Spis treści
Transkrypt
Spis treści
SPIS TREŚCI – CONTENTS Gratulacje z okazji 10-lecia Problemów Ekologii – Congratulations on the 10th Anniversary of Problemy Ekologii Stefan Kozłowski: 10 lat czasopisma Problemy Ekologii – The 10 Anniversary of the Problemy Ekologii journal Kazimierz Górka: Koncepcje zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego – Concepts of sustainable social and economic development. Stanislav Hvozdik: Niektóre nieprawidłowości ludzkiego rozwoju a ekonomia i ekologia – Some anomalies of human development vs. economy and ecology Stefan Konstańczak: Nauka i publicystyka wobec osiągnięć biotechnologii – Science and journalism towards biotechnology’s achievements Mikołaj Niedek: Partnerstwo dla zielonych miejsc pracy i rozwoju zrównoważonego – Partnership for green jobs and sustainable development Jan Pałasz: Gminne i powiatowe programy ochrony środowiska –uwagi do ich formy, struktury, treści i wykonania – Municipal andcounty environmental protection action plans: some comments to theirform, structure, content and implementation Henryk Zemsta: Rekultywacja biologiczna jeziora Klasztorne Małe w Kartuzach – Biological reclamation of the Klasztorne Małe lake in Kartuzy Aleksandra Antonowicz: Nie dajmy się wyprowadzić Poldanorowi w pole – Don’t let Poldanor lead us up the garden path Jadwiga Adamczyk, Katarzyna Brendzel-Skowera: Europejskisystem ekozarządzania i audytu EMAS Część I. Procedura wdrożenia – TheEuropean environmental management and audit system EMAS. Part I. Theimplementation procedure Wojciech Radecki: Polskie prawo leśne. Cz. VII. Przestępstwai wykroczenia leśne – Polish Forestry Law. Part VII.: Forestry crimesand petty offences Maria Talik: Inwazje obcych gatunków roślin, LMO i ochronaróżnorodności biologicznej. Regulacja w prawie międzynarodowym,wspólnotowym oraz polskim – Alien plant invasions, living modi.edorganisms (LMOs) and biodiversity protection. International, the EU andPolish legal framework Jacek Zbigniew Górnikiewicz: Stefan Konstańczak - Wybrane zagadnienia eko.lozo.i – Place of ecophilosophy in the work of cognition of the world according to Stefan Konstańczak STRESZCZENIA Stefan Kozłowski: 10 lat czasopisma "Problemy Ekologii". W artykuleprzedstawiono uwagi dotyczące polityki polskiej i europejskiej w dziedzinierozwoju zrównoważonego. Kazimierz Górka: Koncepcje zrównoważonego rozwoju społecznogospodarczego.Artykuł jest próbą uporządkowania terminologii oraz istotypojęcia rozwój zrównoważony i trwały Stanislav Hvozdik: Niektóre nieprawidłowości ludzkiego rozwoju a ekonomiai ekologia. Ciągłość i zmiana to bieguny charakterystyczne dla rozwoju. Biegunyte występują na poziomach: biologicznym, psychologicznym i społecznym. Autorw sposób oryginalny odnosi je do ekonomii i ekologii wskazując na skutki jakiewywołuje naruszanie relacji między zmianami i ciągłością (nieprawidłowości)w ekonomii i ekologii a także na drodze życiowej samego człowieka. Wskazujerównież jak można przeciwdziałać tym nieprawidłowościom. Stefan Konstańczak: Nauka i publicystyka wobec osiągnięć biotechnologii.Prezentowany artykuł podejmuje problem sporów wokół zagrożeń i szans, jakieprzynosi społeczeństwom gwałtowny rozwój biotechnologii. Biotechnologiaw przyjętym rozumieniu to sztuka usprawniania tego, co naturalne stosowniedo potrzeb człowieka. Przez wszystkie tysiąclecia trwania naszej cywilizacjiprzyniosła wiele bardzo pożytecznych odkryć. Dziś sytuacja wcale nie zmieniłasię aż tak bardzo jak głoszą to przeciwnicy biotechnologii, gdyż ludzkośćnadal jest uzależniona od rolnictwa. Ok. 50% zawodowo czynnych ludzi jestzaangażowanych w produkcji rolnej. Stanowi ono też jedyne albo główneźródło utrzymania dla większości ludności naszego globu. Z punktu widzenialudzi związanych z rolnictwem i utrzymujących się z niego osiągnięciabiotechnologii są wyłącznie korzystne, gdyż umożliwiają przeżycie większejpopulacji bez potrzeby zawłaszczania nowych obszarów ziemi przez rolnictwo.W nauce i środkach masowego przekazu toczy się spór o ustanowienie ograniczeńdla rozwoju biotechnologii. Naukowcy są za pełną swobodą rozwojubiotechnologii, a publicyści domagają się ustanowienia radykalnych ograniczeń.W tych sporach ścierają się ludzkie obawy z racjami ekonomicznymioraz pragmatyzmem użytkowników i wytwórców. Racje środowiskowe jednakprzemawiają na korzyść biotechnologii, gdyż można zakładać, iż dzięki niejznikną wysypiska śmieci towarzyszące każdej miejscowości. Biotechnologiapozwala zatem zachować także nadzieję, że relacje pomiędzy człowiekiema