaw. Pomimo przewazajacej jednotorowosci, nalezy przypisac mu zasadnicze znaczenie dla ruchu towarowego. Obecnie sprawa otwarta jest jak dalece polaczenie to moze zostac utrzymane w kontekscie dalszej rozbudowy magistrali dolnoslaskiej na trasie: Falkenberg – Ruhland - Horka – Wegliniec – Milkowice – Wroclaw. Pomimo wykorzystania przez ruch Intercity (IC Wawel) odcinek ten traktowany jest do tej pory niezbyt priorytetowo. Czesciowo wykonywane byly naprawy nawierzchni. Widoczne sa deficyty w zabezpieczeniu przejazdów kolejowych oraz zly stan wielu urzadzen na stacjach Zary i Zagan. 35 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ ryc. 44: Charakterystyka techniczno-ruchowa odcinka linii kolejowej: granica D/PL – Zagan – Glogów - Lódz CHARAKTERYSTYKA ODCINKA granica D/PL – Zagan – Glogów - Lódz (w województwie lubuskim) numer odcinka PLK / korytarz kolejowy rodzaj trakcji 014 / -- ilosc torów przewaznie jednotorowy (Zary – Zagan: dwutor. ) ogólnopanstwowe znaczenie ruch Vmax (w badanym obszarze) dlugosc odcinka w województwie lubuskim brak elektryfikacji osobowy lokalny, towarowy; (Zagan – Glogów tylko towarowy) 80-100 km / h 86 km Odcinek: Angermünde - Szczecin Nawierzchnia na odcinku Tantow – granica D/PL przystosowana zostala w ostatnich latach do predkosci 120 km/h. Odcinek: Passow – Tantow podlega obecnie gruntownej sanitacji i przystosowywany do przyszlej predkosci 160 km/h. Od granicy mozliwa jest jednak predkosc tylko 80 km/h, przy czym na czterech niestrzezonych przejazdach kolejowych predkosc redukowana byc musi do 40 km/h. Po polskiej stronie nie bylo do tej pory zadnych godnych uwagi aktywnosci zwiazanych z poprawieniem stanu tego odcinka; szlak w kierunku Grambow / Pasewalk mial pierwszenstwo (miala juz miejsce naprawa nawierzchni). Trwa modernizacja techniki sterowania i zabezpieczenia ruchu, jednostka zewnetrzna nastawni elektronicznej ESTW-A Passow jest juz zrealizowana. Do roku 2008 zakonczone zostana przedsiewziecia az do granicy (ESTW-A Tantow). Korelowane czasowo, trwaja prace zwiazane z przystosowaniem nawierzchni, aby na trasie tej pociagi mogly poruszac sie w duzej mierze z predkoscia 160 km/h. Aby osiagnac dlugoplanowy cel ciaglej predkosci 160 km/h na jednotorowej i zelektryfikowanej trasie, potrzebne jest kolejnych 40 milionów euro – wedlug informacji DB Netz AG. Wygenerowane moga byc one z dodatkowego pakietu EFRE. 36 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ Odcinek: Cottbus – Forst – granica D/PL Aczkolwiek wytyczenie tej trasy cechuje sie duzym potencjalem mocy eksploatacyjnej, istniejacy plan przewiduje drugi tor, tymczasem jednak z powodu usterek zwiazanych z naprawa pociagi moga jechac tam tylko z predkoscia 80-100 km/h. Niezadowalajacy jest tez stan urzadzen na stacji Forst oraz mostu na rzece Szprewie (Spree) w rejonie miasta Cottbus, który obecnie przejezdzac mozna tylko z predkoscia 10 km/h. Z powodu stosunkowo malego zainteresowania oraz ograniczonych srodków finansowych, nie przewiduje sie rozbudowy trasy w najblizszej przyszlosci. Do roku 2008 zakonczona ma zostac modernizacja przejazdów kolejowych. Berlin – Cottbus - Görlitz Do konca roku 2008 zakonczona ma byc modernizacja techniki sterowania i zabezpieczenia ruchu do Cottbus. Przystosowanie trasy Berlin - Cottbus do wyzszej predkosci odcinkowej (w wiekszosci 160 km/h) znajduje sie obecnie w przygotowaniu i zakonczone ma byc do roku 2011. Dla dajacej sie przejezdzac w wiekszosci z predkoscia 120 km/h trasy Cottbus – Görlitz nie sa do tej pory przewidywane zadne gruntowne przedsiewziecia. Federalny Plan Rozwoju Dróg Komunikacyjnych (Bundesverkehrswegeplan) przewiduje rozbudowe dwutorowa dla predkosci 160 km/h oraz elektryfikacje. Przedsiewziecie to nie jest jednak umiejscowione na liscie bardzo pilnych potrzeb i dlatego nie zostal tu okreslony termin. Dyskutowane jest ono przez Berlin, Brandenburgie, województwo dolnoslaskie i miasto Wroclaw na tle pózniejszego poprowadzenia ruchu dalekobieznego z Berlina do Wroclawia przez miejscowosc Horka przy wlaczeniu dworca dalekobieznego BBI (Berlin Brandenburg International). W obrebie projektu Unii Europejskiej Via Regia trwaja badania, czy równiez krótkoterminowo sensowne jest poprowadzenie ruchu dalekobieznego z Berlina do Wroclawia przez Görlitz (a pózniej przez bezposrednie polaczenie Horka – Wegliniec). Cottbus – Leipzig, Cottbus - Dresden Srednioterminowo spelnione sa to warunki infrastrukturalne do sfinalizowania ruchu towaro-wego o duzym natezeniu. Prawdopodobnie do roku 2008 zrealizowane zostanie wyposa-zenie w nastawnie elektroniczna ESTW na odcinku Ruhland – Großenhain. Celem jest zwiekszenie predkosci odcinkowej do 120 km/h, a tym samym skrócenie czasu podrózy w relacji Cottbus – Dresden. Magistrala Dolnoslaska Celami rozbudowy w projekcie „Magistrala Dolnoslaska“ (Niederschlesische Magistrale) sa: dwutorowa rozbudowa odcinka magistrali: Knappenrode – Horka – granica D/ PL oraz szeroko zakrojona odnowa nawierzchni (do predkosci odcinkowej conajmniej 120 km/h), modernizacja techniki sterowania i zabezpieczenia ruchu wlacznie z urzadzeniami przejazdów kolejowych (predkosc w projekcie 160 km/h), a takze atrakcyjne stacje w obrebie magistrali i na sasiednich trasach. 37 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ Projekt ten zainicjowany zostal w szczególnosci w celu polepszenia warunków ruchu towarowego ciezkiego, w relacji: porty nad Morzem Pólnocnym (Nordseehäfen) – Niemcy Srodkowe (Mitteldeutschland) – Górny Slask – Ukraina / Slowacja. Pierwszym punktem ciezkosci jest rozbudowa odcinka Knappenrode – granica D/PL. Pierwszy etap budowy obejmuje dwutorowa rozbudowe oraz wyposazenie w ESTW odcinka Knappenrode - Horka Gbf. (dworzec towarowy), w drugim etapie budowy nastapi dwutorowa rozbudowa oraz wyposazenie w ESTW az do granicy z Polska, a takze elektryfikacja trasy. Szacuje sie, ze zamkniecie tego odcinka na czas robót trwac bedzie 12 do 18 miesiecy (nie ma jeszcze konkretnego harmonogramu), ze znacznym wplywem na ruch objazdowy, szczególnie równiez w rejonie badanym w niniejszym opracowaniu. 2.2 Siec ruchu drogowego 2.2.1 Siec dróg dalekobieznych w badanym regionie Ponadregionalna siec w rejonie Frankfurtu nad Odra / Slubic nacechowana jest autostrada A12 i droga krajowa nr 2. Zakwalikowanie tej trasy jako drogi europejskiej E30 wyjasnia jej pozycje dla transkontynentalnego ruchu WSCHÓD-ZACHÓD z jej koncowymi punktami w Holandii (zachód) i Moskwa (wschód). Kolejne wazne polaczenie miedzypanstwowe w scislym rejonie badanym to os komunikacyjna: droga federalna B1 / droga krajowa 132: Berlin – Gorzów Wlkp. – Elblag przez Küstrin-Kietz / Kostrzyn. W dalszym ciagu niniejszego studium przedstawione beda te polaczenia i zaplanowane przedsiewziecia z nimi zwiazane. Zrezygnowano ze szczególowego przedstawienia transgranicznych polaczen drogowych o charakterze lokalnym / maloobszarowym, poniewaz dla wielkoobszarowego ruchu towarowego nie maja one znaczenia. Droga europejska E30: Amsterdam - Berlin - Warszawa - Moskwa Polaczenie to, jako magistrala dla ruchu WSCHÓD-ZACHÓD, jest na zachód od Odry skonfigurowane jako 4-pasmowa autostrada. Na odcinku AD Spreeau – AS Fürstenwalde West istnieja jakosciowe ograniczenia wskutek braku pasa awaryjnego. W wezle Autobahndreieck Spreeau autostrada A12 wychodzi na rozbudowana w poludniowowschodniej czesci opasajacej do 6-pasm obwodnice Berlina: Berliner Autobahnring A10. 38 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ ryc. 45: Charakterystyka techn.-ruchowa drogi E30: Amsterdam - Berlin - Wwa - Moskwa CHARAKTERYSTYKA ODCINKA Amsterdam - Berlin - Warszawa – Moskwa (E30) (w badanym obszarze) klasyfikacja stan rozbudowy polaczenie wielkoprzestrzenne znaczenie / zainteresowanie przejscie graniczne perspektywa plany autostrada (D) A12, E30 droga krajowa (PL) nr 2, E30 autostrada 4-pasmowa (D); 2-pasmowa droga dalekobiezna z poboczem (PL) Holandia / Ren – Zaglebie Ruhry – Berlin – Warszawa - Moskwa wielkoprzestrzenna miedzypanstwowa os drogowa / zainteresowanie duze do bardzo duzego Frankfurt (Oder) - Swiecko konsolidacja i rozbudowa jako droga o wysokiej wydajnosci w europ. ruchu wschód-zachód rozbudowa do 6 pasm: Spreeau – Frankfurt (O); autostrada ciagla Swiecko – Brest (bis 2013 r.) Od przejscia granicznego po polskiej stronie na dlugosci ok. 3 km do skrzyzowania z droga krajowa nr 29 (Slubice – Krosno Odrzanskie) jest do dyspozycji droga szybkiego ruchu rozbudowana do 4-pasmowej. Punkt przeciecia sie tych dróg, charakteryzujacy sie znacznym ruhem takze z/w kierunku Zielonej Góry, krzyzuje sie co prawda w róznych poziomach, jednakze z utrudnionymi polaczeniami dla skrecajacych w lewo (potencial konfliktowy, ograniczona przepustowosc). ryc. 46, 47: Stan drogi E30 za przejsciem granicznym po polskiej stronie (z pasem srodkowym rozdzielajacym jezdnie wzgl. z barierkami ochronnymi i pelnowartosciowym pasem awaryjnym) W dalszym przebiegu pojazdy samochodowe jezdza spotykanym czesto w sieci krajowej RP pasem ruchu (jezdni) o profilu o szerokosci ok. 3,50 m oraz pasem awaryjnym o szerokosci ok. 2,00 m breiten w obu kierunkach. Przez nader zmienne, aczkolwiek nie 39 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ zawsze bezpieczne wykorzystanie duzego przekroju poprzecznego drogi przepustowosc ruchu jest zadziwiajaco wysoka. Ruch przerywany a nawet zator powstaja – wedlug wlasnych obserwacji – jedynie w nielicznych strefach robót drogowych, limity predkosci moga byc bez problemu osiagane i przekraczane, poniewaz policja drogowa z rzadka tylko demonstruje swoja obecnosc. ryc. 48, 49: Jakosc drogi krajowej nr 2 na zachód od Rzepina oraz w poblizu Pniew Bardzo rzuca sie w oczy mocne zuzycie nawierzchni jezdni z powodu niezwykle wysokiego udzialu ciezkiego ruchu towarowego. Nawet stosunkowo swieze pokrycia asfaltowe nacechowane sa czesciowo mocnymi koleinami, majacymi wplyw na bezpieczenstwo ruchu, szczególnie przy zmianie pasa ruchu oraz przy nadmiernej predkosci i mokrej wskutek deszczu nawierzchni drogi (niebezpieczenstwo poslizgu na warstwie wody, czyli utrata przyczepnosci opon skutkiem dzialania klinów wodnych). ryc. 50, 51: Bardzo glebokie koleiny w przebiegu obwodnicy Swiebodzina Podczas gdy miasta Rzepin, Swiebodzin a w dalszym przebiegu omijane sa szerokimi obwodnicami z uregulowanymi skrzyzowaniami, to ilosc ruchu (liczba pojazdów przejezdzajacych w jednostce czasu) w niektórych malych miejscowosciach, szczególnie 40 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ na odcinku Rzepin – Swiebodzin, ocenic nalezy jako bardzo wysoka. Oprócz wyjatkowo wysokiej emisji halasu przez udzial ciezkiego ruchu towarowego, rzuca sie w oczy to, ze bezpieczne przejscie pieszych przez droge mozliwe jest tylko w miejscach ochranianych (np. wysepkami kanalizujacymi ruch) i dodatkowo oznakowanych swiatlami sygnalizacyjnymi. ryc. 52, 53: Przejazd przez Bytyn w ciagu drogi krajowej nr 2 na odcinku Pniewy - Poznan W poblizu miasta Nowy Tomysl, na 105 kilometrze drogi na zachód od granicy z RFN, jest do dyspozycji od roku 2004 4-pasmowy, platny odcinek autostrady A2 do Konina (dlugosc 150 km, obwodnica Poznania bezplatna). Ekspert ocenia, ze stosunkowo slabe wykorzystanie tej autostrady do Poznania, spowodowane jest nie tylko oplata, ale takze równowaznym, bezposrednim dalszym przebiegiem drogi krajowej nr 2 przy zadowalajacym potoku ruchu, równiez za zbiegiem dróg nr 24 / 3 (Szczecin – Poznan) w poblizu Pniew. Wedlug GDDKiA w grudniu 2007 roku oddany ma zostac do ruchu odcinek autostrady Konin – Stryków (w poblizu Lodzi, kolejne 100 km, 4-pasmowa). Plany przewiduja, realizacje kolejnych odcinków czesciowych: w relacji Berlin – Warszawa do 2010 r. (Swiecko – Nowy Tomysl) wzgl. 2013 r. (Stryków –Warszawa). ryc. 54, 55: Przedsiewziecia budowlane na odcinku A 2 Konin – Stryków zródlo: GDDKiA 41 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ Droga dalekobiezna: Berlin – Gorzów Wlkp. – pólnocno-wschodnia Polska Przygraniczne odcinki drogi federalnej B1 oraz drogi krajowej nr 22 zostaly w ostatnich latach doprowadzone jednakowo do stanu przepustowosci. I tak np. na rozbudowe drogi nr 22 na odcinku Kostrzyn – Gorzów Wlkp. tylko w latach 2001-02 przypadly inwestycje w wysokosci 11,3 milionów euro. Jednakze bezposredni pasaz graniczny na przejsciu Küstrin-Kietz / Kostrzyn dozwolony jest tylko dla pojazdów 7,5 t, co ma znaczne konsekwencje na popyt w ruchu towarowym. ryc. 56: Charakterystyka techn.-ruchowa drogi: Berlin – Gorzów Wlkp. – póln.-wsch. PL CHARAKTERYSTYKA ODCINKA Berlin – Gorzów Wlkp. – póln.