ŹRÓDŁA INFORMACJI O STANIE ZDROWIA POPULACJI

ŹRÓDŁA INFORMACJI O STANIE ZDROWIA POPULACJI

Metody oceny i monitorowania
stanu zdrowia populacji. Ocena
potrzeb zdrowotnych.
ZDROWIE TO DOBROSTAN FIZYCZNY, UMYSŁOWY I
SPOŁECZNY
/ definicja wg WHO, 1948 /
• Uwarunkowania
genetyczne
• Uwarunkowania
środowiskowe
• Własne zachowania i
poprzednie
doświadczenia
?
ZDROWIE TO DOBROSTAN FIZYCZNY, UMYSŁOWY I
SPOŁECZNY
/ definicja wg WHO, 1948 /
Bezrobocie i stres
Degradacja
środowiska
Brak
aktywności
fizycznej
Warunki
materialne
Zaniedbania
lecznicze i
opiekuńcze
Nałogi
Deficyt w
służbie
zdrowia
Złe
odżywiani
e
?
Czynniki genetyczne I
1.
Przyczyna
zdrowia
Dobry stan zdrowia
choroba
Zły stan
Czynniki środowiskowe (łącznie ze stylem życia)
2. Historia naturalna
ZMIANY
Wyzdrowienie
3. Opis stanu zdrowia populacji
DOBRY STAN
ZDROWIA
ZŁY STAN
ZDROWIA
Promocja zdrowia
Działania prewencyjne
4. Ocena działań interwencyjnych
Placówki publicznej służby
Dobry stan zdrowia
zdrowia
.
WHO 92315
Proporcja osób ze złym
stanem zdrowia, zmiany
w czasie, zmiany z wiekiem itd.
Czas
Leczenie Opieka medyczna
Zły stan
zdrowia
Źródła informacji o stanie zdrowia
populacji
• Źródła pierwotne (bezpośrednie)
•
•
•
Metoda reprezentatywna
Metoda wybranej grupy ludności
Badania skryningowe
• Źródła wtórne ( pośrednie )
•
•
•
•
dane demograficzne
dane o chorobach
informacje o czynnikach geograficznych, geologicznych itd.
Inne: budownictwo, konsumpcja, dochód ludności, zatrudnienie
?
13
Epidemiologi
Czemu służy ocena stanu zdrowia?
* Stanowi podstawę dla racjonalnego planowania opieki
zdrowotnej – służy określaniu potrzeb zdrowotnych populacji
* Dostarcza informacji o wpływie środowiska pracy/zamieszkania
na stan zdrowia – szacowanie indywidualnego ryzyka
zachorowania – określa potrzeby interwencji
* Pozwala na ocenę skuteczności działań profilaktycznych
ukierunkowanych na zapobieganie szkodliwym skutkom narażenia
na czynniki środowiska pracy/zamieszkania
* Umożliwia ocenę efektywności swoistych metod i środków
zapobiegawczych i leczniczych
* Pomaga poznać szeroko rozumianą historię naturalną chorób
Źródła informacji o stanie zdrowia populacji
• Cel badania –
•
•
•
badanie stanu zdrowia populacji i jego dynamiki,
badanie związków pomiędzy chorobą a narażeniem (ekspozycją)
na czynniki zagrożenia,
badanie związków pomiędzy chorobą i jej komplikacjami a
stosowanymi metodami leczenia,
określenie efektywności, kosztów metod leczenia,
badanie skutków występowania choroby,
opracowanie wytycznych do strategii zwalczania chorób,
monitorowanie skuteczności strategii ochrony zdrowia,
określenie efektywności kosztów strategii ochrony zdrowia
?
Źródła informacji o stanie zdrowia
populacji
• Cel badania - podstawa wyznaczania, priorytetów zdrowotnych i zdrowia,
•
określenie efektywności kosztów strategii ochrony zdrowia.
• Dostępność danych
•
f
?
