SCHEMAT PROGRAMU ZDROWOTNEGO*

Nazwa programu
Profilaktyka próchnicy zębów u dzieci w wieku
przedszkolnym, 3-5 lat
1. Opis problemu zdrowotnego
a. Problem zdrowotny
Próchnica zębów jest chorobą społeczną, infekcyjną, wieloczynnikową, transmisyjną w
której dochodzi do utraty substancji mineralnej szkliwa i rozkładu twardych tkanek zęba.
Główne czynniki próchnicotwórcze to:

bakterie kwasotwórcze (Streptococcus mutans i Lactobacilli), które znajdują się na
zębach tworząc tzw. płytkę nazębną czyli płytkę bakteryjną,

dostarczane z pożywieniem węglowodany (cukry) stanowiące pożywkę dla bakterii,
które tworzą z nich kwasy,

czynniki gospodarza (np. mała ilość wydzielanej śliny, nieużywanie past do zębów
z fluorem)

współdziałanie wymienionych trzech czynników przez odpowiednio długi okres czasu.
Znajdujące się w jamie ustnej bakterie próchnicotwórcze rozkładają cukry pochodzące
ze spożywanej żywności i słodkich płynów, do kwasów. Te z kolei powodują
demineralizację tj. utratę substancji mineralnej szkliwa. Im częściej spożywamy cukry,
tym częściej i więcej produkowanych jest kwasów.
Choroba próchnicowa jest źródłem infekcji i wpływa niekorzystnie na funkcjonowanie
całego organizmu. Zniszczone próchnicowo zęby powodują obumarcie miazgi zęba i w
konsekwencji procesy ropne, wpływające niekorzystnie na rozwijające się w kości zęby
stałe oraz na ogólny stan zdrowia dziecka. Dla prawidłowego wzrastania zębów stałych
ważne jest, by mleczne nie były wyrywane, zapobiega to bowiem nadmiernemu
ścieśnieniu zębów stałych, wyrzynających się w 6. – 7. roku życia.
Nieleczone zęby mleczne mogą powodować:
 zmiany ropne, obrzęk twarzy,
 uszkodzenie zawiązków zębów stałych,
 zaburzenia mowy,
 zaburzenia ze strony układu pokarmowego,
 nieprzyjemny zapachu z ust,
 brak akceptacji wśród innych dzieci - odrzucenia
 niską samooceną
Zapobieganie, cofanie lub spowalnianie procesów próchnicowych u dzieci można osiągnąć
przede wszystkim poprzez modyfikację diety dziecka, nawyki higieniczne, szczotkowanie
zębów oraz opiekę stomatologiczną.
Wyleczone zęby mleczne:
 zmniejszają ryzyko zachorowalności na chorobę próchnicową zębów stałych,
 utrzymują miejsce dla przyszłych zębów stałych co przyczynia się do
prawidłowego rozwoju szczęk a przez to do zapobiegania powstawania niektórych
wad zgryzu.
Zapobieganie próchnicy zębów u dzieci może być skutecznie tylko we współpracy z
rodzicami/opiekunami. Jeśli to co dziecko uczy się w przedszkolu nie jest zbliżone do
tego, co widzi i stosuje się w domu, to cała nabyta w tym zakresie wiedza, staje się dla
niego niewiarygodna i nie przekłada się na nawyki zdrowotne. Stąd naszym przewodnimi
hasłami w programie są:
„Rodzice myją zęby dzieciom” oraz „Niech wiedzą mali i duzi, że zdrowie
zaczyna się w buzi”.
b. Epidemiologia
We Wrocławiu podobnie jak w całym kraju choroba próchnicowa zębów należy do
najbardziej rozpowszechnionych w populacji dzieci i młodzieży.
Wydział Zdrowia i Spraw Społecznych Urzędu Miejskiego Wrocławia we współpracy z
Wrocławską Akademią Medyczną, Katedrą i Zakładem Stomatologii Zachowawczej i
Dziecięcej oraz gabinetami stomatologicznymi wybranymi w drodze konkursu ofert, od
maja 2008r. do grudnia 2009r. realizował program pn. „Poprawa jakości opieki
stomatologicznej dla uczniów wrocławskich szkół podstawowych”.
Ze wyników badań opracowanych na populacji 18 319 uczniów z 73 wrocławskich szkół
podstawowych wynika, że u 83 % uczniów stwierdza się próchnicę zębów, 17%
uczniów ma zęby zdrowe w tym, 12% zęby zdrowe leczone a 5% badanych zęby zdrowe
nie leczone.
Zdiagnozowaną u uczniów chorobę próchnicę zębów, określono wg następujących zmian:




pierwotna plama – (próchnica początkowa, nie ma ubytków, można zatrzymać
związkami fluoru np. lakierowaniem), występuje u 12,11% badanych,
w obrębie szkliwa – (występuje minimalny ubytek szkliwa, konieczne jest
leczenie inwazyjne przy użyciu wierteł), występuje u 36, 27% badanych,
w obrębie zębiny – próchnica średnio zaawansowana, konieczne leczenie
inwazyjne przy użyciu wierteł, występuje u 60, 99 % badanych,
sięgająca miazgi – próchnica zaawansowana, głęboka, konieczne leczenie
kanałowe (ząb martwy) lub usunięcie zęba, występuje u 31,68% badanych.
Wyniki badań stomatologicznych uczniów wrocławskich szkół oraz wyniki ankiet
przeprowadzonych wśród rodziców nt. Profilaktyki próchnicy zębów u dzieci wskazują, na
duże zaniedbania profilaktyczne ze strony rodziców. Dotyczy to, zarówno higieny jamy
ustnej dzieci, prawidłowego odżywiania, jak również opieki stomatologicznej.
Potwierdzają to również dane ogólnopolskiego programu „Monitoring zdrowia jamy
ustnej” z którego wynika że:






