program ochrony środowiska miasta i gminy łapy na lata 2004

Transkrypt

MIASTO I GMINA ŁAPY
PROGRAM
OCHRONY ŚRODOWISKA
MIASTA I GMINY ŁAPY
NA LATA 2004 - 2011
Kwiecień 2004 r.
Wykonawca:
Instytut Zrównoważonego Rozwoju Sp. z o.o.
Biuro: Białystok, ul. E. Orzeszkowej 32 lok. 417
Telefon / fax: (085) 732 17 61
e-mail: [email protected]
www.izr.pl
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA MIASTA I GMINY ŁAPY NA LATA 2004 – 2011
SPIS TREŚCI
I. WPROWADZENIE..............................................................................................................6
1. Podstawa prawna opracowania..............................................................................................6
2. Metodyka opracowania..........................................................................................................6
2.1. Założenia.......................................................................................................................6
2.2. Etapy i treść opracowania.............................................................................................9
II. CHARAKTERYSTYKA GMINY ŁAPY.......................................................................15
1. Ogólne informacje o gminie................................................................................................15
2. Demografia..........................................................................................................................16
3. Aktywność gospodarcza i rynek pracy................................................................................18
4. System komunikacyjny i infrastruktura...............................................................................19
5. Finanse.................................................................................................................................20
6. Współpraca gminy w zakresie ochrony środowiska............................................................23
III. ZASOBY I STAN ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO........................................24
1. Położenie fizyczno-geograficzne.........................................................................................24
2. Struktura użytkowania gruntów...........................................................................................24
3. Rzeźba terenu.......................................................................................................................24
4. Budowa geologiczna i surowce mineralne..........................................................................25
5. Wody powierzchniowe i podziemne....................................................................................26
5.1 Wody powierzchniowe.................................................................................................26
5.2. Wody podziemne.........................................................................................................29
6. Gleby – element wartości rolniczej przestrzeni produkcyjnej.............................................32
6.1. Waloryzacja przyrodnicza gleb...................................................................................32
6.2. Waloryzacja użytkowo-rolnicza gleb..........................................................................33
6.3. Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej.........................................................35
6.4. Skażenie gleb...............................................................................................................35
7. Lasy......................................................................................................................................35
8. Warunki klimatyczne...........................................................................................................37
8.1. Temperatura.................................................................................................................37
8.2. Opady atmosferyczne..................................................................................................38
8.3. Dynamika powietrza atmosferycznego.......................................................................38
9. Obszary i obiekty podlegające szczególnej ochronie..........................................................39
9.1. Narwiański Park Narodowy........................................................................................40
9.2. Flora i zbiorowiska roślinne........................................................................................43
9.3. Fauna...........................................................................................................................44
9.4. Pomniki przyrody........................................................................................................46
IV. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA OCHRONY ŚRODOWISKA.......................47
1 Ujęcia, wodociągi i stacje uzdatniania wody........................................................................47
2. Oczyszczalnie ścieków wraz z systemem kanalizacji.........................................................49
3. Gromadzenie, selekcja i unieszkodliwianie odpadów.........................................................51
V. ZAGROŻENIA I DEGRADACJA ŚRODOWISKA......................................................56
1. Zagrożenia wód powierzchniowych....................................................................................56
2. Zagrożenia powietrza atmosferycznego..............................................................................57
3. Zagrożenia hałasem, wibracjami oraz promieniowaniem niejonizującym..........................59
4. Zagrożenia powierzchni ziemi i innych elementów środowiska naturalnego.....................61
VI. ANALIZA SWOT............................................................................................................63
1. Czynniki wewnętrzne...........................................................................................................63
1.1 Mocne strony................................................................................................................63
1.2 Słabe strony..................................................................................................................64
2. Czynniki zewnętrzne............................................................................................................66
2.1 Szanse...........................................................................................................................66
2
2.2 Zagrożenia....................................................................................................................67
3. Wnioski z analizy SWOT....................................................................................................68
VII. ZAMIERZENIA SAMORZĄDU W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA....69
VIII. CELE I ZADANIA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA...........................71
IX ZARZĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA...............................84
1. Instrumenty polityki ochrony środowiska...........................................................................85
2. Finansowanie zadań.............................................................................................................99
3
LITERATURA.....................................................................................................................103
SPIS TABEL.........................................................................................................................106
TABELA 1 LICZBA MIESZKAŃCÓW GMINY ŁAPY W LATACH 2000-2003 14...107
TABELA 2 STRUKTURA ZATRUDNIENIA W GMINIE ŁAPY (BEZ
ZATRUDNIENIA W INDYWIDUALNYCH GOSPODARSTWACH ROLNYCH) W
2003 R. 17..............................................................................................................................107
TABELA 3 DOCHODY I WYDATKI GMINY (TYS. ZŁ, CENY BIEŻĄCE) 18.........107
TABELA 4 MIĘDZYNARODOWA WSPÓŁPRACA GMINY W ZAKRESIE
OCHRONY ŚRODOWISKA 20.........................................................................................107
TABELA 5. STRUKTURA UŻYTKOWANIA GRUNTÓW NA OBSZARZE GMINY
ŁAPY W 2002 R. 21.............................................................................................................107
TABELA 6 PRZEPŁYWY CHARAKTERYSTYCZNE I WPŁYWY JEDNOSTKOWE
W PODSTAWOWYCH PRZEKROJACH GŁÓWNYCH RZEK GMINY ŁAPY 24..107
TABELA 7 PRZEPŁYWY WÓD POWIERZCHNIOWYCH W GMINIE ŁAPY 24. .107
TABELA 8 WIELKOŚCI PRZEPŁYWOWE RZEK M3/SW GMINIE ŁAPY W
LATACH 1998-2000 24........................................................................................................107
TABELA 9 RZĘDNE LUSTRA FALI POWODZIOWEJ (M. N.P.M.) 25.....................107
TABELA 10 WYDAJNOŚĆ POSZCZEGÓLNYCH STUDNI ZAOPATRUJĄCYCH
WODOCIĄGI MIEJSKIE W ŁAPACH: 27.....................................................................107
TABELA 11 PRZYKŁADOWE WYDAJNOŚCI INNYCH STUDNI NA TERENIE
MIASTA 27...........................................................................................................................107
TABELA 12 KLASY BONITACYJNE GLEB W GMINIE ŁAPY 30............................107
TABELA 13 KOMPLEKSY GLEBOWE W GMINIE ŁAPY 31....................................107
TABELA 14 WSKAŹNIK BONITACJI GLEB GMINY ŁAPY W PORÓWNANIU Z
POWIATEM BIAŁOSTOCKIM 32...................................................................................107
TABELA 15 POWIERZCHNIA GRUNTÓW LEŚNYCH NA OBSZARZE GMINY
ŁAPY W 2001-2002 R. 33....................................................................................................107
TABELA 16 ROZKŁAD TEMPERATUR W GMINIE ŁAPY NA PODSTAWIE
BADAŃ STACJI METEOROLOGICZNYCH W BIAŁYMSTOKU I SZEPIETOWIE
34...........................................................................................................................................107
TABELA 17 ROZKŁAD OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH 35..................................107
TABELA 18 PRĘDKOŚĆ I CZĘSTOTLIWOŚĆ WIATRÓW 36..................................107
TABELA 19 SIEĆ WODOCIĄGOWA NA TERENIE GMINY ŁAPY 46.....................107
TABELA 20 ZBIORCZE SYSTEMY KANALIZACYJNE - OCZYSZCZALNIE
ŚCIEKÓW, SIECI KANALIZACYJNE 47.......................................................................107
TABELA 21 GOSPODARKA ODPADAMI NA TERENIE GMINY ŁAPY 50.............107
TABELA 22 WYKAZ OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW W ZLEWNI PILOTOWEJ O
WIELKOŚCI POWYŻEJ 2000 RML 53...........................................................................107
TABELA 23 ZESTAWIENIE EMITORÓW ZANIECZYSZCZEŃ DO POWIETRZA
55...........................................................................................................................................107
TABELA 24 ŹRÓDŁA I WIELKOŚĆ EMISJI ZANIECZYSZCZEŃ DO
POWIETRZA W GMINIE ŁAPY W 2003 R. 56..............................................................107
TABELA 25 ZREALIZOWANE I PLANOWANE INWESTYCJE Z ZAKRESU
OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ W GMINIE ŁAPY W
LATACH 2001-2007 (TYS. PLN) 66..................................................................................107
TABELA 26 ŹRÓDŁA FINANSOWANIA ZADAŃ REALIZOWANYCH W LATACH
2001 – 2007 W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ
W GMINIE ŁAPY 66..........................................................................................................107
TABELA 27 WYSOKOŚĆ PLANOWANYCH NAKŁADÓW NA INWESTYCJE Z
ZAKRESU OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPY (W TYS. ZŁ) 67............108
TABELA 28 ZADANIA WŁASNE GMINY 74.................................................................108
4
TABELA 29 ZADANIA KOORDYNOWANE 77.............................................................108
TABELA 30 NAKŁADY SAMORZĄDÓW NA OCHRONĘ ŚRODOWISKA W
LATACH 2004 – 2007 WG. KIERUNKÓW INWESTOWANIA (W TYS. ZŁ) 96........108
ZAŁĄCZNIKI......................................................................................................................109
Załącznik nr 1........................................................................................................................109
Załącznik nr 2.........................................................................................................................112
Załącznik nr 3 ........................................................................................................................115
5
I. WPROWADZENIE
1. Podstawa prawna opracowania
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62 poz. 627
z późn. zm.) nakłada na zarządy gmin obowiązek opracowania programów ochrony
środowiska w celu realizacji polityki ekologicznej państwa. Z kolei ustawa o odpadach
z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. Nr 62 poz. 628 z późn. zm.) wprowadza obowiązek
opracowania planu gospodarki odpadami. Do opracowania Programu Ochrony Środowiska
Miasta i Gminy Łapy na lata 2004 – 2011 przystąpiono w oparciu o wynik postępowania
prowadzonego przez Urząd Miejski w Łapach, zgodnie z przepisami ustawy z dnia
10 czerwca 1994 r. o zamówieniach publicznych (tekst jednolity z 2002 r. Dz. U. Nr 72 poz.
664 z późn. zm.). Na jego podstawie w dniu 20 stycznia 2004 roku zawarto umowę
pomiędzy Urzędem Miejskim w Łapach reprezentowanym przez Burmistrza, a Instytutem
Zrównoważonego Rozwoju Sp. z o.o. z siedzibą w Narewce.
Zamówienie zostało zrealizowane w postaci dokumentu, którym jest Program
Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Łapy na lata 2004 – 2011. W programie tym zawarte
są także zagadnienia gospodarki odpadami, opracowane w oparciu o Plan Gospodarki
Odpadami Gminy Łapy.
Przy opracowywaniu Programu Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Łapy na lata
2004 – 2011 posłużono się aktualnie obowiązującymi przepisami prawnymi w zakresie
ochrony środowiska.
2. Metodyka opracowania
2.1. Założenia
Niniejszy „Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Łapy na lata 2004-2011”
wykonano przyjmując następujące założenia wyjściowe:
1.
Program musi zostać opracowany w zgodzie z zasadami trwałego i zrównoważonego
rozwoju, tzn. określone w nim działania na rzecz ochrony środowiska i przyrody oraz
racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych nie mogą być jedynie celem samym
w sobie, ale muszą uwzględniać wymagania i potrzeby społeczne i gospodarcze.
2.
Program musi uwzględniać zasady polityki ekologicznej państwa, a w szczególności
(obok zasady zrównoważonego rozwoju):
•
zasadę prewencji, oznaczającą w szczególności:
6
−
zapobieganie powstawaniu zanieczyszczeń poprzez stosowanie najlepszych
dostępnych technik (BAT),
−
recykling, czyli zamykanie obiegu materiałów i surowców, odzysk, energii, wody
i surowców ze ścieków i odpadów oraz gospodarcze wykorzystanie odpadów
zamiast ich składowania,
−
zintegrowane podejście do ograniczania i likwidacji zanieczyszczeń i zagrożeń
zgodnie z zaleceniami Dyrektywy Rady 96/61/WE w sprawie zintegrowanego
zapobiegania zanieczyszczeniom i kontroli (tzw. dyrektywa IPPC),
−
wprowadzanie prośrodowiskowych systemów zarządzania procesami produkcji i
usługami, zgodnie z ogólnoświatowymi i europejskimi wymogami w tym
zakresie, wyrażonymi m.in. w standardach ISO 14000 i EMAS, programach
czystszej produkcji i Responsible Care itp.
•
zasadę integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi, oznaczającą
uwzględnienie w politykach sektorowych celów ekologicznych na równi z celami
gospodarczymi i społecznymi.
3.