14
Epidemiologia
Pozytywne mierniki zdrowia
Cechy budowy fizycznej ciała np.:
- ciężar ciała,
- grubość tkanki tłuszczowej
Cechy czynności ciała np.:
- pojemność życiowa płuc
- próby wydolności układu krążenia
Cechy składu tkanek i płynów ustrojowych np.:
- morfologia krwi
- próby wydolności układu krążenia
Epidemiologi
Negatywne mierniki zdrowia
(świadczące o braku zdrowia)
miary występowania chorób
miary występowania zgonów
miary dotyczące inwalidztwa
Demografia
www.prb.org
www.gus.gov.pl
Demografia
• Istotne cechy struktury ludności
•
■ Liczebność populacji
•
■ Wiek w populacji
•
■ Płeć populacji
•
■ Stan cywilny w populacji
•
■ Migracje w populacji
•
■ Wpływ urbanizacji na populację
•
■ Urodzenia w populacji
Piramidy demograficzne
wg Haupt i Kane 1991
Progresywna Kenia
Regresywna –
USA
Stacjonarna Dania
Struktura wg wieku i płci - Polska
Stan na dzień
31.12.2006 r.
wg danych GUS
Demografia
• Istotne cechy struktury ludności
•
● Umieralność w populacji – jest to liczba zgonów
zaistniałych w badanej populacji w danym czasie
•
• Zapadalność – jest to liczba nowych przypadków choroby
zaistniałych w analizowanym czasie
•
• Chorobowość – jest to liczba osób chorych w badanym
okresie
•
• Śmiertelność – odsetek zgonów na ściśle określoną chorobę
spośród ogólnej liczby chorych na tę chorobę
Przyrost naturalny, przeciętne dalsze trwanie
życia
• Współczynnik przyrostu naturalnego
(Urodzenia żywe - zgony) x k(=1000)
Liczba ludności
• Przeciętne dalsze trwanie życia
• HALE /Healthy Life Expectancy/ - przeciętne
dalsze trwanie życia w zdrowiu
PDTŻ wg regionu
Polska 2009 rok
K 79,6 lat
M 70,9 lat
Life Expectancy at Birth, in Years
82
80
77
76
72
65
67
75
65
49
Africa
Asia
Latin America
and the
Caribbean
2000-2005
More Developed
Regions
2045-2050
Source: United Nations, World Population Prospects: The 2004 Revision (medium scenario), 2005.
World
% ludności >65 roku życia
wg WHO,2003
12000
10000
8000
Mężczyźni
6000
Kobiety
4000
2000
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
0
1995
liczba osób w wieku 65 i więcej lat
Feminizacja starszych grup wiekowych –
Dąbrowa Górnicza
Kowalska 2007
% populacji w wieku 0-14 lat
wg WHO, 2003
% urodzeń dzieci przez matki
<20 r.ż.
wg WHO, 2003
% urodzeń dzieci przez matki
>35 r.ż.
wg WHO, 2003
Kobiety w wieku rozrodczym i płodność
Świat
3
6
2,0
2
2,0
Billions
1,8
4
3
1,3
0,9
1
2
0,6
1
0
0
1950-1955 1970-1975 1990-1995 2010-2015 2030-2035 2045-2050
Women 15 to 49
Average number of children per woman
Source: United Nations, World Population Prospects: The 2004 Revision (medium scenario), 2005.
Children per woman
5
Liczba aborcji na 1000 urodzeń żywych
wg WHO, 2003
Choroby niezakaźne
• Kryterium największej umieralności
chuk
chn
• Kryterium największych kosztów społecznych
( długość trwania choroby, koszty leczenia i
opieki, niepełnosprawność lub zgon)
Kryterium największej umieralności
• Umieralność (ogólna i specyficzna)
• Śmiertelność – odsetek zgonów z powodu danej
choroby spośród ogólnej liczby chorych na tę
chorobę
• Umieralność proporcjonalna – struktura zgonów,
odsetek zgonów z powodu danej choroby spośród
ogólnej liczby zgonów
W analizach umieralności stosowane są różne mierniki.
Podstawowym jest ogólny, rzeczywisty współczynnik zgonów (umieralność) odnoszący się do ogółu zgonów w danym okresie, do liczby ludności
narażonej na ryzyko zgonu w tym okresie.
Specyficzne współczynniki będą uwzględniały wybrane szczegółowe grupy
wieku i rozpoznań. Rozpoznania mogą być grupowane tak, by pokazywać
skutki działania konkretnego czynnika sprawczego, na przykład palenia tytoniu
czy nadmiernego picia alkoholu.
Kryterium największej umieralności
Rzeczywiste współczynniki zgonów, a nawet bezwzględna liczba zgonów z
powodu określonej przyczyny, mogą być także użytecznymi wskaźnikami
zapotrzebowania na konkretne usługi ochrony zdrowia.
Wadą ogólnego rzeczywistego współczynnika zgonów jako miernika stanu
zdrowia populacji jest to, że zależy on zarówno od natężenia umieralności
w poszczególnych grupach wieku ludności jak też od struktury wieku tej
ludności. W przypadku populacji, gdzie znaczną część stanowią ludzie
starzy, ogólny współczynnik będzie wyższy niż w populacji, gdzie
odsetek ludzi starszych jest mniejszy, chociaż poziom umieralności w
poszczególnych grupach wieku będzie w obu populacjach identyczny.
