Kazachstańskie władze oskarżają pastora B. Kashkumbayeva o

Fundacja Otwarty Dialog
Al. J. Ch. Szucha 11a/21
00-580 Warszawa
T: +48 22 307 11 22
Kazachstańskie władze oskarżają
pastora B. Kashkumbayeva o
ekstremizm
Mający problemy zdrowotne 67 letni pastor Bakhtzhan Kashkumbayev, spędził 9 miesięcy w
areszcie. Kapłana oskarżano o ekstremizm, wzniecanie nienawiści na tle religijnym,
kierowanie związkiem wyznaniowym. Pod zarzutem umyślnego spowodowania poważnego
uszczerbku na zdrowiu został skazany na 4 lata pozbawienia wolności warunkowo. Pastor był
przymusowo umieszczany w klinice psychiatrycznej, ograniczano jego prawo do obrony i
uzyskiwania właściwej opieki medycznej. Obrońcy praw człowieka nazwali Bakhtzhana
Kashkumbayeva więźniem politycznym i apelują o zaprzestanie działań ograniczających
wolności sumienia i wyznania w Kazachstanie.
Bakhtzhan Kashkumbayev (67 lat) – pastor kościoła prezbiteriańskiego "Blagodat" w Astanie.
Rok temu odszedł od sprawowania kultu i przebywa na emeryturze. Parafianie kościoła "Blagodat
" szanują pastora za jego walory osobiste i duchowe.
W dniu 17.05.2013 Bakhtzhan Kashkumbayev został aresztowany pod zarzutem "umyślnego
spowodowania poważnego uszczerbku na zdrowiu" (art. 103 cz. 1 kk RK). Jedną z parafianek
kościoła jest Lyazzat Almenova. Jej matka twierdzi, że Lyazzar Almenova doznała poważnego
rozstroju psychicznego poprzez uczestnictwo w nabożeństwach pastora Kashkumbayeva. W
październiku 2012 została wszczęta sprawa karna przeciwko pastorowi. Sama Lyazzat Almenova
w pismach kierowanych do prokuratury domaga się umorzenia sprawy przeciwko pastorowi. Twierdzi, że to jej matka, która jest muzułmanką, zwróciła się do policji, ponieważ nie może
pogodzić się z przyjęciem wiary chrześcijańskiej przez córkę.
W październiku 2013 roku młodsza siostra Lyazzat, Guldana Almenova wystąpiła na konferencji
OBWE w Warszawie, na której zaznaczyła, że pastor kościoła prezbiteriańskiego "Blagodat"
Bakhtzhan Kashkumbayev, w stolicy Kazachstanu jest głównym organizatorem "destruktywnej"
działalności w zakresie ewangelizacji rdzennej miejscowej ludności, wyznającej islam. Lyazzat oznajmiła, że jej siostra była poddawana naciskom ze strony funkcjonariuszy z
departamentu spraw wewnętrznych Komitetu Bezpieczeństwa Narodowego w Astanie, którzy
chcieli sfabrykować sprawę. W taki sposób prześladowania pastora mogą mieć związek z tym, że
głosi on protestantyzm wśród Kazachów, którzy tradycyjnie wyznają islam.
Areszt i przymusowe badanie psychiatryczne pastora
W dniu 19.05.2013 Ałmatiński Sąd Rejonowy Nr 2 w Astanie wydał postanowienie o aresztowaniu
Bakhtzhana Kashkumbayeva do dnia 17.07.2013. Zgodnie z zarzutami przedstawionymi
pastorowi, pod pretekstem prowadzenia działalności charytatywnej i religijnej wpływał on na
psychikę swoich parafian, aby zbierać datki na rzecz zgromadzenia pod nazwą Astańska Misja
Dobroczynna "Blagodat". W dniu 06.07.2013, ten sam sąd na wniosek śledczego Vyacheslava
Glazkova przedłużył areszt pastorowi do dnia 17.08.2013.