Struktura Programu powinna nawiązywać do ustaleń art. 14 i 17 ustawy Prawo ochrony
środowiska oraz struktury „Polityki ekologicznej państwa na lata 2003-2006
z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010”, a więc powinien on określać:
•
cele ekologiczne, priorytety ekologiczne oraz rodzaj i harmonogram działań
proekologicznych w zakresie:
−
poprawy jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego (ochrona wód
powierzchniowych
i
podziemnych,
ochrona
powietrza,
gospodarowanie
odpadami, ochrona powierzchni ziemi, ochrona przed hałasem, wibracjami
i promieniowaniem, bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne, zapobieganie
poważnym awariom),
− ochrony dziedzictwa przyrodniczego (m.in.: ochrona przyrody i bioróżnorodności
ochrona krajobrazu, ochrona lasów),
− racjonalnego
użytkowania
zasobów
naturalnych
(zmniejszanie
materiałochłonności, energochłonności i wodochłonności gospodarki, racjonalna
eksploatacja lasów, ochrona zasobów kopalin);
−
zadań o charakterze systemowym (przyszłościowy rozwój społeczno-gospodarczy
w kontekście ochrony środowiska, w tym systemy zarządzania środowiskowego
i włączanie
aspektów
ekologicznych
7
do
polityk
sektorowych,
edukacja
ekologiczna i udział społeczeństwa w sprawach ochrony środowiska, współpraca
ponadlokalna).
•
narzędzia i instrumenty realizacji programu (wzmocnienie instytucjonalne, ramy
prawa – w zakresie prawa lokalnego i decyzji organów samorządowych, planowanie
przestrzenne, powiązania formalne i merytoryczne z analogicznym programem
niższego i wyższego szczebla administracyjnego w celu zapewnienia regionalnej
spójności programów, mechanizmy finansowania ochrony środowiska, dostęp
do informacji i udział społeczeństwa);
•
nakłady na realizację programu (wielkość nakładów i źródła finansowania) i jednostki
odpowiedzialne za wykonanie zadań;
•
sposoby kontroli realizacji programu (procedury kontroli, mierniki realizacji
programu, procedury weryfikacji programu).
4.
Określone w Programie cele muszą być kompatybilne z celami ochrony środowiska na
szczeblu krajowym i regionalnym oraz zaleceniami Unii Europejskiej.
5. Gminne programy ochrony środowiska muszą spełniać warunki pozyskania po akcesji
wsparcia finansowego z Unii Europejskiej tj. z funduszy strukturalnych i Funduszu
Spójności, które w głównej mierze udzielane będzie jednostkom samorządu
terytorialnego na realizację inwestycji ekologicznych. Z tego też względu programy te
muszą być zgodne z dokumentami programowymi, które będą stanowiły podstawę
otrzymania takiego wsparcia, a więc z:
•
Komponentem środowiskowym Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju
Regionalnego,
•
Dokumentem programowym dla Funduszu Spójności w części dotyczącej
środowiska.
6. Program ochrony środowiska powinien być skoordynowany z (o ile istnieją):
• sporządzanymi na szczeblu gminy programami sektorowymi;
• gminnymi programami rozwoju infrastruktury (jeśli są): mieszkalnictwa, transportu,
zaopatrzenia w wodę, itd.;
•
gminnym planem gospodarowania odpadami sporządzonym zgodnie z ustawą
o odpadach.
7. Program musi być skorelowany z programem ochrony środowiska powiatu.
8.
Program musi być skorelowany z programami ochrony środowiska w ościennych
jednostkach samorządowych w dziedzinie: ochrony wód (w układzie zlewniowym),
w zakresie ochrony powietrza, wdrażania systemu Natura 2000.
8
9. Program powinien być dokumentem pozwalającym na podejmowanie racjonalnych
działań na rzecz ochrony środowiska i przyrody przez władze gmin i podmioty
gospodarcze.
10.
Program zostanie opracowany w perspektywie czasowej roku 2011 i w zgodzie art. 14
i 17 ustawy Prawo ochrony środowiska, wyodrębnione zostaną podokresy 2004-2007 dla
którego zostanie opracowany plan operacyjny oraz 2008-2011 obejmujący działania
perspektywiczne.
11. Plan operacyjny na lata 2004-2007, będący częścią Programu, powinien zawierać:
•
zadania własne gminy czyli przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub
częściowo ze środków będących w dyspozycji gminy,
•
zadania koordynowane czyli pozostałe zadania związane z ochroną środowiska
i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które są finansowane ze środków
przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych,
2.2. Etapy i treść opracowania
Procedura opracowania Programu składa się z następujących etapów (schemat 1):
Etap 1. Opracowanie metodyki sporządzania programu w celu zapewnienia merytorycznej
jakości programu.
Etap 2.
Zbieranie informacji: o gminie i jej otoczeniu, wymaganiach prawnych w zakresie
ochrony środowiska, wytycznych w zakresie ochrony środowiska z programów
i polityk centralnych i regionalnych. Produktem tego etapu będzie ogólna
charakterystyka gminy, diagnoza walorów i zasobów środowiska, stanu środowiska
i źródeł jego zagrożeń oraz określenie limitów i wytycznych w zakresie ochrony
środowiska, niezbędnych do poprawnego dokonania analizy SWOT, określenia
celów i priorytetów.
Etap 3. Analiza SWOT uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych ochrony środowiska
w gminie, która pozwoli na określenie strategii ochrony środowiska (misja, cele) do
2011 roku. Uwzględniać ona będzie wyniki diagnozy oraz informacje o limitach
środowiskowych
wynikających
z
kryteriów
formalnych,
porównawczych
i funkcjonalnych.
Etap 4.
Określenie misji i celów Programu. ze wskazaniami na priorytety inwestycyjne
i pozainwestycyjne Cele zostaną ujęte w czterech blokach tematycznych:
− ochrona dziedzictwa przyrodniczego,
9
− jakość środowiska i bezpieczeństwo ekologiczne,
− racjonalne użytkowanie zasobów,
−
Etap 5.
działania o charakterze systemowym.
Opracowanie programu operacyjnego na lata 2004-2007 wraz z harmonogramem
i nakładami finansowymi oraz celów i kierunków działań na lata 2008-2011.
Zostanie
zdefiniowana
lista
przedsięwzięć
przewidzianych
do
realizacji
etapie
zostanie
w najbliższych czterech latach, ważnych w skali gminy.
Etap 6. Opracowanie
systemu
zarządzania
Programem.
W
tym
zaproponowany system zarządzania realizacją programu.
Etap 7. Przedstawienie projektu Programu Zamawiającemu, celem skierowania go do
procedury opiniowania i uchwalania.
10
Schemat 1. Struktura prac merytorycznych „Gminnego programu ochrony środowiska”
Założenia i metodyka
opracowania
Ocena zasobów,
stanu i zagrożeń
środowiska
Uwarunkowania
społecznogospodarcze
Analiza SWOT
Uwarunkowania
zewnętrzne
Limity
i wytyczne
Misja i cele ochrony
środowiska do 2011
Program operacyjny na lata 2004 - 2007
Cele szczegółowe w obszarach:
Poprawa jakości
środowiska
Ochrona
dziedzictwa
przyrodniczego
Racjonalne
użytkowanie
Zarządzanie
Programem
Źródło: Opracowanie własne
11
Działania
systemowe
Dla prawidłowego wyznaczenia celów, kierunków działania, zadań konieczne jest
uwzględnienie wytycznych, zawartych w przepisach prawa oraz różnorodnych dokumentach,
programach, planach, opracowaniach o charakterze strategicznym.
Przy prowadzeniu prac nad dokumentem „Program Ochrony Środowiska Miasta
Gminy Łapy” uwzględniano postanowienia aktualnych przepisów prawa, a w szczególności:
•
rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 kwietnia 2003 r. w sprawie sporządzania
planów gospodarki odpadami (Dz.U. Nr 66 poz. 620 z 2003 r.)
•
ustawa o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100, poz. 1085 tj.
z 2001 r., z p. zm.)
•
ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz. U. Nr
63 poz. 638 z 2001 r. z późn. zm.)
•
ustawa z dnia 11 maja 2001 r., o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie
gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej
(Dz. U. Nr 63 poz. 639 z 2001 r. z późn. zm.)
•
ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U.
Nr 132, poz. 622 tj. z 1996 r., z późn. zm.)
•
ustawa z dnia 16 października 1991 r., o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 99 poz. 1079
z 2001 r. z późn. zm.)
•
ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. Nr 115 poz. 1229 tj. z 2001 r.,
z późn. zm.)
•
ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest
(Dz. U. Nr 101 poz. 628 z 1997 r., z późn. zm.)
•
ustawa z dnia 22 czerwca 2001 r., o organizmach genetycznie zmodyfikowanych (Dz. U.
Nr 76 poz. 811).
•
ustawa z dnia 26 lipca 2000 r. o nawozach i nawożeniu (Dz. U. Nr 89 poz. 991)
•
ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62 poz. 627 tj.
z 2001 r., z późn. zm.)
•
ustawa z dnia 27 lipca 2001 r o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony środowiska,
•
ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. Nr 16 poz.
78 z 1995 r. z późn. zm.)
•
ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. Nr 110 poz. 1190
z 2001 r. z późn. zm.)
12
•
ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r o odpadach (Dz. U. Nr 62 poz. 628 tj. z 2001 r., z późn.
zm.).
W trakcie przygotowywania Programu dokonano przeglądu i analizy licznych
dokumentów planistycznych i strategicznych istniejących na szczeblu centralnym,
regionalnym i lokalnym.
Kryteria oceny stanu środowiska, niezbędne dla właściwego określenia słabych
i mocnych stron (analizy SWOT) i wyznaczenia celów i priorytetów działań, mogą mieć
charakter:
• porównawczy – odniesienia do innych podobnych jednostek przestrzennych,
• funkcjonalny – określające właściwe czy pożądane stany z punktu widzenia sprawności,
efektywności funkcjonowania poszczególnych elementów badanej jednostki terytorialnej,
parametry te mogą mieć charakter formalny,
• społeczne – mające charakter porównania faktycznego stanu z oczekiwaniami
społeczności lub ich reprezentantów.
Ze względu na ograniczenia czasowe nie ma możliwości zastosowania kryteriów
społecznych. Główne znacznie mogłyby mieć kryteria funkcjonalne, wywiedzione
z ogólnokrajowych, ilościowych celów (limitów) polityki ekologicznej. W II Polityce
ekologicznej państwa, przyjętej przez Radę Ministrów w czerwcu 2000 r. a następnie przez
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w sierpniu 2001 r., ustalone zostały następujące ważniejsze
limity krajowe, związane z racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych i poprawą
stanu środowiska (wszystkie dotyczą celów do osiągnięcia najpóźniej do 2010 r.):
•
zmniejszenie wodochłonności produkcji o 50% w stosunku do stanu w 1990 r.
(w przeliczeniu na PKB i wartość sprzedaną w przemyśle),
•
ograniczenie materiałochłonności produkcji o 50% w stosunku do 1990 r. w taki sposób,
aby uzyskać co najmniej średnie wielkości dla państw OECD (w przeliczeniu
na jednostkę produkcji, wartość produkcji lub PKB),
•
ograniczenie zużycia energii o 25% w stosunku do 1990 r. również w przeliczeniu
na jednostkę produkcji, wartość produkcji lub PKB),
•
podwojenie do 2010 r. udziału energii odnawialnej w bilansie energetycznym kraju
w stosunku do roku 2000,
•
dwukrotne zwiększenie udziału odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych
w procesach produkcyjnych odpadów przemysłowych w porównaniu ze stanem z 1990 r.,
13
•
odzyskanie i powtórne wykorzystanie co najmniej 50% papieru i szkła z odpadów
komunalnych,
• pełna (100%) likwidacja zrzutów ścieków nieoczyszczonych z miast i zakładów
przemysłowych,
• zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych,
w stosunku do stanu z 1990 r., z przemysłu o 50%, z gospodarki komunalnej (na terenie
miast i osiedli wiejskich) o 30% i ze spływu powierzchniowego – również o 30%,
•
ograniczenie emisji pyłów o 75%, dwutlenku siarki o 56%, tlenków azotu o 31%,
niemetanowych lotnych związków organicznych o 4% i amoniaku o 8% w stosunku do
stanu w 1990 r.
Rada Ministrów, przyjmując w czerwcu 2000 r. II Politykę ekologiczną państwa, nie
dokonała jednak podziału limitów krajowych na limity regionalne, gdyż nie było ku temu
dostatecznych podstaw planistycznych. Również ustawa Prawo ochrony środowiska nie
wprowadziła zasad wypełniania i rozdziału przestrzennego lub branżowego nakładanych
przez protokoły do konwencji oraz dyrektywy UE pułapów emisji niektórych zanieczyszczeń
do powietrza. Dlatego też przytoczone w rozdziale poniżej wskaźniki liczbowe należy wg
twórców polityki ekologicznej traktować jako wielkości orientacyjne, przeznaczone
do porównań międzyregionalnych i porównań tempa realizacji celów polityki ekologicznej
państwa w poszczególnych powiatach i gminach z tempem realizacji tej polityki na szczeblu
krajowym.
14
II. CHARAKTERYSTYKA GMINY ŁAPY
1. Ogólne informacje o gminie
Gmina Łapy jest gminą miejsko-wiejską, położoną nad rzeką Narew, na terenie
powiatu białostockiego, w województwie podlaskim. Gmina zajmuje powierzchnię 12 757 ha
i na koniec 2003 r. zamieszkiwało ją 23 688 osób.
W układzie administracyjnym gmina Łapy położona jest w zachodniej części powiatu
białostockiego w województwie podlaskim. Graniczy z innymi gminami powiatu
białostockiego: od północy z gminą Choroszcz, od wschodu z gminą Turośń Kościelna
i Suraż, od południa z gminą Poświętne, a od zachodu z gminą Sokoły, wchodzącą w skład
powiatu wysokomazowieckiego.