środowiskiem będą w przyszłości bardziej zrównoważone niż obecnie,a zaspakajanie naszych potrzeb nie będzie się już odbywało wyłącznie kosztemśrodowiska naturalnego. Mikołaj Niedek: Partnerstwo dla zielonych miejsc pracy i zrównoważonegorozwoju. Zielone miejsca pracy i partnerstwo między samorządem, sektorembiznesu i organizacjami pozarządowymi tworzą podstawy trwałego,zrównoważonego rozwoju lokalnego. Dużym potencjałem w zakresie tworzeniaprzyjaznych środowisku miejsc pracy i rozwoju przedsięwzięć partnerskich jestselektywna gospodarka odpadami. Jan Pałasz: Gminne i powiatowe programy ochrony środowiska – uwagido ich formy, struktury, treści i wykonania. Programy ochrony środowiskanależą do najważniejszych dokumentów gmin i powiatów umożliwiającychrealizację polityki ekologicznej państwa zgodnie z zasadą zrównoważonegorozwoju.Lokalne i regionalne programy ochrony środowiska, podobniejak polityka ekologiczna państwa, powinny być sporządzane co 4 lata. Wnajbliższej przyszłości gminy i powiaty zobowiązane będą do ponownegowykonania takich dokumentów. Forma, struktura, poziom oraz proceduryopracowania aktualnych programów budzą jednak wiele zastrzeżeń.W artykule przedstawiono uwagi i spostrzeżenia do opracowanych w województwieśląskim lokalnych „Programów ochrony środowiska”, które mogą sięprzyczynić do ich usprawnienia.Autor, będący wery.katorem ok. 30 opracowańtakich programów przyznaje, że niektóre poruszone w artykule kwestie i problemysą dyskusyjne i powinny być przedmiotem dalszych rozważań i uściśleń. Jadwiga Adamczyk, Katarzyna Brendzel-Skowera: Europejski systemekozarządzania i audytu EMAS Część I. Procedura wdrożenia. Działalnośćgospodarcza obok pożądanych celów niejednokrotnie prowadzi do degradacjiśrodowiska. Kraje członkowskie Unii Europejskiej podjęły starania o formalneuregulowania kwestii ochrony środowiska w procesach gospodarczych. KomisjaEuropejska w 1993 r. wydała regulację dotyczącą dobrowolnego udziałuprzedsiębiorstw w Programie Ekozarządzania i Audytu Środowiskowego(EMAS). Od kwietnia 2001 r. obowiązuje nowe Rozporządzenie EMAS II.Europejski system ekozarządzania i audytu jest standardem wyznaczającym zbiórzasad, obowiązków, elementów i działań mających na celu ciągłe ulepszaniefunkcjonowania organizacji w środowisku. Niniejszy artykuł został podzielonyna dwie części. W pierwszej przedstawiono procedurę wdrażania systemu, jegorejestrację i wery.kację. Wojciech Radecki: Polskie prawo leśne. Cz. VII. Przestępstwa i wykroczenialeśne. Charakterystyczną cechą prawa leśnego jest szerokie operowanie sankcjamikarnymi. Od przedwojennej ustawy z 1937 r. o szkolnictwie leśnym i polnymprzyjęto rozdzielenie materialnych przepisów leśnych (ustawy leśne) i karnychprzepisów leśnych (kodeksy: karny i wykroczeń). W obowiązującym stanie prawnymmożna wyróżnić pięć kierunków ochrony lasów w prawie karnym: 1) przedbezprawnym wyrębem, 2) przed nadmierną penetracją, 3) ochronę sanitarną, 4)zwalczanie szkodnictwa leśnego, 5) ochronę przed pożarami. Maria Talik: Inwazje obcych gatunków roślin, LMO i ochrona różnorodnościbiologicznej. Regulacja w prawie międzynarodowym, wspólnotowymoraz polskim. Inwazje obcych gatunków stanowią jedno z najpoważniejszychzagrożeń dla różnorodności biologicznej. Wielokrotnie pociągają za sobąznaczące straty gospodarcze i stanowią poważny problem socjoekonomiczny.Przeciwdziałanie negatywnym zjawiskom związanym z rozprzestrzenianiem sięobcych gatunków wymaga wypracowania skoordynowanego podejścia zarównona poziomie krajowym, jak również regionalnym oraz globalnym. Problemten jest nie tylko wyzwaniem dla społeczności naukowej, lecz rodzi równieżwiele dylematów natury prawnej. Niezbędne jest wypracowanie holistycznegopodejścia, zapewniającego integrację i koordynację pomiędzy różnymi sektoramii obszarami prawnej regulacji. Takim obszarem jest handel, który stanowi jednaz najistotniejszych ścieżek introdukcji obcych organizmów. Przeciwdziałaniepotencjalnym negatywnym oddziaływaniom na różnorodność biologicznąjest przedmiotem regulacji prawnych dotyczących uwalniania genetyczniezmody.kowanych organizmów do środowiska. Wspomniane regulacje wyraźnieodnoszą się do ryzyka potencjalnej inwazyjności tych organizmów. Wskazujesię, że regulacje dotyczące introdukcji obcych gatunków oraz regulacjez zakresu bezpieczeństwa biologicznego (przeciwdziałania potencjalnymzagrożeniom związanym z wprowadzaniem genetycznie zmody.kowanychorganizmów do środowiska) wykazują określone podobieństwa i powiązaniai powinny cechować się spójnością. Przedmiotem