Przewodnik dla pomysłodawcy ze sfery nauki – jak zacząć

Załącznik nr 1
Przewodnik dla pomysłodawcy
ze sfery nauki – jak zacząć?
Część 1 - Materiały informacyjne i instruktażowe
przeznaczone dla Pomysłodawców i ośrodków
innowacji
Produkt finalny projektu innowacyjnego testującego
pn.: „Innowacje Przyszłością Regionu”
Innowacje Przyszłością Regionu
Spis treści
1. Wprowadzenie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
2. Od czego zależy sukces komercjalizacji pomysłu?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
3. Własność intelektualna i komercjalizacja – podstawowe pojęcia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
4. Zakładanie i prowadzenie działalności gospodarczej – najważniejsze informacje . . . . . . . . . . 79
5. Finanse i źródła finansowania. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
6. Organizowanie i kierowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
7. Marketing. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
8. Wizerunek firmy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
9. Tworzenie biznesplanu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
75
Innowacje Przyszłością Regionu
1. Wprowadzenie
Komercjalizacja nauki powinna być rozumiana jako komercjalizacja wyników badań naukowych, albo ściślej rzecz ujmując komercjalizacja innowacji tworzonych przez naukę. Dlaczego innowacji, a nie wszystkich wyników badań? Ponieważ komercjalizacja
dotyczy działań komercyjnych na wolnym rynku towarów i usług, którym rządzi prawo maksymalizacji korzyści ekonomicznych.
Dlatego ocena zdolności komercyjnej wyników badań odbywa się na podstawie ich predyspozycji do stawienia czoła konkurencji
na wolnym rynku i przynoszenia korzyści większych niż te osiągane za pomocą dotychczasowych rozwiązań. Taką zdolność ma
ograniczona ilość wyników badań – są nimi innowacje, czyli te odkrycia i owoce prac badawczo-rozwojowych, które zgodnie
z jedną z definicji prowadzą do zmiany podnoszącej rentowność lub zyskowność przedsięwzięć gospodarczych. Taka definicja
uwzględnia fakt, iż korzyści gospodarcze mogą przynosić wyniki badań z różnych dziedzin nauki – nie tylko tych tradycyjnie kojarzonych z innowacyjnością lub przemysłem. Innowacją o ogromnym potencjale komercyjnym może być z powodzeniem także
unikalna wiedza z zakresu nauk społecznych – np. nowatorska metoda zarządzania przedsiębiorstwem. Za tradycyjną drogę komercjalizacji technologii uznawano sprzedaż patentów, praw lub licencji. Obecnie coraz częściej model ten ustępuje modelowi,
w którym uczelnie oraz naukowcy biorą aktywny udział w procesie komercjalizacji, stając się często właścicielami lub udziałowcami przedsiębiorstw, które zajmują się komercyjnym wykorzystaniem wyników ich badań. Model ten – zakładający aktywne
działanie przedstawicieli sfery nauki w przestrzeni biznesowej – nie jest zarezerwowany tylko dla przodujących ośrodków akademickich, takich jak Stanford i Cambridge University, czy Massachusetts Institute of Technology. Z nimi związane są powstanie,
rozwój i spektakularne sukcesy tego modelu. Jednak podobna filozofia nie jest obca wielu polskim naukowcom.
W warunkach gospodarki o słabo rozwiniętej kulturze własnych prac badawczo-rozwojowych droga samodzielnej komercjalizacji jest nierzadko jedyną możliwością wdrożenia wyników badań do praktyki. Nie zawsze znajdą się bowiem przedsiębiorcy
posiadający odpowiedni potencjał do doprowadzenia odkrycia do postaci produktu. Przedsiębiorstwo odpryskowe może być
także najlepszym wyjście w sytuacji gdzie odkrycie lub produkt prac badawczo-rozwojowych nie może być skomercjalizowany
bez zaangażowania samych autorów. Może być to spowodowane jego innowacyjnością lub koniecznością udziału w komercjalizacji specjalistów z ezoteryczną wiedzą posiadaną jedynie przez samych autorów pomysłu. W takim wypadku, przedsiębiorstwo
spin-out, nawet jeśli miałoby na celu sprzedaż swoich produktów i usług tylko jednemu podmiotowi zainteresowanemu ich
wykorzystaniem lub dystrybucją, może być bardzo korzystną alternatywą dla bezpośredniej pracy dla tego podmiotu.