-wschód Polski (w badanym obszarze) klasyfikacja stan rozbudowy polaczenie wielkoobszarowe znaczenie przejscie graniczne perspektywa plany droga federalna B 1 (D) droga krajowa (PL) nr 132 (22) 2-pasmowa; zach. obwodnica Berlina Berliner Ring 4-pasmowa Berlin – Gorzów Wlkp. – Elblag (póln. Polska); alternatywa do trasy Berlin – Poznan przez nr 22 wielkoobszarowa miedzypanst. os drog. o znaczeniu regionalnym i funkcji odciazajacej Küstrin-Kietz / Kostrzyn wielkoobszarowa miedzypanstwowa os drogowa obwodnica Küstrin-Kietz w budowie; w Kostrzynie planowana jest obwodnica pólnocna Przejscie graniczne: Frankfurt (Oder) / Swiecko To przejscie graniczne ma dla ruchu miedzynarodowego wielkie znaczenie. Z powodu ogromnych problemów z mocno zwiekszonym natezeniem ruchu urzadzenia przejscia graniczngo byly w ostatnich latach modernizowane i rozbudowywane – tak, ze obecnie sa do dyspozycji nastepujace mozliwosci eksploatacyjne: Urzadzenia przejscia graniczngo D > PL: § 2 pasy dojazdowe § przyporzadkowanie: prawy pas jezdni przeznaczony jest dla samochodów ciezarowych, a lewy pas jezdni - dla samochodów osobowych § rozszerzenie na 8 pasów odprawy (3x sam. osob. + przyczepy, 1x Bus, 4x sam. ciez.) w obrebie punktu kontroli granicznej § stanowiska odprawy granicznej (okienka pawilonów) dostepne z kazdego pasa odprawy § zmieniajace sie otwieranie stanowisk odprawy granicznej w zaleznosci od natezenia ruchu pojazdów oraz obsady personalnej 42 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ Urzadzenia przejscia graniczngo PL > D: § 2 pasy dojazdowe § przyporzadkowanie: prawy pas jezdni przeznaczony jest dla samochodów ciezarowych, a lewy pas jezdni - dla samochodów osobowych § rozszerzenie na 7 pasów odprawy (3x sam. osob. + przyczepy, 1x Bus, 3x sam. ciez.) w obrebie punktu kontroli granicznej § stanowiska odprawy granicznej (okienka pawilonów) dostepne z kazdego pasa odprawy § zmieniajace sie otwieranie stanowisk odprawy granicznej w zaleznosci od natezenia ruchu pojazdów oraz obsady personalnej zas trwania przekroczenia granicy zmniejszyl sie tutaj znacznie dzieki rozbudowie urzadzen granicznych. Podczas gdy z reguly nie przekracza on 30 minut dla samochodu osobowego, to w ruchu towarowym zaplanowac trzeba jednakze kilka godzin. Znaczna kolejka samochodów ciezarowych czekajacych na odprawe osiaga regularnie wielokilometrowa dlugosc, przy czym kolejka ta po stronie niemieckiej, majaca przecietnie ok. 4 km dlugosci, jest dluzsza niz ok. 3 kilometrowa kolejka na terytorium Polski (obserwacja eksperta, dane policji niemieckiej). ryc. 57, 58: Odprawy graniczne w Swiecku w dniu 2 sierpnia 2006 r. (lewa: w kierunku PL, ok. godz. 10:00; prawa: w kierunku D, ok. godz. 16:00) Wedlug informacji wlasciwego polskiego Oddzialu Strazy Granicznej – aby skrócic czas oczekiwania, to od wrzesnia do odprawy samochodów ciezarowych sa do dyspozycji (ciagle) 3 pasy odpraw po obu stronach. Ponadto jest do dyspozycji dodatkowy personel i szkoli sie nowy. zródlo: Brandenburg aktuell 18.09.2006 43 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ ryc. 59, 60: Kolejka samochodów ciezarowych przed przejsciem granicznym na Odrze (po stronie niemieckiej, widok na wschód) 2.2.2 Inne odcinki dróg majace znaczenie dla transgranicznego transportu towarowego pomiedzy Polska a Niemcami Dla zróznicowanego przyporzadkowania i oceny dróg dalekobieznych przedstawionych w rozdziale 2.2.1 i majacych istotne znaczenie dla rejonu badanego w niniejszym opracowaniu, sensowne wydaje sie rozpatrzenie pozostalej infrastruktury dróg kolowych dalekobieznych, majacych znaczenie dla transgranicznego ruchu towarowego kolejowego pomiedzy Polska a Niemcami. Przygraniczna siec dróg kolowych dalekobieznych, a w szczególnosci przejscia graniczne, zostaly w minionych latach w odczuwalny sposób odnowione i rozbudowane. Po stronie niemieckiej oznaczalo to szczególnie kwalifikowanie sieci autostrad i realizacje wielu obwodnic miejscowosci, w szczególnosci przy mocno obciazonych drogach federalnych (Bundesstraßen). Siec dród w Polsce, o ograniczonej jeszcze wydajnosci, dozna w przyszlych latach znacznego pchniecia w kierunku rozwoju – przez realizacje trzech wielkoobszarowych osi autostrad, które skutecznie uzupelniane beda drogami szybkiego ruchu pierwszej kategorii. Celem dlugofalowym jest zbudowanie 2.500 km autostrad i ponad 3.100 km dróg szybkiego ruchu. Do chwili obecnej Polska dysponuje iloscia ponad 550 km autostrad i ponad 220 km kwalifikowanych dróg szybkiego ruchu. Nalezy podkreslic, ze jeszcze przed przystapieniem RP do Unii Europejskiej mialy miejsce znaczne dotacje ze strony Unii Europejskiej do projektów realizowanych w Polsce (programy PHARE, ISPA, SPOT). 44 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ Dla regionu transgranicznego Frankfurt (Oder) / Slubice oraz dla korytarza komunikacyjnego Rail Baltica maja przy tym znaczenie projekty nastepujace, juz zrealizowane: • • • • • • • autostrada A2 Wrzesnia – Konin (E30, rekonstrukcja, uruchomienie 12-2002) autostrada A2 Poznan Krzesiny - Wrzesnia (E30, nowo wybudowana, uruchomienie 11-2003) autostrada A2 Poznan Komorniki – Poznan Krzesiny (E30, nowo wybudowana, Ibn. 12-2003) autostrada A2 Nowy Tomysl – Poznan Komorniki (E30, nowo wybudowana, Ibn. 10-2004) rozbudowa drogi np. Kostrzyn – Gorzów Wlkp. (droga krajowa nr 22), Skwierzyna – Pniewy (24), Gubin – Polupin (32), przejscie graniczne Gubinek (most, dojazdy) rekonstrukcja drogi np. Slubice – Krosno Odrzanskie (29) obwodnice, np. Swiebodzina (E30, E65), Sulechowa (E65, 32), Pniew (E30, 24), Wilkanowa (27), Polupina (32), Wolsztyna (32) Na rok 2006 GDDKiA zaplanowala oddanie do uzytku 170 km autostrad i 163 km dróg szybkiego ruchu. Dodatkowym bodzcem jest teraz to, ze na rozbudowe dróg Polska otrzymala z Unii Europejskiej srodki z funduszu spójnosci w wysokosci 960 milionów euro, które rozliczone musza byc do roku 2008, gdyz w przeciwnym razie przepadna. Wraz z zakonczeniem realizacji Narodowego Programu Rozwoju na lata 2007-2013 powinna powstac jak najdalej idaca zasadnicza siec autostrad w Polsce z trzema wielkoobszarowymi osiami. Dla badanego regionu oraz równoleglej do Rail Baltica trasy drogowej ruchu samochodowego maja w tych ramach znaczenie przede wszystkim nastepujace przedsiewziecia. Realizacja do roku 2007 • autostrada A2 Konin – Stryków (Lódz) (E30) Realizacja w latach 2007 - 2013 • autostrada A2 Swiecko - Nowy Tomysl (E30) • autostrada A2 Stryków – Warszawa (E30) • droga szybkiego ruchu S3 Szczecin – Gorzów Wlkp. – Zielona Góra – Legnica (E 65) • droga szybkiego ruchu S8 Warszawa – Bialystok (E 67) Uwzglednic nalezy ponadto transgraniczne osie komunikacyjne o znaczeniu regionalnym (przez Hohenwutzen / Osinów Dolny oraz Guben / Gubin) i transgraniczne polaczenia dróg o znaczeniu lokalnym wzgl. maloobszarowym (Frankfurt (O.) / Slubice oraz Guben / Gubin) (por. ryc. 61). 45 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ ryc. 61: Siec dróg po obu stronach granicy – rozpatrywana z szerszej perspektywy wielkoobszarowe miedzypanstwowe osie drogowe osie dróg o znaczeniu regionalnym i dalszych polaczeniach (strzalka) przejscie graniczne transgraniczne polaczenia drogowe o znaczeniu przewaznie lokalnym / maloobszarowym (bez przedstawienia dróg) autostrada w budowie, otwarcie 2007 (przedstawienie stylizowane) nowe transgraniczne polacze-nia drogowe (w stadium plano-wania) ryc. 62 - 66: Charakterystyki kolejnych znaczacych tras CHARAKTERYSTYKA TRASY klasyfikacja stan rozbudowy polaczenie wielkoobszarowe znaczenie (Szczecin) – Chojna – Bad Freienwalde – (Eberswalde / Berlin) droga federalna (D) B 158 droga krajowa (PL) nr 124 2-pasmowa przejscie graniczne Eberswalde – Bad-Freienwalde Zachodniopomorskie przede wszystk. region., funkcje odciazajace w transgranicznym ruchu samochodów osobowych Hohenwutzen / Osinów Dolny perspektywa znaczenie regionalne plan nowe transgraniczne polaczenie drogowe poludniowe (Hohenwutzen Süd – Gozdowice) 46 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ CHARAKTERYSTYKA TRASY klasyfikacja planowana trasa: Hohenwutzen-Süd - Gozdowice przejscie graniczne droga federalna B 158 n; droga wojewódzka nr 126 konferencja z 27.01.2000 r. na temat wprowadzenia projektu zagospodarowania przestrzennego Eberswalde – Bad-Freienwalde Zachodniopomorskie przede wszystkim regionalne, funkcje odciazajace Hohenwutzen Süd / Gozdowice perspektywa ... plany wedlug planu BVWP 2003: nowe przedsiewziecie ze stwierdzonym wysokim ryzykiem ekologicznym i pózniejszym zapotrzebowaniem stan rozbudowy polaczenie wielkoobszarowe znaczenie (Cottbus / Eisenhüttenstadt / Forst) – Guben – Gubinek – (Zielona Góra / Swiebodzin) CHARAKTERYSTYKA TRASY klasyfikacja stan rozbudowy polaczenie wielkoobszarowe znaczenie droga federalna (D) B 112 droga krajowa (PL) nr 32 2-pasmowa przejscie graniczne Brandenburgia pol.-wschodnia – poludn. czesc woj. lubuskiego przede wszystkim regionalne, funkcje odciazajace dla przejsc granicznych Frankfurt/O / Swiecko oraz Forst / Olszyna Guben / Gubinek perspektywa znaczenie regionalne stopien raalizacji planu stan docelowy osiagniety CHARAKTERYSTYKA TRASY klasyfikacja stan planowania polaczenie wielkoobszarowe znaczenie przejscie graniczne perspektywa plany planowane: polaczenie pomiedzy miejscowoscia-mi Frankfurt (Oder) a Eisenhüttenstadt B 246 / PL droga krajowa lub wojewódzka konferencja z 21.08.2003 r. na temat wprowadzenia projektu zagospodarowania przestrzennego polaczenie bezposrednie: Rzepin - Eisenhüttenstadt odciazenie przejsc granicznych Frankfurt (Oder) / Swiecko oraz Guben / Gubinek prawdopodobna nazwa przejscia: Eisenhüttenstadt Nord ... wedlug planu BVWP 2003: nowe przedsiewziecie ze szczególnym, bardzo pilnym zapotrzebowaniem objetym programem ochrony przyrody 47 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ CHARAKTERYSTYKA TRASY klasyfikacja stan rozbudowy polaczenie wielkoobszarowe znaczenie przejscie graniczne perspektywa plany 2.3 Berlin – Cottbus – Legnica – (Wroclaw – poludniowo-wschodnia Polska) autostrada (D) A15, E36 droga krajowa (PL) nr 8, E36 autostrada 4-pasmowa (D); droga dalekobiezna 2-pasmowa (PL) Berlin – Cottbus – Wroclaw – pol.wsch. PL – Ukraina (Lwów) wielkoobszarowa miedzypanstwowa os drogowa Forst (Lausitz) / Olszyna rozbudowa do osi glównej Niemcy – Polska poludniowa opcja dlugoterminowa: rozbudowa odcinka Olszyna – Golnica do autostrady; do 2013 r. od Golnic: autostrada ciagla do Tarnowa (PL poludn.-wschodnia) Przejscia graniczne W ocenie i zaszeregowaniu urzadzen przejsc granicznych istniejacych w badanym regionie (ruch kolejowy i drogowy) pomóc ma ponizsze przedstawienie wszystkich przejsc granicznych zlokalizowanych w centralnej czesci pogranicza Niemcy – Polska (wykaz tabelaryczny i mapa pogladowa): ryc. 67: Urzadzenia przejsc granicznych w ruchu kolejowym przejscie graniczne os komunikacyjna jakosc w strefie granicznej trasa obciazenie ruchem 2000 / 24 h poc. ilosc popaciagów satowarozerwych skie bezposrednich 34 8 obciazenie ruchem 2004 / 24 h poc. pasazerskie ilosc pociagów towaro-wych bezposrednich 34 7 prognoza ilosc pociagów towarowych bezposrednich 20 KüstrinKietz / Kostrzyn Frankfurt (O) / Kunowice Berlin - Gorzów - Tczew dwutorowe Berlin - Poznan - Warszawa (E 20) 16 20 16 Guben / Gubin Cottbus Zbaszynek – (Poznan) Cottbus – Zagan - Lódz dwutorowe, zelektryfikowane, obecnie jednotorowe jednotorowe 0 24 0 10 10–15* jednotorowe 8 12 6 4 10–15* Forst / Zasieki * 101 uwaga: wartosc zalezy od stanu rozbudowy i od faktycznego popytu w ruchu towarowym 48 ograniczenia brak odprawy ruchu towarowego w godzinach 18.00 – 06.00 i w niedziele ograniczenia wskutek jednotorowosci; w roku 2007 planowane jest zamkniecie na czas sanitacji mostu kolejowego brak odprawy ruchu towarowego w godzinach 18.00 – 06.00 brak odprawy ruchu towarowego w godzinach 19.00 – 07.00 i w niedziele Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ ryc. 68: Przeglad przejsc granicznych 1 u w Polsce: autostrada w budowie A 1 2 1 3 1B 1 4 1 przejscia graniczne 1 2 3 4 5 6 7 v 8 Hohenwutzen / Osinów Dolny Küstrin-Kietz / Kostrzyn Frankfurt (Oder) / Slubice Frankfurt (Oder) / Swiecko Guben / Gubin Guben / Gubinek Forst (Lausitz)-Stadt / Zasieki Forst (Lausitz) / Olszyna planowany ruch drogowy u v C 15 1 Hohenwutzen Süd / Gozdowice pomiedzy miejscowosciami Frankfurt (Oder) a Eisenhüttenstadt 6 1 7 1 A B C D D 1 8 1 Küstrin-Kietz / Kostrzyn Frankfurt (Oder) / Kunowice Guben – Gubinek Forst (Lausitz) – Zasieki tylko w celu orientacji: zródlo: Grenzübergänge D/PL, MIR / LBVS 2003 49 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ________________________________________________________________________ ryc. 69: Urzadzenia przejsc granicznych w ruchu drogowym przejscie graniczne os komunikac yjna drogowe numer Hohenwutzen/ Osinów Dolny Küstrin-Kietz / Kostrzyn Frankfurt (O) / Slubice Frankfurt (O) / Swiecko Guben / Gubin Guben / Gubinek Forst / Zasieki Forst / Olszyna zaplanowane (drogowe) HohenwutzenSüd / Gozdowice jakosc w strefie granicznej * B158 / 124 2-pasmowe ilosc ruchu 2000 / 24 h (wartosci przyblizone) pojazdy w tym samoruch chodo- towarowe wy ciezki* 5.000 0 B1 / 22 2-pasmowe 6.000 500 brak danych 6.289 B5 / 29 2-pasmowe 5.000 0 10.225 0 5.000 A12 / N2 (E 30) droga komunalna B97 / 32 4-pasmowe 7000 3150 15.738 6.916 16.000 2-pasmowe 5.000 0 0 3.000 2-pasmowe 2.000 300 brak danych 3.826 549 7.000 droga komunalna A15 / 18 (E 40) 2-pasmowe brak danych 6000 0 brak danych 7.052 0 2.000 2.007 11.000 4-pasmowe 800 ilosc ruchu 2006 / 24 h pojazdy samochodowe prognoza w tym ruch towarowy ciezki* 0 1.000 264 7.000 powód stan planu zaplanowania B158 / 124 2-pasmowe odciazenie konferencja 6.000 przejsc graniczn. z 27.01.2000 r. Hohenwutzen / nt. wprowadzenia projektu zagospoOsinów Dolny oraz Küstrin-Kietz darowania przestrzennego / Kostrzyn; wedlug planu BVWP 2003: zapotrzebowanie perspektywiczne przejscie polaczenie 2-pasmowe odciazenie przejsc konferencja 3.000 graniczne pomiedzy graniczn. Frankfurt z 21.08.2003 r. na pólnoc od B246 (112) nt. wprowadzenia (Oder) / Swiecko miejscowosci a projektu zagospooraz Guben / Eisenhüttendroga darowania Gubinek; wedlug stadt krajowa nr 2 przestrzennego planu BVWP (A2) 2003: bardzo pilne zapotrzebowanie zródlo: MSWV 2003, oprócz ilosci ruchu w roku 2006 (Landesbetrieb Straßenbetrieb 2006) ograniczenia zakaz dla pojazdów ponad 3,5 t zakaz dla samochodów ciezarowych ponad 7,5 t zakaz dla pojazdów ponad 3,5 t bez ograniczen zakaz dla pojazdów ponad 3,5 t bez ograniczen zakaz dla pojazdów ponad 3,5 t bez ograniczen ruch osobowy i towarowy ruch osobowy i towarowy wskazówka: Prognozy opracowane przez Landesbetrieb Straßenbetrieb dot. ruchu drogowego beda zmienione (stan 11/06). Nowe dane beda do dyspozycji przypuszczalnie od wiosny 2007 r. * stopien rozbudowy dróg dojazdowych 50 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odrą / Słubice ________________________________________________________________________ 3. 3.1 WOLUMEN I CHARAKTERYSTYKA TRANSGRANICZNEGO RUCHU TOWAROWEGO Rozwój usług transportowych w ruchu towarowym w Polsce i w Niemczech Ruch towarowy w obu państwach nacechowany jest jednakowo zasadniczymi przemianami. Dotyczy to zarówno ogromnego zwiększenia całkowitego wolumenu, jak i duŜego przesunięcia się świadczeń transportowych na korzyść ruchu drogowego. I tak w okresie lat 1995-2004 przewóz ładunków koleją w RP zmniejszył się znacznie (-24,3 %), a – w przeciwieństwie do tego – w tym samym okresie czasu przewóz ładunków więcej niŜ podwoił się (+115,8 %). ryc. 70: Rozwój popytu na przewozy w Polsce jednostka 2003 2004 zmiany w okresie 1995 - 2004 69,1 49,6 52,3 -24,3 % 51,2 86,0 110,5 +115,8 % 0,9 0,9 1,1 +22,2 % 7,4 8,6 9,3 +25,7 % 13,5 23,9 24,8 +83,7 % 26,6 19,6 18,3 -31,2 % 34,0 4,6 3,3 0,6 30,0 6,9 7,1 1,7 30,1 7,1 8,9 1,8 -11,5 % +54,3 % +169, 7 % +200,0 % 1995 przewóz ładunków kolej drogi Ŝegluga śródlądowa transport lotniczy rurociągi dalekosięŜne mld t km (mld tonokilometrów) mld t km mld t km mld t km mld t km ruch pasaŜerski kolej drogi transport lotniczy pasaŜerowie samolotów w tym transp. lotniczy krajowy mld osob. km (mld osobokilometrów) mld osob. km mld osob. km mln (milion) mln źródło: Statistisches Bundesamt 2005 W Niemczech usługi transportowe w ruchu towarowym łącznie rozwijały się w roku 2005 wyraźnie pozytywnie (+2,4 % wobec roku 2004). Sortując całość według przewoźników, okazuje się, Ŝe najbardziej zyskała Ŝegluga środlądowa (+4,9 %), ale takŜe rurociągi dalekosięŜne (+2,5 %), transport towarowy kolejowy (+2,2 %) oraz przewóz towarów w ruchu drogowym (+2,0 %). Podczas gdy usługi transportowe w komunikacji wewnętrznej w Niemczech (ruch krajowy) objęła niemal stagnacja (+0,3 %), to ruch transgraniczny zwiększył się wyraźnie. Wzrósł zwłaszcza ruch tranzytowy (w roku 2005 +10,4 % w porównaniu z rokiem 2004). Lekkie wzrosty odniosły ekspedycja i przyjmowanie towarów (odpowiednio: +1,8 % oraz +1,9 %). źródła: Verkehrskonjunkturreport Prognos / ProgTrans 2006 51 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odrą / Słubice ________________________________________________________________________ 3.2 Transgraniczny ruch towarowy Niemcy – Polska, a szczególnie w rejonie (Frankfurt (Oder) – Słubice) 3.2.1 Ruch kolejowy Rozwój Pomiędzy Republiką Federalną Niemiec a Rzeczpospolitą Polską przetransportowano koleją w roku 2004 r. około 12,2 mln t towarów. Wydaje się, Ŝe ten pozytywny rozwój w latach 2001-04 został w roku 2005 zastopowany, poniewaŜ w pierwszych dziewięciu miesiącach roku 2005 skonstatować naleŜy mniejszą podaŜ ładunków do transportu w porównaniu z odpowiednim okresem w 2004 r. ryc. 71: Rozwój transgranicznego transportu towarowego kolejowego D/PL (przewozy towarów w tysiącach ton) wolumen przewozów rocznie przyjmowanie D/PL ekspedycja D/PL razem D/PL razem granice D 2001 2002 2003 2004 9.104 2.088 11.192 88.441 8.902 2.458 11.359 85.370 9.795 2.244 12.038 88.698 9.676 2.507 12.183 97.359 2005 I. – III. kwart. 5.334 2.110 7.443 68.539 źródło: Bundesamt für Güterverkehr Ruch towarowy kolejowy z RP bazuje na duŜej tradycji. NRD praktykowało Ŝywą wymianę towarów z PRL i ZSRR w ramach członkowstwa w RWPG. Oznaczało to z jednej strony przyjmowanie szczególnie surowców i materiałów podstawowych oraz pojazdów, a z drugiej strony ekspedycję dóbr inwestycyjnych (jak: maszyny i urządzenia produkcyjne) oraz produktów przemysłu przetwórczego. Lwia część tej wymiany towarowej odbywała się przy pomocy transportu kolejowego. Wskutek wielokrotnego demontaŜu drugich torów (świadczenia reparacyjne po II Wojnie Światowej) oprócz Görlitz / Zgorzelca do dyspozycji pozostało tylko przejście graniczne Frankfurt (Oder) / Kunowice jako trasa dwutorowa. Udział w ruchu był odpowiednio duŜy i obejmował szacunkowo 30-40 pociągów dziennie w kaŜdym z obu kierunków. Zestawianie / formowanie pociągów odbywało się przewaŜnie na duŜych stacjach rozrządowych Berlin-Rummelsburg oraz Frankfurt (Oder), a odprawa graniczna na stacji Oderbrücke. ryc. 72: Program eksploatacyjny 1990/91 trasy Berlin – Frankfurt (Oder) – granica D/PL (stacja Fürstenwalde) odcinek Berlin Ostbahnhof – Frankfurt (Oder) punkt odniesienia: stacja Fürstenwalde kierunek Frankfurt (O) wzgl pociągi z Berlina kończące bieg kierunek Berlin wzgl pociągi rozpoczynające bieg w kierunku Berlina SPFV [ Z/d ] SPNV [ Z/d ] SGV [ Z/d ] SPFV [ Z/d ] SPNV [ Z/d ] SGV [ Z/d ] 22 24 32 22 23 26 źródło: DB Netz AG 52 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odrą / Słubice ________________________________________________________________________ Jeśli chodzi o okres lat 1990-tych to mówić moŜna o lekko degresywnym trendzie w transporcie towarowym kolejowym, ze stabilizacją wzgl. z lekkim wzrostem w programie eksploatacyjnym do dnia dzisiejszego (p. tabela). W przeciwieństwie do tego – stale wzrastały ilości pociągów w lokalnym ruchu osobowym szynowym. Spowodowane zostało to głównie nowym marketingowym pozycjonowaniem produktów – pociągów. ryc. 73: Program eksploatacyjny 2006, odcinek: Berlin – Frankfurt (Oder) – granica D/PL odcinek kierunek: granica PL kierunek: Berlin Osb SPFV SPNV SGV SPFV SPNV SGV [ Z/d ] [ Z/d ] [ Z/d ] [ Z/d ] [ Z/d ] [ Z/d ] Berlin Ostendgestell - Berlin Stadtforst 6 38 1,5 6 38 1,5 Berlin Stadtforst - Erkner 8 39 30,5 8 39 30,5 Erkner – Fürstenwalde (Spree) 6 38,5 28 6 38,5 28 Fürstenwalde (Spree) – Frankfurt (Oder) 6 35,5 28 6 35,5 28 Frankfurt (Oder) - Oderbrücke - granica D/PL 6 2,5 34,5 6 2,5 34,5 źródło: DB Netz AG Uwagi: Dane odnoszą się do ilości faktycznie jeŜdŜących pociągów na danych odcinkach w połowie miesiąca września 2006. Aby umoŜliwić porównywalność programów eksploatacyjnych, ilości pociągów zostały dokładnie podzielone przez 2 tylko w sumie pociągów dla obu kierunków. Ilość pociągów towarowych tutaj przekracza znacznie ilość świadczeń transportowych na pozostałych trasach transgranicznych. Jedynie przejście Horka – Węgliniec wykazuje znaczny ruch towarowy: ok. 30 pociągów dziennie (nie są znane dane dla przejścia Görlitz - Zgorzelec na trasie Dresden – Görlitz – Wrocław). Na przejściach Küstrin-Kietz – Kostrzyn i Guben – Gubin odprawianych jest obecnie odpowiednio: 7 i 10 pociągów towarowych dziennie, a Tantow – Szczecin-Gumieńce oraz Forst – Tuplice jeszcze mniej. Prognozy Celem politycznym prezentowanym w oświadczeniach przez rządy Niemiec i Polski w odniesieniu do transportu jest zwiększenie udziału transportu kolejowego w całkowitym ruchu towarowym – przez polepszenie warunków dla ruchu towarowego szynowego, a tym samym przyczynienia się do odciąŜenia ruchu towarowego drogowego, znacznie bardziej obciąŜającego środowisko naturalne. Przed zawarciem porozumienia resortowego obu krajów w roku 2003 przeprowadzone zostały oceny ekonomiczne w odniesieniu do gospodarki narodowej miarodajnych tras transgranicznych według ujednoliconej metodyki stosowanej w RFN przy rządowym planowaniu dróg komunikacyjnych (Bundesverkehrswegeplanung). Podstawą tych ocen były prognozy przyszłego transgranicznego ruchu towarowego (BVWP-Horizont 2015). Przegląd wyników prognoz pozwala na stwierdzenie, Ŝe perspektywicznie około 65% całkowitego ruchu towarowego szynowego z RP odprawiana ma być przez magistralę dolnośląską (Niederschlesische Magistrale). abgewickelt werden sollen. Wartość 26,8 mln t rocznie odpowiada ilości ruchu około 175 pociągów towarowych dziennie. Dla trasy Berlin – Frankfurt (Oder) – Warszawa przewidywany jest transgraniczny całokształt świadczeń transportowych w wysokości 12,0 mln ton rocznie. źródło: Deutscher Bundestag, Drucksache 15/5413 53 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odrą / Słubice ________________________________________________________________________ Bazując na tych wartościach prognostycznych przypisuje się programom eksploatacyjnym zadanym dla przedsięwzięć związanych z rozbudową tras kolejowych wysokie ilości pociągów w ruchu towarowym, aby takŜe długofalowo móc uniknąć barier infrastrukturalnych dla trwałej, zrównowaŜonej hossy w ruchu towarowym szynowym. I tak – w programie eksploatacyjnym zadanym Betriebsprogramm 2015 dla rozbudowanego odcinka Berlin – Frankfurt (Oder) – granica PL zapisane są odpowiednio: 133 pociągi towarowe dziennie (Berlin – Frankfurt/O) wzgl. 101 takich pociągów. DB Netz AG podaje ponadto, Ŝe rozbudowa odcinka – bazując na programie eksploatacyjnym zadanym – zwymiarowana została wzgl. zostanie z 15-20 % rezerwą moŜliwości eksploatacyjnych. Oznaczałoby to, przy wykorzystaniu obliczonych tras dla ruchu pasaŜerskiego, maksymalnie 160 wzgl. 120 pociągów dziennie. ryc. 74: Program eksploatacyjny 2015 dla odcinka Berlin – Frankfurt (O) – granica D/PL odcinek Berlin Ostbahnhof - Berlin-Rummelsburg Berlin-Rummelsburg - Berlin-Rummelsburg Rgba Berlin-Rummelsburg Rgba - Berlin Ostendgestell Berlin Ostendgestell - Berlin Stadtforst Berlin Stadtforst - Erkner Erkner – Fürstenwalde (Spree) Fürstenwalde (Spree) – Frankfurt (Oder) Frankfurt (Oder) - Oderbrücke - granica D/PL kierunek: granica PL SPFV SPNV SGV kierunek: Berlin Osb SPFV SPNV SGV [ Z/d ] 9 11 11 12 12 12 12 12 [ Z/d ] 9 11 11 12 12 12 12 12 [ Z/d ] 70 70 70 38 38 38 38 8 [ Z/d ] 0 2 2 66 66 66 66 53 [ Z/d ] 70 70 70 36 36 38 38 8 [ Z/d ] 0 0 0 67 67 67 67 48 źródło: DB Netz AG W godzinach nocnych moŜliwy jest ruch towarowy w takcie 5-minutowym, przy kalkulowanej średniej prędkości pociągów 90 km/h. JeŜeli perspektywicznie zastosowane będą specjalne szybkie pociągi kontenerowe, mogące poruszać się z prędkością do 160 km/h, to załoŜyć moŜna kolejne zwiększenie mocy eksploatacyjnej (przepustowości) takiej trasy. 3.2.2 Ruch drogowy W pierwszych miesiącach po rozszerzeniu UE o o. 30 % wzrosła ilość wjazdów i wyjazdów samochodów cięŜarowych na na granicy polsko-niemieckiej - w porównaniu do poprzednich miesięcy, przy czym całokształt świadczeń transportowych na przejściu granicznym Frankfurt (Oder) – Świecko więcej niŜ podwoił się. W m-cu wrześniu 2004 r. przekroczyło tam granicę około 180.000 samochodów cięŜarowych, to jest średnio około 6.000 jednostek dziennie (patrz ryc. 75). 