artykułu jest zbadanie relacjii powiązań pomiędzy reżimem prawnym dotyczącym obcych gatunków(w szczególności obcych gatunków roślin) oraz reżimami prawnymi dotyczącymihandlu międzynarodowego oraz genetycznie zmody.kowanych organizmów.Powyższa problematyka, została przedstawiona w oparciu o analizę postanowieńnajistotniejszych międzynarodowych, wspólnotowych oraz polskich aktówprawnych i dokumentów oraz działań podejmowanych na forum różnychorganizacji międzynarodowych. Znalezienie zgodnie z zasadą, zrównoważonegorozwoju odpowiedniej równowagi pomiędzy koniecznością przeciwdziałaniapotencjalnym zagrożeniom związanym w introdukcją nowych gatunków orazcelami i zasadami handlu międzynarodowego jest przedmiotem takich aktów jakProtokół Kartageński o Bezpieczeństwie Biologicznym czy MiędzynarodowaKonwencja o Ochronie Roślin. Konwencja o Ochronie Roślin zasługuje napogłębioną analizę z uwagi na rolę, jaką, w systemie Światowej OrganizacjiHandlu pełnią wypracowywane w jej ramach międzynarodowe standardy (zgodniez unormowaniami Porozumienia w sprawie Stosowania Środków Sanitarnychi Fitosanitarnych). W polskim systemie prawnym przywiązywano dotychczas zbytmało uwagi do zagadnień skutecznego przeciwdziałania inwazjom biologicznym.Konieczne jest wypracowanie odpowiednich rozwiązań prawnych w tym zakresie(obecne są krytykowane jako niewystarczające i nieskuteczne). Rozbudowanesą, natomiast wspólnotowe i polskie unormowania dotyczące przeciwdziałaniapotencjalnym zagrożeniom dla środowiska i bioróżnorodności wynikającymz zastosowania genetycznie zmody.kowanych organizmów otrzymanych dziękiwykorzystaniu nowoczesnej biotechnologii. Jednak i w tym obszarze wskazujesię zagadnienia wymagające dalszej, pogłębionej dyskusji (m. in. kwestie tzw.koegzystencji i odpowiedzialności prawnej za szkodę). Ponadto, należy podkreślićpotrzebę podnoszenia świadomości i informowania różnych grup społecznychodnośnie problematyki inwazji biologicznych i przeciwdziałania im. SUMMARIES Stefan Kozłowski: The 10 Anniversary of the „Problemy Ekologii” journal.The article presents some comments on the Polish and European policy in thearea of sustainable development. Kazimierz Górka: Concepts of sustainable social and economic development.The article is an attempt of systemizing the terminology and meaning of the term"sustainable development". Stanislav Hvozdik: Some anomalies of human development vs. economy andecology. Continuity and change are poles typical for development. These polesexist at biological, psychological and social levels. The author refers them in aninteresting way to economy and ecology indicating the effects caused by disturbingthe relation between the changes and the continuity ( anomalies) in economy andecology as well as in the human way of life. Methods for counteracting theseanomalies have also been presented. Stefan Konstańczak: Science and journalism towards biotechnology’sachievements. The article discusses a controversy concerning threats and chanceswhich are brought to society by rapid biotechnology development. Biotechnologyis received as an art of improving the natural according to human needs. Duringmillenniums of our civilization it has brought several very useful discoveriesand it not changed till the present day as mankind is still strongly dependent onagriculture. About 50% of professionally active people are involved in farmingproduction. Agriculture is also a main source of earnings for the majority ofthe world’s population. For the ones connected with farming biotechnology’sachievements are entirely bene.cial as they provide larger populations withfood without extending already existing farming areas. There is a quarrel inscience and media on setting up restrictions on biotechnology’s development.Scientists support full development of biotechnology while the publicists demandestablishing radical limitations. Human apprehension .ghts against economicrights and pragmatism of its users and creators. Environmental rights speak infavor of biotechnology as it gives a chance to eliminate dumps in every singlelocality. Biotechnology gives people a hope that the future relationships betweenpeople and environment will be more balanced than now and ful.llment of ourneeds will not destroy and overuse it. Mikołaj Niedek: Partnership for green jobs and sustainable development.Green jobs and partnership between local government, businesses and nongovernmentalorganizations constitute foundations of sustainable local development.Selective waste management represents a