Gminę Łapy tworzy 25 sołectw, do których należą:
- Bokiny,
- Wólka Waniewska,
- Łupianka Stara,
- Łupianka Nowa,
- Roszki Wodźki,
- Roszki Włodki,
- Płonka Kozły,
- Płonka Strumianka,
- Płonka Kościelna,
- Płonka Matyski,
- Gąsówka Skwarki,
- Gąsówka Somochy,
- Gąsówka Osse,
- Łapy Łynki,
- Łapy Kołpaki,
- Gąsówka Stara,
- Gąsówka Oleksin,
- Łapy Korczaki,
- Daniłowo Duże,
- Daniłowo Małe,
- Łapy Dębowina,
- Łapy Pluśniaki,
15
- Łapy Szołajdy,
- Uhowo I,
- Uhowo II.
2. Demografia
Liczba ludności w gminie Łapy w ostatnich latach zmniejsza się. Na przestrzeni
ostatnich kilku lat można zaobserwować wyraźną tendencję spadkową (tabela nr 1, wykres
nr 1).
Tabela 1 Liczba mieszkańców gminy Łapy w latach 2000-2003
Lata
2003
2002
2001
2000
Ilość mieszkańców 23688
23815 23938 24028
Źródło: Dane Urzędu Miejskiego w Łapach
Wykres 1 Liczba mieszkańców gminy Łapy od 1995 – 2003 r.
24600
24400 24317 24369 24356
24331 24339
24200
24028
24000
23938 y = -282,52Ln(x) + 24533
23815
23800
23688
Liczba
mieszkańców
Log. (Liczba
mieszkańców )
23600
23400
23200
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005
Lata
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych ankietowych Urzędu Miejskiego w Łapach
Średnia gęstość zaludnienia gminy jest dość wysoka i wynosi średnio 186 osób/km2,
w województwie podlaskim natomiast średnia gęstość zaludnienia wynosi 60 osób/km2.
Struktura wieku ludności gminy Łapy w 2003 r., przedstawia się następująco:
− ludność w wieku przedprodukcyjnym - 5 848 osób,
− ludność w wieku produkcyjnym - 14 473 osoby,
− ludność w wieku poprodukcyjnym - 3 367 osób.
16
Wykres 2 Struktura wieku ludności w gminie wiejskiej Łapy
Struktura wieku ludności
16000
14748
14554
14473
14123
14000
12000
10000
8000
6236
6000
Przedprodukcyjny
5954
Produkcyjny
Poprodukcyjny
3535
3524
3506
4000
5848
5703
3367
2000
0
2000
2001
2002
2003
lata
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Rocznika Statystycznego..., op. cit.
Zgodnie z danymi Ewidencji Ludności Gminy Łapy, w ostatnich kilku latach przyrost
naturalny ludności był ujemny – w roku 2002 zanotowano 212 urodzeń i 216 zgonów,
natomiast w roku 2003 -173 urodzenia i 230 zgonów. Taka sytuacja jest bardzo niekorzystna.
Na przestrzeni ostatnich kilku lat można zaobserwować wyraźną tendencję spadkową,
a przedstawiona na wykresie nr 1 linia trendu pokazuje dalszy spadek liczby ludności. Także
zgodnie z prognozami GUS spadkowa tendencja liczby ludności będzie się utrzymywać,
szczególnie na obszarach wiejskich. Zauważalna jest również migracja ludzi młodych
i wykształconych ze wsi do miast, co znacznie zmniejsza szanse rozwoju gminy
(wykres nr 1).
17
3. Aktywność gospodarcza i rynek pracy
W mieście i gminie zarejestrowanych było na koniec 2002 r. 826 (z tego 713
w mieście) podmiotów gospodarczych, z czego większość (1389) stanowiły jednostki sektora
prywatnego
(głównie
osoby
fizyczne
prowadzące
działalność
gospodarczą).
W poszczególnych sekcjach PKD liczba podmiotów wynosiła:
•
rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo (bez rolników indywidualnych) – 28,
•
przetwórstwo przemysłowe – 126,
•
budownictwo – 186,
•
handel i naprawy – 527,
•
hotele i restauracje – 43,
•
transport, gospodarka magazynowa i łączność – 124,
•
pośrednictwo finansowe – 49,
•
obsługa nieruchomości i firm, nauka – 147,
•
edukacja – 25,
•
ochrona zdrowia i opieka społeczna – 59,
•
pozostała działalność usługowa, komunalna, społeczna i indywidualna – 105.
W ostatnich latach obserwuje się powolną i zasadniczo trwałą tendencję wzrostową
liczby podmiotów gospodarki narodowej w gminie – wzrost o 73% w latach 1995-2002.
Obecna liczba jednostek gospodarczych daje wskaźnik nasycenia na 100
mieszkańców w wysokości 6,00, czyli nieco mniej niż w powiecie (6,75) i znacznie mniej
niż w województwie – 7,83. Do najważniejszych przedsiębiorstw należą:
•
Cukrownia „Łapy”,
•
Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego,
•
Spółdzielnia Mleczarska w Łapach.
W gminie Łapy liczba zatrudnionych (poza rolnictwem indywidualnym) wynosi 4840
osób (stan na koniec 2003 r.). Strukturę zatrudnienia w gminie przedstawia tabela nr 2.
Największą grupę pracowników stanowią osoby zatrudnione w przemyśle (52,13%),
kolejną grupą byli zatrudnieni w następujących sektorach: administracja, edukacja, zdrowie
(łącznie 29,9%).
Urząd Miejski nie prowadzi rejestru osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie.
18
Tabela 2 Struktura zatrudnienia w gminie Łapy (bez zatrudnienia w indywidualnych
gospodarstwach rolnych) w 2003 r.
SEKTOR
LICZBA ZATRUDNIONYCH
Rolnictwo i leśnictwo
b.d.
Przemysł
2695
Budownictwo
64
Handel
306
Transport, składowanie, łączność
330
Administracja, edukacja, zdrowie
1445
Usługi hotelarskie, finansowe, obsługa
b.d.
nieruchomości i inne
OGÓŁEM
4840
W gminie w marcu 2004 r. zarejestrowanych było 1705 bezrobotnych, w tym
z prawem do zasiłku 155 osób. Ze względu na brak aktualnych danych o liczbie aktywnych
zawodowo w układzie gminnym, dane o stopie bezrobocia dotyczą 20.05.2002 r. (dane
NSP’02). Stopa bezrobocia wynosiła wtedy 22,5%, w tym na obszarach wiejskich 14,6%,
a w mieście 25,4%. Porównawczo wskaźniki dla powiatu białostockiego i województwa
podlaskiego wynosiły odpowiednio 19,7 i 19,1%.
4. System komunikacyjny i infrastruktura
Gmina Łapy posiada dogodne połączenia kolejowe i drogowe. Przez gminę przebiega
linia
kolejowa
Warszawa
–
Białystok
–
Petersburg,
dając
Łapom
połączenia
międzynarodowe. Korzystne położenie komunikacyjne jest istotnym czynnikiem rozwoju
gospodarczego miasta i gminy Łapy.
Układ drogowy w gminie Łapy tworzą drogi:
•
wojewódzkie o długości 31 km, (w tym 3 km znajdują się na terenie miejskim),
•
powiatowe o długości 44 km w terenie wiejskim, (15 km o nieutwardzonej nawierzchni)
i 10 km na terenie miasta, (ok. 8 km o nawierzchni utwardzonej),
•
gminne o długości ok.78 km, w tym na terenach wiejskich 44,7 km a 33,2 km na terenie
miasta.
Na terenie gminy Łapy ogółem jest 30,5 km dróg utwardzonych:
•
na terenie miasta – 18 km,
•
na terenach wiejskich – 12,5 km.
Struktura gospodarki cieplnej na terenie gminy według źródeł energii (dane
szacunkowe wg Urzędu Miejskiego w Łapach) przedstawia się następująco:
1) Źródła konwencjonalne 93,99% w tym:
19
-
węgiel kamienny
74%,
-
węgiel brunatny
0%,
-
gaz
16%,
-
olej opałowy
3,99%.
2) Źródła odnawialne 6,01%, w tym:
-
biomasa
6%,
-
energia słoneczna
0%,
-
energia geotermalna
0%,
-
pompy ciepła
0,01%.
Ze ogrzewania poprzez zcentralizowane sieci grzewcze korzysta 34% mieszkańców.
Jedynie 0,2% mieszkańców korzysta z gazu sieciowego.
5. Finanse
Dochody i wydatki gminy Łapy w latach 1998-2003, oraz plan na rok 2004
przestawia tabela nr 3.
Dochody i wydatki gminy w ostatnich latach znacznie się wahały. Prognoza do
2007 r. przedstawiona na wykresie nr 3 obrazuje nieznaczny wzrost dochodów oraz spadek
wydatków.
Tabela 3 Dochody i wydatki gminy (tys. zł, ceny bieżące)
Lata
(tys. zł)
Dochody ogółem
w tym:
- własne
- na mieszkańca
Wydatki ogółem
Wydatki inwestycyjne ogółem
w tym:
- na ochronę środowiska (w tym
systemy oczyszczania ścieków)
- na gospodarkę wodną
Pochodzenie środków na
inwestycje:
- budżet gminy
- fundusze krajowe
- fundusze zagraniczne
Udział wydatków własnych na ochronę
środowiska i gospodarke wodną w
wydatkach ogółem (%)
1998
1999
2000
2001
2002
2003
plan
2004
18826
21920
21830
26948
30515
26859
29147
8173
0,78
18585
10038
0,91
24846
8558
0,9
26598
8980
1,12
33214
10404
1,3
32171
10680
1,05
24971
14817
1,11
26378
2845
3408
10530
11779
9521
1249
1290
1497
5395
5793
9013
4329
419
2398
5
144
733
111
118
210
-
1006
496
-
4127
1412
5942
584
5570
3554
4348
99
589
404
257
194
391
5,4
-
-
-
-
2,4
0,7
20
Lata
(tys. zł)
Dochody ogółem
w tym:
Udział wydatków własnych na ochronę
środowiska i gospodarke wodną w
wydatkach inwestycyjnych (%)
Udział środków zewnętrznych w
finansowaniu ochrony środowiska i
gospodarki wodnej (%)
1998
1999
2000
2001
2002
2003
plan
2004
18826
21920
21830
26948
30515
26859
29147
35,4
-
-
-
-
47,2
15,0
33,0
100,0
100,0
100,0
100,0
52,9
66,8
21
Wykres 3 Dochody i wydatki gminy Łapy w latach 2001 - 2003 r. plan na rok 2004 (ceny
stałe z 2002 r.), oraz prognoza do 2007 r.
35000
y = -1116,4Ln(x) + 29735
30000
y = 4208,8Ln(x) + 23030
25000
dochody
20000
wydatki
15000
Log. (dochody)
Log. (wydatki)
10000
5000
0
2000
2001
2002
2003
plan
2004
2005
2006
2007
Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji Urzędu Miejskiego w Łapach
22
6. Współpraca gminy w zakresie ochrony środowiska
Gmina Łapy należy do Stowarzyszenia Gmin Górnej Narwi, współpracuje
z Nadleśnictwem Rudka, oraz Północno Podlaskim Towarzystwem Ochrony Ptaków
i Biurem Porozumienia Zielone Płuca Polski.
Współpraca międzynarodowa polega na realizacji przedsięwzięć z zakresu ochrony
środowiska w ramach organizacji lub programów międzynarodowych lub przy współudziale
jednostek samorządu terytorialnego z innych krajów (tabela nr 4).
Tabela 4 Międzynarodowa współpraca gminy w zakresie ochrony środowiska
Kraj
Zakres przedmiotowy
Szkolenie w zakresie poszanowania energii, gospodarki odpadami, edukacji
Holandia
ekologicznej i zarządzania projektami
Projekt Umbrella – dotyczy audytu zrównoważonego rozwoju Gminy Łapy.
ONZ
Opracowania Strategii Zrównoważonego Rozwoju Gmin Członkowskich
Stowarzyszenia Gmin Górnej Narwi
Ukraina
doświadczenia w zakresie planowania i wdrażania strategii zrównoważonego rozwoju
koncepcja rozwoju trzech dziedzin: rolnictwa, alternatywnych źródeł energii,
Niemcy
gospodarki odpadami na terenie Gmin Górnej Narwi i najbliższego otoczenia
Narwiańskiego Parku Narodowego
Przedstawienie możliwości wykorzystania środków unijnych w regionach słabo
rozwiniętych, raport „Turystyka i dziedzictwo kulturowe w dolinie Górnej Narwi”
Francja
Przeprowadzenie warsztatów „Każde miejsce ma swoją historie” dla młodzieży szkół
podstawowych i gimnazjalnych.
Wymiana młodzieży, szkolenia, warsztaty, dar Królowej Danii (mieszadła do
Dania
modernizowanej oczyszczalni ścieków)
23
III. ZASOBY I STAN ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
1. Położenie fizyczno-geograficzne
Gmina Łapy położona jest w obrębie trzech mezoregionów tj. Wysoczyzny
Wysokomazowieckiej, Doliny Górnej Narwi i Wysoczyzny Białostockiej (fragment obszaru
wschodniej części gminy).1
Powyższe
jednostki
fizyczno-geograficzne
wchodzą
w
skład
wielkiego
makroregionu, jakim jest Nizina Północnopodlaska.