54 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odrą / Słubice ________________________________________________________________________ ryc. 75: DalekobieŜny ruch drogowy towarowy samochodów cięŜarowych w obu kierunkach przez przejście graniczne Frankfurt (Oder) – Świecko (od kwietnia do września) źródło: Landesamt für Straßenwesen Brandenburg, Investor-Center Ostbrandenburg Takie skoki wzrostu nie były juŜ osiągane w roku 2005. Wzrosty te koncentrowały się na przejściach granicznych autostradowych o duŜej przepustowości, szczególnie Frankfurt (Oder) – Świecko oraz Forst - Olszyna ze zwiększonym o 30 % wzgl. 20 % natęŜeniem ruchu samochodów cięŜarowych. źródło: Bundesamt für Güterverkehr, Marktbeobachtung Güterverkehr, April 2006 Miarodajne dla regionu badanego przejście graniczne Frankfurt (Oder) – Świecko nacechowane jest wysokim udziałem ruchu towarowego (około 50 % całkowitego natęŜenia pojazdów). Ten wysoki udział osiągany jest (przy podobnym wolumenie) jeszcze tylko na przejściach granicznych Pomellen – Kołbaskowo (autostrada Berlin – Szczecin) oraz Ludwigsdorf - Jędrzychowice: ryc. 76: Transgraniczne połączenia drogowe D/PL z wysokim wolumenem ruchu towarowego w roku 2002 przejście graniczne pojazdy / 24 h 2002 7.741 8.166 7.210 A11 Pomellen – Kołbaskowo A12 Frankfurt (Oder) – Świecko A 4 Ludwigsdorf - Jędrzychowice źródło: Straßenverkehrliche Auswirkungen der EU-Osterweiterung, IVV 2004 55 samoch. cięŜarowe / dni robocze 2002 1.916 3.450 2.440 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odrą / Słubice ________________________________________________________________________ Stwierdzić moŜna ponadto, Ŝe natęŜenie ruchu towarowego w dalszym przebiegu autostrady A12 (E30) w kierunku obwodnicy berlińskiej Berliner Autobahnring A10 odczuwalnie zwiększa się, przy zwielokrotnieniu ruchu pasaŜerskiego w tej relacji (węzeł AD Spreeau – zjazd/wjazd AS Müllrose: klasa DTV (DTV-Klasse) 30.001 – 40.000 według mapy natęŜenia ruchu dla Brandenburgii, rok pomiarów 2000). W przeciwieństwie do tego zmniejsza się natęŜenie ruchu towarowego w przebiegu drogi krajowej nr 2 (E30) po polskiej stronie od skrzyŜowania z drogą krajową nr 29 (Słubice – Zielona Góra). W odniesieniu do istniejącego przekroju poprzecznego drogi naleŜy to wszelako uznać za duŜą ilość ruchu. 3.2.3 Usługi w dziedzinie przeładunku towarów Działalność eksploatacyjna terminalu transportu mieszanego (KV-Terminal) we Frankfurcie nad Odrą, czyli przewozów z przeładunkiem, nie mogła się do tej pory zbytnio rozwinąć - zgodnie z oczekiwaniami. Spowodowane jest to przede wszystkim tym, Ŝe nie potrafiła wykształcić się szeroka funkcja usługowa na styku międzynarodowego przewozu ładunków. Dopiero w listopadzie 2006 r. przekroczony został poziom 10.000 tys. euro tak, Ŝe dla całego roku naleŜy liczyć się tu z przeładunkami na poziomie maksimum 12.000 tys. euro. źródło: DVZ Deutsche Logistik-Zeitung 12/06 Centralną rolę odgrywa w tym kontekście silny trend do większych (dłuŜszych) ośrodków aglomeracyjnych, mających znaczenie narodowe i międzynarodowe, będących docelowymi regionami zbiegania się relacji przewozu towarów o bezpośrednich połączeniach. W takiej sytuacji dla terminalu transportu mieszanego we Frankfurcie nad Odrą istnieje przemoŜna, na dodatek nadal jeszcze rosnąca, konkurencja, którą stanowią centra logistyczne w aglomeracji berlińskiej. W szczególności wymienić tu naleŜy: berlińskie centrum przewozu ładunków Frachtzentrum Berlin przeniesione do Großbeeren na południowym obrzeŜu stolicy i nazwane GVZ Berlin Süd Großbeeren (Centrum Transportu Towarowego Berlin Południe w Großbeeren) (przeładunki: droga – kolej, dystrybucja dokładna) oraz stację rozrządową w Seddin, jako centralne miejsce styku relacji ruchu towarowego kolejowego (zestawianie i rozdzielanie pociągów). Istniejące juŜ centra logistyczne w kierunku wschodnim: Poznań, Konin i Gliwice oraz kolejne, projektowane w innych aglomeracjach RP, ich (potencialną) atrakcyjną lokalizacją, a tym samym podaŜą ładunków do transportu, konkurują i będą coraz bardziej konkurować z Frankfurtem nad Odrą. Ponadto naleŜy stwierdzić, Ŝe nie bez znaczenia dla badanego obszaru i regionu jest źródłowe i docelowe natęŜenie ruchu w bezpośrednim połączeniu drogowym lub – i doskonałym przykładem jest tu EKO Ziltendorf – w formie połączeń bezpośrednich w ruchu kolejowym. Z powodu niewystarczającej bazy danych nie jest tu jednak moŜliwe dokładne przyporządkowani i przedstawienie udziałów. Jaki poziom perspektywicznie osiągnie przeładunek towarów na terminalu transportu mieszanego we Frankfurcie nad Odrą zaleŜeć będzie w szczególności od udostępnienia 56 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odrą / Słubice ________________________________________________________________________ pakietu kolejnych usług oferowanych w dziedzinie dystrybucji towarów w tym regionie. Na przykład moŜliwości w zakresie logistyki handlu wydają się być w duŜej mierze wyczerpane wskutek istniejących juŜ dostaw do centr dystrybucyjnych na zachodzie Polski (Metro, McDonald’s). MoŜliwe jest, Ŝe pozyskane zostaną ładunki do transportu w związku z ulokowaniem się we Frankfurcie nad Odrą przedsiębiorstw z branŜy techniki ogniw słonecznych. Póki co – z dzisiejszego punktu widzenia – w regionie tym nie moŜna zakładać znaczącego wzrostu przeładunku towarów (por. wywody w rozdziałach 4 i 5). 57 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odrą / Słubice ________________________________________________________________________ 4. 4.1. ATUTY I SŁABOŚCI ISTNIEJĄCEJ INFRASTRUKTURY Najbardziej charakterystyczne cechy struktury gospodarczej 4.1.1 Cechy atrakcyjne (atuty) Miejsca lokalizacji o niskich kosztach produkcji – w pobliŜu chłonnego rynku Aglomeracja berlińska z ok. 4,5 mln mieszkańców odległa jest od badanego obszaru o 60–120 km i jest szybko osiągana przez dobrze rozbudowane drogi komunikacyjne. Obsługiwane stąd mogą być stosunkowo blisko połoŜone trzy z większych miast Polski: Szczecin (150 km), Poznań (200 km) i Wrocław (250 km) (w sumie ok. 1,5 mln mieszkańców), miasta o wznoszącej się, ambitnej strukturze gospodarczej, rosnącej sile nabywczej oraz wytwarzającej się warstwie średniej. Koszty pracy są jeszcze na stosunkowo niskim poziomie. Po polskiej stronie wynoszą one obecnie 20–40 % kosztów pracy w porównywalnych miejscach lokalizacji w Niemczech zachodnich, Wielkiej Brytanii lub Francji. Wysokie bezrobocie na poziomie 20–25 % w rozpatrywanym regionie skutkuje duŜym popytem na miejsca pracy i w konsekwencji niskimi stopami wzrostu płac. Do tego mieszkańcy są stosunkowo dobrze wykształceni; dotyczy to szczególnie miast z ośrodkami akademickimi, jak np. Frankfurtu nad Odrą. Atrakcyjne warunki dla osiedlających się w celu prowadzenia tu działalności gospodarczej Przy wyborze lokalizacji w Kostrzyńsko–Słubickiej Specjalnej Strefie Ekonomicznej zapewniane są ułatwienia i dotacje. Dotyczą one znacznych ulg podatkowych dla przedsiębiorców, wspieranie realizacji budów i oraz wyposaŜenia przedsiębiorstw, a takŜe wynagrodzeń i kosztów ubocznych płac. Warunki po niemieckiej stronie są mniej korzystne. Wskutek słabości strukturalnej tego regionu skorzystać moŜna jednakŜe z szerszych dotacji niŜ w rejonach aglomeracji. Ponadregionalne połączenia komunikacyjne z jeszcze lepszą jakością w perspektywie średniofalowej Region ten, a szczególnie miasta bliźniacze Frankfurt nad Odrą – Słubice, posiada znaczną zaletę lokalizacji w korytarzu komunikacyjnym Berlin – Warszawa. Drogi komunikacyjne w ww. korytarzu juŜ dziś mają przewanie duŜą przepustowość i jakość, a w perspektywie średniofalowej zostaną jeszcze bardziej rozbudowane. Przez rozbudowę trasy kolejowej Szczecin – Rzepin – Wrocław wzmocni się charakter węzła komunikacyjnego. 58 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odrą / Słubice ________________________________________________________________________ PołoŜenie i pojemność centrum logistycznego ETTC (bez uwzględnienia terminalu transportu mieszanego) ETTC (Euro Transport & Trade Center) posiada na styku dwśch paneuropejskich dróg komunikacyjnych (Holandia – Niemcy – Polska – Rosja oraz Morze Bałtyckie – Szczecin – Praga) dobrą jakość miejsca lokalizacji dla intensywnego wykorzystania w komunikacji. Dzięki temu, Ŝe leŜy ono bezpośrednio przy autostradzie A12, istnieje eksponowany dostęp do tego centrum w ruchu drogowym towarowym. Przez niezadowalające do tej pory efekty marketingu jest jeszcze do dyspozycji w ETTC wiele uzbrojonych terenów lokalizacyjnych (działek pod działalność zarobkową zorientowaną na logistykę). Usytuowanie miast bliźniaczych: Frankfurtu nad Odrą i Słubic - polsko-niemiecką platformą usług naukowo-badawczych Szczególnie w połączeniu z z istniejącymi juŜ instytucjami naukowo-badawczymi (np. Uniwersytet Viadrina, Collegium Polonicum, Park Technologiczny Brandenburgii wschodniej (Technologiepark Ostbrandenburg) wraz z Instytutem Techniki Półprzewodników) istnieje moŜliwość szerokiej kooperacji, mogącej na wskroś pełnić charakter polskoniemieckiej platformy usług naukowo-badawczych, dotyczących takŜe logistyki i sektora transportu. 4.1.2 Deficyty i problemy (słabości) Baza gospodarcza regionu Siła i struktura gospodarcza regionu są – pomimo intensywnych starań w ubiegłych latach stosunkowo słabo wykształcone. Z powodu uwarunkowanym historycznie połoŜeniu na obrzeŜach państw, małej liczby ludności i mało optymalnemu połoŜeniu w stosunku do ośrodków aglomeracji, ado tego ograniczonej jakości miejsca lokalizacji, nie naleŜy się liczyć z jakimś gwałtownym rozwojem gospodarczym w tym regionie. Lokalne połączenia komunikacyjne z obszarami przemysłowymi i handlowo-usługowymi Niektóre miejsca w Kostrzyńsko–Słubickiej Specjalnej Strefie Ekonomicznej cechuje brak zadowalających połączeń drogowych. AŜ do chwili realizacji obwodnicy dróg krajowych nr 29 / 31 (oczekiwać tego moŜna najwcześniej w roku 2009) pokonane musi zostać śródmieście Słubic, aby osiągnąć moŜna było oś Berlin – Poznań lub równieŜ Zielonej Góry. 59 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odrą / Słubice ________________________________________________________________________ Obszary przemysłowe i handlowo-usługowe po polskiej stronie zlokalizowane są przewaŜnie w bezpośredniej bliskości tras kolejowych, nie dysponują jednak Ŝadnymi lub jedynie mało wydajnymi połączeniami dla ruchu towarowego. Ze znaczących miejsc lokalizacji w mieście Frankfurt (Oder) jedynie dzielnica rzemieślniczo-przemysłowa i handlowo-usługowa Seefichten posiada (nieaktywne) przyłącze kolejowe. PołoŜenie, dojazdy i warunki rozwoju terminalu transportu mieszanego Dojazdy drogowe do terminalu transportu mieszanego (KV-Terminal Frankfurt (Oder)) nie są zadowalające. Ze znaczących terenów przemysłowych i miejsc handlowo-usługowych terminal ten jest częściowo osiągalny z trudem. W warunki rozwoju (wygodne włączenie w sieć szynową, ekspansja przestrzenna, warunki obsługi) są nieokreślone. Stan marketingu w ETTC Niezadowalający do tej pory stopień efektów marketingowych uzyskanych dla ETTC jako miejsca lokalizacji działalności gospodarczej, a w szczególności przede wszystkim równieŜ dla usług związanych z ruchem towarowym, uwidocznia istnienie tamŜe tylko niewielkiego popytu. Długofalowa perspektywa powstawania przedsiębiorstw z powodów kosztów NaleŜy obawiać się, Ŝe proces zbliŜania się wielkości kosztów produkcji do poziomu zachodnioeuropejskiego (mała motywacja osiedlania się, przenoszenie produkcji w korzystniejsze miejsca), prowadził będzie do zmniejszania się rozwoju gospodarczego, dotyczącego zwłaszcza przedsiębiorstw z wysokim udziałem kosztów personelu. 4.2 Najwyraźniejsze cechy infrastruktury komunikacyjnej oraz przebiegu ruchu 4.2.1 Ruch towarowy szynowy 4.2.1.1 Cechy atrakcyjne (atuty) Przepustowość trasy kolejowej: Berlin – Frankfurt (Oder) - Warszawa W dalekiej mierze nowoczesna infrastruktura odcinków i stacji kolejowych Infrastruktura polskiej części tej trasy kolejowej zapewnia juŜ dziś atrakcyjne warunki dla ruchu towarowego. Dotyczy to szczególnie prędkości (160 km/h prawie na całej długości), przepustowość trasy (odstępy blokad, ilość i długość torów do wyprzedzania paciągów oraz zapewnienie nowoczesnych warunków eksploatacyjnych. Na odcinku o długości ok. 55 km, w centralnej części trasy Berlin (Ostbahnhof) – Frankfurt (Oder) – granica D/PL są ponadto do dyspozycji gruntownie zmodernizowane urządzenia liniowe i stacyjne. 