Polska droga do wolności na tle walki o przemiany demokratyczne

Polska droga do wolności
na tle walki o przemiany demokratyczne w Europie Środkowej
Konferencja Międzynarodowa – Bydgoszcz, 26.10.2014
Sala Sesyjna Rady Miasta Bydgoszczy,
Bydgoszcz ul. Jezuicka 1 Organizatorzy: Towarzystwo Polsko-Niemieckie w Bydgoszczy, dr Jarosław Kuropatwiński,
Konsul Honorowy Republiki Federalnej Niemiec (pomysłodawca), mgr Wiesław Wójcik
(socjolog, koordynator konferencji), dr Krzysztof Garczewski, Wydział Nauk Politycznych
Akademii Humanistycznej im. A. Gieysztora w Pułtusku (sekretarz konferencji).
Droga do wolności to dziesięciolecia zrywania kajdan, przełamywania ograniczeń, a często
walki i cierpienia. W przygotowywanej konferencji chcielibyśmy skoncentrować się na okresie
rzadko omawianym, a według nas będącym punktem wyjścia dla zjawisk, które doprowadziły
do powstania Solidarności, obrad Okrągłego Stołu i pierwszych częściowo demokratycznych
wyborów w 1989 r., aż wreszcie do rewolucji w poszczególnych krajach Europy Środkowej i
upadku Muru Berlińskiego, jako symbolu Żelaznej Kurtyny.
Początkiem omawianego okresu są wydarzenia na wybrzeżu w XII 1970 r. i dojście Edwarda
Gierka do władzy. Końcową cezurą jest 13 XII 1981 r. i ogłoszenie stanu wojennego.
W tym czasie rodziły się nowe zjawiska i formy walki po okresie stalinizmu, stagnacji i
szarzyzny w latach 60-tych minionego wieku. To czas tworzenia nowych ruchów, ale przede
wszystkim oparcie działań na dekalogu i wsparcie struktur Kościoła Katolickiego. Ówczesna
polska droga do wolności oparta była także na bardzo prężnie rozwijających się w latach 70tych ruchach kościelnych jak: Duszpasterstwa Akademickie, Kluby Inteligencji Katolickiej,
Ruch Oazowy, Piesza Pielgrzymka Warszawska, strajki głodowe w Kościołach. Druga
połowa lat 70-tych to okres rozwoju takich struktur jak KPN, KOR. Lata 70-te to także
poszerzanie wolności ruchów ludowych.
W omawianym okresie zauważalne są działania dążące do wolności w takich dziedzinach
jak: filmy tzw. „półkownicy", kabarety kpiące z socjalistycznej rzeczywistości, zdjęcia
pokazujące codzienność, sztuki teatralne, plakat i wreszcie literatura drugiego obiegu. Spora
część opozycjonistów z omawianego okresu nie żyje, ale zostawili oni ślady materialne w
różnych dziedzinach kultury.
Omawiany czas zamierzamy pokazać z perspektywy państw całego bloku sowieckiego,
szczególnie NRD, Węgier, Czechosłowacji, wybranych ówczesnych republik ZSRR, m.in.
Rosji, Białorusi, Ukrainy, Litwy, Estonii i Łotwy.
Planowany przebieg Konferencji:
10.00
Oficjalne otwarcie
dr Jarosław Kuropatwiński – Konsul Honorowy Republiki Federalnej Niemiec
w Bydgoszczy i mgr socjologii Wiesław Wójcik.
10.15
I Blok: Wartości i tradycja u podstaw walki o wolność.
Różnice w sytuacji opozycji lat 1970-1981 w poszczególnych
państwach bloku sowieckiego, m.in.:
a. kościół rzymskokatolicki – Polska, Węgry, Czechosłowacja (Republika
Słowacka),
b. kościół ewangelicki – NRD, Czechosłowacja (Republika Czeska),
c. republiki związkowe ZSRR – Instytut Kulturoznawstwa WSG w
Bydgoszczy.
11.00
Przerwa na kawę
11.15
II Blok: Poszerzanie granic wolności. Formy samoorganizacji
społeczeństwa
i
wnioski
płynące
z
doświadczeń
opozycji
antykomunistycznej dla przemian demokratycznych w państwach
postsowieckich niebędących członkami Unii Europejskiej
Wprowadzenie i moderacja: mgr socjologii Wiesław Wójcik
a.