Od pomysłu do założenia firmy spin-off lub spin-out. Najważniejsze kroki do wykonania:
1. Pomysł i plan przedsięwzięcia;
2. Kontakt z ośrodkiem innowacji;
3. Pomoc merytoryczna i organizacyjna, Help-desk;
4. Przygotowanie biznesplanu przedsięwzięcia, ze szczególnym, uwzględnieniem jego struktury finansowej;
5. Przygotowanie prezentacji;
6. Prezentacja i jej ocena.
O czym trzeba pamiętać ? Jakie są bariery w powstawaniu firm spin-off i spin-out:
1. Źródła finansowania;
2. Transfer technologii z uczelni do firmy / spółki – uwarunkowania prawne (prawo własności intelektualnej – patenty, licencje);
3. Dostęp do nowoczesnych technologii;
4. Relacje z uczelnią – uwarunkowania organizacyjne, formalno-prawne, finansowe;
5. Kultura społeczna instytucji naukowej;
6. Czynniki psychologiczno-społeczne.
76
Innowacje Przyszłością Regionu
2. Od czego zależy sukces komercjalizacji pomysłu?
Mocny fundament
naukowy
Pomoc w biznesowej
orientacji pomysłu
Pozyskanie
finansowania
Pomoc w
komercjalizajci przez
ośrodek innowacji
Źródło: Opracowanie własne
77
Innowacje Przyszłością Regionu
3. Własność intelektualna i komercjalizacja – podstawowe pojęcia
Wynalazek
Efektem prowadzonych badań i eksperymentów naukowych może być dokonanie wynalazku – produktu lub procesu dostarczającego nowego rozwiązania problemu.
Innowacja
Jest to szerokie pojęcie obejmujące wszelkie zmiany prowadzące do ulepszenia produktu, usługi lub procesu. Wynalazek staje
się innowacją w momencie zidentyfikowania możliwości jego wdrożenia na rynku.
Patent
Patenty mają dla naukowca najistotniejsze znaczenie spośród wszystkich rodzajów praw własności przemysłowej, ponieważ
chronią wynalazki.
Wynalazek ubiegający się o patent musi spełniać warunki:
– nie może być prezentowany publicznie (np. poprzez publikację, wystąpienie) przed datą zgłoszenia do ochrony w
■■nowości
urzędzie patentowym,
■■nieoczywistości – nie jest oczywisty dla znawcy danej dziedziny,
■■możliwości przemysłowego zastosowania – może być wytwarzany (produkt) lub realizowany (proces) w sposób powtarzalny.
Ponadto ochrona nie może być przyznana m.in.: teoriom naukowym, metodom matematycznym, wytworom o charakterze
jedynie estetycznym, planom, zasadom, metodom działalności gospodarczej, przedstawieniom informacji oraz tzw. perpetuum
mobile. Ubieganie się o patent łączy się z koniecznością ujawnienia istoty rozwiązania w taki sposób, aby tylko na podstawie
przedstawionego opisu i rysunków była możliwa jego realizacja. Patent daje jego właścicielowi prawo do korzystania z wynalazku, ale co ważniejsze, także prawo do pozwalania i zakazywania innym wytwarzania, używania oraz obrotu wynalazkiem objętym
patentem. Uprawniony do patentu ma zatem wyłączność na dysponowanie prawem na danym terytorium. Wyłączność ta jest
ograniczona czasowo (do 20 lat).
Wzór użytkowy
Wzory użytkowe, nazywane często małymi wynalazkami, to nowe i użyteczne rozwiązania o charakterze technicznym dotyczące
kształtu lub budowy przedmiotów. Przykładami wzoru użytkowego są narzędzia, których uchwyty mają kształt ułatwiający trzymanie w ręku czy butelka na wodę mineralną umożliwiająca mocowanie do roweru.
Wzór przemysłowy
Wzory przemysłowe chronią indywidualne, estetyczne własności wytworu nadane mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, strukturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację. Jako wzór przemysłowy mogą być
chronione np. opakowania produktów, kształty naczyń.
Know-how
Alternatywą dla ochrony urzędowej innowacji (np. patentu), jest ochrona faktyczna. Instytucja może chronić swój know-how,
czyli nie chronione urzędowo informacje praktyczne, wynikające z doświadczenia i badań (np. receptury, sposoby wytwarzania),
będące:
■■niejawne, czyli nie upowszechnione lub łatwo dostępne, istotne, czyli ważne i użyteczne z punktu widzenia instytucji,
■■zidentyfikowane, czyli opisane w wystarczająco zrozumiały sposób, aby można było sprawdzić czy
■■spełniają kryteria niejawności i istotności.
78
Innowacje Przyszłością Regionu
Ochrona faktyczna jest korzystna w sytuacji, gdy wynalazek nie posiada zdolności do ochrony patentowej lub gdy jego publiczne
ujawnienie, które wiąże się z ochroną patentową jest niekorzystne. Ochrona know-how nie jest ograniczona czasowo.
Prawo autorskie
Jest to rodzaj praw zapewniający twórcom oraz właścicielom ochronę utworów. Utworem w rozumieniu prawa autorskiego jest
każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości,
przeznaczenia i sposobu wyrażenia, np. artykuł naukowy, prezentacja multimedialna, film, rysunek, mapa. Są one objęte ochroną od momentu ich ustalenia bez konieczności dokonywania rejestracji.