Powszechnie stosowanym przezwyciężeniem tego problemu przy
porównaniach umieralności w różnych populacjach jest posługiwanie się
współczynnikami standaryzowanymi wg wieku, a więc wolnymi od zakłóceń
spowodowanych niejednakowymi strukturami wieku w porównywalnych
populacjach.
Szczególne znaczenie w ocenie sytuacji zdrowotnej populacji, a także poziomu
kultury zdrowotnej, standardu życia społeczno-ekonomicznego, rozwoju
cywilizacyjnego społeczeństw ma współczynnik umieralności niemowląt.
Współczynnik umieralności niemowląt odnosi się do liczby dzieci zmarłych
przed ukończeniem pierwszego roku życia w ciągu roku w stosunku do liczby
żywych urodzeń w tym roku.
Międzynarodowa Statystyczna
Klasyfikacja Chorób
i Problemów Zdrowotnych
• Rewizja Dziesiąta
ICD-10
ICD
• Kategorie 3-znakowe
• 21 kategorii głównych w oparciu o wybór choroby
zasadniczej i chorób współistniejących
• Choroba zasadnicza – stan, który po
przeprowadzeniu właściwej diagnostyki uznano za
odpowiedzialny za przyjęcie pacjenta do szpitala lub
innej placówki opieki zdrowotnej
Version 2007
www.who.int – HFA Database
WSPÓŁCZYNNIK
Jest liczbą względną mianowaną,
tzn. określającą częstość zdarzeń różnoimiennych,
np. liczbę chorych w stosunku do ogółu ludności
liczba zdarzeń
xK
liczba osób narażonych
WSKAŹNIK
Jest liczbą względną mianowaną, informującą
o względnym udziale części zdarzeń jednoimiennych
w ich całości (np. liczba zgonów z powodu chorób
układu krążenia w stosunku do ogółu zgonów).
Główne przyczyny zgonu w zależności od
wieku
wg WHO,2003
Zgony z powodu
chorób układu krążenia (I00-I99)
wg 2100.org/odyssey02demo.html
Zgony z powodu
chorób układu krążenia (I00-I99)
Grynkiewicz 2007
800
n/100 000
700
600
BLR
500
LIT
st-UE
400
CZE
300
POL
200
SLO
100
0
1995
2000
2005
Zgony z powodu chuk w Polsce
i woj. śląskim (I00-I99) Kowalska 2007
C horoby układu krąż enia
n/1 0 0 0 0 0 ludnoś c i
520,0
500,0
480,0
P ols ka
460,0
440,0
woj. ś ląs kie
420,0
Dąbrowa
Górnicza
400,0
380,0
2002
2003
2004
2005
Zgony z powodu nowotworów
(C00-D48) wg 2100.org/odyssey02demo.html
Zgony z powodu chorób nowotworowych
(C00-D48)
Kowalska 2007
Nowotwory
n/1 0 0 0 0 0 ludnoś c i
280,0
270,0
260,0
P ols ka
250,0
240,0
woj. ś ląs kie
230,0
Dąbrowa
Górnicza
220,0
210,0
2002
2003
2004
2005
Zgony z powodu nowotworów złośliwych
(C00-C97)
Grynkiewicz 2007
300
250
n/100 000
BLR
200
LIT
st-UE
150
CZE
POL
100
SLO
50
0
1995
2000
2005
Zgony z powodu zewnętrznej przyczyny
zachorowania i zgonu, w tym zatrucia
(V01-Y98)
wg WHO, 2003
Zewnętrzne przyczyny zachorowania lub
zgonu (V01-Y98)
Grynkiewicz 2007
200
n/100 000
180
160
BLR
140
120
LIT
st-UE
100
80
CZE
POL
60
40
SLO
20
0
1995
2000
2005
Zewnętrzne przyczyny zachorowania lub
zgonu (V01-Y98)
Kowalska 2007
n/1 0 0 0 0 0 ludnoś c i
Zewn. prz yc z yny z ac horowań
100,0
80,0
P ols ka
60,0
woj. ś ląs kie
40,0
Dąbrowa
Górnicza
20,0
0,0
2002
2003
2004
2005
Zgony z powodu chorób układu
oddechowego (J00-J99)
wg WHO, 2003
Zgony z powodu chorób układu
oddechowego (J00-J99)
Grynkiewicz 2007
80
n/100 000
70
60
BLR
50
LIT
st-UE
40
CZE
30
POL
20
SLO
10
0
1995
2000
2005
Odsetek zgonów z powodu chuo wśród
wszystkich zgonów
Kowalska 2007
% z g onów z powodu c horób układu odec howeg o
6
5,5
5
P ols ka
4,5
woj. Ś ląs kie
4
3,5
2002
2003
2004
2005
Dąbrowa
G órnic z a
Umieralność niemowląt
• Umieralność wczesna – liczba zgonów niemowląt w
wieku 6-27 dni w populacji żywo urodzonych w danym
roku /na tysiąc/
• Umieralność późna – liczba zgonów niemowląt w wieku
28 dni-11miesięcy w populacji żywo uro-dzonych w
danym roku /na tysiąc/
• Umieralność okołoporodowa – liczba urodzeń martwych
i zgonów niemowląt w wieku 0-6 dni spośród wszystkich
porodów w danym roku /na tysiąc/
• Współczynnik martwo urodzonych – liczba uro-dzeń
martwych spośród wszystkich porodów w danym roku
/na tysiąc/
Umieralność niemowląt
wg WHO,2003
Umieralność niemowląt w 2000 r. /zgony na
1000 żywo urodzonych/ wg danych GUS 2002r.