2. Struktura użytkowania gruntów
Strukturę użytkowania gruntów w gminie Łapy w roku 2002 przedstawia poniższa
tabela.
Tabela 5. Struktura użytkowania gruntów na obszarze gminy Łapy w 2002 r.
Użytkowanie gruntów
obszar wiejski
obszar miejski
Wyszczególnienie
ha
%
ha
%
ha
%
Powierzchnia ogólna
12757
100
11567
100
1190
100
Użytki rolne, w tym:
7173
56,2
6745
58,3
428
36,0
grunty orne
4911
38,5
4609
39,8
302
25,4
sady
22
0,2
19
0,2
3
0,3
łąki
1070
8,4
1525
13,2
110
9,2
pastwiska
236
1,8
592
5,1
12
1,0
Lasy
1836
14,4
1787
15,4
49
4,1
Grunty pozostałe
3748
29,4
3035
26,2
713
59,9
Źródło: Narodowy Spis Powszechny i Spis Rolny. Gmina Łapy; Białystok 2002 r.
gmina
3. Rzeźba terenu
Gmina Łapy to obszar wysoczyzny morenowej urozmaiconej licznymi wzgórzami
moren czołowych, pagórkami kemów i równinami torfowymi. Rzędne powierzchni kształtują
się w granicach 120-130 m. n.p.m., (w szczytowych partiach wzgórz morenowych osiągają
wysokość 150-156 m. n.p.m.). Natomiast rzędne dna doliny Narwi kształtują się w granicach
114,0 - 118,0 m. n.p.m.
Podstawowe jednostki morfologiczne w gminie Łapy to:
− dolina rzeki Narwi wraz z doliną jej lewostronnego dopływu Awissą,
− wysoczyzna morenowa.
1
Podstawowy dokument wykorzystany w tym rozdziale jako źródło informacji, to Studium uwarunkoań
i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Łapy, Łapy 1998/1999.
24
Dolina rzeki Narwi stanowi wyraźny akcent w morfologii obszaru gminy - jest
szeroka i płaska głęboko wcięta w wysoczyznę (5 – 25 m) w znacznym stopniu zatorfiona,
a na niektórych odcinkach zabagniona. Nieznaczny jej spadek (0,12%) powoduje, że rzeka
meandruje, a zmieniając koryto tworzy po kilka dróg jednoczesnego przepływu.
Na północ od wsi Uhowo i Bokiny w dolinie Narwi wyraźnie zarysowują się wyższe
tarasy akumulacyjne zwykle zalesione. Warto dodać, że dolina Narwi w granicach gminy
Łapy charakteryzuje się wysokim potencjałem biologicznym środowiska - przede wszystkim
środowiska wodno-bagiennego.
Wyraźnym elementem geomorfologicznym w obrębie obszaru gminy jest także dolina
Awissy. Szeroko i głęboko wcięta dolina rzeki Awissy wraz ze swoimi dopływami znacznie
urozmaica morfologicznie południowo-zachodnią część obszaru gminy.
Rzeźba terenu jest jednym z walorów krajobrazowych gminy, a wysoczyzny, które
leżą nad Narwią mogą być miejscem organizacji wypoczynku przywodnego. Dotyczy to
w szczególności następujących miejsc:
− Uhowo - strefa kontaktowa o długości 2.800 m zbudowana głównie z glin
zwałowych, położona nad rzeką Narew,
− Będziużne Góry (Durnego Chata) - strefa kontaktowa o długości - 500 m. - glina,
− Bokiny - strefa kontaktowa o długości 300 m., zbudowana z piasku, żwirów i gliny.
4. Budowa geologiczna i surowce mineralne
Gmina Łapy położona jest w obrębie dużej jednostki geostrukturalnej zwanej
wyniesieniem mazursko-podlaskim wchodzącym w skład prekambryjskiej platformy
wschodnioeuropejskiej.
Wgłębna budowa geologiczna obszaru gminy jest słabo rozpoznana.
Osady kredy górnej w miejscu usytuowania obszaru gminy zalegają na głębokości
180 - 200 m. i są reprezentowane w jej partiach stropowych przez margle, wapienie
z krzemieniami i kredę piszącą. Na rozmytej i zerodowanej powierzchni skał węglanowych
kredy górnej zalega kompleks osadów trzeciorzędowych reprezentowanych przez osady
oligocenu, w spągu przez mułki pylasto-piaszczyste i piaszczyste iły oraz drobne piaski
kwarcowe, a w partiach wyższych przez piaski kwarcowo-glaukonitowe, czasami
ze żwirkami kwarcu, krzemieni i drobnymi fosforytami. Miąższość tych osadów wynosi
75 m. Na urozmaiconej morfologicznie powierzchni osadów oligoceńskich w formie
izolowanych płatów zalegają utwory mioceńskie (miąższość do 20 m) reprezentowane
głównie przez piaski kwarcowe, drobnoziarniste, zwykle warstwowane oraz w mniejszym
25
stopniu przez mułki i iły. Na tym podłożu zalega pokrywa warstwa bardzo zróżnicowanych
utworów czwartorzędowych, której miąższość na obszarze gminy wynosi od 180 do ponad
200 m.
Dzisiejszą powierzchnię gminy Łapy w większości budują osady stadiału północnomazowieckiego i oprócz glin zwałowych i piasków wodnolodowcowych reprezentowane są
także przez utwory lodowcowe moren czołowych i kemów oraz utwory zastoiskowe.
Przestrzenne rozmieszczenie osadów występujących na powierzchni obszaru gminy
przedstawia się następująco:
•
doliny rzek Narwi i Awissy oraz mniejszych cieków, a także zagłębienia bezodpływowe
na wysoczyźnie budują głównie piaszczysto-mułowe osady holoceńskie oraz torfy,
•
fragmenty wyższych tarasów akumulacyjnych występujących głównie w północnej
części doliny Narwi budują piaszczysto-żwirowe osady rzeczne powstałe w czasie
zlodowacenia północnopolskiego;
•
współczesną powierzchnię wysoczyznową obszaru gminy Łapy budują głównie gliny
zwałowe i piaszczysto-żwirowo-gliniaste utwory lodowcowe związane. Na powierzchni
tych utworów prawie na całym obszarze wysoczyznowym gminy występują pagóry,
wzgórza i wały moren czołowych oraz lokalnie kemów;
•
loklanie na powierzchni obszaru gminy występują również płaty piaszczysto-żwirowych
utworów wodnolodowcowych i piaski przewiane – eoliczne;
•
w oklicy Łupianki Starej i Łupianki Kreta znajdują się powierzchniowe wychodnie kredy
piszącej i silnie marglistych glin.
Na terenie gminy nie ma udokumentowanych złóż kopalin. Gliny zwałowe są niskiej
jakości surowcem ceramicznym i nie znajdują zastosowania gospodarczego. Natomiast
obszary lokalnego pozyskania piasku, pospółek i żwirów dla celów gospodarczych stanowią
głównie wzgórza moren czołowych.
5. Wody powierzchniowe i podziemne
5.1 Wody powierzchniowe
a) Hydrografia
Pod względem hydrograficznym obszar gminy Łapy należy do dorzecza Wisły
i położony jest w obrębie zlewni rzeki Narwi.
Główny układ sieci hydrograficznej na obszarze gminy tworzy rzeka Narew wraz ze
swoimi największymi lewobrzeżnymi dopływami tj. Szeroką Strugą i Awissą. Są to rzeki
26
zbierające wody powierzchniowe z całego obszaru gminy. Ponadto obszar gminy jest
drenowany
licznymi
mniejszymi
ciekami
wodnymi
i
całym
systemem
rowów
melioracyjnych.
Teren gminy jest obszarem bezjeziornym jedynie w jego obrębie znajduje się szereg
niewielkich zagłębień bezodpływowych wypełnionych wodą.
b)
Wielkości przepływowe rzek
Tabela 6 Przepływy charakterystyczne i wpływy jednostkowe w podstawowych
przekrojach głównych rzek gminy Łapy
Rzeka
Pow.
Przepływ w m3/s
Spływy jednostkowe l/s/km2
SN
S
SW
W
przekrój
w km2 NNQ SNQ SQ SWQ WQ NN
Narew
- poniżej uj. Lizy 3509,5
1,92 3,46
13,2
-
-
0,547 0,985 3,761
2,47 4,27
15,9 268,0 358,0 0,573 0,991 3,690 62,211 83,103
- uj. Supraśli
4307,9
Awissa - ujście
260,1
-
0,275 0,521
-
-
-
Szeroka Struga -
67,2
-
0,066 0,116
-
-
-
-
-
-
0,982 1,726
Źródło - Regionalny plan gospodarki wodnej woj. białostockiego Hydroprojekt Warszawa
1982 r (lata 1961 -1975).
Przepływy dyspozycyjne (95%) wód powierzchniowych w gminie Łapy ilustruje
poniższe zestawienie tabelaryczne (stan 1985 r.).
Tabela 7 Przepływy wód powierzchniowych w gminie Łapy
Rzeka
Przepływy w m3/s. z obszaru
Przekrój
SNQ (95 %)
Qnx
Q dyspozycyjne
Narew
3,46
2,06
+ 1,40
- uj. Supraśli
4,27
3,00
Awissa – ujście
0,257
0,180
+ 1,27
+ 0,077
Szeroka Struga
-ujście
0,066
0,045
+0,021
x - przepływ nienaruszalny (wielkość wg kryterium hydrobiologicznego - IMiGW
Warszawa 1980 r.) w podstawowych przekrojach SNQ - 95%.
Tabela 8 Wielkości przepływowe rzek m3/sw gminie Łapy w latach 1998-2000
Wyszczególnienie
01.09.1998
06.05.1998
24.03.1999
07.04.1999
09.05.2000
24.10.2000
Narew w miejscowości
11,5
19,2
36,6
37,2
12
4,37
27
-
ujście
- poniżej uj. Lizy
-
Bokiny
Awissa
0,155
1,41
0,67
0,29
Źródło: Dane Dyrekcji Narwiańskiego Parku Narodowego w Kurowie
0,09
0,026
Z powyższego zestawienia wynika, że są to obszary o znacznej dyspozycyjności
zasobów wód powierzchniowych. Uogólniona wartość średniorocznego przepływu rzeki
Narwi w przekroju Żółtki kształtuje się w granicach ok. 22,5 m3/s.
Roczny przebieg wahań stanów wody na rzece Narwi wykazuje dwa okresy wezbrań
- wezbrania roztopowe od lutego do pierwszej dekady maja oraz wezbrania na skutek
długotrwałych opadów od czerwca do października.
c) Zagrożenia powodziowe
Rzędna zasięgu fali powodziowej rzeki Narwi w granicach obszaru gminy i w jej
bezpośrednim sąsiedztwie podane w m n.p.m. przedstawiają się jak niżej:
Tabela 9 Rzędne lustra fali powodziowej (m. n.p.m.)
Rzędna lustra fali
Miejsce przekroju
powodziowej
-Waniewo
114,11
-Izbiszcze Wólka
114,88
Waniewska
-Kolonia Topilec
115,43
-Baciuty
116,53
-Bokiny
116,90
-Uhowo - Łapy
118,29
-Łapy Wity
118,95
-Łapy Pluśniaki
119,39
-Suraż
120,40
Do osiedli o potencjalnym zagrożeniu falą powodziową rzeki Narwi na obszarze
gminy Łapy zalicza się:
Uhowo -
118,29
rzędna fali powodziowej,
Łapy -
118,24 -
Łapy Wity -
112,95 -
Łapy Dębowina -
118,95 -
rzędna fali powodziowej.
28
d) Stan czystości wód powierzchniowych
Stan czystości głównych rzek w gminie Łapy nie jest dobry. Stan czystości głównej
rzeki – Narwi od lat nie odpowiada Zarządzeniu 18/71 Prezydium WRN z 27.05.1971
o docelowym przeznaczeniu wód, który przewiduje I klasę czystości. Według danych WIOŚ
jeszcze w 1999 r. Narew na obszarze gminy niosła do ujścia Awissy wody klasy II (poniżej
III klasy), od 2002 r. w całości są to wody klasy III.
Także rzeka Awissa jest coraz bardziej zanieczyszczona. W 2001 r. miała wody
III klasy, a w 2003 r. – nie odpowiadające normom.
Dzieje się tak mimo:
•
modernizacji oczyszczalni ścieków w Łapach
• skierowania ścieków z Cukrowni w Łapach na oczyszczalnię miejską,
•
poprawy gospodarki wodno-ściekowej w Zakładzie Utylizacyjnym w Bokinach
(wywożenie ścieków na oczyszczalnie ścieków m. Białegostoku),
• braku awaryjnych zanieczyszczeń wód rzeki Narwi.
Na pozostałych mniejszych ciekach wodnych brak jest badań kontrolnych, przy czym
należy podkreślić, że nie obserwuje tu wpływu zanieczyszczeń ściekowych związanych
z działalnością gospodarczą – przeważnie są to wody zaliczane do II klasy czystości.
5.2. Wody podziemne
Złoża wód podziemnych znajdujące się w utworach starszego podłoża (trzeciorzędu,
kredy i jury) charakteryzują się niewielką wydajnością.