Transfer technologii
Transfer technologii jest procesem przepływu innowacji ze źródła, w którym powstały, do sektora produkcyjnego, kończącym się
ich wdrożeniem. Przedmiotem transferu może być zarówno wszelka dokumentacja oraz know-how konieczny do wykorzystania
technologii, jak i prawa przysługujące jej właścicielowi (prawa własności intelektualnej).
Transfer technologii może zachodzić pomiędzy instytucjami naukowo-badawczymi a przedsiębiorstwami, między dwoma przedsiębiorstwami lub nawet wewnątrz danej organizacji (głównie jako transfer wiedzy). Istnieje szereg form transferu technologii,
m.in.: prowadzenie badań zleconych, doradztwo, szkolenia i seminaria oraz tworzenie spółek typu spin-off, wspólne przedsięwzięcia biznesowe i sprzedaż lub odstąpienie technologii na zasadzie licencji [1].
Komercjalizacja
Komercjalizacja to sposób przekształcenia innowacyjnych pomysłów w gotowe do wejścia na rynek innowacyjne technologie,
procesy lub produkty. W przypadku naukowców jest to proces prowadzący do zasilenia rynku rozwiązaniami opartymi na wynikach prac badawczych prowadzonych na uczelni. Komercjalizacja umożliwia dostarczenie społeczeństwu nowych, użytecznych
rozwiązań.
Sprzedaż praw własności intelektualnej
Prawa własności intelektualnej mogą być przeniesione za wynagrodzeniem na inny podmiot. Przy sprzedaży praw własności
intelektualnej, podobnie jak przy sprzedaży przedmiotów materialnych, sprzedawca przekazując swoje prawo kupującemu, traci
uprawnienie do dalszego nim dysponowania. Sprzedaż może obejmować całość lub część posiadanych praw.
Licencja praw własności intelektualnej
Licencja polega na udzieleniu przez właściciela drugiej stronie upoważnienia do wkroczenia w obszar swojej wyłączności. Zgodnie z zasadą swobody umów, osoba udzielająca licencji (licencjodawca), może udzielić upoważnienia drugiej stronie (licencjobiorcy) w dowolnym zakresie zawartym w prawie, które sam posiada. Poprzez udzielenie licencji, właściciel prawa może
nadal zachować nad nim pewną kontrolę, a poprzez odpowiednie sformułowania w umowie udzielone upoważnienie może być
ograniczone czasowo, terytorialnie, lub przedmiotowo. Może dawać licencjobiorcy wyłączność, może również uprawniać go do
udzielania dalszych licencji.
Spółka typu spin-off
Spółką typu spin-off (lub spin-out) nazywa się firmę utworzoną specjalnie dla komercjalizacji wynalazku. Spółkę spin-off tworzy
właściciel praw do danego rozwiązania, często jej działowcem jest też naukowiec – twórca wynalazku.
4. Zakładanie i prowadzenie działalności gospodarczej – najważniejsze informacje
Działalnością gospodarczą według ustawy o swobodzie działalności gospodarczej – jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Natomiast przedsiębiorca to osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka
organizacyjna nie będąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną –wykonująca we własnym imieniu
działalność gospodarczą. Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich
działalności gospodarczej.
1
Marcin Ratajczak, Transfer wiedzy i technologii do sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, SGGW Warszawa, http://ekrol.sggw.waw.pl/publikacje/pdf/
zneiogz59_2006/ratajczak.pdf
79
Innowacje Przyszłością Regionu
Kolejne działania podejmowane w celu założenia działalności gospodarczej (w tym spin-off i spin-out):
1. Wybór formy działalności gospodarczej:
a. jednoosobowa działalność gospodarcza osoby fizycznej,
b. spółki osobowe: cywilna, jawna, partnerska,
c. spółki kapitałowe: spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna,
d. spółki kapitałowo – osobowe: spółka komandytowa, spółka komandytowo -akcyjna.
2. Rejestracja – wpis do ewidencji działalności gospodarczej lub Krajowego Rejestru Sądowego.
3. Uzyskanie numeru statystycznego REGON.
4. Zgłoszenie do urzędu skarbowego w zakresie uzyskania lub aktualizacji NIP, rejestracji VAT i podatku akcyzowego, a także
wyboru formy prowadzenia dokumentacji księgowej oraz sposobu opodatkowania.
5. Uzyskanie licencji, koncesji lub pozwoleń.
6. Wybór banku oraz założenie konta bankowego.
7. Zamówienie pieczęci firmowych.
8. Zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego.
9. Zgłoszenie do Państwowego Inspektora Sanitarnego.
10.Zgłoszenie do Państwowego Inspektora Pracy.
11.W określonych prawem sytuacjach także zgłoszenie do Generalnego Inspektora Informacji Finansowej i Generalnego Inspektora Ochrony Danych.
Ważnymi aspektami prowadzenia działalności gospodarczej są ponadto:
a. prowadzenie księgowości, spraw kadrowych i płacowych oraz dokumentacji firmy,
b. właściwe przechowywanie i archiwizowanie dokumentacji firmowej,
c. właściwe przygotowanie pism i zamówień handlowych,
d. przygotowanie i utrzymanie strony internetowej.