RPA
59,2
Chiny
41,4
Meksyk
31
Turcja
36,6
Ukraina
11,9
Polska
8,1
Rep.Czes
4,1
Niem cy
4,4
Norw egia
3,8
Japonia
3,2
Szw ecja
3
0
10
20
30
40
50
zgony niem ow ląt na 1000 żyw o urodzonych
60
70
Umieralność niemowląt
w woj. śląskim wg danych ŚCZP
60
zgony na 1000 żywo urodzonych
50
48,2
40
34,5
30
22,4
20
18,3
10
0
1955
10
1960
1965
1970
1975
1980
1985
1990
1995
12,4
9
2000
2005
Standaryzowane mierniki stanu
zdrowia
• Standaryzowane współczynniki zapadal-ności,
umieralności lub śmiertelności są przydatne w
analizach porównawczych
• Są niezależne od struktury badanej populacji
tj. od płci, wieku, zawodu czy miejsca
zamieszkania
• Najczęściej standaryzację prowadzi się metodą
bezpośrednią, czyli z udziałem surowych
szczegółowych współczynników
250
200
150
100
50
0
1994r.
1996r.
1998r.
2000r.
2002r.
Lata
Bytom
Standaryzowane dla wieku
współczynniki
hospitalizacji
Surowe
współczynniki
hospitalizacji
Standaryzowane współczynniki hospitalizacji
z powodu nowotworów
Zejda 2005
Katowice
250
200
150
100
50
0
1994r.
1996r.
1998r.
Bytom
Katowice
2000r.
2002r.
Standaryzowane według wieku i niestandaryzowane (surowe)
współczynniki umieralności na 100 000 ludności z powodu chorób
układu krążenia w wybranych krajach w 1980 r /dane wg WHO 1987
r./
Kraj
Wartość surowa
współczynnika
umieralności
Standaryzowany
względem wieku
współczynnik
umieralności
Współczynniki szczegółowe
według wieku
45 –54 lat
55 – 64 lat
Finlandia
491
277
204
631
Francja
368
164
97
266
Japonia
247
154
95
227
Egipt
192
299
301
790
95
163
132
327
Meksyk
Kryterium największych kosztów
• Klasyczne mierniki stanu zdrowia – umieralność,
śmiertelność, zapadalność, chorobowość
• Syntetyczne mierniki stanu zdrowia
DALY /Disability Adjusted Life Years/ lata życia skorygowane niesprawnością
QALY /Quality Adjusted Life Years/ lata życia skorygowane jakością
DALE /Disability Adjusted Life Expectancy/ oczekiwana długość życia skorygowana
niesprawnością
PYLL /Potential Years of Life Lost/ potencjalne utracone lata życia
PEYLL /Period Expected Years of Life Lost/ okres utraconych oczekiwanych lat życia
HALE /Healthy Life Expectancy/ przewidywana liczba lat w zdrowiu
Global Burden of Disease
www.who.int
Lata życia skorygowane niesprawnością - suma
utraconych lat życia oraz lat przeżytych z
niesprawnością na świecie
Lata życia skorygowane niesprawnością - suma
utraconych lat życia oraz lat przeżytych z
niesprawnością w Europie
Syntetyczne mierniki stanu zdrowia
• ­ średnie dalsze trwanie życia w dobrym zdrowiu (HALE) oraz,
• ­ utracone potencjalne lata życia przeżytego w dobrym zdrowiu (DALY).