Śledczy zwrócił się także do sądu z wnioskiem o skierowanie Bakhtzhana Kashkumbayeva na
przymusowe badanie psychiatryczne. W dniu 05.08.2013 Bakhtzhan Kashkumbayev został
przyjęty do Republikańskiego Ośrodka Naukowo-Praktycznego Psychiatrii, Psychoterapii i
Uzależnień w Almaty. W przededniu wysłania go do kliniki psychiatrycznej Bakhtzhan
Kashkumbayev napisał oświadczenie, w którym ogłosił strajk głodowy na znak protestu. Pastor obawiał się, że śledczy chcieli spreparować bezprecedensową sprawę przeciwko niemu
pod pretekstem jego rzekomej umysłowej niepełnosprawności. W związku trwającymi
przymusowymi badaniami, w dniu 09.08.2013 Ałmatiński Sąd Rejonowy Nr 2 w Astanie przedłużył
mu areszt jeszcze o miesiąc, jako powód podając brak paszportu.Organizacja "Tirek"
(wspierająca więźniów politycznych w Kazachstanie) zwraca uwagę, że pobyt pastora w klinice
psychiatrycznej można porównywać z torturami. Pastor przybywał z więźniami skazanymi za
bardzo poważne przestępstwa (zabójstwo, gwałt), którzy ewidentnie posiadali zaburzenia
psychiczne. Pokój, a zarazem cela, w którym był umieszczony pastor, znajdował się w piwnicy i
nie posiadał oświetlenia. Przybywającym tak więźniom nie wolno było nawet mieć przy sobie
rzeczy pierwszej potrzeby. Ponadto pacjentom wstrzykiwano preparaty oddziaływujące na
psychikę. Na podstawie wyników ekspertyzy, Bakhtzhan Kashkumbayev został uznany za
poczytalnego i zdrowego pod względem psychicznym.Trzy lata temu Bakhtzhan Kashkumbayev
doznał zawału serca. Pastor ani razu nie pisał, że cierpi na kilka poważnych chorób (
chroniczne zapalenie uszu, niewydolność żylna). Jednak przez około pół roku Bakhtzhan
Kashkumbayev przebywał w areszcie śledczym, gdzie nie udzielano mu żadnej pomocy
medycznej. Dopiero w grudniu 2013 roku pastorowi zaczęto jej udzielać na oddziale szpitalnym
aresztu śledczego w Astanie. Ignorowanie przez organy śledcze stanu zdrowia Bakhtzhana
Kashkumbayeva i spóźniona pomoc lekarska mogą być traktowane jak tortury.
Nowe zarzuty: o ekstremizm, podżeganie do wrogości na tle religijnym,
kierowanie nielegalnym związkiem wyznaniowym
W dniu 07.10.2013 Ałmatiński Sąd Rejonowy Nr 2 w Astanie, w związku ze złym stanem zdrowia
pastora, zwolnił go zmieniając jednocześnie środek zapobiegawczy na areszt domowy. Jednak już następnego dnia, 08.10.2013, śledczy w obecności adwokata pastora przedstawił Bakhtzhanowi Kashkumbayevowi postanowienie o wszczęciu nowej sprawy karnej z art. 233-1 kk RK ("Szerzenie terroryzmu lub ekstremizmu lub innego rodzaju publiczne nawoływania do
dokonania aktu terrorystycznego"). Według twierdzenia śledczego Vyacheslava Glazkova,
podczas śledztwa w sprawie o spowodowanie poważnego uszczerbku na zdrowiu,
przeprowadzona ekspertyza ujawniła w działalności kościoła "Blagodat" "elementy o charakterze
ekstremistycznym". Nie bacząc na wcześniejszą decyzję w sprawie zamiany środka zapobiegawczego na areszt
domowy, w dniu 21.10.2013 sąd zignorował stan zdrowia pastora i odmówił zwolnienia go z
aresztu tymczasowego.