Podstawowe akty prawne:
z dnia 2 lipca 2004r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jednolity: Dz. U. 2007 nr 155 poz. 1095 z późn.
■■ustawa
zm.);
7a-7i ustawy z dnia 19.11.1999r. Prawo działalności gospodarczej, która obowiązuje do dnia 1.07.2011 r. (zm. Dz. U. z
■■art.
2009r. Nr 18, poz. 97); ustawa z dnia 15 września 2000r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037 z późn. zm.);
■■ustawa z dnia 23 kwietnia 1964r. Kodeks cywilny.
Przydatne strony internetowe:
■■Internetowy System Aktów Prawnych: http://isip.sejm.gov.pl/
■■Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej: http://www.mpips.gov.pl/
80
Innowacje Przyszłością Regionu
■■Państwowa Inspekcja Pracy: http://www.pip.gov.pl/
■■Zakład Ubezpieczeń Społecznych: http://www.zus.pl/
■■Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości: http://www.parp.gov.pl/
■■Portal Innowacji: http://www.pi.gov.pl/
5. Finanse i źródła finansowania
Obecnie funkcjonują dwa systemy opodatkowania dochodów w Polsce:
A. osoby prawne objęte są podatkiem dochodowym od osób prawnych (CIT),
B. osoby fizyczne - podatkiem dochodowym od osób fizycznych (PIT).
Inny jest też sposób korzystania z dochodu przez osoby fizyczne i osoby prawne. Osoby fizyczne mają do swobodnej dyspozycji
cały wypracowany przez siebie dochód - tylko pod warunkiem wcześniejszego jego opodatkowania. Natomiast przedsiębiorca
działający np. w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością uzyskuje go albo na zasadzie wynagrodzenia za pracę (jeśli
jednocześnie jest właścicielem i pracownikiem spółki) lub w formie dywidendy (udziału w zyskach), albo w obu formach jednocześnie.
Wydatek jest to każdy rozchód środków pieniężnych z kasy lub rachunku bankowego jednostki gospodarczej w związku z zapłatą
za określone dobra lub usługi, w związku z regulowaniem różnych zobowiązań jednostki. Istnieje tu zasada, że nie każdy wydatek
jest kosztem, ale każdy koszt wiąże się z wydatkiem (niekoniecznie w tym samym czasie co powstanie kosztu).
Wydatki dzielimy na dwie grupy:
nie stanowiące kosztów - mamy tu do czynienia z operacją pokrywania zobowiązań, których źródłem były relacje
■■wydatki
prawne (regulacja zobowiązań podatkowych, wypłata dywidendy) albo relacje czysto finansowe i kredytowe (wszelki zwrot
pieniężnych pożyczek i kredytów);
stanowiące koszty – w tym przypadku pokrywamy zobowiązania, które powstały na drodze nabywania środków do
■■wydatki
produkcji dóbr i usług, które w wyniku zużycia stanowią koszt.
Każde przedsiębiorstwo (niezależnie od tego, czy posiada osobowość prawną, czy też jej nie posiada) dokonuje wydatków związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą. Zasadniczo jednak wydatki podlegają zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodu, jeżeli:
należycie udokumentowane- w taki sposób, jak to wskazują przepisy regulujące prowadzenie podatkowej księgi przy■■zostały
chodów i rozchodów albo ksiąg rachunkowych,
poniesione - nie oznacza to, że każdy wydatek stanowiący koszt uzyskania przychodu powinien zostać faktycznie wy■■zostały
płacony kontrahentowi;
■■wystarczy, że podatnik zostanie obciążony przez kontrahenta fakturą VAT
się z przychodem - może to być zarówno przychód z działalności bieżącej, jak również przychód, którego wystąpienie
■■wiążą
podatnik przewiduje w przyszłości, a którego możliwość uzyskania obiektywnie wydaje się realna,
zostały wyłączone z kategorii kosztów uzyskania przychodów wyraźnym przepisem ustawowym- art.23 ustawy o podatku
■■nie
dochodowym od osób fizycznych lub w art.16 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.
81
Innowacje Przyszłością Regionu
Wydatki, które wiążą się ze sfinansowaniem poszczególnych składników majątku, mogą być finansowane z dwóch podstawowych źródeł:
■■kapitałów własnych,
■■kapitałów obcych.
Wewnętrznymi źródłami finansowania są zwykle środki właścicieli firmy inwestowane w działalność w momencie jej zakładania
oraz wypracowane przez firmę w trakcie jej funkcjonowania.
Finansowaniem zewnętrznym będą kapitały obce (kredyt, leasing, factoring) oraz np. nabycie udziałów prze fundusz wysokiego
ryzyka czy też dodatkowo pozyskanego wspólnika.
Podstawowe akty prawne:
■■Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jednolity: Dz. U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 z późn. zm.);
z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2000r. Nr 14, poz. 176 z
■■Ustawa
późn zm. Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jednolity: Dz. U. z 2000 r. Nr 54,
poz. 654 z późn. zm.);
■■Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 54, poz. 535 z późn. zm.).
