Ćwiczenie I

ĆWICZENIE NR 1
ODKAŻANIE RADIOCHEMICZNE
Bardzo ważną czynnością w laboratorium radiochemicznym jest odkażanie przedmiotów
laboratoryjnych
zanieczyszczonych
substancjami
promieniotwórczymi.
Zanieczyszczenie
powierzchni danego materiału przez substancje promieniotwórcze może się odbywać różnymi
sposobami:
1) chemicznym (adsorpcja chemiczna przez wymianę jonów),
2) fizycznym (adsorpcja powierzchniowa),
3) mechanicznym (dyfuzja w mikroporach).
Trudno jest podać ogólną metodę odkażania, ponieważ wiele czynników wpływa na sposób
i skuteczność oczyszczania powierzchni; powinien on być dostosowany do rodzaju powierzchni,
materiału zanieczyszczonego i skażającej substancji promieniotwórczej. Zanieczyszczone
izotopami promieniotwórczymi szkło i porcelanę segreguje się według stopnia zanieczyszczenia
i zmywa środkami o coraz to większej zdolności zmywającej, a to: kwasami mineralnymi,
cytrynianem amonowym (łatwo tworzy kompleksy z jonami metali), fosforanem sodowym,
mieszaniną chromową, fluorowodorkiem amonowym.. Można również zmywać powierzchnię
zanieczyszczoną
związkami
zawierającymi
ten
sam
pierwiastek,
co
substancja
promieniotwórcza, wykorzystując tutaj zjawisko wymiany jonowej.
Przedmioty metalowe można odkażać rozcieńczonymi kwasami mineralnymi i fluorowodorkiem
amonowym.
Przedmioty z tworzywa sztucznego i linoleum odkaża się natomiast. cytrynianem amonowym,
rozcieńczonymi kwasami mineralnymi lub rozpuszczalnikami organicznymi (CC14, nafta).
Z powierzchni porowatych, takich, jak beton czy drzewo, trudno usunąć skażenia
promieniotwórcze; zmywa się je najlepiej strumieniem wody lub roztworem rozcieńczonego
kwasu solnego.
Przy odkażaniu należy pamiętać o zasadzie stosowania takiej substancji odkażającej, która
tworzy łatwo rozpuszczalne połączenia chemiczne z danym zanieczyszczeniem.
Ćwiczenie pozwala na zaznajomienie się z przebiegiem dekontaminacji drogą wymiany jonowej
oraz na praktyczne zapoznanie się ze sposobami oczyszczania różnych materiałów.
Aparatura i odczynniki:
Okienkowy licznik Geigera-Müllera;
przelicznik;
domek pomiarowy;
płytki: szklane, metalowe, plastikowe matowe i gładkie; papier ścierny;
HNO3 rozcieńczony (1 : 10);
4% Na2HPO4;
cytrynian sodu
alkohol metylowy
Wykonanie ćwiczenia:
1) Cztery płytki zrobione z jednego lub różnych rodzajów materiałów odtłuścić alkoholem
metylowym, wysuszyć i zmierzyć ich tło.
2) Skazić płytki promieniotwórczym roztworem o aktywności około 3000 imp/min·cm3. Na
każdą płytkę należy nanieść dwie do trzech kropli roztworu aktywnego. Po wysuszeniu
zmierzyć częstości zliczeń od płytek.
3) W zlewkach przygotować roztwory zmywające: wodę, Na2HPO4, rozcieńczony HNO3
i alkohol metylowy. Jeśli skażono kilka rodzajów płytek, ograniczyć się do jednego
roztworu zmywającego. Płytki umyć w danych roztworach, wysuszyć i znów zmierzyć dla
nich częstości zliczeń.. Operację mycia powtarzać aż do uzyskania poziomu aktywności
bliskiego tłu.
Opracowanie wyników:
Wyniki pomiarów przedstawić w tabelce:
Lp.
Rodzaj
Tło płytki
Częstość
Substancje
płytki
imp/100 s
zliczeń
zmywające
imp/100 s
U w a g a:
szczypiec.
Mycie
I
II
III
imp/100 s imp/100 s imp/100 s
wszystkie operacje ze skażonymi płytkami należy wykonywać za pomocą