W tej sytuacji głównym źródłem zaopatrzenia ludności w wodę pitną i na potrzeby
gospodarcze są wody podziemne pochodzące z utworów czwartorzędowych. Występują one
w kilku poziomach wodonośnych:
a) poziom wodonośny spągowy (najniższy), dający możliwość uzyskania wydajności ponad
100 m3/godz., przy depresji 3-6 m z nieciągłej przestrzennie warstwy wodonośnej
przekraczającej miąższością 50 m - położonej na głębokości poniżej 100 m;
b) międzymorenowy poziom wodonośny - podstawowe źródło wody na obszarze gminy,
reprezentowany
przez
dwie
warstwy
wodonośne.
Najkorzystniejsze
parametry
hydrologiczne występują w dolinie rzeki Narwi, gdzie te warstwy łączą się z wodami
poziomu przypowierzchniowego tworząc miąższość warstwy wodonośnej ponad 30 m, z
której uzyskać można wydajność ponad 100 m3/godz.. Na wysoczyźnie miąższość obu
warstw przy zachowaniu ciągłego rozprzestrzeniania wynosi 10-20 m., a wydajność 10-70
m3/godz.
29
Duże zróżnicowanie wydajności spowodowane jest różnicami w miąższości warstwy
wodonośnej oraz stanem technicznym poszczególnych ujęć wody. Generalnie, wydajności są
duże i pokrywają istniejące zapotrzebowanie. Studnie wiercone ujmują z reguły wody
z głębokości 15-30 m. p.p.t.
Tabela 10 Wydajność poszczególnych
w Łapach:
st. nr 1
Q = 52,5 m3/h
st. nr 3
Q = 45,0 m3/h
st. nr 4
Q = 55,8 m3/h
st. nr 5
Q = 43,6 m3/h
studni zaopatrujących wodociągi miejskie
przy S = 9,4 m.
przy S = 13,0 m.
przy S = 15,7 m
przy S = 8,6 m
Tabela 11 Przykładowe wydajności innych studni na terenie miasta
st. cukrowni
Q = 81,5 m3/h
przy S = 4,35 m.
st. szkolna
Q = 10,6 m3/h
przy S = 5,7 m.
Łapy Osse
st. na osiedlu
Q = 28,2 m3/h
przy S = 5,64 m.
mieszk.
Podajemy też parametry (głębokość zalegania warstw wodonośnych i ich wydajność)
istniejących ujęć wód podziemnych, wykonanych w ramach zwodociągowania wsi na terenie
gminy:
−
Łapy Osse – 1 studnia o głębokości 36,5 m. i wydajności 27 m3/h przy S = 7,5 m.;
−
Płonka Strumianka – 2 studnie o głębokości 62 i 65 m. i wydajności 92 m 3/h przy
S 12,2 m.;
−
Bokiny - studnia o głębokości 56,0 m. i wydajności 27 m3/h przy S = 3,4 m.;
−
Daniłowo Duże - 3 studnie o głębokości 65,0; 70,0 i 50,0 m. i wydajnościach 73,70,
71 m3/h przy S = 9,5 m.;
Uhowo - 3 studnie o głębokości 50 i 45 m. i wydajności 56 i 60,1 m 3/h przy S=11
−
i 13 m.
c) przypowierzchniowy poziom wodonośny
W gminie Łapy występują trzy zasadnicze obszary o różnych warunkach
występowania wód gruntowych:
−
obszary dolinne będące strefami koncentracji wód powierzchniowych i gruntowych.
Wody tworzą tu jeden poziom w utworach akumulacji rzecznej lub bagiennej
i stanowią zwierciadło wody o charakterze swobodnym. Zalegają zazwyczaj płyciej
30
niż 1 m. p.p.t. Tereny te są niekorzystne dla lokalizacji budownictwa m. in. z uwagi
na występowania wody gruntowej w poziomie posadowienia budynków;
−
obszary wysoczyznowe o ciągłym zwierciadle wody zalegającym w utworach łatwo
przepuszczalnych (piaszczystych) podścielanych na różnych głębokościach utworami
trudno przepuszczalnymi (glinami). Głębokość występowania wód gruntowych
uzależniona jest od intensywności opadów atmosferycznych oraz od głębokości
zalegania glin zwałowych. Przeważnie zwierciadło wody znajduje się płycej niż
2 m. p.p.t. a więc w poziomie posadowienia budynków, dotyczy to głównie
lokalizacji samego m. Łapy. Lokalnie na terenach takich form piaszczystych jak
kemy; wzgórza i pagóry wody te zalegają nawet głębiej niż 10 m. p.p.t.;
−
obszary wysoczyznowe zbudowane z utworów trudno przepuszczalnych - wody na
tych terenach występują pod warstwą glin zwałowych tworząc zwierciadło
o charakterze napiętym nie posiadającym jednolitego i ciągłego poziomu, zależna jest
od głębokości zalegania piaszczystych przewarstwień w glinie.
Gmina Łapy należy do grupy obszarów o ograniczonych, lokalnie dobrych zasobach
wód podziemnych - jednostkowe zasoby wód podziemnych w m3/24 ha/km2 wynoszą od 50 200 (do 2.318 l/s/km2). Stan zasobów wód podziemnych według dokumentacji
hydrogeologicznych przyjętych w starostwie powiatowym w Białymstoku w gminie Łapy
w 2003 roku wynosił 1734 m3/h.
Zaopatrzenie ludności w dobrą wodę pitną powinno odbywać się na bazie ujęć wód
z poziomu międzymorenowego względnie spągowego. Zasoby wód podziemnych a także
i powierzchniowych nie powinny powodować ograniczenia w rozwoju gospodarczym gminy.
Badania jakości wód podziemnych prowadzone przez WIOŚ w Białymstoku i PIG
odbywają się tylko na studni wierconej w Łapach. W latach 1998-2001 miała ona wodę
wysokie czystości (Ib), niestety jakość uległa pogorszeniu w roku 2002 do średniej (II),
co oznacza konieczność uzdatniania.
31
6. Gleby – element wartości rolniczej przestrzeni produkcyjnej
W podziale byłego województwa białostockiego na regiony glebowo-rolnicze
(11 regionów wg IUNG Puławy - 1988 r.) obszar gminy Łapy położony jest w obrębie trzech
regionów tj.: Brańsko-Tykocińskiego, Nadnarwiańskiego i Zabłudowskiego.
Region Brańsko-Tykociński obejmuje tereny położone na zachód od doliny Narwi.
Jest to dominująca część obszaru gminy charakteryzująca się najlepszymi glebami w skali
dawnego województwa białostockiego.
Region Nadnarwiański obejmuje tereny doliny Narwi, która z uwagi na swój unikalny
ekosystem wodno-bagienny i bardzo wysoki potencjał biotyczny o charakterze naturalnym
została objęta statusem ochronnym w formie Narwiańskiego Parku Narodowego.
Użytki zielone (łąki i pastwiska), które wykorzystywane są rolniczo znajdują się
wyłącznie w strefie brzegowej doliny.
Region Zabłudowski obejmuje tereny położone na wschód od doliny Narwi. Jest to
niewielka część obszaru gminy charakteryzująca się stosunkowo korzystnymi warunkami
przestrzeni produkcji rolnej.
Skałą macierzystą gleb obszaru gminy są utwory czwartorzędowe pochodzenia
lodowcowego i wodnolodowcowego wykształcone w postaci glin, piasków, lokalnie pyłów
oraz w dolinach i zagłębieniach namułów, torfów i piasków rzecznych. Stąd też pod
względem składu mechanicznego gleby obszaru gminy zaliczane są do glin lub piasków
gliniastych względnie słabo gliniastych na glinie oraz piasków słabo gliniastych całkowitych
lub podścielonych piaskiem luźnym i piasków luźnych całkowitych.
6.1. Waloryzacja przyrodnicza gleb
Gleby gminy Łapy charakteryzują się stosunkowo małym zróżnicowaniem.
Podstawowe typy gleb występujących w obrębie terenów wysoczyznowych w gminie Łapy
to:
− gleby pseudobielicowe (A) wytworzone z piasków gliniastych i gliniasto-pylastych
podścielonych płytko i średnio głęboką gliną. Większe kompleksy tych gleb
występują w części zachodniej gminy między wsią Płonka Kozły, a Łupianką Nową
na południe od Płonki Kościelnej i w okolicy wsi Gąsówka Skwarki oraz w części
południowej gminy w okolicy Łapy Łynki, Łapy Dębowina, Gąsówka Oleksin
i Daniłowo Duże;
− gleby brunatne wyługowane i kwaśne (Bw) zajmujące większe powierzchnie
w części północnej i południowej gminy;
32
− gleby brunatne właściwe (B) zajmujące znaczną powierzchnię w okolicy wsi
Uhowo oraz niewielkie powierzchnie głównie w południowej części gminy;
− gleby piaskowe różnych typów genetycznych (bielicowe, rdzawe, brunatne kwaśne)
(AB) zajmujące znaczne powierzchnie na obszarze wysoczyznowym całej gminy
koncentrując się głównie w części środkowej i południowej gminy;
− czarne ziemie o bardzo małym zasięgu powierzchniowym występują na południe
od miasta Łapy, a także lokalnie w części zachodniej i wschodniej gminy.
W obrębie doliny Narwi, Awissy, Szerokiej Strugi i innych mniejszych cieków oraz
w zagłębieniach (obniżeniach) terenowych występują gleby mułowo – torfowe, gleby
torfowe i murszowo-torfowe, gleby murszowo-mineralne i lokalnie mady.
6.2. Waloryzacja użytkowo-rolnicza gleb
Udział powierzchniowy i procentowy klas bonitacyjnych w gruntach ornych
i użytkach zielonych przedstawia się jak niżej.
Tabela 12 Klasy bonitacyjne gleb w gminie Łapy
Grunty orne + sady
klasa
ha
%
I
II
III a
40
0,80
III b
486
9,58
IV a
1718
33,88
IV b
1523
30,03
V
1119
22,07
VI
165
3,25
VI z
20
0,39
Razem
5071
100
klasa
I
II
III
IV
V
VI
VI z
Razem
Użytki zielone
ha
86
1390
963
336
7
2782
%
3,09
49,96
34,62
12,08
0,25
100
Źródło – Ocena warunków i wydzielenie obszarów o zróżnicowanej przydatności do
produkcji rolniczej; IUNG Puławy 2002 r.
Razem użytki rolne (grunty orne + użytki zielone) w gminie wynoszą 7.853 ha,
co w stosunku do ogólnej powierzchni gminy (12.757 ha) stanowi 61,6% (do danych z 1999r.
mniej o 0,2%).
Przestrzenne rozmieszczenie klas bonitacyjnych gruntów rolnych w obrębie obszaru
gminy przedstawia się następująco:
− gleby IIIa i IIIb klasy bonitacyjnej użytków ornych koncentrują się głównie
w południowej części gminy w okolicy wsi: Łapy Szołajdy, Łapy Dębowina, Gąsówka
i Daniłowo, Wyspowo; gleby tej klasy występują na terenie całej gminy;
33
− gleby IVa i IVb klasy bonitacyjnej gruntów ornych zajmują największe powierzchnie
i występują na terenie całej gminy;
− gleby V i VI klasy bonitacyjnej gruntów ornych występują wyspowo na terenie całej
gminy.
b) Kompleksy przydatności rolniczej gleb ilustruje poniższe zestawienie tabelaryczne:
Tabela 13 Kompleksy glebowe w gminie Łapy
Nr
Nazwa kompleksu
komp.
1
2
Grunty orne
1
pszenny b. dobry
2
pszenny dobry
3
pszenny wadliwy
4
żytni b. dobry
5
żytni dobry
6
żytni słaby
7
żytni b. słaby
8
zbożowo-pastewny mocny
9
zbożowo-pastewny słaby
Razem
Użytki zielone
1z
uż. zielone b. dobre i dobre
2z
uż. zielone średnie
3z
uż.zielone słabe i b.słabe
Razem
Razem użytki rolne
Gr. rolne nie przydatne
Tereny pozostałe
Ogólna pow. geodezyjna
ha
%
3
4
346
102
1642
534
971
707
493
289
5084
2,71
0,80
12,87
4,20
7,61
5,54
3,86
2,26
39,85
1479
1263
2742
7853
27
4904
12757
11,59
9,90
21,49
61,56
0,21
38,44
100%
Źródło – Ocena warunków i wydzielenie obszarów o zróżnicowanej przydatności do produkcji
rolniczej; IUNG Puławy 2002 r.
Rozmieszczenie kompleksów przydatności rolniczej gleb ściśle wiąże się
z przestrzennym występowaniem poszczególnych typów gleb, oraz ich bonitacji i tak:
− najlepsze kompleksy przydatności rolniczej gleb ściśle powiązane są z przestrzennym
rozmieszczeniem gleb brunatnych właściwych - kompleks 2, gleb pseudobielicowych
- kompleks 4 i gleb brunatnych wyługowanych i kwaśnych - kompleks 5;
− przestrzenne rozmieszczenie kompleksów gleb słabych (żytnich kompleks 6 i 7)
odpowiada przestrzennemu rozmieszczeniu gleb piaskowych różnych typów
genetycznych, a kompleks zbożowo-pastewny mocny czarnym ziemiom.
34
6.3. Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej
Ogólny wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej w gminie Łapy w 2002 r.
kształtował się na poziomie 58,1 i był wyższy od wskaźnika dla powiatu białostockiego,
który wynosił w tym okresie 54,3 tabela nr 14.