Przydatne strony internetowe:
■■Ministerstwo Finansów: http://www.mf.gov.pl/
6. Organizowanie i kierowanie
Organizacja to system, zorientowany na realizację określonych celów, którego uporządkowane części współprzyczyniają się do
powodzenia całości, a powodzenie całości jest istotnym warunkiem powodzenia części. Z drugiej strony niewiele jest takich
celów, które można by osiągnąć nie działając w jakiejś organizacji. Stąd też mówimy, że z jednej strony, aby osiągnąć jakiś cel
potrzebna nam jest organizacja z drugiej zaś organizacja nie ma racji bytu, jeśli nie ma wyznaczonego celu.
Otoczenie organizacji stanowią wszystkie elementy zewnętrzne, wchodzące z nią w bezpośrednie lub pośrednie interakcje. Rodzaj powiązań pomiędzy organizacją a elementami zewnętrznymi pozwala rozróżnić otoczenie bliższe i otoczenie dalsze.
Obiekt gospodarczy to otwarty, dynamiczny układ społeczno-techniczny, realizujący określone cele gospodarcze. Natomiast
organizacja gospodarcza, to przedsiębiorstwo, czyli organizacja realizująca określone cele gospodarcze.
Podział strukturalny przedsiębiorstwa obejmuje:
1. System zarządzania, czyli zbiór działań wykonywanych w obrębie funkcji zarządzania (planowanie, organizowanie, zatrudnianie, przewodzenie, kontrolowanie).
2. System informacyjny, czyli przepływy informacji w ramach organizacji. Obejmuje on wszystkie elementy związane z przekazywaniem informacji, czyli: źródła powstawania wiadomości, ich przepływy i sposoby przesyłania, punkty ich gromadzenia
oraz procesy przekształcania.
Ze względu na swoją specyfikę, system zarządzania jest ściśle powiązany z systemem informacyjnym. Niemożliwe jest bowiem
zarządzanie organizacją (przedsiębiorstwem) bez przepływu informacji. Podsumowując organizacja to dwie lub więcej osób
współpracujących w ramach określonej struktury, po to, aby osiągnąć wspólny cel lub zbiór celów.
Kierowanie- jest to sztuka realizowania zadań za pośrednictwem innych ludzi. To dążenie do osiągnięcia konkretnych celów dzięki współpracy z innymi członkami organizacji Kierowanie to proces , w którym można wyróżnić pięć podstawowych elementów:
1. Planowanie – to proces w którym kierownicy opracowują cele i działania mające doprowadzić do osiągnięcia tych celów.
Cele i działania są zazwyczaj wynikiem uprzednich analiz i wynikają z przyjętej metody czy też planu. Dzięki planowaniu dzia82
Innowacje Przyszłością Regionu
łania opierają się na jakiejś logice, planie, metodzie.
2. Organizowanie - to proces polegający na zabezpieczaniu i odpowiednim przydzielaniu zasobów tak, aby możliwe było jak
najskuteczniejsze osiągnięcie założonych celów organizacji. Kierownicy organizują i koordynują proces realizacji celów. Mają
oni w swej dyspozycji wszelkie środki i zasoby konieczne do osiągnięcia celu.
3. Przewodzenie – to proces w którym kierownicy kierują poczynaniami swych podwładnych, wpływają na nich. Również jednak muszą oni stworzyć odpowiednie warunki do pracy (organizowanie) i wytworzyć sprzyjającą osiąganiu pożądanych wyników atmosferę w przedsiębiorstwie.
4. Zatrudnianie obejmuje: politykę kadrową, gospodarowanie zasobami, zarządzanie procesami pracy, kierowanie personelem,
analizę potrzeb i posiadanych zasobów kadrowych, planowanie zapotrzebowania na pracowników, strukturę wymagań i
metody wartościowania pracy.
5. Kontrolowanie – to proces, dzięki któremu kierownik może upewnić się, że działania rzeczywiście zmierzają do realizacji
określonych celów. To zapewnienie, że proces realizacji celów zmierza w założonym kierunku. Z procesu kontrolowania wynikać powinien proces korygowania działań.
Struktura organizacyjna to zbiór różnych elementów organizacji, czyli pojedynczych stanowisk pracy, komórek organizacyjnych i
jednostek organizacyjnych oraz powiązań miedzy nimi. Struktura organizacyjna jest rezultatem:
■■Podziału pracy (zadań) między uczestników organizacji;
■■Podziału władzy w organizacji, tzn. uprawnień do decydowania i kontroli;
■■Koordynacji i integracji elementów i działań w całości, która jest nieodłączną „drugą stroną” wymienionych podziałów.