• Tworzenie tych mierników nie jest proste, gdyż oprócz danych o
umieralności wg wieku i przyczyn, konieczne są także dane
epidemiologiczne o rozpowszechnieniu chorób oraz ocena wartości jaką
nadaje się różnym formom braku pełnego zdrowia w odniesieniu do
pełnego dobrostanu, aż do całkowitego wyczerpania się zdrowia (zgonu)
np. obserwacje chorobowości, niepełnosprawność, inwalidztwo,
subiektywna ocena stanu zdrowia.
Syntetyczne mierniki stanu zdrowia
• HALE (średnie dalsze trwanie życia w dobrym
zdrowiu) jest rozwinięciem wskaźnika
przeciętne dalsze trwanie życia uwzględnia
fakt, że część życia będzie przeżyta w
niepełnym zdrowia i te lata są jak gdyby latami
niepełnymi a wielkość ubytku każdego roku
zależy od niedoboru zdrowia.
‘HALE’ dla noworodków
wg WHO
Różnica pomiędzy ‘HALE’ kobiet i mężczyzn
w wieku lat
Z danych Światowej Organizacji Zdrowia wiadomo, iż
najlepsze współczynniki stanu zdrowia HALE mają
mieszkańcy Japonii – 74,5 lat (71,9 dla mężczyzn i 77,2
dla kobiet).
Dla ludności Polski współczynnik ten szacowany jest
66,2 (62,3 dla mężczyzn i 70,1 dla kobiet). Utracone
potencjalne lata życia przeżytego w dobrym zdrowiu
(DALY) jest rozwinięciem utraconych potencjalnych lat
życia.
Współczynnik ten uwzględniać ma fakt, że oprócz
przedwczesnej śmierci część przeżytych lat życia jest
utracona w wyniku tego, że były one przeżyte w
niepełnym zdrowiu.
Współczynnik ten pokazuje w jakim stopniu różne
problemy zdrowotne są odpowiedzialne za lata przeżyte
w niepełnym zdrowiu, a więc w jakim stopniu ciążą na
zdrowiu społeczeństwa. Powinien więc być szczególnie
przydatny dla określenia
DANE O CHOROBACH
• Zapadalność – liczba nowych przypadków choroby
zaistniałych w analizowanym okresie czasu
• Chorobowość – liczba osób chorych w badanym okresie
czasu
= chorobowość punktowa np. stan z 30.06
danego roku
= chorobowość okresowa np. za cały rok
DANE O CHOROBACH
Choroba
Dotychczas nie ma wiążącej definicji „choroby". Traktuje się
ją jako przeciwieństwo określenia „zdrowie". Natomiast do
celów praktycznych zaleca się następującą definicję jednostki
chorobowej.
Jednostka chorobowa to związany ze sobą zespół
niekorzystnych dla organizmu objawów o znanym,
określonym składzie, znanej patogenezie i znanym obrazie
zmian patomorfologicznych.
DANE O CHOROBACH
Miary częstości chorób
• Populacja narażona
• Stosuje się kilka miar częstości występowania choroby,
odnoszących się do pojęcia chorobowości i
zachorowalności.
Wszystkie kobiety
(grupy wieku)
Cata populacja
Cata populacja
Wszystkie kobiety
(grupy wieku)
Ryc. 2.1. Populacja narażona w badaniu raka szyjki macicy.
O 92318
Ryc. 2.1. Populacja narażona w badaniu raka szyjki macicy.
WHO 92318
Populacja narażona
Populacja narażona
Triada opisowa
KTO?
GDZIE?
KIEDY?