60 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odrą / Słubice ________________________________________________________________________ DuŜe moŜliwości eksploatacyjne stacji kolejowych Oderbrücke i Rzepin Na stacji Oderbrücke wraz z uruchomieniem nastawni elektronicznej ESTW pod koniec roku 2006 jest obecnie do dyspozycji osiem torów z obustronną sygnalizacją (dwa tory liniowe, sześć torów dla odpraw wzgl. zestawiania i rozdzielania składów w ruchu towarowym. Tym samym umoŜliwiona jest elastyczna eksploatacja – w zaleŜności od faktycznego natęŜenia ruchu. Stacja Rzepin oferuje swoimi 20 pełnowartościowymi torami do odpraw dla pociągów towarowych doskonałe warunki zarówno do odpraw granicznych, jak i do formowania i rozdzielania składów pociągów, a takŜe do włączania ich do optymalnych, gęstych odcinkowych rozkładów jazdy. Dzięki moŜliwością objazdu (objazd dla ruchu towarowego) dla ruchu tranzytowego w osi PÓŁNOC-POŁUDNIE urządzenia formacji południowej na stacji Rzepin wystarczają równieŜ długofalowo (przynajmniej pod względem przepustowości) dla wzrastającego natęŜenia ruchu w relacji: Berlin - Frankfurt (Oder) – Zielona Góra – Wrocław. NaleŜy ponadto wyjść z załoŜenia, Ŝe znacznie większa część ruchu w tej relacji nadal przechodzić będzie przez rozbudowującą się Magistralę Dolnośląską (Niederschlesische Magistrale). Dalsze obszerne przedsięwzięcia związane z rozbudową trasy kolejowej – z oddziaływaniem na ruch transgraniczny Magistrala Dolnośląska (Niederschlesische Magistrale) Jako szczególnie skuteczne przedsięwzięcie uznać naleŜy pod tym względem dwutorową rozbudowę oraz elektryfikację odcinka Magistrali Dolnośląskiej: Knappenrode - Horka granica D/PL. Zamiar ten, nie tylko bilateralny lecz waŜny takŜe w europejskim wymiarze (korytarz 501 w Europejskiej Sieci Pociągów Towarowych, część składowa paneuropejskiego korytarza Berlin/Dresden – Wrocław – Kijów), przypieczętowany został podpisem właściwych ministerstw RFN i RP w obopólnym porozumieniu. Zamierzenie to zapewnione jest ponadto w federalnym planie zapotrzebowania na drogi kolejowe (Bundesschienenwegebedarfsplan) oraz w planie średniofalowym (Mittelfristplanung) spółki DB Netz AG. Modernizacja trasy po polskiej stronie (realizowana na odcinkach: Legnica – Wrocław i Wrocław – Opole) jest daleko zaawansowana – tak, Ŝe planowo osięgnięta zostać moŜe przepustowość: 72 pociągów towarowych dziennie (bez lokalnego ruchu kolejowego pasaŜerskiego, 6 dodatkowych pociągów, plus rezerwa przepustowości zapisana w programie eksploatacyjnym zadanym (Soll-Betriebsprogramm 2010) (federalny plan dróg komunikacyjnych „BVWP 2015”). Oznaczałoby to, przy dzisiejszym ruchu towarowym w wymiarze około 30 pociągów dziennie, więcej niŜ podwojenie natęŜenia ruchu. 61 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odrą / Słubice ________________________________________________________________________ OdcinkI: Berlin – Angermünde - Szczecin oraz Berlin – Strausberg – Küstrin-Kietz Dzięki przedsięwzięciom znajdującym się w realizacji, odczuwalnie poprawią się warunki dla ruchu towarowego. Po rozbudowie tras jednotorowych będzie mogło być odprawianych conajmniej 20 pociągów towarowych dziennie (dziś kursuje ok. 6-8 pociągów dziennie). 4.2.1.2 Deficyty i problemy (słabości) Deficyty infrastrukturalne trasy: Berlin – Frankfurt (Oder) - Warszawa Budowa nowej stacji Oderbrücke Porozumienie dotyczące finansowania (umowa państwowa) dotycząca tego przedsięwzięcia nie została jeszcze podpisana (stan na miesiąc październik 2006 r.). Według spółki DB Netz AG przyczyną jest fakt, Ŝe zarówno polska, jak i niemiecka strona upierają się przy obowiązujących normach budowlanych, które są róŜne w obu tych krajach. Mogłoby to doprowadzić do wystąpienia róŜnej jakości lub nawet róŜnej konfiguracji przy przedsięwzięciach częściowych. DB Netz AG szacuje, Ŝe okres trwania niezbędnego procesu zbliŜania się i dokonywania uzgodnień (włącznie z parlamentarnym zajęciem się tą sprawą) aŜ do uwolnienia środków finansowych przez władze federalne - na ok. jednego roku, a takŜe sugeruje wyraźnie, Ŝe awizowany do tej pory termin rozpoczęcia prac (październik 2007 r.) prawdopodobnie nie będzie mógł zostać dotrzymany. Zarówno przed, jak i w trakcie prac budowlanych dochodzić będzie do całkowitych wstrzymań ruchu, w czasie których ruch dalekobieŜny i towarowy kierowany będzie objazdami przez przejście graniczne: Kostrzyn - Küstrin-Kietz (trasa wschodnia Ostbahn, 6 par pociągów w ruchu dalekobieŜnym, 12 par pociągów w ruchu towarowym), Gubin - Guben (5 par pociągów w ruchu towarowym) oraz Tuplice - Forst (3 pary pociągów w ruchu towarowym). DuŜa ilość pociągów przekierowanych na odcinku kolei Ostbahn wymaga wprowadzenia ruchu zastępczego dla pociągów regionalnych. Według spółki DB Netz AG pierwsze całkowite wstrzymania ruchu, będą miały miejsce w ciągu pięciu weekendów pomiędzy czerwcem a wrześniem 2006 roku – tj. w czasie, gdy na stacji manewrowej Betriebsbahnhof Oderbrücke odnawiane będą tory i zwrotnice. W roku 2008 dojdzie dojdzie do dwóch, kaŜdorazowo 14-dniowych całkowitych wstrzymań ruchu w związku z dostarczeniem nowego mostu głównego drogą wodną. Ograniczenia spowodowane dalszymi przedsięwzięciami budowlanymi Po stronie niemieckiej istnieć będą jeszcze takŜe w późniejszych miesiącach roku 2007 ograniczenia w eksploatacji z powodu przedsięwzięć budowlanych na dworcu pasaŜerskim Frankfurt (Oder) oraz stacji granicznej Oderbrücke. Ponadto negatyny wpływ na jakość eksploatacji będą miały przedsięwzięcia budowlane trwające do kwietnia 2007 r. i słuŜące odnowie odcinka: Fangschleuse – Hangelsberg (trasa częściowa Erkner – Fürstenwalde). 62 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odrą / Słubice ________________________________________________________________________ Odnowa odcinka częściowego: Berlin Ostbahnhof – Erkner (Berlin Rummelsburg – Erkner 160 km/h) jest obecnie w stadium projektu. Rozpoczęta juŜ wcześniej wprowadzonymi przedsięwzięciami (np. budową wiaduktu Rummelsburg) realizacja będzie od roku 2007 powodować wzmoŜone ograniczenia. Po polskiej stronie oczekiwać naleŜy w szczególności modernizacji większych stacji, jak: Świebodzin, Zbąszynek, Zbąszyń i Poznań. Przedsięwzięcia, których daty nie zostały jeszcze dokładnie sprecyzowane, skutkowały będą z pewnością ograniczeniami, z powodu regulacji torowisk i odnowy nawierzchni w obrębie stacji kolejowych. Deficyty spowodowane brakiem harmonizacji w ruchu międzynarodowym Deficyty związane z brakiem harmonizacji w transgranicznym ruchu szynowym istnieją w obszarze sterowania drogą jazdy, a w szczególności zabezpieczenia drogi jazdy. Dochodzi do tego istniejąca od dłuŜszego czasu problematyka róŜniących się od siebie systemów prądu jezdnego. W obszarze sterowania drogą jazdy spółka DB Netz AG juŜ zareagowała. Istniejące na stacji Oderbrücke dwie mechaniczne nastawnie zastąpione zostaną do końca 2006 roku przez obsługiwaną lokalnie nastawnię elektroniczną (ESTW), która nie będzie sterowana z centrali ruchu Berlin-Pankow, aby zapewnić uzyskanie wyŜszej operatywności lokalnej, szczególnie przy komunikacji z polskimi partnerami oraz w przypadkach wystąpienia zakłóceń. W szczególności ma to związek równieŜ z niezainstalowaną jeszcze po polskiej stronie techniką komunikacji GSM-R, podczas gdy nowoczesną elektroniczną technikę nastawczą (ESTW) zrealizowano juŜ po polskiej stronie w ramach rozbudowy linii kolejowej. Interfejs systemu zlokalizowany jest na polskim terytorium, ok. 1.000 m na wschód od mostu kolejowego na Odrze. Zlokalizowana jest tam m. in. takŜe tarcza ostrzegawcza do semafora wjazdowego dla pociągów wjeŜdŜających od strony Polski na stację graniczną Oderbrücke. Systemy SHP (samoczynnego hamowania pociągu) (tu: PZB = punktförmige Zugbeeinflussungssysteme) po polskiej i niemieckiej stronie skonfigurowane są podobnie. Brak jest jednak kompatybilności tych systemów na skutek róŜnic w informacjach przekazywanych z urządzenia jezdnego na lokomotywę, zastem stosowanie systemu w kraju partnera spowodowałoby błędne reakcje; dlatego przy jeździe przez granicę system samoczynnego hamowania pociągu musi być wyłączony. Problemy w ruchu w rejonie granicy Niedostatki odpowiednich lokomotyw W przeciwieństwie do dalekobieŜnego ruchu kolejowego pasaŜerskiego (BerlinWarszawa-Express częściowo z czeskimi lokomotywami dwusystemowymi typoszeregów DB lub CD 180 oraz 371) ruch kolejowy towarowy odbywa się do tej pory bez zastosowania lokomotyw wielosystemowych. Powoduje to konieczność przymusowej wymiany lokomo-tyw na stacji Oderbrücke – w przypadkach gdy nie są wykorzystywane lokomotywy spalinowe (jako zastępcze). Uzgodnione muszą być ich cykle sygnalizacyjne względnie oczekiwać muszą one na dworcu osobowym Frankfurt/O Pbf. i w Rzepinie; konsekwencją tego jest zwiększone zapotrzebowanie na lokomotywy. Zarówno po 63 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odrą / Słubice ________________________________________________________________________ niemieckiej, jak i po polskiej stronie jest to nierzadko problematyczne i uniemoŜliwia krótkoterminowe rozszerzenie ruchu. Nadal relacjonuje się o trudnościach (występowaniu tzw. „wąskich gardeł”) przy delegowaniu maszynistów lokomotyw. Dotyczy to takŜe przypadków z zastosowaniem lokomotyw spalinowych, poniewaŜ z powodów bezpieczeństwa, tj. problemów z systemem samoczynnego hamowania pociągu SHP / (PZB) (patrz podrozdział „Deficyty spowodowane brakiem harmonizacji ... ”) jazdy z przekraczaniem granicy obsadzone muszą zostać podwójnie (tzw. „zasada 4 oczu”: jeden maszynista polski, jeden maszynista niemiecki). UciąŜliwe procedury odpraw Odprawa graniczna pociągów towarowych na stacji Oderbrücke trwa w korzystnym przypadku, tzn. zaszeregowania jako „pociąg specjalny“ (niem.: Vertrauenszug = „pociąg zaufania“) (np. Ostwind = „Wschodni Wiatr“), a tym samym skróconej kontroli technicznej przez rewidenta wagonów oraz przedłoŜenia właściwych dokumentów przewozowych: od 2 (dwóch) do 2½ (dwóch i pół) godzin, jednakŜe moŜe się teŜ przedłuŜyć do 5 (pięciu) godzin. Do lata 2005 roku dochodziły do tego dodatkowo kontrole polskiego Urzędu Celnego na stacji Rzepin, które od tego czasu zintegrowane są z odprawą na stacji Oderbrücke. Personel dokonujący odpraw na na stacji granicznej (Stinnes / Railion wzgl. PKP) jako powody długich czasów postoju podaje kaŜdorazowo odrębne systemy przetwarzania danych ze skutkiem duŜej uciąŜliwości z wprowadzaniem danych, a takŜe liczne przepisy obowiązujące przy przekazywaniu pociągów przez ekipy (zmiany robocze) sąsiedniego państwa taboru względnie ładunku. Czas trwania przekazywania pociągu zdeterminowany jest zdecydowanie ilością personelu będącego na słuŜbie. U operatora Stinnes / Railion ta manualna kontrola wspierana jest wykorzystaniem czynników elektronicznych. Przypadki szkód i ich regulacji (np. niewystarczające zabezpieczenie kontenerów względnie ładunków, uszkodzone wagony towarowe, przekroczenia wymiarów ładunkowych, numery wagonów lub kontenerów nie zgadzają się z danymi w dokumentach przewozowych) zwiększają czas postoju pociągu, szczególnie wtedy, gdy wagony muszą zostać odczepione. PoniewaŜ z reguły do dyspozycji jest tylko jedna lokomotywa manewrowa, która ma za zadanie takŜe przemanewrowanie lokomotyw elektrycznych, w procesie zmiany systemów, nierzadko równieŜ to dochodzi do opóźnień. 64 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odrą / Słubice ________________________________________________________________________ Niepewna perspektywa rozwoju terminalu transportu mieszanego we Frankfurcie nad Odrą (KV-Terminal Frankfurt (Oder)) Z powodu napiętej sytuacji „koszty – przychody” ocenić naleŜy, Ŝe z trudem doprowadzony do uruchomienia terminal transportu mieszanego (jego urządzenia uruchomiono dopiero po ok. trzech latach od zrealizowania budowy) – będzie długofalowo stabilny tylko przy jego intensywniejszym wykorzystaniu. Urzymanie zdolności rozwojowej terminalu związane jest jednak z wysokimi kosztami nabycia / dzierŜawy urządzeń torowych stacji kolejowej rozrządowej. Widocznie miasto liczyło na długotrwałą rozporządzalność na warunkach korzystniejszych niŜ oferuje je dziś spółka DB Netz AG, na podstawie jej systemu cen (znajdującego się na wysokim poziomie) za urządzenia i trasy przejazdu. 