Proces projektowania struktury powinien przebiegać następująco:
■■Ustalenie celu głównego, celów uzupełniających (funkcji).
stanowisk pracy – określenie wstępne zakresu obowiązków poszczególnych osób pracujących w organizacji
■■Projektowanie
oraz określenie zakresu pożądanej specjalizacji.
stanowisk organizacyjnych w stanowiska funkcjonale – łączenie określonych stanowisk pracy w pewien logiczny
■■Grupowanie
układ.
stosunków podporządkowania między różnymi stanowiskami – chodzi tutaj o określenie liczby osób podlegających
■■Ustalenie
jednemu menedżerowi (rozpiętość kierownictwa) a więc szukanie odpowiedzi na pytanie: czy organizacje powinny być wysmukłe, czy spłaszczone.
graficzny struktury organizacyjnej – poszczególne stanowiska oraz zależności podporządkowania hierarchiczno - funk■■Opis
cjonalnego należy przedstawić graficznie – schemat organizacyjny.
■■Proces formalizacji – określenie w formie pisemnej zakresów zadań i odpowiedzialności.
7. Marketing
Marketing to działania gospodarcze dotyczące sprzedaży, dystrybucji, reklamy, planowania produkcji, badań rynku. Marketing
obejmuje:
■■określanie potrzeb klientów
■■kształtowanie produktu z punktu widzenia potrzeb nabywców,
■■tworzenie i utrzymywanie popytu, ustalanie polityki rynkowej,
■■finansowanie i kredytowanie obrotu
■■działania związane z fizycznym ruchem towarów.
83
Innowacje Przyszłością Regionu
Celem marketingu jest rozpoznanie zmian zachodzących na rynku, przewidywanie działań konkurencji oraz poznanie potrzeb
i pragnień konsumentów po to, aby z kolei efektywnie przygotować ofertę, jej promocję i sprzedaż a w rezultacie osiągnąć cel
strategiczny oraz satysfakcję konsumentów.
Marketing obejmuje swym zasięgiem wszystkie poziomy działalności firmy oraz przenika przez wszystkie jego systemy. Aby możliwe stało się jego współdziałanie z różnymi komórkami struktury firmy, marketing musi spełniać różnorodne funkcje:
przygotowawcze obejmujące gromadzenie informacji rynkowej, badania rynku, planowanie produktu i programu
■■Funkcje
asortymentowego, kalkulację i stanowienie cen, organizowanie systemu dystrybucji, planowanie działań promocyjnych, oraz
kontrolę i analizę wyników marketingu.
wykonawcze czyli reklamę, aktywizację sprzedaży, bezpośrednią obsługę klientów (informacje, negocjacje, zawie■■Funkcje
ranie umów, sprzedaż, wynajem, reklamacje klientów), ekspedycję towarów, transport i spedycję, gospodarkę zapasami
wyrobów gotowych, obsługę serwisową, fakturowanie i kontrolę realizacji umów.
wspomagające obejmujące finansowanie (kredytowanie dystrybutorów, sprzedaży ratalnej, leasingu itp.), partycy■■Funkcje
pację w ryzyku i ubezpieczanie od jego skutków.
■■Istotną rolę odgrywa również komunikacja marketingowa, która jest procesem przekazywania informacji innym podmiotom.
Z kolei e-marketing obejmuje wiele rozwiązań wykorzystywanych przez przedsiębiorstwa mające na celu przedstawienie swojego profilu w Internecie. Stosowanie działań marketingowych w Internecie jest istotną składową budowania marki i utrzymywania kontaktu z klientem.
8. Wizerunek firmy
Tworzenie wizerunku firmy to budowanie i promowanie dobrych stosunków między przedsiębiorstwem i różnymi uczestnikami
środowiska zewnętrznego oraz zabieganie o korzystną ocenę ze strony mediów.
Istotną rolę w tworzeniu wizerunku firmy odgrywa identyfikacja wizualna, czyli całość symboliki stosowanej przez firmę. Inaczej
ujmując jest to wszystko to, po czym można „na zewnątrz” rozpoznać konkretną firmę. Najważniejszymi elementami są:
■■nazwa firmy;
■■symbol firmy (znak i logotyp firmowy);
■■kolory firmowe, symbole dekoracyjne, typografie dekoracyjne;
■■druki firmowe i materiały drukowane dla celów public relations: papier, koperty,
■■dokumenty i inne;
■■identyfikatory pracowników;
■■stemple; materiały reklamowe; środki transportu (samochody ciężarowe, osobowe);
■■ubiór pracowników,
■■wystrój stoisk targowych;
■■aranżacja wnętrz siedziby firmy oraz wygląd otoczenia;
■■tablice i tabliczki informacyjne, szyldy reklamowe;
■■opakowania.
84
Innowacje Przyszłością Regionu
Należy pamiętać, że prace nad całościowym wizerunkiem firmy sprowadzają się do czterech etapów:
1. wybór nazwy firmy.
2. opracowanie logo i innych czynników biorących udział w kształtowaniu wizerunku np. kolorystyka firmowa.