% zachorowań na nowotwory
w Dąbrowie Górniczej w 2004 roku
Kowalska 2007
ż oładka
3,1
5,8
5,0
prz ełyku
2,3
os krz ela i płuc
2,7
gruc z ołu krokowego
4,6
pęc herz a moc z owego
23,9
7,3
móz gu
nerki
0,8
2,3
jądra
mężczyźni
inne nowotwory z ł. s kóry
2,7
krtani
11,2
10,4
trz us tki
odbytnic y
okręż nic y
ż oładka
odbytnic y
2,3 2,8 1,8 3,2
5,0
okręż nic y
6,0
2,3
1,4
2,8
5,5
6,0
wątroby
pęc herz yka
żółciowego
trz us tki
os krz ela i płuc
9,2
4,1
inne nowotwory s kóry
s utka
4,6
kobiety
21,6
s z yjki mac ic y
trz onu mac ic y
jajnika
nerki
Zachorowania
na nowotwory
złośliwe wg
powiatów w
woj.śląskim
2003, ŚCZP
Zmiany w zakresie nowych zachorowań na
nowotwory złośliwe, Dolny Śląsk 1985-2003 wg
danych Zakładu Epidemiologii Nowotworów Dolnośląskiego Centrum Onkologii, Wrocław
Ocena sytuacji zdrowotnej społeczeństwa budowana w oparciu o wspomniane
negatywne mierniki zdrowia możliwa jest dzięki funkcjonowaniu systemów
informacyjnych, które dostarczają niezbędnych informacji. Systemy Informacyjne
dotyczące stanu zdrowia ludności nadzorowane są przez Główny Urząd Statystyczny,
Ministerstwo Zdrowia a także Instytuty Naukowo-Badawcze Resortu Zdrowia
• 1
Cechy podstawowych potrzeb zdrowotnych
A.Maslowa
•
•
•
•
Ich niezaspokojenie powoduje choroby
Ich zaspokojenie zapobiega chorobie
Ich przywrócenie leczy chorobę
Nie są aktywne ani odczuwane przez osoby
zdrowe
wg
Definicja wg WHO
„Potrzeby zdrowotne są zakłóceniem
w stanie zdrowia lub samopoczucia
społeczeństwa, które wymagają interwencji
w postaci działań leczniczych,
rehabilitacyjnych lub pomocy społecznej, a
także działań zapobiegawczych.”
Trudności w ocenie skuteczności systemu
ochrony zdrowia w zakresie zaspakajania
potrzeb zdrowotnych
• Brak wiedzy nt. wszystkich czynników
warunkujących gorszy stan zdrowia
• Brak skutecznych metod przywracania zdrowia
• Brak jednoznacznych kryteriów określających
zdrowie
• Subiektywność oceny stanu zdrowia przez
pacjenta
Podział potrzeb zdrowotnych
wg Bradshaw’a
• Normatywne – określone przez ekspertów
• Odczuwane (przez pacjenta)
• Wyrażane
wskaźnikiem badającym potrzeby wyrażane jest % osób
oczekujących na wykonanie procedury medycznej
• Zrealizowane
wskaźnikiem badającym potrzeby zrealizowane jest % osób, u
których przeprowadzono daną procedurę medyczną
Określenie stanu zdrowia prowadzi do
obiektywizacji potrzeb zdrowotnych
• Obiektywne wskaźniki stanu zdrowia
(umieralność, zapadalność i chorobowość)
• Subiektywne wskaźniki stanu zdrowia
(samopoczucie, zakorzenienie społeczne i
społeczne wsparcie, satysfakcja życiowa i
morale)
Narzędzia oceny potrzeb zdrowotnych
• Metoda epidemiologiczna – efektywność, koszty i cele potrzeb
medycznych
• Metoda porównawcza – np. leczenie nerkozastępcze w
schyłkowej niewydolności nerek – kraje wysoko rozwinięte ~
zrównanie potrzeb wyrażanych i zrealizowanych
• Metoda korporacyjna – pozyskiwanie informacji i opinii
dotyczących usług medycznych i zapotrzebowania na nie od
klinicystów i lekarzy POZ
• Inne metody: ocena opieki socjalnej (chorzy psychicznie i
osoby starsze), indywidualna ocena potrzeb zdrowotnych,
lokalne badanie potrzeb zdrowotnych
Zgony do uniknięcia
/avoidable death/
„Zgony przedwczesne, które nie miałyby
miejsca, gdyby dzięki promocji zdrowia,
edukacji zdrowotnej, a także wysiłkowi
personelu medycznego można było zapobiec
wystąpieniu choroby, wcześnie ją rozpoznać,
skutecznie leczyć i rehabilitować.”
Nowotwory złośliwe –
‘zgony do uniknięcia’
Zapadalność na 100 tys.
SDR na 100 tys.
Polska
301,3
214,7
R.Czeska
641,2
234,2
Dania
633,8
218,7
Węgry
772,2
263,8
Rumunia
240,0
177,9
Szwajcaria
1273,6
152,3
Europa
369,7
185,3
wg HFA Database 2003
Zgony do uniknięcia – wybrane dane z listy
WHO
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Gruźlica
Nowotwór złośliwy szyjki macicy
Choroby układu oddechowego
Astma
Nadciśnienie i choroby naczyń mózg.