Okres do 1976 r.:
- Kościół Katolicki w Polsce jako moderator działań:
Duszpasterstwo Akademickie - Marek Magdziarz, obecnie Prezes Zarządu
Spółdzielni Mieszkaniowej Budowlani,
Ruch Oazowy – Krzysztof Jurek Prezes Zarządu Logon S.A.,
Pielgrzymki, Peregrynacja Obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej,
Sakrosong - ksiądz dr Marek Żejmo, wykładowca w WSD w Koszalinie i na
Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Szczecińskiego,
- ruchy chłopskie – Telesfor Horodecki, właściciel gospodarstwa rolnego,
działacz chłopski, autor listów do RWE.
b.
Lata 1976 -1981:
- protesty robotnicze i powstanie środowisk w pełni politycznych: KPN,
ROPCiO, RMP, KOR, Wolne Związki Zawodowe, NZS, IPN Bydgoszcz
c. Inne ruchy i zjawiska społeczne: Zjazdy hipisów w Sopocie i na Jasnej
Górze – mgr Wiesław Wójcik, Krzysztof Jurek.
Festiwal w Jarocinie: Wielkopolskie Rytmy Młodych, czyli Ogólnopolski
Przegląd Muzyki Młodej Generacji
(1970-1980), który przyjął nazwę
Festiwalu Muzyki Rockowej, jako oaza wolności i odskocznia od szarej
rzeczywistości – Krzysztof Wodniczak (pomysłodawca współorganizator
festiwalu w Jarocinie, a także m.in. Reggae nad Wartą i Country nad Wartą
oraz Muzyka w Poznańskiej Farze, promotor solistów i zespołów m.in. Hanny
Banaszak, Anny Jantar, Ireneusza Dudka, Jerzego Koseli, Tadeusza Nalepy,
czy wreszcie Czesława Niemena, którego był managerem w ostatnim
dziesięcioleciu).
d. Budowa państwa prawa w krajach postsowieckich niebędących
członkami Unii Europejskiej:
Maria Ślązak, radca prawny, wiceprezydent CCBE (Rada Adwokatur i
Stowarzyszeń Prawniczych Europy), Wiceprezes Krajowej Izby Radców
Prawnych
- Goście z Ukrainy, Białorusi, Azerbejdżanu.
Panel: dr hab. Lech Zieliński, prof. UMK, Kierownik Zakładu Językoznawstwa
Katedry Filologii Germańskiej UMK w Toruniu, dawny działacz KPN
13.30
Przerwa na kawę
13.45
III Blok: Poszerzanie granic wolności. Przejawy działalności opozycyjnej
w sztuce
Wprowadzenie i omówienie prasy drugiego obiegu - dr Marek
Chamot, prof. Wyższej Szkoły Gospodarki w Bydgoszczy, dyrektor
Instytutu Kulturoznawstwa.
a. W plastyce: działacze Polskiego Związku Artystów
Plastyków - mgr Małgorzata Puciata.
b. W filmie: tzw. „półkownicy", czyli filmy zakazane:
prof. dr hab. Piotr Zwierzchowski Uniwersytet
Kazimierza Wielkiego, Instytut Filologii Polskiej i
Kulturoznawstwa i dr Mariusz Guzek specjalizujący się
w historii polskiego filmu, adiunkt w Zakładzie
Socjologii Polityki i Komunikowania Społecznego
Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
c. W fotografice:
Marek Koczwara – działacz opozycyjny wśród
środowisk robotniczych i chłopskich, wieloletni fotograf
dokumentalista,
działacz
gospodarczy,
dyrektor
Pracowni Konserwacji Zabytków.
d. W teatrze:
Jerzy Welter, teatrolog specjalizujący
problematyce
teatrów
alternatywnych,
teatralny, twórca Teatru Studio Czyczkowy.
14.40
się w
reżyser
Podsumowanie konferencji
dr Marek Chamot, prof. Wyższej Szkoły Gospodarki w Bydgoszczy, dyrektor
Instytutu Kulturoznawstwa
14.50
Zakończenie konferencji
15.00
Obiad dla uczestników
16.30
Zwiedzanie Bydgoszczy z Henrykiem Skrzypińskim
Prelegentami podczas Konferencji będą również m.in.: Wolfgang Templin (publicysta i
działacz opozycji demokratycznej w NRD), dr Burkhard Olschowsky (niemiecki historyk,
Europejska Sieć „Pamięć i Solidarność”) i Ákos Engelmayer (były ambasador Węgier w
Polsce).
Udział w Konferencji jest bezpłatny.
Organizatorzy zapewniają dla wykładowców i panelistów:
1. udział w widowisku „Bydgoszcz THE WALL Show. Polska droga do wolności”
(25.10.2014, godz. 19.00, Teatr Polski)
2. udział w bankiecie (25.10.2014, godz. 21.00, Teatr Polski)
3. dwa noclegi ze śniadaniami
4. obiad w dniu konferencji
5. zwiedzanie Bydgoszczy z Henrykiem Skrzypińskim.