3. opracowanie Podstawowej Księgi Znaku lub Corporate Identity (CI) [2] - działanie często pomijane z powodu dodatkowego
kosztu i braku świadomości, że jest to działanie niezbędne. Tworzenie systemu identyfikacji wizualnej obejmuje kolejno:
opracowanie systemu identyfikacji wizualnej, wdrożenie systemu zgodnie z ustalonym uprzednio harmonogramem; proces
taki trwa zwykle od kilku miesięcy do kilku lat, wydruk materiałów, nadzór nad wdrażaniem – weryfikacja przebiegu prac z
księgą CI.
4. branding, czyli system budowy świadomości marki na rynku (zarządzanie wartością marki).
Istotny wpływ na wizerunek firmy mają także określone atrybuty funkcjonalne i emocjonalne firmy oddziaływujące w szczególności na nabywców Do atrybutów funkcjonalnych należą: zasoby kapitałowe, technologie, kanały dystrybucji, lokalizacja.
Do atrybutów emocjonalnych należą: wytwarzana atmosfera, możliwość kreacji osobowości klienta, stwarzanie okazji potwierdzenia statusu społecznego nabywcy, szansa wykonywania interesującej pracy, zaufanie itp. Na tworzenie marki składają się:
wizerunek, pozycja w głowie konsumenta oraz komunikacja marketingowa.
Przydatne strony internetowe:
wortal poświęcony strategicznym i marketingowym
■■Specjalistyczny
http://www.crm.pl/
■■Marketing w Praktyce: http://www.marketing.org.pl/
■■Marketing internetowy: http://www.sprawnymarketing.pl/
■■Magazyn innowacji marketingowych: http://www.modernmarketing.pl/
aspektom zarządzania relacjami z klientem:
9. Tworzenie biznesplanu
Biznes plan jest doskonałym narzędziem planowania biznesu. Szczególnie dla mniejszych przedsiębiorstw jest często pierwszą
i jedyną przymiarką do planowania strategicznego. Pomaga ominąć wiele pułapek i błędów. Przygotowany Biznes plan jest
wzorcem, z którym możemy następnie porównywać realizację zaplanowanych przedsięwzięć. W miarę upływu czasu możemy
obserwować odchylenia od początkowo założonego harmonogramu czy budżetu, znajdować ich przyczyny i odpowiednio reagować. Tak rozumiany Biznes plan jest również świetną podstawą do tworzenia kolejnych strategicznych planów. Celem Biznes
planu jest także pozyskanie źródeł finansowania, gdyż jest on niezbędnym załącznikiem do wszelkich wniosków kredytowych,
wniosków o granty czy dotacje oraz negocjacji z potencjalnymi inwestorami.
Problem stworzenia dobrego Biznes planu polega na tym, że z jednej strony Biznes plan pisany jest jako narzędzie do sprzedaży
(pozyskania środków), z drugiej jednak ma przedstawiać rzeczowy obiektywny obraz przedsiębiorstwa. Pisząc Biznes plan należy
mieć na uwadze to, czego w nim będzie szukał odbiorca, do którego Biznes plan jest skierowany. Struktura biznes planu (projekt
działalności) firmy spin off / spin out powinna zawierać:
1. Informacje o przedsiębiorcy, przedstawiające stan obecny naszego przedsiębiorstwa, w tym: forma prawna, data rozpoczęcia działalności, NIP, REGON, struktura i charakterystyka udziałowców.
2. Opis planowanego przedsięwzięcia. Z reguły naszym przedsięwzięciem jest wprowadzenie nowego produktu lub usługi, lub
pozyskanie nowych rynków. Należy pamiętać, że produktem nazywamy każdy obiekt rynkowej wymiany, albo wszystko co
można oferować na rynku. Produktem może być dobro materialne, usługa miejsce organizacja, idea . Produkt powinien zapewniać nabywcom określone korzyści, tzn. powinien posiadać zdolność do zaspokajania określonych potrzeb klienta. Zgodnie z różnymi rodzajami kryteriów produkty mogą być np. trwałe lub nietrwałe, konsumpcyjne lub przemysłowe. Wszystkie
produkty wytwarzane i sprzedawane z myślą o zaspokajaniu potrzeb konsumenta mają zawsze określony – krótszy lub dłuższy – cykl życia na rynku. Obejmuje on okres od wejścia produktu na rynek do momentu jego wycofania z rynku. Długość i
przebieg cyklu zależy od wielu czynników, głównie od:
2
Księga standardów CI – opis zasad i procedur stosowania elementów tożsamości wizualnej firmy (wzory, rysunki, instrukcje ich wykonania i zastosowania). Podstawowa
Księga Znaku - instrukcja posługiwania się logo oraz innymi wszystkimi elementami tożsamości wizualnej.
85
Innowacje Przyszłością Regionu
■■rodzaju produktu, możliwości jego różnicowania i nadawania mu odmiennej charakterystyki,
■■podatności na zmiany koniunkturalne (mody),
zaspokajanych przez produkt potrzeb konsumentów i tempa ich zmian, postępu technicznego i technologicznego
■■rodzaju
w sferze wytwarzania, struktury podmiotów działających na rynku.