Należy zaznaczyć, że przeciwko pastorowi wszczęto także sprawy karne z art. 337 cz. 1 kk RK
("Tworzenie lub kierowanie stowarzyszeniem społecznym lub związkiem wyznaniowym, których
działalność połączona jest z użyciem przemocy wobec obywateli lub w inny sposób szkodzi ich
zdrowiu" oraz art. 164 cz. 2 kk RK ("Podżeganie do nienawiści społecznej, narodowej, etnicznej,
rasowej lub religijnej").
Na skutek nacisków śledczego, Bakhtzhanowi Kashkumbayevowi usiłowano odmówić prawa do
korzystania z usług wybranego przez siebie adwokata Nurlana Baysekeyeva. Przedstawiając
nowe zarzuty, śledczy Vyacheslav Glazkov poinformował adwokata, że może on reprezentować
pastora tylko w sprawie dotyczącej spowodowania poważnego uszczerbku na zdrowiu. Trzeba
dodać, że obie sprawy mają jednakowy numer, czyli, że powinny być rozpatrywane jako jedna
całość. Pastor odmówił korzystania z usług wezwanego do gabinetu adwokata Askara
Usenbayeva i nalegał, aby jego interesy reprezentował jego własny adwokat Nurlan Beysekeyev.
Śledczy wymusił na pastorze podpisanie harmonogramu zapoznania się materiałami sprawy
karnej, który przewidywał przeczytanie przez obronę 17 tomów akt sprawy karnej w ciągu 10 dni.
Przypominamy, że zgodnie z ratyfikowanym przez Kazachstan Międzynarodowym Paktem Praw
Politycznych i Obywatelskich ONZ, w celu przygotowania właściwej obrony wymagane jest
udzielenie odpowiedniej ilości czasu. Dodatkowo, 10.12.2013 adwokat pastora Nurlan Baysekeyev
znalazł się w szpitalu, o czym pastor dowiedział się po podpisaniu harmonogramu zaznajamiania
z materiałami. Sam pastor nie mógł się zapoznać z materiałami z uwagi na zły stan zdrowia i
braku kwalifikacji prawniczych. Śledczy przydzielił Kashkumbayevowi innego adwokata, lecz ten
co najmniej do Nowego Roku nie pojawiał się u pastora.
Rozprawy sądowe w sprawie zarzutów karnych przeciwko Bakhtzhanowi Kashkumbayevowi
rozpoczęły się po 8 miesiącach od jego aresztowania - 22.01.2014 w Ałmatińskim Sądzie
Rejonowym Nr 2 w Astanie. Lyazzat Almenova, występująca w sprawie jako poszkodowana,
wielokrotnie mówiąca, że pastor nie spowodował uszczerbku na jej zdrowiu, nie mogła
przedstawić swoich zeznań przed sądem osobiście. Jej interesy reprezentowała młodsza siostra
Guldana, ponieważ Lyazzat została uznana za niezdolną do czynności prawnych.
Lyazzat Almenova kilka razy trafiała pod przymusem do szpitala psychiatrycznego. Sędzia
Ałmtińskiego Sądu Rejonowego Nr 2 w Astanie Gulzhan Ubasheva, 20.12.2012 wydała
postanowienie o przymusowym umieszczeniu Lyazzat Almenovej w szpitalu psychiatrycznym w
celu przeprowadzenia badań. Na podstawie ekspertyzy poszkodowana została uznana za
niezdolną do czynności prawnych, tym nie mniej brak jest postanowienia sądu na ten temat.
Sama Lyazzat uważa siebie za osobę w pełni zdrową.
Na rozprawie pastor i jego obrońca Nurlan Beysekeyev zgłosili wniosek o wykluczenie sędzi
Gulzhan Ubashevej, z powodu wydania przez nią postanowienia o przymusowym umieszczeniu
Lyazzat w szpitalu psychiatrycznym. Zgłoszony wniosek dotyczył całego składu sędziowskiego,
gdyż poprzednio ten sam skład sądu nie uwzględniał skarg i wniosków składanych przez obronę.