61,5% dzieci w wieku 3 lat nigdy nie było u stomatologa,
37% dzieci w wieku 3 lat myje zęby 2 razy dziennie,
31% dzieci w wieku 3 lat myje zęby bez pomocy rodziców,
50% dzieci spożywa codziennie słodycze,
6% matek zwraca uwagę na czas szczotkowania zębów
56% dzieci w wieku 3 lat ma próchnicę zębów,
c. Populacja podlegająca jednostce samorządu terytorialnego i populacja
kwalifikująca się do włączenia do programu
Do udziału w programie zgłosiło się 57 wrocławskich przedszkoli, do których uczęszcza
ok. 7000 dzieci. Programem promocji zdrowia zostaną objęte dzieci i ich
rodzice/opiekunowie.
d. Obecne postępowanie w omawianym problemie zdrowotnym ze szczególnym
uwzględnieniem gwarantowanych świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych
ze środków publicznych
W ramach programu przeglądy jamy ustnej dzieci oraz gwarantowane zabiegi
profilaktyczno-lecznicze finansowane będą z NFZ. Z budżetu Miasta finansowane zostaną:
edukacja zdrowotna dla rodziców,
edukacja zdrowotna dla dzieci w tym zajęcia edukacyjne, spektakl teatralny,
materiały edukacyjne: plakaty, ulotka dla rodziców, książeczka stomatologiczna
dziecka,
monitorowanie i ewaluacja programu.
e. Uzasadnienie potrzeby wdrożenia programu
Zapobieganie próchnicy rozpocząć należy bardzo wcześnie, uwzględniając właściwe
odżywianie i wyrabianie nawyków higienicznych. Higiena jamy ustnej polega na dbaniu o
jej czystość i usuwaniu resztek pokarmowych. Chodzi o nauczenie dziecka płukania jamy
ustnej i wczesnego mycia ząbków. Zapobiega to osadzaniu płytki nazębnej. Profilaktyka
próchnicy zębów w wieku przedszkolnym, jest bardzo ważna ponieważ okres wychowania
przedszkolnego jest szczególnie ważnym etapem w rozwoju dziecka. W tym bowiem
czasie przebywa ono drogę z dzieciństwa do podjęcia nauki w szkole. Od tego, jaki
poziom sprawności i umiejętności zdrowotnych osiągnie zależy w dużym stopniu zależy
jego dalszy rozwój psycho-somatyczny.
Aby uchronić zęby dzieci przed próchnicą, powinno się jednocześnie podejmować
działania w zakresie:




edukacji zdrowotnej dotyczącej prawidłowego odżywiania, higieny jamy ustnej
stosowania profilaktyki fluorowej
uszczelniania (lakowania) bruzd zębów trzonowych i przedtrzonowych
regularnych wizyt kontrolnych u stomatologa
2. Cele programu
a. Cel główny
Zmniejszenie występowania choroby próchnicowej u dzieci w wieku 3-5 lat poprzez
zintegrowane działania edukacyjne i profilaktyczno-lecznicze
b. Cele szczegółowe

podnoszenie poziomu wiedzy rodziców z zakresu profilaktyki próchnicy zębów, w
tym higieny jamy ustnej oraz zdrowego żywienia,

motywowanie rodziców do regularnych wizyt
dziecka w gabinecie
stomatologicznym celem wykonania przeglądów jamy ustnej oraz zalecanych
zabiegów profilaktyczno- leczniczych finansowanych z NFZ lub odpłatnych,

rozwijanie prawidłowych nawyków higienicznych, żywieniowych u dzieci oraz
kształtowanie postawy odpowiedzialności za własne zdrowie,


utrwalanie zachowań służących zdrowiu,
monitorowanie i ewaluacja programu.
c. Oczekiwane efekty

udział w programie ponad 60 przedszkoli,

podniesienie poziomu wiedzy prozdrowotnej rodziców i dzieci w zakresie zdrowia
jamy ustnej,

ocena stanu zdrowia jamy ustnej z określeniem liczby dzieci zakwalifikowanych
do zabiegów profilaktyczno-leczniczych,

wykonanie zabiegów profilaktyczno-leczniczych finansowanych z NFZ i
lakierowania zębów mlecznych z budżetu Miasta
d. Mierniki efektywności odpowiadające celom programu

liczba przedszkoli uczestnicząca w programie,

liczba rodziców i dzieci objętych programem edukacyjnym,

liczba wykonanych przeglądów stomatologicznych,

liczba przeprowadzonych rozmów motywujących dziecko i rodziców do
przestrzegania zaleceń higienicznych i dietetycznych,

liczba wykonanych zabiegów profilaktyczno – leczniczych