Tabela 14 Wskaźnik bonitacji gleb gminy Łapy w porównaniu z powiatem białostockim
Ogólny wskaźnik
Wskaźnik bonitacji
Wyszczególnienie
jakości rolniczej
jakości i
przydatności
agroklimatu
rolniczej
rzeźby
warunków
przestrzeni
terenu
wodnych
produkcyjnej
Powiat białostocki
40,1
7,3
4,0
2,9
54,3
Gmina Łapy
44,3
6,8
3,8
3,2
58,1
Źródło: - Ocena warunków i wydzielenie obszarów o zróżnicowanej przydatności do produkcji
rolniczej; IUNG Puławy 2002 r.
6.4. Skażenie gleb
Zanieczyszczenie gleb jest oceniane na podstawie zawartości metali ciężkich (ołowiu,
kadmu, cynku, miedzi, niklu, rtęci i arsenu) w powierzchniowej, dwudziestocentymetrowej
warstwie gruntu. Miarą zanieczyszczenia gleby jest zawartość metali ciężkich w porównaniu
do średniej geochemicznej zawartości w regionie. Pośrednio, zanieczyszczenie gleby mierzy
się również zawartością metali ciężkich, azotanów i pestycydów w jadalnych częściach roślin
(świeże owoce, korzenie itp.).
Niestety wyniki badań prowadzonych przy udziale Stacji Chemiczno-Rolniczej
i IUNG w Puławach nie zostały opracowane, dlatego brak jest szczegółowych danych
o zanieczyszczeniu gleb metalami ciężkimi dla gminy Łapy.
Jedynie z badań przeprowadzonych w 2001 r. są zbiorcze dane, z których wynika,
że zawartość w glebach metali ciężkich: ołowiu, cynku, miedzi, niklu i kadmu dla całego
województwa podlaskiego była najniższa lub jedna z najniższych w Polsce. Nieznaczne było
także zanieczyszczenie roślin uprawnych. W roku 2001 koncentracja metali i azotanów w
jadalnych częściach roślin w 95% próbek była poniżej wartości dopuszczalnych.
7. Lasy
Według podziału Polski na regiony (krainy) przyrodniczo-leśne, gmina Łapy leży
w Krainie Mazursko-Podlaskiej, zaliczanej do Dzielnicy Niziny Mazowiecko-Podlaskiej jej
35
lasy charakteryzują się występowaniem siedlisk lasowych, borów świeżych i grądów
(od strony administracyjnej lasy gminy Łapy należą do Nadleśnictwa Rudka).
Tabela 15 Powierzchnia gruntów leśnych na obszarze gminy Łapy w 2001-2002 r.
Powierzchnia lasów
% udział
Ogólna
gruntów
państwowe
prywatne
powierzRok
leśnych w
chnia
Razem
ogólnej
ha
%
ha
%
w ha
pow.
2001
12.757
5
0,04 1675,0
13,13 1680,0
13,17
2002
12.757
4,8
0,04 1680,3
13,17 1685,1
13,21
Źródło: Dane Urzędu Statystycznego w Białymstoku
Tutejsze lasy, - co należy zauważyć - są znacznie rozdrobnione i występują
na obszarze całej gminy, zajmując głównie tereny piaszczyste oraz doliny rzek i zagłębienia
terenowe (lasy olchowe). Jedyne większe kompleksy leśne położone są na wschód
od Uhowa, na południe od Łap Osse na zachód i południowy zachód od Wólki Waniewskiej
oraz na obszarze położonym między Łupianką Starą i Płonką Strumianką.
Jeżeli chodzi o typy siedliskowe to na obszarach wysoczyznowych dominuje Bór
Świeży (Bśw) przy bardzo lokalnym powierzchniowym udziale takich siedlisk jak: Bór
Mieszany Świeży (BMśw), Las Świeży (Lśw), Las Mieszany (LM), Bór suchy (Bs), Bór
wilgotny (Bw) i Las wilgotny (Lw).
W drzewostanie borów świeżych gatunkiem panującym jest sosna z niewielką
domieszką brzozy i świerku. W dolinach rzecznych i zagłębieniach terenowych dominują
siedliska Olsu (OL), na których przeważa olcha.
Dominującą klasą drzewostanów występujących w lasach gminy jest II klasa wieku
(21-40 lat), przy znacznym udziale III kl. wieku (41-60 lat), z niewielkim udziałem
drzewostanów powyżej 60 lat.
Lasy występujące na terenie gminy Łapy, poza lasami położonymi w dolinie Narwi
objętej statusem Parku Narodowego, zaliczone są do lasów grupy II - gospodarczej. Stąd też
z punktu widzenia gospodarczego podstawową funkcją tych lasów jest produkcja surowca
drzewnego na potrzeby gospodarcze kraju oraz potrzeby własne miejscowej ludności.
Należy podkreślić, że gospodarka leśna prowadzona jest w oparciu o ustalenia planów
urządzania lasów. W najbliższej przyszłości wystąpi konieczność opracowania nowej
generacji takich planów. Należałoby wnioskować, aby plany te uwzględniały w większym
stopniu niż dotychczas następujące postulaty:
− ochrony ekologicznych wartości siedlisk,
36
− zwiększania różnorodności biologicznej ekosystemu leśnego,
− obejmowania lasów formą ochronną (wskazania do uznania za rezerwat przyrody,
użytek ekologiczny, zespół przyrodniczo-krajobrazowy itp.),
− udostępniania i zagospodarowania turystycznego lasów,
− ochrony różnorodności krajobrazowej i kształtowania walorów estetycznych
kompleksów leśnych, ich enklaw i obrzeży oraz tras udostępnianych dla ruchu.
Na koniec warto zauważyć, że zgodnie z Krajowym Programem Lesistości (1995r.)
gmina Łapy została zaliczona do gmin szczególnie preferowanych do zwiększania lesistości.
8. Warunki klimatyczne
W podziale na krainy klimatyczne gmina Łapy zaliczana jest do makroregionu Nizina
Północnopodlaska, w jej skład wchodzą: Wysoczyzna Białostocka i Wysoczyzna
Wysokomazowiecka
charakteryzujące
się
stosunkowo
korzystnymi
warunkami
klimatycznymi w Obrębie Dzielnicy Podlaskiej.
8.1. Temperatura
Rozkład roczny temperatury w °C, średnie oraz absolutne maksyma i minima
przedstawiono w tabeli nr 16.
Tabela 16 Rozkład temperatur w gminie Łapy na podstawie badań stacji
meteorologicznych w Białymstoku i Szepietowie
Miesiące
Rodzaj
obserwacji
I
II
III
IV
V
VI
VII VIII
Śr.
-4,3 -4,2 -0,6 7,2 12,9 16,7 18,0 16,7
Białystok
Max
7,7
9,9 17,2 29,3 31,7 32,4 36,0 34,6
Min
-38,4 -30,8 -22,6 -6,9 -4,3 -0,7 5,3 -0,8
Śr.
-4,3 -4,1 -0,6 7,1 12,7 16,5 17,7 16,8
Szepietowo
Max
7,2 10,3 16,6
30,6 32,0 34,3 34,3
Min
31,2 -23,3
-4,1 0,8
5,4
2,2
Źródło: Dane stacji meteorologicznych w Białymstoku i Szepietowie
Stacja
meteor.
−
IX
X
XI
12,6 7,5
2,2
30,9 25,4 16,5
-3,8 -11,2 -20,7
12,8 7,7
2,3
30,5 25,0 14,8
-2,1 -9,3 -18,0
Średnia
XII roczna
-1,6
13,8
6,9
-23,5
-1,5
14,1
6,9
-22,3
Przejście średniej temperatury dobowej przez tzw. progi termiczne przypada dla 0oC
(okres gospodarczy) na 20 marca i 30 listopada dla 5oC (okres wegetacyjny)
na 7 kwietnia i 3 listopada, dla 15oC na 25 maja i 5 września.
− Okres wegetacyjny trwa średnio w Białymstoku 200 dni i rozpoczyna się 10 kwietnia,
a kończy się pod koniec października lub na początku listopada, w Szepietowie trwa
205 dni od 6 kwietnia do 27 października.
−
Początek prac polowych przypada na I-wszą dekadę kwietnia, a koniec na I-wszą
dekadę listopada.
− Średni okres bezprzymrozkowy wynosi 155 dni.
37
− Pokrywa śnieżna utrzymuje się średnio około 90 dni.
8.2. Opady atmosferyczne
Średni roczny rozkład opadów atmosferycznych sumy maksymalne i minimalne oraz
wskaźnik opadów okresu wegetacyjnego przedstawia poniższe zestawienie tabelaryczne.
Tabela 17 Rozkład opadów atmosferycznych
Miesiące
Rodzaj
obserwacji I
II III
IV
V
VI VII VIII IX X XI
Śr.
34 36 31
39
52
69 63 77 49 41 47
Białystok
Max
48 50 74
62 112 141 155 152 149 118 85
Mini
12 9
4
14 18
14 13 13
3
2 21
Łapy
Śr.
23 27 26
35
47
50 60 65 41 38 40
Śr.
21 23 24
31
50
58 70 68 40 33 37
Suraż
Max
40 42 56
50
84 111 142 109 136 104 76
Mini
2 10
4
6
23
25 13
9
6
4 16
Źródło: Źródło: Dane stacji meteorologicznych w Białymstoku, Łapach i Surażu
Stacja
meteor.
Średnia Wskaźnik
% V-X
XII roczna
44
582
89
741
60,0
18
365
36
493
62,2
33
488
75
657
65,4
8
302
− Średnia roczna częstotliwość burz (okres 1953-1967) wynosiła: w Białymstoku 21,9;
w Szepietowie 14,2 i w Tykocinie 12,3.
− Częstotliwość burz gradowych od 3 do 6 przypadków roku.
−
Średnia roczna wilgotność względna powietrza utrzymuje się w granicach od 82 83% a w dolinie Narwi i Awissy 84%.
−
Średnie roczne zachmurzenie (1953-1967) w skali 1-10 wynosi 6,9 pokrycia nieba.
Liczba dni pogodnych w Białymstoku 26,5 a pochmurnych 166,1, natomiast liczba
dni pogodnych w Szepietowie 39,8 a pochmurnych 138,6.
−
Średnia suma godzin nasłonecznienia (1953-67) w Białymstoku wynosiła 1.523,2,
z tego w miesiącach VI-VIII 661,2, co stanowi 43,4% do całego roku,
a w Szepietowie 1.640,2; VI-VIII - 699,3, co stanowi 42,6%.
8.3. Dynamika powietrza atmosferycznego
Rozkład średniej częstotliwości wiatrów i prędkości w m/s na poszczególne kierunki
oraz częstotliwość cisz za okres obserwacji 1953-1967 ilustruje tabela nr 18.
38
Tabela 18 Prędkość i częstotliwość wiatrów
stacja
%
meteorologiczna V m/s
N
NE
E
8,9 6,7 8,2
%
Białystok
V
2,9 3,0 3,4
13,1 5,6 7,8
%
Szepietowo
V
2,9 2,4 2,4
Kierunki
SE
S
SW W NW
12,3 13,1 17,5 20,4 12,9
3,7 3,5 3,5 3,5 3,6
12,7 12,8 13,9 22,5 11,7
3,1 3,1 3,3 4,1 3,6
Cisza
w%
12,9
4,0
Źródło: Dane stacji meteorologicznych w Białymstoku i Szepietowie
Częstotliwość wiatrów z kierunków zachodnich (NW, W, SW) w Białymstoku osiąga
50,8%, w Szepietowie 48,1% a wiatrów wschodnich (NE, E, SE) w Białymstoku 27,7%,
a w Szepietowie 26,1%.
Reasumując, należy stwierdzić, że warunki klimatyczne gminy Łapy nie stwarzają
ograniczeń w jej rozwoju gospodarczym.
Charakterystykę
klimatu
regionu
gminy
Łapy
oparto
głownie
o
dane
meteorologiczne ze stacji Białystok i Szepietowo oraz Łapy i Suraż (opady) z okresu lat
1948-1967 wg opracowania S. I. Pióro „Klimat województwa białostockiego” – wyd. 1973
r.
9. Obszary i obiekty podlegające szczególnej ochronie
Na terenie gminy Łapy znajduje się obszar Narwiańskiego Parku Narodowego wraz
z jego
strefą
ochronną
(otuliną),
obejmujący
rozległą
zabagnioną
pozostawioną
w naturalnym stanie dolinę Narwi, odznaczającą się rozbudowanym systemem koryt
rzecznych, dużym bogactwem szaty roślinnej i fauny oraz wysokimi walorami naukowodydaktycznymi i turystycznymi.
Wraz z planami przystąpienia Polski do Unii Europejskiej rozpoczęto pracę nad
utworzeniem na terenie Polski Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000. Natura 2000 to
sieć obszarów chronionych na terenie państw członkowskich Unii Europejskiej. Celem
wyznaczania tych obszarów jest ochrona cennych pod względem przyrodniczym
i zagrożonych składników różnorodności biologicznej w państwach Unii Europejskiej.
W skład sieci Natura 2000 wchodzą:
•
obszary specjalnej ochrony (OSO) - (Special Protection Areas - SPA) wyznaczone na
podstawie Dyrektywy Rady 79/409/EWG w sprawie ochrony dzikich ptaków, tzw.