65 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odrą / Słubice ________________________________________________________________________ 4.2.2. Ruch towarowy drogowy 4.2.2.1 Cechy atrakcyjne (atuty) Wydajność autostrady A12 i łączącej się z nią sieci autostrad po stronie niemieckiej W ostatnich latach autostrada A12 została na większości swych odcinków gruntownie odnowiona i równieŜ średniofalowo oferuje ona z czterema pasami ruchu wystarczającą pojemność. Daleko zaawansowana jest (forsowana duŜymi środkami finansowymi) rozbudowa (wzgl. gruntowne odnowienie) obwodnicy berlińskiej (Berliner Autobahnring) oraz odchodzących od niej połączeń promienistych. Tym samym stwierdzić moŜna, Ŝe istnieją dobre, aŜ do wyśmienitych, warunki dla ruchu towarowego drogowego. Stopień rozbudowy i stan urządzeń przejść granicznych drogowych Wszystkie istotne dla ruchu towarowego przejścia graniczne drogowe w regionie zostały w ostatnich latach wyraźnie rozbudowane i wyposaŜone w nowoczesne urządzenia do odpraw. Doszły do tego – przede wszystkim po stronie niemieckiej – strefy parkowania o olbrzymich powierzchniach. 4.2.2.2 Deficyty i problemy (słabości) Wydajność sieci dróg po stronie niemieckiej Stosunkowo mała przepustowość sieci dróg przynosi ze sobą problemy szczególnie w przypadkach zakłóceń (miejsca budowe, wypadki, skutki warunków atmosferycznych). Faktyczna ilość ruchu (liczba pojazdów przejeŜdŜających w jednostce czasu odcinek drogi) ukrywana jest jest częściowo przez niekonwencjonalne wykorzystanie przekroju poprzecznego drogi. Pilnie potrzebna jest planowana obwodnica miasta Słubice (w ciągu dróg krajowych 31/29). Opóźnienia w przedłuŜeniu autostrady A2 w kierunku granicy W przeciwieństwie do przebiegających przewaŜnie planowo przedsięwzięć budowlanych mających na celu przedłuŜenie autostrady A2 w kierunku Łodzi / Warszawy (z wybudowaniem kolejnych odcinków juŜ w latach 2006-07) bardzo znacznie opóźnia się realizacja bardzo waŜnego dla ruchu transgranicznego 150-kilometrowego odcinka częściowego Nowy Tomyśl - Świecko. Jako powody opóźnienia podaje się spory pomiędzy prywatną spółką budującą autostrady (Autostrada Wielkopolska) a województwem lubuskim. I tak województwo lubuskie Ŝąda między innymi przedłoŜenia raportu dotyczącego ochrony środowiska, którego jaknajszybciej moŜliwe opracowanie zostało teraz przez tę spółkę obiecane. Ponadto spółka ta do tej 66 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odrą / Słubice ________________________________________________________________________ pory nie porozumiała się ostatcznie z bankami w sprawie finansowania tego zamierzenia. Gdyby takie porozumienie udało się osiągnąć jeszcze w roku 2006, to spółka Autostrada Wielkopolska obiecuje rozpoczęcie robót w roku 2007 i uruchomienie tego odcinka częściowego w roku 2009. źródło: Gazeta Lubuska z 27.09.2006 r. Czas przeznaczany na przekroczenie granicy w ruchu towarowym Procedury odpraw na przejściu granicznym Frankfurt (Oder) – Świecko Rozdzielenie stanowisk do odpraw na przejściu granicznym Frankfurt (Oder) – Świecko nie odpowiada rzeczywistym potrzebom. W kierunku Polski (Świecka) dla samochodów cięŜarowych urządzone są tylko cztery z ogólnej liczby ośmiu pasów odprawy, w kierunku Niemiec (Frankfurt (Oder)) - tylko trzy z ogólnej liczby siedmiu, a z tego tylko od końca września 2006 r. do odpraw dla samochodów cięŜarowych wykorzystuje się po trzy pasy z kaŜdej strony. Prowadzi to do olbrzymiej nierównowagi w czasie przeznaczonym na przekroczenie granicy – na niekorzyść ruchu towarowego. Brak wystarczającej powierzchni przeznaczonej na cele komunikacyjne dla ruchu towarowego na przejściu granicznym Frankfurt (Oder) – Świecko Fakt, Ŝe na drogach dojazdowych do przejścia granicznego dochodzi do mieszania się ruchu pasaŜerskiego z ruchem towarowym na przyporządkowanych z kaŜdej strony po dwóch pasach dojazdowych (pomimo obowiązujących nakazów i zakazów, ale bez skutecznej regulacji ruchu) wzgl. fakt, Ŝe nie tylko po polskiej stronie podjeŜdŜanie pojazdów do przejścia odbywa się często z łamaniem przepisów ruchu drogowego, zwiększa długość kolejek pojazdów (brak dyscypliny w podjeŜdŜaniu w kolejkach samochodów cięŜarowych, zwłaszcza w godzinach nocnych) oraz niebezpieczeństwo najechania na stojący pojazd (wskutek raŜącej nieuwagi, częściowo nieoczekiwany koniec kolejki). Po niemieckiej stronie zareagowano na to przez wprowadzenie generalnego ograniczenia prędkości (80 km/h juŜ od połoŜonego kilkanaście kilometrów od granicy miejsca obsługi podróŜnych Rasthof Biegener Hellen przy autostradzie), aczkolwiek nadal dochodzi do wypadków drogowych, częściowo bardzo cięŜkich. Problemy po polskiej stronie powstają szczególnie w rejonie skrzyŜowania z drogą krajową nr 29, poniewaŜ częste kolejki (zarówno od strony Rzepina, jak i Słubic lub Zielonej Góry) zakłócają bądź wręcz uniemoŜliwiają wjazd od strony Słubic lub Zielonej Góry w kierunku przejścia granicznego. Zwiększone niebezpieczeństwo wypadków powstaje tu takŜe dla ruchu pasaŜerskiego, równieŜ wskutek złej widoczności przy wjeŜdŜaniu samochodów osobowych na lewy pas po uprzednim, często bardzo utrudnionym przejechaniu prawego pasa, na którym w niektóre dni tygodnia z reguły stoi długa kolejka samochodów cięŜarowych. 67 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odrą / Słubice ________________________________________________________________________ 4.3 Ocena transgranicznej infrastruktury komunikacyjnej Metodyka W poniŜszych tabelach poglądowych zawarta jest ocena oferty infrastruktury komunikacyjnej, oparta na zamieszczonej w rozdziale 4.2 analizie atutów i słabości. Zastosowana została forma oceny porównawczej, tzn. badany region został rozszerzony na centralną część pogranicza D/PL. W obszarze infrastruktury kolejowej uwzględniono do tego dalsze trasy kolejowe, mające znaczenie dla ruchu transgranicznego D/PL. Ocena odbywa się w systemie 10-punktowym, aby wyraźniej móc przedstawić cechy akrakcyjne (atuty) oraz deficyty i problemy (słabości). Oprócz znaczenia, stopnia rozbudowy oraz stanu infrastruktury poszczególnych obiektów – waŜnym kryterium oceny jest stan danego przedsięwzięcia (realizacja / planowanie), gdyŜ w ten sposób wyjaśnione mogą zostać priorytety podmiotów realizujących przedsięwzięcie, tempo realizacji a w konsekwencji – kolejne cechy jakościowe. Wnioski z wyników ocen poniŜszych przeglądów Infrastruktura kolejowa: Linia kolejowa Berlin – Frankfurt (Oder) – Poznań – Warszawa podkreśla, z lekką przewagą po polskiej stronie, bardzo waŜne znaczenie oraz priorytet przedsięwzięcia przez dobry wynik oceny. Tylko linia Berlin – Szczecin, istotnie słabsza w kontekście międzynarodowym, wykazuje na odcinku do Angermünde podobnie dobry wynik. Jakość Magistrali Dolnośląskiej – jako drugiego bardzo waŜnego połączenia w transgranicznym ruchu towarowym D/PL, a takŜe infrastruktur kolejowych łączących się bezpośrednio z regionem badanym, jest wyraźnie mniejsza. Infrastruktura drogowa: NajwaŜniejsze połączenie w dalszym korytarzu komunikacyjnym Rail Baltica, czyli: Berlin – Frankfurt (Oder) – Poznań – Warszawa przekonywać moŜe do tej pory tylko pod względem znaczenia oraz wielkości przedsięwzięcia, a pod względem stopnia rozbudowy nie moŜe wyprzedzić pozostałych tras. Dlatego teŜ w porównaniu do sieci ruchu szynowego istnieją mniejsze róŜnice jakości i większe pole działania dla alternatywnych połączeń. Przejścia graniczne: Stan przejść granicznych przedstawia się do tej pory niezadowalająco (ruch kolejowy) wzgl. powszechnie przyjęty i odpowiadający aktualnym czasom (ruch drogowy). Dla przepustowości i czasu przeznaczonego na przekroczenie granicy w ruchu towarowym dla obu rodzajów komunikacji osiągnięte zostały wartości niezadowalające, przy małej rozpiętości wyników pojedynczych. 68 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odrą / Słubice _______________________________________________________________________________________________________ ryc. 77: Ocena infrastruktury kolejowej PRZEDSIĘWZIĘCI A przepustowość elektryfikacja stan podtorza stan techn. kier. i zabezpieczenia ruchu / Ekr stan stacji realizacja przedsięwzięć planowanie przedsięwzięcia OCENA STAN prędkość STOPIEŃ ROZBUDOWY popyt ruch towarowy ZNACZENIE międzynarodowe znaczenie sieci INFRASTRUKTURA KOLEJOWA KRYTERIA OCENY 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 100 Eberswalde – Werbig – Frankfurt (O) 1 1 2 1 0 3 3 5 2 3 21 Berlin – Kostrzyn – granica D/PL 7 3 4 2 0 5 5 4 6 6 42 Berlin – Frankfurt (O) – granica D/PL 10 7 6 8 9 8 8 9 8 4 77 Frankfurt (O) – Guben - Cottbus 4 6 7 6 10 6 4 5 2 4 54 Frankfurt (O) – Königs Wusterhausen 2 1 2 1 0 4 3 5 2 3 23 granica D/PL – Gorzów - Tczew 7 3 4 6 0 2 2 2 1 3 30 granica D/PL – Poznań - Warszawa 10 7 9 10 10 9 9 6 4 6 80 Szczecin – Rzepin - Wrocław 6 6 2 7 10 1 2 2 2 8 46 granica D/PL – Gubin - Zbąszynek 5 4 2 2 5 2 1 2 1 3 27 Cottbus – śagań – Łódź / Wrocław 6 2 2 2 0 2 1 1 1 1 18 5,8 4,0 4,0 4,5 4,4 4,2 3,8 4,1 2,9 4,1 41,8 moŜliwa ilość punktów Odcinki linii w rozszerzonym rejonie badanym średnia ilość punktów kolejne odcinki linii o znaczeniu dla ruchu transgranicznego D/PL Berlin - Angermünde 7 6 6 6 10 8 10 9 2 6 70 Angermünde - Szczecin 7 2 2 2 3 4 4 3 6 6 39 Berlin – Cottbus - Görlitz 6 3 5 4 6 5 6 6 6 8 55 Cottbus - Leipzig 5 4 6 6 10 5 4 4 2 4 50 Cottbus - Dresden 4 4 4 4 10 5 4 5 2 6 48 Magistrala Dolnośląska (Niederschlesische Magistrale) 7 8 4 5 7 5 4 3 6 6 55 4,5 3,4 3,4 3,4 5,8 4,0 4,0 3,8 3,0 4,5 39,6 średnia ilość punktów 69 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odrą / Słubice _______________________________________________________________________________________________________ ryc. 78: Ocena infrastruktury drogowej przepustowość stan realizacja przedsięwzięć planowanie przedsięwzięć OCENA PRZEDSIĘWZIĘCIA prędkość STOPIEŃ ROZBUDOWY popyt ruch towarowy ZNACZENIE międzynarodowe znaczenie sieci INFRASTRUKTURA DROGOWA KRYTERIA OCENY 10 10 10 10 10 10 10 70 Berlin - Bad Freienwalde - Chojna - Szczecin 3 2 4 3 7 2 1 22 Berlin – Kostrzyn – Gorzów – Polska północno-wschodnia 5 4 4 3 7 3 2 28 Berlin – Frankfurt (O) – granica D/PL 10 10 8 8 7 2 3 48 granica D/PL – Poznań - Warszawa 10 10 5 5 5 8 8 51 moŜliwa ilość punktów autostrady i waŜne drogi w rozszerzonym rejonie badanym Frankfurt (O) / Cottbus – Guben – Z. Góra / Świebodzin 5 6 4 3 7 3 2 30 Berlin – Cottbus – Legnica – Polska południowo-wschodnia 8 6 7 7 6 6 4 44 8,2 7,6 6,4 5,8 7,8 4,8 4,0 44,6 średnia ilość punktów 70 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odrą / Słubice _______________________________________________________________________________________________________ ryc. 79: Ocena urządzeń przejść granicznych czas przeznaczony na przekroczenie granicy stan realizacja przedsięwzięć planowanie przedsięwzięć OCENA PRZEDSIĘWZIĘCI A przepustowość ruch towarowy STOPIEŃ ROZBUDOWY popyt ruch towarowy ZNACZENIE międzynarodowe znaczenie sieci URZĄDZENIA PRZEJŚĆ GRANICZNYCH KRYTERIA OCENY 10 10 10 10 10 10 10 70 Küstrin-Kietz - Kostrzyn 7 3 5 3 5 6 6 35 Frankfurt (O) - Kunowice* 10 7 4 2 3 9 4 39 Guben - Gubin 5 4 3 3 4 1 4 24 moŜliwa ilość punktów przejścia graniczne kolejowe w rozszerzonym rejonie badanym Forst - Tuplice 6 2 3 3 4 1 1 20 7,0 4,0 3,8 2,8 4,0 4,3 3,8 29,5 Küstrin-Kietz - Kostrzyn 5 4 1 2 9 1 1 23 Frankfurt (O) - Świecko 10 10 5 1 9 2 1 38 Guben / Gubinek 5 6 3 2 9 1 1 27 średnia ilość punktów przejścia graniczne drogowe w rozszerzonym rejonie badanym Forst - Olszyna średnia ilość punktów 8 6 5 2 9 1 1 32 7,0 6,5 3,5 1,8 9,0 1,3 1,0 30,0 * bez uwzględnienia stacji Rzepin 71 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odrą / Słubice _______________________________________________________________________ 4.4 Profil: atuty – słabości przebieg ruchu infrastruktura komunikacyjna struktura gospodarcza atuty słabości • miejsca lokalizacji o niskich kosztach produkcji – blisko rynków zbytu • małe zaplecze gospod. Brandenburgii Wsch. i woj. lubuskiego (połoŜenie peryf., strukt., priorytet rozwoj.) • atrakcyjne warunki podejmowania działalności gospo- • darczej (wspieranie z funduszy strukturalnych i gospodarczych, Specjalna Strafa Ekonomiczna) niezadowalające lokalne połączenia komunikacyjne i obszarami przemysłowymi i handlowo-usługowymi (np. Specjalna Strefa Ekonomiczna w Słubicach) • dobre ponadregionalne połączenia komunikacyjne - średniofalowo o jeszcze lepszej jakości • niekorzystne połoŜenie, połączenia komunikacyjne i warunki rozwoju terminalu transportu mieszanego • połoŜenie i pojemność centrum logistycznego ETTC (bez uwzględnienia terminalu transportu mieszanego) • stan marketingu ETTC • niepewna długotermin. perspekt. dla podejmujących działalność gospodarczą motywowaną kosztami • odc. linii Frankfurt (O) – granica D/PL włącznie ze st. Oderbrücke jako znaczne wąskie gardło dla trasy Berlin – Warszawa (prędkość, przepustowość) • bardzo waŜne europejskie znaczenie osi WSCHÓD-ZACHÓD Berlin – Frankfurt (Oder) Warszawa • wysoki stopień rozbudowy odc. częściowych linii Erkner – Frankfurt (O) i granica D/PL - Warszawa • obszerne, nowoczesne moce eksploatacyjne w ruchu towarowym (st. Rzepin, tory do omijania na licznych stacjach, wkrótce równieŜ na st. Oderbrücke) niezadowalający stan osi PÓŁNOC-POŁUDNIE Szczecin – Rzepin – Wrocław i sieci regionalnej regionu (bariery popytu) • znaczne deficyty transgranicznej infrastruktury kolejowej (brak kompatybilności systemów: prądu jezdnego, wpływania na ruch pociągów) • opóźniające się przedłuŜenie autostrady A2 w kier. granicy (Nowy Tomyśl – Świecko dopiero w 2009 r.) • przepustowość sieci dróg po polskiej stronie, szczególnie w przypadku zakłóceń • brakująca przestrzeń komunikacyjna w dojazdach do Punktu Kontroli Granicznej Frankfurt (O) - Świecko • kolejne przedsięwzięcia w celu rozbudowy linii kolejowych (Berlin – Szczecin, Berlin – Kostrzyn, Magistrala Dolnośląska) • przepustowość autostrady A12 i łączącej się z nią sieci autostrad po niemieckiej stronie • ogólny stopień rozbudowy i stan przejść granicznych drogowych Frankfurt (O) – Słubice i razem w regionie • lekko wzmocniona koncentracja przestrzenna, osobowa i techniczna procedur odpraw pociągów na stacji granicznej Oderbrücke • uciąŜliwe kontrole ładunków i tech. przejmowanie poc. na st. gr. Oderbrücke (róŜniące się systemy przetwarzania danych, obszerne przepisy kontrolne) • elastyczność w korzystaniu z urządzeń torowych towarowych na stacjach Rzepin oraz Oderbrücke (zniesienie uzaleŜnienia od kierunku na stacji Oderbrücke, w realizacji) • brak lokomotyw wielosystemowych i konwencjonalnych oraz personelu w uciąŜliwym procesie zmiany systemów na stacji Oderbrücke • • lekkie zwiększenie przepustowości i coraz bardziej uproszczony proces kontroli ruchu towarowego w Punkcie Kontroli Granicznej Frankfurt (O) - Świecko złe rozmieszczenie stanowisk do odprawy w GPK Frankfurt (O) – Świecko (bardzo długi czas przekraczania granicy w ruchu towarowym, krótki w ruchu pasaŜerskim) • polepszona organizacja ruchu w strefie kolejek do odprawy w PKG w ciągu autostrady A12 (ogólny limit prędkości 80 km/h) • niedorozwinięte systemy kierowania ruchem przez przejścia graniczne (zły rozdział ruchu towarowego / pasaŜerskiego) • organizacja ruchu w rejonie skrzyŜowania A2 – droga krajowa nr 29 (kolejki w stronę przejścia granicznego) 72 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odrą / Słubice _______________________________________________________________________ 5 5.1 KSZTAŁT TRANSGRANICZNEGO RUCHU TOWAROWEGO WYMAGANEJ INFRASTRUKTURY Ocena potencjału rozwoju infrastruktury gospodarczej i komunikacyjnej oraz potencjału w przebiegu ruchu transgranicznego 5.1.1 Struktura gospodarcza Na podstawie badania zasobów oraz analizy profilu: „atuty – słabości“ poniŜszym przeglądem dokonano oceny potencjału struktury gospodarczej badanego regionu. Ocena potencjału ma postać pięciostopniowej macierzy i porusza się w zestawieniu wyników conajmniej w skali narodowej (przestrzennej struktury gospodarczej RFN i RP). Wyniki pokazują porównywalny, mały potencjał rynkowy tego regionu gospodarczego, zwiększone impulsy rozwoju wskutek polityki miejsca lokalizacji i wspierania gospodarczego i stosunkowo dobre moŜliwości istniejących miejsc lokalizacji przemysłu, handlu i usług w odniesieniu do ulokowania obszarów usług dot. ruchu towarowego. ETTC we Frankfurcie nad Odrą posiada potencjał, aby wyraźniej profilować się jako centrum logistyczne, z punktem cięŜkości na lokalną i regionalną dystrybucję dokładną towarów dla istniejących juŜ oraz rozwijających się przedsiębiorstw przemysłowych oraz handlowousługowych. Natomiast nie naleŜy oczekiwać rozwoju w kierunku centrum ruchu towarowego o wybitnej funkcji intermodalnej względnie funkcji centralnego węzła logistycznego. ryc. 80: Ocena potencjału struktury gospodarczaj POTENCJAŁ CECHA KRYTERIUM ROZWOJU MAŁY < ------------------- > DUśY znaczenie tego obszaru gospodarczego i jego pozycja na rynku w kontekście narodowym i międzynarodowym impulse rozwoju (polityka miejsca lokalizacji, wspieranie gospodarki) ze strony polskiej i niemieckiej udział usług z dziedziny transportu towarowego w wolumenie gospodarczym przydatność istniejących obszarów przemysłowych i handlowo-usługowych oraz specjalnych stref ekonomicznych w pozyskiwaniu podmiotów zakładających działalność gospodarczą w sferze usług dotyczących ruchu towarowego rozwój ETTC we Frankfurcie nad Odrą... ...w kierunku znaczącego centrum ruchu towarowego z punktem cięŜkości zmiany przewoźnika DROGA-KOLEJ w ruchu międzynarodowym ...w kierunku znaczącego centrum ruchu towarowego z punktem cięŜkości typu centralnego węzła w międzynarodowym ruchu towarowym KOLEJOWYM ...w kierunku znaczącego centrum logistycznego z punktem cięŜkości na transgraniczną regionalną i lokalną DYSTRYBUCJĘ dokładną towarów 5.1.2 Infrastruktura komunikacyjna 73 o o o o o o o Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odrą / Słubice _______________________________________________________________________ Na bazie badania zasobów oraz analizy profilu: „atuty – słabości“ poniŜszym przeglądem dokonano oceny potencjału infrastruktury komunikacyjnej badanego regionu. Ocena potencjału ma postać pięciostopniowej macierzy i porusza się w zestawieniu wyników conajmniej w skali narodowej (system infrastruktury komunikacyjnej RFN i RP), a takŜe w porównaniu centralnoeuropejskim. Wyniki pokazują duŜy potencjał infrastruktury komunikacyjnej badanego regionu – na podstawie znaczenia europejskiego, rozpiętości i jakości projektów będących w realizacji, a takŜe szczególnie rezerw w zakresie harmonizacji. Z powodu niedorozwiniętej relacji komunikacyjnej PÓŁNOC-POŁUDNIE, której znaczenie eksploaatcyjne równieŜ w perspektywie długofalowej nie jest obecnie widoczne, badany region nie stanie się centralnym węzłem międzynarodowego ruchu towarowego, ale zapewne jednak region ten stanie się centralnym punktem–przyłączem do nadal zyskującej na znaczeniu dla ruchu towarowego osi Berlin – Warszawa, przez który przechodzą drogi komunikacyjne o znaczeniu narodowym. ryc. 81: Ocena potencjału infrastruktury komunikacyjnej POTENCJAŁ CECHA KRYTERIUM ROZWOJU MAŁY < ------------------- > DUśY znaczenie infrastruktury komunikacyjnej badanego regionu dla zapewnienia ruchu transgranicznego D/PL oraz ruchu z Europą Wschodnią o rozpiętość i jakość kolejnych projektów dotyczących infrastruktury, będących w realizacji wzgl. wiąŜąco zaplanowanych, mających na celu wzmocnienie ruchu towarowego kolejowego o rozpiętość i jakość kolejnych projektów dotyczących infrastruktury, będących w realizacji wzgl. wiąŜąco zaplanowanych, mających na celu wzmocnienie ruchu towarowego drogowego o harmonizacja infrastruktury kolejowej w eksploatacji transgranicznej rozwój funkcji komunikacyjnej badanego regionu... ...w kierunku węzła w międzynarodowym ruchu towarowym – przez wzmocnienie waŜnych tras PÓŁNOC-POŁUDNIE o znaczeniu międzynarodowym ...w kierunku centralnego punktu-przyłącza tras komunikacyjnych o znaczeniu narodowym do osi Berlin – Warszawa ...w kierunku punktu-przyłącza tras komunikacyjnych o znaczeniu ponadregionalnym i regionalnym do osi Berlin – Warszawa 74 o o o o Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odrą / Słubice _______________________________________________________________________ 5.1.3 Przebieg ruchu RównieŜ dla sfery skuteczności przebiegu ruchu przeprowadzono ocenę moŜliwości rozwojowych. Podstawą są wyniki badania zasobów infrastruktury komunikacyjnej, oceny szczególnie urządzeń przejść granicznych oraz utworzony z tego profil: „atuty – słabości”. Ocena potencjału ma postać pięciostopniowej macierzy i zorientowana jest kolejnych obszarach granicznych nacechowanych ruchen towarowym, jednakowo w skali bilateralnej, jak i europejskiej. Wyniki ukazują duŜy potencjał przy waŜnych cechach transgranicznego ruchu towarowego. W ruchu towarowym kolejowym przez redukcję deficytów w zastosowaniu pojazdów szynowych i deficytów przy kontroli ładunków i pojazdów, tj. przy przekazywaniu pociągów stronie państwa sąsiedniego, osiągnięta moŜe być znacznie wyŜsza jakość przebiegu ruchu. Natomiast w ruchu drogowym moŜliwa jest wyraźna poprawa przede wszystkim przez rozwój w sferze nadzoru i kontroli ruchu. Ocenia się, Ŝe towarowy ruch transgraniczny (zarówno kolejowy, jak i drogowy, a takŜe Ŝegluga rzeczna) w badanym regionie rozwijać się będzie coraz bardziej bez wpływu barier administracyjnych i komunikacyjno-technicznych. Istnieje jednak niebezpieczeństwo wystąpienia problemów brakujących mocy eksploatacyjnych, wskutek nadal mocno rosnącej ilości ruchu (tj. liczby pojazdów przejeŜdŜających w jednostce czasu odcinek drogi) szczególnie w ruchu towarowym drogowym.Niebezpieczeństwo to uwidaczniało będzie się tym bardziej, im bardziej wolno przebiegało będzie usuwanie niedostatków administracyjnych i komunikacyjno-technicznych. ryc. 82: Ocena potencjału przebiegu ruchu POTENCJAŁ CECHA KRYTERIUM ROZWOJU MAŁY < ------------------- > DUśY rozwój zastosowania pojazdów w ruchu towarowym kolejowym (wielosystemowość) rozwój w dziedzinie kontroli ładunków i pojazdów (harmonizacja, wprowadzanie techniki cyfrowej i liberalizacja, np. w przekazywaniu pociągów stronie państwa sąsiedniego) rozwój w dziedzinie nadzoru i kierowania ruchem przebieg ruchu w rejonie granicznym określany będzie perspektywicznie (przez)... ...przez dalsze istnienie problematycznych procedur z powodu problemów z uzgodnieniami na styku administracja / przedsiębiorstwa ...przez procedury coraz bardziej wolne od barier, jednakŜe bardzo mocne zwiększenie wolumwnów komunikacyjnych, a tym samym problemów związanych z brakującymi mocami eksploatacyjnymi ...przez procedury coraz bardziej wolne od barier i płynny ruch 75 o o o o o o Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odrą / Słubice 5.2 Cele dla ukształtowania atrakcyjnego ponadgranicznego rozwoju ruchu towarowego (tezy) Transgraniczny ruch towarowy pomiędzy Republiką Federalną Niemiec a Rzeczpospolitą Polską będzie dalej zwiększał się, z tendencją do szczególnie wysokiego tempa wzrostu ruchu towarowym drogowym. Projekt Rail Baltica i związane z tym przyciąganie ruchu umoŜliwiać powinien jednakŜe odczuwalne odzyskanie udziałów w ruchu towarowym kolejowym w korytarzu komunikacyjnym Berlin – Warszawa, w połączeniu z kolejnymi polepszeniami infrastrukturalnymi i eksploatacyjnymi z ruchu kolejowym z Białorusią, Rosją i Ukrainą. W celu atrakcyjnego kształtowania tego rozwoju w rejonie Frankfurt (Oder) / Słubice dąŜyć naleŜy – z punktu widzenia eksperta – do następujących celów: Cel 1 Badany region powinien mieć większe korzyści gospodarcze wynikającego z rozwoju ruchu towarowego. W szczególności rozwijać naleŜy stosunkowo słabą bazę gospodarczą przez moŜliwie uzgodnioną po obu stronach granicy politykę samorządów terytorialnych w dziedzinie osiedlania się podmiotów gospodarczych na tym terenie oraz polepszone przeplatanie się obu sąsiadujących ze sobą gospodarek. Specyficzne atuty miejsc (np. dostępność połączeń komunikacyjnych, koszty pracy, poziom wykształcenia, wspieranie inicjatyw gospodarczych) powinny bardziej niŜ do tej pory prowadzić do tworzenia się grup branŜowych o modelu gronowym (niem.: Branchen-Cluster). Środowiska akademickie i naukowo-badawcze, które juŜ na wysokim poziomie komunikują się ponad granicami, powinny bardziej niŜ dotychczas orientować się na wzmacnianie gospodarcze tego regionu, a tym samym zredukowanie wysokiego bezrobocia tamŜe. Cel 2 Rozwój ruchu towarowego w badanym regionie kształtować naleŜy w kierunku moŜliwie zgodnym z wywaŜonym korzystaniem z istniejącej juŜ oraz wiąŜąco zaplanowanej infrastruktury NaleŜy przy tym w większym stopniu korzystać z nowoczesnych systemów kierowania ruchem oraz – przynajmniej w okresie występowania obciąŜających „wąskich gardeł” – wysondować moŜliwości zastosowania bardziej restrykcyjnych środków w ruchu pasaŜerskim na korzyść udroŜnienia i płynności ruchu w transgranicznym transporcie towarowym. Cel 3 Przyjazny dla środowiska ruch towarowy kolejowy naleŜy szczególnie zintensyfikować, zarówno w sferze jego funkcjonalności, jak i jego udziale w całościowym natęŜeniu ruchów komunikacyjnych. Przez zrealizowaną juŜ w duŜej mierze rozbudowę trasy kolejowej Berlin – Frankfurt (Oder) – Poznań – Warszawa oddano do dyspozycji bardzo skuteczną infrastrukturę zasadniczą, która perspektywicznie będzie w stanie przyjąć na siebie około