U uwagi na nieprzychylenie się do wniosku, pastor odmówił wzięcia udziału w procesie i
zabronił tego również swojemu adwokatowi. Proces został wznowiony 04.02.2014 przy udziale
nowego obrońcy, którego pastorowi wyznaczył sąd. Zdaniem adwokata Nurlana Beysekeyeva, sąd
nie ma prawa wyznaczać podsądnemu adwokata.
W dniu 24.01.2014 pojawiła się informacja, że wobec oskarżonego pastora zostały wycofane dwa
zarzuty: dotyczący szerzenia ekstremizmu (art. 233-1 cz. 2) i kierowania nielegalnym związkiem
wyznaniowym (art. 337 cz. 1). Przy czym adwokat pastora uważa za bezpodstawne, że nie był
obecny na tej rozprawie. Na początku lutego prokurator również wycofał zarzut z art. 164 kk RK
("Podżeganie do nienawiści społecznej, narodowej, etnicznej, rasowej lub religijnej").
Wycofanie trzech zarzutów wobec Bakhtzhana Kashkumbayeva jest wynikiem szerokiego
rozgłosu, jaki uzyskała sprawa. Kazachstańskie organizacje obrony praw człowieka, a także
Komisja USA do spraw wolności religii na świecie, Human Rights Watch i Forum 18 – wszyscy niejednokrotnie wskazywali na wątpliwy charakter i absurdalność oskarżeń wysuwanych
wobec pastora, oraz na problemy istniejące w dziedzinie przestrzegania prawa do wolności
sumienia w Kazachstanie.
Robert George, przewodniczący amerykańskiej Komisji do spraw wolności religijnej na świecie, w
swoim apelu o uwolnienie Bakhtzhana Kashkumbayeva oznajmił, że przymusowe badania
psychiatryczne
przypominają metody, jakie stosował reżim sowiecki w stosunku do dysydentów. W dniu
01.10.2013 decyzją zespołu ekspertów "Tirek" Bakhtzhan Kashkumbayev został uznany za
więźnia politycznego.
W dniu 17.02.2014 Ałmatiński Sąd Rejonowy w Astanie skazał Kashkumbayeva na 4 lata więzienia
warunkowo z zawieszeniem na 3 lata za umyślne spowodowanie poważnego uszczerbku na
zdrowiu. Sąd zobowiązał również pastora do wypłacenia "stronie poszkodowanej" ogromnego, jak
na kazachstańskie warunki odszkodowania w wysokości 2 mln tenge (około 7890 euro). Sąd
stwierdził, że Lyazzat Almenova "przez okres trzech lat była poddawana długotrwałemu i
stałemu psychicznemu oddziaływaniu ze strony pastora Kashkumbayeva B.K., co doprowadziło
poszkodowaną do choroby psychicznej w postaci schizofrenii paranoidalnej…. Pastor zarzuty pod
swoim adresem określa jako sfabrykowane.
Fundacja "Otwarty Dialog" zwraca uwagę, że sprawa Bakhtzhana Kashkumbayeva posiada
oczywiste oznaki fabrykowania i naruszenia standardów rzetelnego procesu sądowego.
Warunki, w jakich przebywał pastor w klinice psychiatrycznej i areszcie śledczym, można
przyrównać do tortur. Apelujemy o ponowne rozpatrzenie sprawy przez instancje apelacyjne i
przeprowadzenie niezależnej ekspertyzy psychiatrycznej Lyazzat Almenovej, która jest
uważana za "poszkodowaną", chociaż nie wnosi żadnych roszczeń wobec pastora. Pochodzenie
zaświadczenia o niezdolności do czynności prawnych Lyazzat jest wątpliwe i być może zostało
użyte, aby nie dopuścić do jej uczestnictwa w postępowaniu.