"ptasiej",
39
• specjalne obszary ochrony (SOO) - (Special Areas of Conservation - SAC) wyznaczone
na podstawie Dyrektywy Rady 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych
oraz dzikiej fauny i flory, tzw. "siedliskowej".
Wstępna koncepcja obszarów NATURA 2000 została również opracowana dla
województwa podlaskiego. Na terenie gminy tereny te obejmują już wcześniej ustanowione
obszary chronione w granicach Narwiańskiego Parku Narodowego i jego otuliny:
• Dyrektywa Siedliskowa: PLH 200003 – Narwiański Park Narodowy – 6 810 ha,
• Dyrektywa Ptasia: PLB 200001 – Bagienna Dolina Narwi - 25 477 ha.
Zmiany ograniczeń ochronnych związanych ewentualnym ustanowieniem obszarów
NATURA 2000 nie są jeszcze znane.
9.1. Narwiański Park Narodowy
Podstawę
prawną
działania
Narwiańskiego
Parku
Narodowego
stanowi
rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 lipca 1996 r. (Dz. U. Nr 77, poz. 368).
Położenie geograficzne i administracyjne
Pod względem regionalnym obszar Narwiańskiego Parku Narodowego należy
do mezoregionu Doliny Górnej Narwi, w podziale fizyczno-geograficznym kraju. Według
podziału administracyjnego Narwiański Park Narodowy położony jest w zachodniej części
woj. podlaskiego, zajmuje on część gruntów położonych w gminach Choroszcz, Łapy, Suraż,
Turośń Kościelna, Tykocin, Sokoły i Kobylin Borzymy. Powierzchnia Narwiańskiego Parku
Narodowego wynosi 7350 ha, własność Skarbu Państwa stanowi 2045,2 ha. W obrębie
gminy Łapy powierzchnia Parku wynosi 2440 ha (19,1% powierzchni gminy), a otuliny
3305 ha (25,9%). Większość gruntów w obrębie NPN w granicach gminy Łapy, to grunty
prywatne – 1782 ha (73%).
Geologia i geomorfologia
Podłoże geologiczne terenu Narwiańskiego Parku Narodowego tworzą skały
krystaliczne Platformy Wschodnioeuropejskiej, pochodzące z okresu formowania się
skorupy ziemskiej tj. Ery Prekambryjskiej, sprzed 4,5 mld. lat. W Erze Paleozoicznej
panowały warunki lądowe, dlatego brak jest osadów z tego okresu. W Erze Mezozoicznej,
obszar ten był kilkakrotnie zalewany przez morze, szczególnie w okresach Jury i Kredy,
osadzając skały wapienne i piaszczyste. W okresie Trzeciorzędu transgresje i regresje morza
przyczyniały się do osadzania i niszczenia takich skała jak: piaskowce, łupki, margle i iły.
W okresie Czwartorzędu miały miejsce cztery zlodowacenia następujące kolejno po sobie:
40
podlaskie, południowopolskie, środkowopolskie, bałtyckie, które tu nie dotarło, ale podczas
tego zlodowacenia miały miejsce procesy niszczenia rzeźby terenu zwane peryglacjami.
Topniejące powierzchniowo i frontalnie lodowce utworzyły następujące formy terenu:
− Baseny wytopiskowe koło Łap,
− Przełomy doliny Narwi koło Łap i Waniewa,
− Ciągi wzgórz morenowych prostopadłych do doliny Narwi pod Bokinami i Będziużne
Góry.
Siedliska hydrogeniczne
Na mokradłach, które zajmują w dolinie Narwi ponad 95% dna doliny, wykształciły
się tutaj niemal wszystkie rodzaje siedlisk hydrogenicznych. Według podziału H. Okruszko
są to: torfowiska wynurzone, zalewane i zatopione, mułowiska zalewane i zatopione,
podmokliska i namuliska. Dominują mokradła fluwiogeniczne (rozwijające się przy udziale
wód rzecznych), a wśród nich torfowiska. Miąższość torfów nie jest duża, średnio osiąga 1m.
Torfy głębsze (2-3m.) występują koło Bokin (gmina Łapy). Złoże torfowe ma podobną
budowę na obszarze całej doliny, a w jego skład wchodzą: w spągu namuły ilaste i pyłowoilaste, torfy olsowe i lokalnie szuwarowe i w stropie torfy turzycowiskowe.
Największy i najlepiej zachowany obszar doliny w granicach Narwiańskiego Parku
Narodowego rozciąga się od połączenia Awissy z Narwią do okolic Grądu Sosnowiec.
Powierzchniowo dominuje tu torfowisko zalewane z bagiennym szuwarem turzycy sztywnej
Caricetum elatae. W wąskim pasie od połączenia Awissy z Narwią do Topilca występuje
torfowisko zatopione z szuwarem trzcinowym Phragmitetun communis. Na peryferiach
doliny spotyka się płaty torfowisk wynurzonych zajętych przez zbiorowiska turzycowomszyste.
Południowa część doliny Narwi pomiędzy Surażem i połączeniem Awissy z Narwią
to obszar, gdzie na skutek podsuszania następuje ewolucyjne przekształcanie siedlisk
mokradłowych. W okolicach Uhowa zawęził się zasięg rozlewisk i rozprzestrzeniły się
mannowiska i turzycowiska błotne, na przykład proces łęgowienia torfowisk przebiega na
opisywanych odcinkach doliny stosunkowo szybko, ale z różną intensywnością w różnych
partiach terenu. Najszybciej zjawisko to zachodzi na północ od Łap, gdzie intensywność
przemian zaznaczyła się w silniejszym niż w innych częściach doliny zmurszeniu gleb
i w oznakach degeneracji zbiorowisk roślinnych. Wolniej zachodzi przemiana torfowisk
lekko łęgowiejących w stan silniejszego łęgowienia pod Baciutami i Topilcem, a najwolniej
przebiega proces rozwojowy torfowiska od dawna już łęgowiejącego pomiędzy Surażem
41
i Łapami. Szybkość i wyrazistość ewolucyjnych przemian torfowisk zalewanych w dużej
mierze koreluje z właściwościami fizyczno-wodnymi gleb torfowych.
Gleby
W dolinie Narwi na obszarze NPN dominują gleby bagienne. Najczęściej spotykane
wśród nich są gleby torfowo-bagienne zajmujące duże zwarte powierzchnie w środkowej
części doliny pomiędzy Bokinami i Radulami. Znacznie mniejsze znaczenie w tej grupie gleb
mają gleby torfowe okresowo podsychające i torfowo-mułowe. Torfowiska podsuszane
z zahamowanym procesem torfotwórczym zajęte są przez gleby pobagienne, głównie
torfowo-murszowe słabo zmurszałe, występujace w północnej części Parku w okolicach
Rzędzian i w południowej w pobliżu Łap i Uhowa. Gleby torfowo-murszowe w średnim
stopniu zmurszenia występują tylko punktowo. Gleby zabagniane, do których należą glejowe
właściwe, torfiasto-glejowe i mułowo-glejowe spotyka się głównie w południowej części
doliny. Zajmują one położenia na pograniczu torfowisk i zboczy doliny, przez co w planie
mają postać wąskich listew oddzielających gleby hydrogeniczne od gleb autogenicznych
na wysoczyznach. Często występują one w mozaice z glebami mineralno-murszowymi,
murszowatymi właściwymi i murszastymi. W południowej części doliny w okolicach Suraża
niewielkie powierzchnie zajmują gleby aluwialne (mady). Grądy i grądziki mineralne zajęte
są głównie przez gleby rdzawe, brunatne i płowe. [Opracowania dotyczące siedlisk i gleb:
Banaszuk 1990, 1991, 1993, 1995, 1996].
Wody
O bagiennym charakterze doliny zadecydowały warunki geomorfologicznohydrologiczne. Dolina jest zasilana przez wody powierzchniowe (cieki wodne i spływy
powierzchniowe) i wody wgłębne z poziomu przypowierzchniowego i prawdopodobnie
z dwóch poziomów wodonośnych, co przy rozgałęzionych korytach rzeki spowodowało,
że wykształcił się tutaj rozległy, wypełniający niemal całe dno doliny, ekosystem bagienny
z mozaikowym układem rozlewisk, siedlisk bagiennych, zabagnionych i lądowych. Sieć
hydrograficzną tworzy Narew oraz Liza, Szeroka Struga, Awissa, Kurówka (dopływy
lewobrzeżne).
Na całym odcinku parkowym stan czystości wód Narwi zakwalifikowano do II klasy1)
– stan w 1997 r., w 2002 roku wody Narwi zaliczono do III klasy. Większość wskaźników
fizyko-chemicznych odpowiada wymaganiom I klasy czystości, do III klasy czystości
1 )
Ocena stanu czystości rzek w 1997 roku na terenie Narwiańskiego Parku Narodowego. WIOŚ w
Białymstoku 1998 r.
42
dyskwalifikują
wskaźniki
biologiczne
i
bakteriologiczne.
Podwyższona
wartość
utlenialności, zawiesiny, saprobowości sestonu wynika z naturalnego charakteru bagiennej
doliny. Wysoki wskaźnik bakteriologiczny (miano Coli) informujący o dużej zawartości
bakterii kałowych w wodach Narwi bezpośrednio wskazuje na zanieczyszczenie rzeki
ściekami bytowo-gospodarczymi.
W ostatnich latach zaobserwowano nieznaczną poprawę jakości wód rzeki Awissy,
lewego dopływu Narwi. W 1991 roku rzekę tę zakwalifikowano do wód pozaklasowych,
natomiast w 1997 roku Awissa prowadziła wody III-cio klasowe, w 2002 roku wody Awissą
zostały zaliczone do wód pozaklasowych. Do wód pozaklasowych dyskwalifikowały takie
wskaźniki jak tlen rozpuszczony, azot azotynowy, fosfor ogólny i miano Coli. Wartości
wymienionych parametrów w miesiącach letnich kształtowały się na poziomie wód
pozaklasowych. Stan taki wskazuje na obecność wielu źródeł zanieczyszczeń w zlewni
Awissy. W przypadku pogarszania się jakości wód, dopływ ten może stanowić zagrożenie dla
wód na terenie samego Parku.
9.2. Flora i zbiorowiska roślinne
Szata roślinna Narwiańskiego Parku Narodowego znajdującego się w obrębie gminy
Łapy cechuje się dużym zróżnicowaniem zbiorowisk i bogactwem gatunkowym. Dominujące
powierzchniowo szuwary turzycowiskowe związku Magnocaricion reprezentowane są przez
14 zespołów roślinnych, szuwary związku Phragmition przez 7 zespołów, a roślinność
wodna przez 12 zespołów. Poza tym występują tu 4 zbiorowiska łąkowe i ziołoroślowe oraz
2 zespoły zarośli wierzbowych i 5 zespołów roślinności leśnej. Na bagnach i terenach
zabagnionych występuje blisko 200 gatunków roślin naczyniowych (w tym 22 gatunki
turzyc). Spośród nich 15 gatunków podlega ochronie prawnej, a wiele zbiorowisk należy
do rzadko już spotykanych w kraju.
Cechą charakterystyczną doliny Narwi, podobnie jak innych rzek, jest strefowość
poprzeczna zaznaczająca się od koryta rzeki, aż do krawędzi gruntu mineralnego (krawędzi
doliny). Tuż przy korycie rzeki rozciąga się strefa szuwarów właściwych należących
do związku Phragmition. Tworzą je zbiorowiska roślinne, w których skład wchodzą taksony
tolerujące znaczne wahania poziomu wód i długotrwałe zalewy powierzchniowe. W dolinie
Narwi szuwary właściwe reprezentowane są przede wszystkim przez szuwary trzcinowe
(w mniejszym stopniu inne m.in. szuwary wąsko- i szerokopałkowe). Miejsca położone nieco
wyżej, zajmują szuwary wielkoturzycowe należące do związku Magnocaricion. Zbiorowiska
te, w dolinie Narwi głównie szuwar turzycy sztywnej Caricetum elatae, kontaktują się
43
od strony koryta rzecznego z szuwarami właściwymi, a od strony gruntu mineralnego
ze zbiorowiskami lasów bagiennych, rzadziej (w przypadku doliny Narwi) ze zbiorowiskami
turzycowo-mszystymi. Zbiorowiska wielkoturzycowe
zajmują siedliska podlegające
krótszym i płytszym zalewom powierzchniowym. Strefę krawędziową doliny zajmują
natomiast bagienne lasy olszowe, które zasilane są przede wszystkim wodami gruntowymi,
wypływającymi ze zboczy wysoczyzny oraz spływami powierzchniowymi.
Zbiorowiskami najbardziej rozpowszechnionymi na terenie Narwiańskiego Parku
Narodowego są zabagniane szuwary wielkoturzycowe zajmujące około 32% ogólnej
powierzchni Parku. Szuwary te reprezentowane są głównie przez szuwar turzycy sztywnej
Caricetum elatae (zajmujący ponad 20% pow. Parku), zespół turzycy zaostrzonej Caricetum
gracilis oraz turzycy tunikowej Caricetum appropinquatae. Lokalnie, na niewielkich
powierzchniach występuje szuwar turzycy dzióbkowanej, szuwar turzycy darniowej oraz
mozaika zbiorowisk turzycy sztywnej i zaostrzonej. Znaczny areał, bo około 11% wśród
zbiorowisk szuwarów turzycowych, zajmują zbiorowiska turzycy sztywnej z Phragmites
australis (około 10%) i turzycy zaostrzonej z Phragmites australis (około 1,2%).