Etapy rozwoju nowego produktu:
i kreowanie pomysłów i idei nowych produktów – gromadzi się wiele pomysłów różnymi metodami. Ważnym
■■poszukiwanie
źródłem nowych pomysłów i idei są konsumenci, przeglądy i wydawnictwa, informacje o uzyskanych patentach , dobra i
usługi oferowane przez konkurentów, a także własne laboratoria badawczo-rozwojowe firmy.
pomysłów i ich wstępna ocena – należy nie tylko wybrać pomysł najlepszy, ale również zmierzyć zdolności firmy, czy
■■selekcja
jest ona w stanie wyprodukować nowy produkt.
i testowanie nowych koncepcji (krystalizacja koncepcji i testowanie klientów). Producent chcąc wiedzieć jak
■■opracowanie
będzie akceptowany nowy produkt, czy zadowoli potrzeby nabywców testuje go poprzez np. mapę percepcji produktów,
profil semantyczny produktu.
analiza projektu (analiza kosztów i zysków) podstawą wyjściową analizy jest badanie rynku branżowego, czy
■■ekonomiczna
rynku danej dziedziny produktu.
weryfikacja produktu – w fazie tej pojawiają się prototypy produktu i produkcje w skali laboratoryjnej. Zmierza to
■■techniczna
do tego, aby przygotować produkcję nowego wyrobu pod wzglądem technicznym.
rynków – rodzaje: konwencjonalne, niekonwencjonalne. Przedmiotem testów rynkowych jest nie tylko sam pro■■testowanie
dukt, lecz także pozostałe elementy marketingu-mix . Test spełnia zazwyczaj podwójną rolę : pozwala wypróbować różne
warianty produktu, ceny, promocji i stwarza przesłankę dla prognozowania i planowania sprzedaży. Komercjalizacja – jest
finalną formą wprowadzenia produktu na rynek.
3. Plan Marketingowy składający się z dwóch następujących części:
marketingowej – oceny sytuacji na rynku, na którym przedsiębiorstwo chce działać. Analiza ryn■■Analizy
ku to: suma czynności zmierzających do jak najlepszego poznania zjawisk i procesów rynkowych; nieodłącz-
ny element podejmowania decyzji o charakterze strategicznym i operatywnym w procesie zarządzania firmą.
Przedmiot badań marketingowych – analizy rynku to:
a. warunki działania przedsiębiorstwa,
b. instrumenty oddziaływania przedsiębiorstwa na rynek,
c. rezultaty działania przedsiębiorstwa.
Analizy otoczenia są procesem monitorowania otoczenia organizacji w celu zidentyfikowania istniejących i przyszłych
szans i zagrożeń, które mogą mieć wpływ na zdolność organizacji do osiągania swoich celów. Powszechnie uznany jest
podział otoczenia przedsiębiorstwa na makrootoczenie (otoczenie dalsze) oraz otoczenie konkurencyjne, inaczej przemysłowe lub sektorowe (otoczenie bliższe).
marketingowej – przygotowanej na podstawie wniosków wyciągniętych z analizy, w której opisujemy jak zamie■■Strategii
rzamy zdobyć oszacowany powyżej docelowy udział w rynku.
4. Analizę Finansową, w której trzeba przedstawić solidne dane finansowe oparte na racjonalnych szacunkach oraz przeprowadzić analizę opłacalności przedsięwzięcia.
5. Plan organizacyjny opisujący jak zamierza się zrealizować przedsięwzięcie. Szczegółowe informacje może zawierać harmonogram dodany do Biznes planu w formie załącznika.
6. Wnioski końcowe, w których należy pokazać realne szanse na powodzenie pomysłu.
86
Innowacje Przyszłością Regionu
7. Analizę SWOT, czyli mocne i słabe strony oraz szanse i zagrożenia.
Przydatne strony internetowe:
■■Ministerstwo Rozwoju Regionalnego: http://www.mrr.gov.pl/
■■Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka: http://www.poig.gov.pl/
■■Portal Funduszy Europejskich: http://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/
■■Portal Funduszy Unijnych dla firm: http://www.konkurencyjnosc.gov.pl/
■■Portal Europejskiego Funduszu Społecznego: http://www.efs.gov.pl/
■■Ministerstwo Gospodarki: http://www.mg.gov.pl/
■■Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości: http://www.parp.gov.pl/
■■Krajowy Fundusz Kapitałowy S.A.: http://www.kfk.org.pl/
■■Portal Dotacje UE: http://www.dotacjeue.org.pl/
■■Portal o źródłach finansowania z UE: http://www.funduszeonline.pl/
■■Narodowe Centrum Badań i Rozwoju: http://www.ncbir.pl/
■■Portal Nauka i Gospodarka: http://www.naukaigospodarka.pl/
■■Polska Sieć Aniołów Biznesu: http://www.polban.pl/
87