Zgony w okresie okołoporodowym
Marskość wątroby
Choroby układu krążenia
Choroba niedokrwienna serca
Nowotwory złośliwe
Zewnętrzne przyczyny zgonu
Wypadki komunikacyjne
5-64 lat
15-64 lat
1-14 lat
5-44 lat
35-64 lat
<1 tydz + ur. martwe
15-64 lat
w każdym wieku
0-64 lat
w każdym wieku
w każdym wieku
5-64 lat
•
Międzynarodowa Klasyfikacja
Funkcjonowania, Niepełnosprawności
i Zdrowia (International Classification of
Functioning, Disability and Health ICF), 2001 rok. www.who.int
•
Konwencja Praw Osób
Niepełnosprawnych, 2006 rok.
www.unic.un.org.pl
International Classification of
Functioning, Disability and Health
.
Home Page
ICF Home Page
Introduction
Browse the
classification
(hypertext)
Ordering ICF (Books
and CD_ROM)
Training Materials
ICF Checklist
Beginner's Guide
Translation Materials
Contact
Registration
Related Links
WHO FIC Home Page
WHO FIC Network
WHODAS-II Home
Page
WHO Home Page
Vote for the WHO's Premier Photo and Video Contest "Images of Health and Disability 2006- 2007"
Theme of this year's contest is Health and Environment
Contest poster [English] [French]
WHO Photocontest - Images of Health and Disability 2005-2006
Winners of the contest
Winners of the previous WHO Photo Contests - Images of Health and Disability
ICF Children and Youth version is available in the online browser. (Choose the ICF-Children from the list)
WHO Conference on Health and Disability, 17-20 April 2002 Trieste, Italy
Director General's Speech - Meeting home page
WHO Press Release on ICF.
[English] [French] [Spanish]
Hypertext, Searchable on-line version
Browse, search, send your comments using this web application.
Available languages: English, French, Spanish, Chinese and Russian.
World Health Assembly Resolution for ICF
Executive Board resolution on ICIDH-2
Literature review on environmental factors and their role as facilitators or barriers in functioning and disability
Niepełnosprawność wg WHO
• Upośledzenie (impariment) - każda utrata sprawności lub
nieprawidłowość w budowie czy funkcjonowaniu organizmu
pod względem psychologicznym, psychofizycznym lub
anatomicznym;
• Niesprawność (disability) - każde ograniczenie bądź
niemożność (wynikające z niesprawności) prowadzenia
aktywnego życia w sposób lub w zakresie uznawanym za
typowe dla człowieka;
• Kalectwo (handicap) - ułomność określonej osoby wynikająca
z niesprawności lub niepełnosprawności, ograniczająca lub
uniemożliwiająca pełną realizację roli społecznej
odpowiadającej wiekowi, płci oraz zgodnej ze społecznymi
i kulturowymi uwarunkowaniami.
Funkcjonowanie i niesprawność
wg WHO, Genewa 2002
Dostępność lekarza w wybranych krajach
1997-2004*
Physicians per 1,000 people
Cuba
5,9
Greece
4,4
U.S.
2,3
Jordan
2,0
1,6
China
Mexico
1,5
Bolivia
Bangladesh
Cambodia
Mali
1,2
0,3
0,2
0,1
* Data are for the most recent year available for each country.
Source: World Bank, World Development Indicators 2006.
Zalecana literatura:
www.who.int
www.pzh.gov.pl
www.gus.gov.pl
www.sczp.gov.pl
Murray Ch.J.L., Lopez A.D. (red) Globalne
obciążenie chorobami. Centrum Systemów
Informacyjnych Ochrony Zdrowia.
Kraków 2000
Topór-Mądry R. i wsp. Szacowanie potrzeb
zdrowotnych. Vesalius. Kraków 2002.
STANDARYZACJA
Standaryzacja
bezpośrednia
Analizując sytuację
zdrowotną epidemiolog
bardzo często posługuje się
metodą porównawczą.
Porównuje się współczynniki
zapadalności, chorobowości, umieralności
i śmiertelności w obrębie kraju, bądź też w
skali międzynarodowej.
Ma to szczególne znaczenie w ocenie
działalności leczniczej i zapobiegawczej
krajowej służby zdrowia, jak również w
prognozowaniu potrzeb profilaktycznych
na przyszłość.
Jednak tzw. surowe współczynniki
nie pozwalają na prawidłową,
zgodną z rzeczywistością, ocenę
stanu zdrowia porównywanych
populacji.