W ostatnich latach w Kazachstanie wyraźnie zaznacza się tendencja do zaostrzenia kontroli
państwa nad sferą religijną. Państwo kontroluje pracę misjonarzy, ustala sztywne ramy dla
rejestracji związków wyznaniowych, prowadzi "ekspertyzę" literatury religijnej. Ograniczenia
formalne prowadzą do dyskryminacji nietradycyjnych i mało liczebnych grup religijnych oraz
religii niemuzłmańskich. Podzielamy niepokój kazachstańskich i międzynarodowych
organizacji obrony praw człowieka dotyczący coraz częstszych przypadków prześladowań z
powodów religijnych w Kazachstanie. Domagamy się, by mieszkańcy Kazachstanu mogli bez
przeszkód wyrażać swoje poglądy religijne. Nasze apele można poprzeć zwracając się pod niżej wskazane adresy:
Rzecznik Praw Człowieka w Republice Kazachstanu Askar Shakirov – 010000 Astana, Lewy
Brzeg, Dom Ministerstw, wyjście Nr 15; e-mail: [email protected], fax: +7 7172
740548;
Minister Spraw Wewnętrznych RK Kalmukhanbet Kasymov – 010000 Astana, prospekt
Tauelsizdik 1, tel. +7 7172 72 24 93, +7 7172 71-51-89, e-mail: [email protected];
Prokurator Generalny RK Askhat Daulbayev – 010000 Astanа, Dom Ministerstw, wejście Nr
2, ul. Orynborg 8, tel.: +7 7172 71-26-20, +7 7172 71-28-68;
Minister Spraw Zagranicznych Republiki Kazachstanu Yerlan Idrisov – 010000 Astana, Lewy
Brzeg, ul. Kunayeva 31, tel. +7 (7172) 72-05-18, +7 (7172) 72-05-16, e-mail: [email protected];
Departament Spraw Wewnętrznych w Astanie – 010000 Astana, ul. Beybitshilik 19, tel. +7
(7172) 71-60-05 (recepcja), +7 (7172) 71-61-99, +7 (7172) 71-61-87 (seketariat), +7 (7172) 7160-10, +7 (7172) 71-61-10 (wydział dyżurny), telefon zaufania +7 (7172) 71-61-61; Agencja do spraw wyznań w Republice Kazachstanu – 010000 Astana, Dom Ministerstw,
wejście Nr 13 ul. Orynborg 8, tel. +7 (7172) 74-02-16 – przewodniczący Azilkhanov Marat
Almasovich, e-mail:[email protected].
Przewodniczący Parlamentu Europejskiego Martin Schulz - Rue Wiertz 60, 1047 Bruxelles,
Belgique. Тел. +32 (0)2 28 40 737, +33 (0)3 88 1 74 938. E-mail szefa gabinetu Marcusa
Winklera:[email protected];
Stavros Lambrinidis – specjalny przedstawiciel UE ds. praw człowieka - 1046 Brussels,
Belgium. Tel. +32 2 584 2305, e-mail: [email protected];
Przewodniczący Komisji Europejskiej Jose Manuel Barroso - 1049 Brussels, Belgium. Tel.
+32 (0) 2 298 1566, +32 (0) 2 296 5745. Formularz kontaktowy: http://ec.europa.eu/commission_2010-2014/president/contact/mail/index_en.htm;
Pełnomocnik UE do spraw praw człowieka Nikiforos Diamandouros - F-67001 Strasburg,
avenue du Président Robert Schuman, 1, Tel. +33 3 88 17 23 13;
Dyrektor ODHIR Janez Lenarčič - ul. Miodowa 10, 00-251 Warsaw, Poland, Office: +48 22
520 06 00, Fax: +48 22 520 06 05, e-mail: [email protected].
Specjalny sprawozdawca ONZ do spraw wolności religijnej i przekonań Heiner Bielefeldt CH-1211 Geneva 10, Switzerland, Palais des Nations, Office of the United Nations High
Commissioner for Human Rights (OHCHR). Тel. +41 22 917 9220, e-mail: [email protected]. Specjalny sprawozdawca ONZ do spraw niezawisłości sędziów i
adwokatów Gabriele Knaul - CH-1211 Geneva 10, Switzerland, Palais des Nations, Office of
the United Nations High Commissioner for Human Rights (OHCHR). Tel. +41 22 917 9220, email: [email protected].
facebook.com/OpenDialogFoundation | [email protected] | www.odfoundation.eu