podwojonej gęstości przewozów w ruchu towarowym. Przez jednoczesną realizację 76 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odrą / Słubice kolejnych przedsięwzięć polegających na rozbudowie (na przykład: Berlin – Kostrzyn – Gorzów Wlkp., Szczecin – Kostrzyn – Rzepin – Wrocław) rozwój ten moŜe być wyraźnie wspierany współpracą w sieci, trasy alternatywne). Cel 4 Po tym jak w przypadku przejść granicznych drogowych miały miejsce znaczne inwestycje w przedsięwzięcia budowlane, niezbędne jest teraz forsowanie częściowo pilnie koniecznych przedsięwzięć budowlanych w dziedzinie przejść granicznych kolejowych. Przy ustalaniu stanu docelowego urządzeń uwzględnić naleŜy perspektywiczne zastosowanie lokomotyw wielosystemowych, coraz bardziej liberalny rucht towarowy, a szczególnie intensywniejsze wykorzystanie bardzo rozbudowanych obiektów ruchu towarowego stacji Rzepin, poniewaŜ ekspansja obszarowa na stacji granicznej Oderbrücke w celu dalszego zwiększenia przepustowości jest prawie niemoŜliwa. Cel 5 Przez odpowiednie dopasowania infrastrukturalne i eksploatacyjne naleŜy w ruchu towarowym kolejowym ukształtować kierowanie ruchem tak, aby był on wyraźniej płynny. W pierwszym rzędzie odpowiednich uzgodnień powinny znaleźć się następujące sfery działań: optymalizacja lokomotyw, uproszczenie procedur odpraw oraz sharmonizowanie techniki sterowania i zabezpieczenia. Z powodu niewielkich postępów na szczeblu naczelnych władz państwowych wykorzystać naleŜy szczególnie wzajemne kontakty (hasło: „Partnerstwo Nadodrzańskie“ = „Oderpartnerschaft“) w celu utworzenia gremiów ekspertów względnie zintensyfikowania działania istniejących juŜ branŜowych grup roboczych. Odpowiednio do rozwoju rynku komunikacyjnego włączyć powinni się takŜe kolejni „aktorzy”, nie tylko przedsiębiorstwa DB AG i PKP S.A. Cel 6 Sytuację w ruchu towarowym drogowym polepszyć naleŜy szczególnie przez terytorialnie obszerniejsze przedsięwzięcia związane z kierowaniem ruchem (system kierowania ruchem dla środkowego obszaru transgranicznego). PrzedłuŜenie autostrady A2 po stronie polskiej do granicy, generować będzie wzrost popytu – tak, aby pomimo bardziej uproszczonego w przyszłości przekraczania granicy, zaplanowane było zwiększenie przepustowości w ruchu towarowym w rejonie granicznym Frankfurt (Oder) – Świecko. Cel 7 Z powodu słabej bazy gospodarczej, stosunkowo niekorzystnego połoŜenia w stosunku do ośrodków aglomeracji oraz brak centralnego, zintegrowanego miejsca lokalizacji, w rejonie objętym badaniem nie będzie mogło rozwinąć się centrum ruchu towarowego o znaczeniu ponadregionalnym. Tym samym waŜnym celem powinien być dalszy rozwój ETTC w kierunku centrum logistycznego z punktem cięŜkości: transgraniczna lokalna i regionalna dystrybucja dokładna. Stację kolejową towarową Rzepin rozwinąć naleŜy, przez 77 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odrą / Słubice wzmocnienie osi PÓŁNOC-POŁUDNIE: Szczecin – Rzepin – Wrocław oraz wzmocnieniem funkcji na samej tej stacji, w kierunku węzła w ruchu kolejowym szynowym Schienengüterverkehr (bez transportu mieszanego). 5.3 Zalecenia odnośnie do ukształtowania infrastruktury oraz transgranicznego usieciowienia komponentów infrastruktury 5.3.1 Ruch towarowy kolejowy Krótkoterminowe usunięcie deficytów infrastrukturalnych w tej sieci kolejowej, która ma znaczenie dla transgranicznego ruchu towarowego kolejowego Środki krótko- i średnioterminowe • • • • planowa realizacja przedsięwzięć, które nie zostały jeszcze wykonane na odcinku: Berlin – Frankfurt (Oder) – granica D/PL, włącznie z infrastrukturalnym zwiększeniem znaczenia stacji kolejowej granicznej Oderbrücke forsowanie uzgodnień międzypaństwowych w celu rozwiązania problemów róŜniących się norm budowlanych przy planowaniu realizacji budowy nowego mostu kolejowego na Odrze wzgl. wsparcie pomoc inwestorom DB Netz AG oraz PLK S.A. ze strony państwowych administracji budowlanych krótkoterminowe wykonanie zaplanowanych przedsięwzięć na trasach: Berlin - Strausberg – Kostrzyn (rozbudowa do 120 km/h, modernizacja techniki sterowania i zabezpieczenia) oraz Kostrzyn – Gorzów Wlkp. (dostępność 100 km/h) tematyzacja perspektywy dla trasy: Cottbus – Forst - śagań – Łódź / Wrocław (stan docelowy, priorytet, koncepcja przedsięwzięć) w międzypaństwowej grupie roboczej Środki długoterminowe • • modernizacja wszystkich istniejących tras oraz przejść granicznych, a takŜe mających znaczenie dla transgranicznego ruchu towarowego w badanym rejonie (prędkość odcinkowa conajmniej 80 km/h, nowoczesna technika sterowania i zabezpieczenia) zwiększenie przepustowości waŜnej linii stycznej PÓŁNOC-POŁUDNIE: Szczecin – Rzepin – Wrocław przez szeroko zakrojone przedsięwzięcia w celu rozbudowy i modernizacji 78 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odrą / Słubice Uproszczenie procedur odpraw granicznych na stacji Oderbrücke oraz polepszenie podziału pracy ze stacją kolejową Rzepin Środki krótko- i średnioterminowe • międzypaństwowe uzgodnienie jednorodnych dokumentów przewozowych przy włączeniu do rozmów państw bałtyckich oraz Rosji, Białorusi i Ukrainy, a takŜe waŜnych przedsiębiorstw kolejowych • zapewnienie kompatybilności w cyfrowym opracowywaniu dokumentów przewozowych we właściwych administracjach: polskiej i niemieckiej (grupa robocza, w razie potrzeby pomoc finansowa przy dopasowywaniu oprogramowania skrócenie procedur kontrolnych w odniesieniu do wjeŜdŜających wagonów, np. przez przeniesienie odpowiedzialności na przedsiębiorstwa ruchu kolejowego oraz przeprowadzanie kontroli w miejscach źródłowych względnie docelowych, ograniczenie się do kontroli wyrywkowych, wprowadzenie procesów zautomatyzowanych dokonanie uzgodnień dotyczących odpowiedniego podziału pracy pomiędzy stacjami Oderbrücke i Rzepin • • Środki długoterminowe • koncentracja odpraw granicznych i kontroli wagonów na stacji Rzepin przy wykorzystaniu licznych urządzeń torowych (stacja Oderbrücke słuŜy jako jako rezerwa dla niezbędnej wymiany lokomotyw) 5.3.2 Ruch towarowy drogowy Zmniejszenie czasu przekraczania granicy na przejściu Frankfurt (Oder) – Świecko Środki krótko- i średnioterminowe • • wybudowanie kolejnego pasa ruchu po polskiej stronie od skrzyŜowania dróg E30 / droga krajowa nr 29 jako kolejna podstawa do efektywnej odprawy granicznej przy wykorzystaniu całej infrastruktury słuŜącej do odpraw oraz zwiększenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym urządzenie bardziej operatywnego i płynnego przyporządkowania w rejonie dojazdów z odpowiednią infrastrukturą do kierowania ruchem (oznakowanie, sygnalizacja, sterowanie IT reagujące na natęŜenie ruchu oraz np. równieŜ uzaleŜnione od wartości granicznych obciąŜenia mostu drogowego na Odrze) 79 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odrą / Słubice Środki długoterminowe • • • rozbudowa infrastruktury do kierowania ruchem na przejściu granicznym Frankfurt (Oder) - Świecko (patrz wyŜej) do systemu kierowania ruchem obejmującemu rejon graniczny: Kostrzyn – Frankfurt (Oder) / Rzepin – Eisenhüttenstadt (cel: rozdzielenie ruchu pasaŜerskiego przy małym popycie przez reglamentowane przejścia graniczne, otwarcie kolejnych pasór ruchu i pasów odprawy dla ruchu towarowego) realizacja nowego przejścia granicznego drogowego na północ od miasta Eisenhütten-stadt włącznie z odpowiednimi dojazdami (cel: przekierunkowanie zwłaszcza ruchu cięŜarowego w relacji: Berlin – Frankfurt/O – Zielona Gora) zwiększenie przepustowości istniejących przejść granicznych przez odpowiednie przedsięwzięcia budowlane i eksploatacyjne (cel: efekty przeniesienia ruchu przez krótki czas przekraczania granicy i reglamentację) w zaleŜności od faktycznego natęŜenia ruchu Krótkoterminowa realizacja waŜnych przedsięwzięć rozbudowy sieci Środki krótko- i średnioterminowe • • • krótkoterminowa realizacja planowanego przedłuŜenia autostrady A2: Nowy Tomyśl – Świecko włącznie z wydajnym przyłączeniem drogi krajowej nr 29 w rejonie granicy planowe uruchomienie planowanej obwodnicy miasta Słubice wykonanie właściwej drogi dojazdowej do terminalu transportu mieszanego (KV-Terminal Frankfurt (Oder)) (zwłaszcza poprawienie ulicy Georg-Richter-Straße oraz budowa nowych węzłów komunikacyjnych w kierunku drogi federalnej B112, polepszony system kierowania ruchem) 5.3.3 Logistyka ruchu towarowego Koncentracja usług logistycznych w badanym rejonie Środki krótko- i średnioterminowe • • ponadgraniczna koordynacja działań związanych z ulokowaniem działalności gospodarczej oraz wspieraniem gospodarki z celem sensownego i ogólnie wyrównanego tworzenia grup branŜowych w strukturze gospodarczej koncentracja na działalności gospodarczej w branŜy logistyki i usług w ETTC Frankfurt (Oder) przy wykorzystaniu korzyści płynących z miejsca lokalizacji (połoŜenie centralne w systemie miejsc lokalizacji działalności gospodarczej, bezpośrednio przy nowym styku autostrady A12 z drogą federalną B112) 80 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odrą / Słubice • odciąŜenie istniejących urządzeń torowych i przeładunkowych terminalu transportu mieszanego (KV-Terminal Frankfurt (Oder)) w połączeniu z zabezpieczeniem przyłącza ze strony kolei oraz przedsięwzięcia w zakresie budowy drogi dojazdowej (patrz rozdział 5.3.2) Środki długoterminowe • 5.4 celowy podział pracy pomiędzy terminalem transportu mieszanego we Frankfurcie nad Odrą, a stacją kolejową towarową Rzepin z celem koncentracji na usługach przeładunkowych: SZYNA – DROGA (transport mieszany) względnie funkcji węzła w ruchu kolejowym (usługi nastawniczo-rozrządowe) Streszczenie i perspektywa W latach ubiegłych rozwój transgranicznego ruchu towarowego w rejonie Frankfurt (Oder) / Słubice doprowadził zarówno do znacznych wyników, jak i problemów z powodu znacznych, róŜnorakich deficytów . Ogólny trend mocno wzrastającego ruchu towarowego drogowego wywołał w badanym rejonie szczególnie wyraźne skutki. Dominujący jeszcze 15 lat temu transgraniczny ruch towarowy kolejowy o znacznych mocach eksploatacyjnych, szczególnie na stacji rozrządowej Rangierbahnhof Frankfurt (Oder), stracił na znaczeniu – ze skutkiem tworzenia się bardzo długich zatorów na przestarzałych, słabo zwymiarowanych przejściach granicznych drogowych. Przez olbrzymie inwestycje w sieć autostrad i dróg dalekobieŜnych oraz urządzeń przejść granicznych, potrafiono w międzyczasie odczuwalnie zaŜegnać ten problem. Skokowo zwiększone natęŜenie ruchu wraz z rozszerzeniem Unii Europejskiej w roku przebiegało mniej problematycznie niŜ zakładano, poniewaŜ równocześnie z zaprzestaniem kontroli celnych, zmniejszyły się czasy oczekiwania w punktach kontrolnych. Atrakcyjność transgranicznego ruchu towarowego kolejowego w rejonie badanym zwiększy się obecnie znacznie dzięki w duŜej mierze zakończonej juŜ rozbudowy trasy: Berlin – Frankfurt (Oder) – Warszawa. Jako główne bariery dla intensywniejszego wykorzystania dobrych warunków infrastrukturalnych, działają uciąŜliwe procedury kontrolne na stacji kolejowej granicznej Frankfurt (Oder) Oderbrücke oraz Ŝmudny proces usuwania deficytów harmonizacyjnych. Pomimo znacznych wysiłków we wspieraniu lokowania się tutaj działalności gospodarczej (przemysł, handel i usługi) nie udało się do tej pory ukształtować zadowalającej bazy gospodarczej. Odpowiednio mały jest regionalny popyt ruch towarowy, ze skutkiem małego popytu na usługi związane z przeładunkiem towarów, poniewaŜ do tej pory nie potrafiła rozwinąć się szeroka funkcja złącza na styku ruchu tranzytowego. Przy wykorzystaniu istniejących potencjałów dla rejonu Frankfurt (Oder) / Słubice załoŜyć moŜna coraz bardziej przyjazny środowisku rozwój ruchu towarowego, wspierający rozwój 81 Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odrą / Słubice gospodarczy. Rozwój ten nacechowany jest jednakowo przez coraz bardziej zwiększone wolumeny oraz przebiegi bez barier. Funkcja komunikacejna tego rejonu determinowana jest w dalszym ciągu przez siłę osi komunikacyjnej: Berlin - Warszawa, z przyłączeniem dróg komunikacyjnych o znaczeniu ponadregionalnym. ETTC we Frankfurcie nad Odrą moŜe – przy trwającym rozwoju gospodarczym oraz korzy-staniu z dobrej jakości miejsca lokalizacji – rozwinąć się do znaczącego centrum logi-stycznego z punktem cięŜkości na ponadgraniczną regionalną i lokalną dystrybucję dokładną. Stacja towarowa Rzepin awansuje – dzięki jej połoŜeniu i moŜliwością eksploatacyjnym – do coraz bardziej wykorzystanego punktu na styku ruchu towarowego kolejowego (węzeł) oraz gwarantem przepustowości osi komunikacyjnej Berlin – Warszawa. 82