Wartość współczynników
zależy od :
●
●
●
●
●
struktury (składu) badanej populacji
wieku
płci
zawodu
miejsca zamieszkania, itp.
W tym celu należy najpierw
dokonać standaryzacji
obliczonych współczynników.
Współczynniki z podziałem według:
● płci
● wieku
● zawodu
noszą nazwę współczynników
szczegółowych.
Zasada standaryzacji polega na
obliczaniu szczegółowych
współczynników według przyjętego
standardu.
Dopiero w ten sposób obliczone
współczynniki są porównywalne.
Standaryzację można prowadzić
metodą bezpośrednią lub pośrednią.
Etapy postępowania:
► Obliczanie szczegółowych
współczynników z podziałem według
płci, wieku, itp.
► Obliczanie standardu
► Obliczanie współczynnika
standaryzowanego.
Przykład obliczania:
Zapadalność na chorobę
wieńcową serca w ciągu 8 lat
w miejscowości X.
Tabela 9.
Tab. 9 Obliczanie współczynnika zapadalności
Mężczyźni
Kobiety
Wiek
populacja
narażona(m
liczba
zachorowań
30 – 39
825
20
24,2
1036
40 – 49
770
51
66,2
955
19
19,9
50 – 59
617
81
131,3
792
53
66,9
2212
152
68,7
2783
73
26,2
Ogółem
wsp. zapopulapadalnocja
ści na
nara1000
żona (k)
liczba
zacho
rowa
1
wsp. zapadalności na
1000
1
Należy przeprowadzić standaryzację
bezpośrednią i ocenić, czy różnice w
zapadalności między mężczyznami a
kobietami są istotne statystycznie.
Współczynnik zapadalności
Liczba zachorowań Liczebność populacji
Na podstawie tabeli obliczamy populację
standardową dla obu grup – mężczyzn
i kobiet.
Obliczenie standardu (populacji
standardowej) dla obu płci (lub dwóch grup z
różnymi cechami) polega na podsumowaniu
wierszy (poziomo) i kolumn (pionowo), (m +
k), i na wyliczeniu średniego współczynnika
zapadalności osobno dla obu populacji.
Dane te służą do dalszych wyliczeń.
W drugim etapie wspólną liczebność
grupy wiekowej 30-39 lat (1861)
dzielimy przez liczebność całej badanej
populacji (4.995) i mnożymy przez
1.000;
W wyniku otrzymujemy liczebność
populacji standardowej (na 1.000) dla
tej grupy wiekowej, tj. 372,5.
Podobnie postępujemy z kolejnymi,
wspólnymi grupami wiekowymi.
Otrzymujemy dane jak w tabeli 10.
Obliczanie statystyczne
w epidemiologii
Tabela 10. Obliczanie standardu
Populacja narażona
Wiek
Standard
M
K
Razem
30 – 39
825
1036
1861
372,5
40 – 49
770
955
1725
345,3
50 – 59
617
792
1409
282,1
Ogółem
2212
2783
4995
1000,0
Z tabeli 9 bierzemy współczynniki
zapadalności, a z tabeli 10 standard dla
danej grupy wieku.
Następnie obliczamy standaryzowane
współczynniki zapadalności, np. (dla
przedziału wiekowego mężczyzn
30-39 lat).
24,2 1000
372,5 = 9,1.
Tabela 11. Obliczanie współczynnika zapadalności wg standardu
Współczynnik zachorowalności na 1000
Wiek
Standard
M
K
30 – 39
24,2
1
40 – 49
66,2
50 – 59
18,8
131,3
Ogółem
Współczynnik zachorowalności wg standar.
---
M
K
372,5
9,1
0,4
19,1
345,3
22,8
6,87
66,9
282,1
37,1
---
1000
69.0
26,14
Tak postępujemy z kolejnymi
przedziałami wieku mężczyzn i wieku
kobiet.
Następnie sumujemy kolumnę
współczynników zachorowalności
standardowej osobno mężczyzn i
osobno kobiet.
Wniosek:
• - z porównania standaryzowanych
współczynników zapadalności
wynika, że istotnie większa
zachorowalność na chorobę
wieńcową serca jest w grupie
mężczyzn, i że jest ona większa w
wyższych przedziałach wiekowych.
Standaryzacja
pośrednia
Standaryzację pośrednią stosujemy
wówczas, gdy nie znamy
szczegółowych współczynników
natężenia (według wieku), a tylko
współczynniki ogólne oraz strukturę
wewnętrzną porównywanych populacji.
Zasada tej metody polega na
porównaniu np. średniej
umieralności każdej z badanych
grup ze średnią standardową.