strong potential in the area ofcreating new , environmentally friendly jobs while developing partnership-basedefforts. Jan Pałasz: Municipal and county environmental protection action plans: somecomments to their form, structure, content and implementation. Environmentalprotection action plans belong to the most important documents of municipalitiesand counties enabling realization of the state ecological policy in line with theprinciple of sustainable development. Local and regional environmental protectionaction plans, similarly as the state ecological policy, should be developed everyfour years. Municipalities and counties will be obliged to produce new plans inthe nearest future. However the form, structure , level and procedures for thedevelopment of such plans are subject to a number of questions. The articlepresents some comments and notices to the local environmental protectionaction plans developed in the Silesian Voievodeship which may contribute totheir authorization. The author, who has reviewed about 30 such plans, states thatsome issues mentioned in the paper are subject to discussion and should be putfor further consideration and speci.cation. Jadwiga Adamczyk, Katarzyna Brendzel-Skowera: The European environmentalmanagement and audit system EMAS. Part I. The implementation procedure.Beside the desired goals, economic activity frequently leads to environmentaldegradation. The Member States of the European Union have undertaken aneffort to regulate formally the issue of environmental protection in economicprocesses. In 1993 the European Commission issued a regulation concerning avoluntary participation of enterprises in the Environmental Management and AuditSystem (EMAS). Since 2001 a new regulation – EMAS II has been enforced. TheEuropean environmental management and audit system is a standard de.ning a setof principles, duties, elements and actions aimed at a continuous improvement ofan organization’s functioning in the environment. The hereby article is composedof two parts. Part I presents the procedure of system implementation, its registrationand veri.cation Wojciech Radecki: Polish Forestry Law. Part VII.: Forestry crimes and pettyoffences.Forestry law is featured by a broad use of criminal sanctions. Since thepre-war act on forestry and .eld education of 1937, a division has been madeinto material forestry laws (forestry acts) and criminal forestry acts (criminal andpetty offences codes). Five directions can be identi.ed in the protection of forestsby the criminal law: 1) against illegal felling, 2) against excessive penetration, 3)sanitary protection, 4) combating forest pests, 5) protection against .res. Maria Talik: Alien plant invasions, living modi.ed organisms (LMOs) andbiodiversity protection. International, the EU and Polish legal framework.Alien species invasions are recognised as a major cause of biodiversity loss anda serious environmental and socioeconomic issue. Providing an appropriateprotection against biological invasions requires a comprehensive, holistic andconsolidated approach to be adopted across various sectors and areas of legalregulation. Trade is such an important area of legal regulation since it constitutesa meaningful pathway of non-native organisms introduction. Another area,crosscutting with the problem of alien plant and other species invasions are theprovisions aimed at safeguarding the biodiversity from potential risks posed byliving modi.ed organisms resulting from modern biotechnology (LMOs). Theproblem of potential invasiveness is explicitly addressed in legal acts constitutingthe framework for LMOs regulation. Effective responses to the invasive alienspecies (IAS) problem require paying attention to the consistency between legalregime on non-indigenous (alien) species and regimes on trade and on LMOs.Sustainable approach to trade and development of modern biotechnology shouldbe fostered. Polish legal framework on IAS requires further elaboration andimprovements, while detailed provisions on a speci.c administrative procedurefor authorisation of deliberate release into the environment of GMOs areestablished under the European Community (EC) and Polish legal acts. Some ofthese solutions could be helpful to create a coherent, effective legal framework todeal with alien species and also alien-species related solutions may be applicableto legal frameworks on LMOs and biosafety. Appropriate policy is essential toprovide information to the public on the issues of IAS and to highlight the risksthey pose.