Drugim dominującym powierzchniowo zbiorowiskiem roślinnym na terenie
Narwiańskiego Parku Narodowego (około 16% powierzchni) są zespoły związku
Phragmition reprezentowane prawie wyłącznie przez szuwary trzcinowe (nieznaczne
powierzchnie zajmują szuwary: wąsko- i szerokopałkowe, skrzypowe, oczeretowe
i mannowe).
W południowej części Parku dosyć znaczne powierzchnie (około 14%) zajmują
zbiorowiska trawiaste i turzycowo-trawiaste głównie zespoły manny mielec i mozgi
trzcinowatej. [Opracowania dotyczące flory: Solon i inni (1990), Sokołowski 1993,
Czerwiński 1993, 1994, Bartoszuk 1996.]
9.3. Fauna
Wielkim walorem bagiennej doliny Narwi znajdującej się w obrębie gminy Łapy jest
ornitofauna. W latach 1979-1981 stwierdzono w dolinie i w strefie przydolinowej obecność
179 gatunków ptaków, a występowały one w dużej liczebności. W porze lęgowej
występowało 149 gatunków, w tym 137 gatunków ptaków gnieżdżących się. W samej dolinie
gnieździło się 111 gatunków, pozostałe na obrzeżach doliny wykorzystując ja jako bazę
pokarmową. Z ogólnej liczby 138 gatunków zagrożonych w kraju gnieździło się wtedy
w dolinie 43%. Obok bogactwa gatunkowego badania specjalistyczne wykazały również
wyraźną odmienność ornitofauny narwiańskiej w porównaniu z innymi obszarami
44
bagiennymi. Decyduje o tym powszechne występowanie kilku gatunków dominujących
(rokitniczka, potrzos, brzęczka, trzcinniczek, krzyżówka), stanowiących 60% ornitofauny
oraz występowanie gatunków charakterystycznych dla doliny, związanych z szuwarami
bagiennymi (kropiatka, zielonka, rybitwa czarna, bąk, błotniak stawowy). Z gatunków,
których egzystencja jest poważnie zagrożona, gnieździły się świstun, rożeniec, dubelt,
batalion, zielonka, wąsatka. W dużej liczebności występowały ptaki rzadko spotykane
w kraju takie jak: brzęczka (1500-2000 par), rybitwa czarna (700-1000 par), kropiatka (200450 par), błotniak stawowy (150-200 par), zielonka (80-250 par), podróżniczek (ok. 100 par),
bąk (ok. 40 samców terytorialnych). Dolina Narwi była ostoją dla tych gatunków ptaków,
a poza tym bardzo ważnym miejscem odpoczynku i żerowania ptaków w okresie ich
przelotów, zwłaszcza wiosennych. Badania ostatnich lat wykazały zubożenie ornitofauny
w dolinie na obszarze Narwiańskiego Parku Narodowego. Uszczupliła się liczba ptaków
lęgowych o 4 gatunki, z tym, że przestało się gnieździć 10 gatunków, a przybyło 6. Wyraźnie
zmniejszyła się liczba ptaków związanych z wodami otwartymi i rozlewiskami oraz ze strefą
szuwarów wysokoturzycowiskowych. Między innymi zniknęło wielkie skupisko mewy
śmieszki koło Radul i skupisko głowienki. Zaledwie w szczątkowych ilościach gnieździły się
w ostatnich latach: cyraneczka, kropiatka, kokoszka wodna, wodnik i brzęczka. Spadła też
liczebność ptaków w zbiorowiskach turzycowiskowych (m.in. czajki, bekasa, dubelta,
świergotka), a także liczebność siewkowatych gnieżdżących się na łąkach i pastwiskach
na obrzeżach doliny. Wzrosła natomiast liczebność ptaków charakterystycznych dla siedlisk
wilgotnych i przesuszanych (kuropatwa, bażant grzywacz i in.).
Pomimo dużych przekształceń awifauny bagienna dolina Narwi nadal jednak spełnia
kryteria, które kwalifikują ten obszar jako ostoję lęgową ptaków wodno-błotnych
o znaczeniu międzynarodowym i europejskim. Jest ona rejonem lęgowym 1% lub więcej
populacji europejskiej, co najmniej 10 gatunków ptaków, w tym bąka, cyranki, błotniaka
stawowego, błotniaka łąkowego, zielonki, kropiatki, derkacza, i dubelta, oraz miejscem
rozrodu trzech gatunków ptaków zagrożonych wymarciem w skali światowej - bielika,
derkacza i wodniczki. W dolinie gnieżdżą się ptaki charakterystyczne dla terenów
podmokłych, których egzystencja jest w skali kraju poważnie zagrożona, takie jak świstun,
rożeniec, dubelt, batalion, zielonka, wąsatka. Dolina Narwi na obszarze NPN jest jednym
z najważniejszych w Polsce lęgowisk ptaków wodno-błotnych, w tym wielu gatunków
ginących i zagrożonych, a szereg gatunków spoza grupy zagrożonych posiada nad Narwią
jedną ze swoich głównych populacji w kraju. [Opracowania dotyczące awifauny:
Z. Lewartowski 1980, 1983, 1987, 1991, 1992, 1993, 1994, 1995 r.].
45
Na terenie Narwiańskiego Parku Narodowego występuje około 40 gatunków ssaków.
Wśród nich niewielka populacja łosia i wydra - gatunek zagrożony. Mocno rozrosła się
populacja bobra, którego liczebność ocenia się na około 260 osobników. Poza tym stale
występuje w Parku sarna, lis, jenot, kuna leśna i domowa, gronostaj i tchórz. W ostatnich
latach można zaobserwować znaczny wzrost liczebności norki amerykańskiej, która
w dużym stopniu ogranicza populację piżmaka. [Opracowania dotyczące ssaków: bóbr:
Z. Lewartowski 1992, inne ssaki Gębczyńska, Raczyński 1980, 1994 r.]
Środowiska wodne doliny są zasobne w ryby. Na odcinku pomiędzy Surażem
i Rzędzianami stwierdzono występowanie 22 gatunków ryb, przy czym wielokrotnie bardziej
zasobne były w nie rozlewiska i starorzecza niż główne koryto rzeki. Najczęstszymi
gatunkami ryb są płocie, szczupaki, okonie, jazie i liny. Na terenie Narwiańskiego Parku
Narodowego występują także cztery gatunki ryb chronionych: piskorz, śliz, różanka i koza.
[Opracowania dotyczące ichtiofauny: Bobiatyńska 1980, Penczak i inni 1990.]
W dolinie Narwi na obszarze Parku odnotowano obecność 13 gatunków płazów,
24 gatunków ważek, 34 gatunków skorupiaków planktonowych i 4 gatunków skorupiaków
bentosowych. [Opracowania dotyczące entomologii: Bystrowski 1992, Frąckiel 1993.]
9.4. Pomniki przyrody
Na terenie gminy aktualnie znajdują się następujące pomniki przyrody:
− lipa o obwodzie pnia 260 cm położona na terenie m. Łapy ul. Zacisze 1 - właściciel
Maria Ektun,
− 2 wiązy o obwodzie 190 i 230 cm położone na terenie m. Łapy ul. Główna 84 właściciel posesji Witold Mojkowski.
46
IV. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA OCHRONY ŚRODOWISKA
1 Ujęcia, wodociągi i stacje uzdatniania wody
Miasto i gmina Łapy zaopatrywana jest w wodę z własnych ujęć o ogólnej
wydajności 404,0 m3/h oraz częściowo z wodociągu miejskiego w Łapach.
W gminie Łapy istnieją 4 wodociągi grupowe o łącznej długości 98,8 km oraz
1 wodociąg zbiorowy o długości 15,6 km.
Wodociągi grupowe
- Wodociąg grupowy Łapy zaopatruje w wodę miejscowość Łapy oraz wsie Łapy
Osse, Łapy Łynki, Łapy Kołpaki. Długość wodociągu w miejscowości Łapy wynosi
31,2 km, natomiast w/w wsiach 12,6 km. Pracuje w oparciu o 4 ujęcia miejskie
zlokalizowane w miejscowości Łapy oraz wsi Łapy Osse.

Ujęcie przy ul. Spółdzielczej składa się z 4 studni, z czego studnie SW1A, SW3A,
SW5 posiadają zatwierdzone zasoby eksploatacyjne Qe=155,83 m3/h.

Ujęcie przy ul. Długiej składa się z 2 studni, z czego zatwierdzone zasoby
eksploatacyjne studni SW2 Qe=6,0 m3/h, natomiast studni SW4 Qe=42,0 m3/h.

Ujęcie przy ul. Płonkowskiej składa się z 2 studni, o zatwierdzonych zasobach
eksploatacyjnych Qe=60,0 m3/h.

Ujęcie we wsi Łapy Osse składa się z 2 studni, (z czego 1 studnia jest nie
eksploatowana) o zatwierdzonych zasobach eksploatacyjnych Qe= 27,0 m3/h.
Zasoby te gwarantują pokrycie przewidywanego zapotrzebowania wody dla okresu
docelowego.
Prognozowane
zapotrzebowanie
wody
wynosi
87,79
m3/h
wraz
z uwzględnieniem zapotrzebowania wody na cele ppoż.. Ujęcia te również zaopatrują drobne
zakłady produkcyjne.
- Wodociąg grupowy Bokiny o długości 10,9 km obejmuje swym zasięgiem wsie
Bokiny i Wólka Waniewska. Pracuje w oparciu o ujęcie składające się z 1 studni
o zatwierdzonych zasobach eksploatacyjnych Qe=27,0 m3/h. Zasoby te gwarantują pokrycie
przewidywanego
zapotrzebowania
wody
dla
okresu
docelowego.
Prognozowane
zapotrzebowanie wody wynosi 19,67 m3/h wraz z uwzględnieniem zapotrzebowania wody na
cele ppoż..
- Wodociąg grupowy Daniłowo Duże o długości 14,0 km obejmuje swym zasięgiem
wsie Daniłowo Duże, Daniłowo Małe, Grochy, Gąsówka Stara, Gąsówka Oleksin, Łapy
Korczaki, Łapy Pluśniaki, Łapy Dębinowa, Łapy Szołajdy. Pracuje w oparciu o ujęcie
składające się z 3 studni, (z czego 1 studnia jest nieczynna) o zatwierdzonych zasobach
47
eksploatacyjnych (OŚ.IV.-7530/2/92) Qe=130,0 m3/h. Zasoby te gwarantują pokrycie
przewidywanego
zapotrzebowania
wody
dla
okresu
docelowego.
Prognozowane
zapotrzebowanie wody wynosi 23,71 m3/h wraz z uwzględnieniem zapotrzebowania wody
na cele ppoż..
- Wodociąg grupowy Płonka Strumianka o długości 27,1 km obejmuje swym
zasięgiem wsie Płonka Strumianka, Płonka Kościelna, Gąsówka Osse, Gąsówka Skwarki,
Płonka Kozły, Płonka Matyski, Roszki Wodźki, Roszki Włodki, Łupianka Stara, Łupianka
Nowa. Pracuje w oparciu o ujęcie składające się z 2 studni o zatwierdzonych zasobach
eksploatacyjnych (OŚ.II.-6210/40/95) Qe=92,0 m3/h. Zasoby te gwarantują pokrycie
przewidywanego
zapotrzebowania
wody
dla
okresu
docelowego.
Prognozowane
na cele ppoż..
Wodociąg zbiorowy
- Wodociąg zbiorowy Uhowo o długości 15,6 km zaopatruje w wodę wieś Uhowo.
Korzysta z ujęcia składającego się z 3 studni o zatwierdzonych zasobach eksploatacyjnych
Qe=98,0 m3/h, (z czego studnia SW2 jest źródłem awaryjnym). Zasoby te gwarantują
pokrycie przewidywanego zapotrzebowania wody dla okresu docelowego. Prognozowane
na cele ppoż..
Poza tym na terenie gminy Łapy są również zlokalizowane indywidualne ujęcia wody
na cele przemysłowe, które pokrywają zapotrzebowanie wymienionych jednostek:
•
dla Powszechnej Spółdzielni Spożywców „Społem” w Łapach Qe=18,7 m3/h,
•
dla Cukrowni „Łapy” S.A. Qe=60,0 m3/h,
•
dla Zakładu Naprawczego Taboru Kolejowego S.A. w Łapach Qe=69,0 m3/h,
•
dla Zakładu Produkcji Mączek Zwierzęcych w Bokinach Qe=43,92 m3/h.
Na terenie wsi Gąsówka Somachy istnieje także 15 indywidualnych ujęć wody.
Zwodociągowanie gminy wynosi 99% w odniesieniu do 23815 mieszkańców gminy.
48
Tabela 19 Sieć wodociągowa na terenie gminy Łapy
Lp.
Nazwa ujęcia
(lokalizacja)
Wydajność
rzeczywista
urządzeń do
ujmowania i
uzdatniania wody,
średnia dobowa
[m3/d]
Czy uzdatniona
Wydajność
woda spełnia
potencjalna
Liczba
Jednostka organizacyjna zajmująca
wymogi wody do
istniejących
mieszkańców
Czy obiekt spełnia
się eksploatacją systemów
picia (zgodnie z
urządzeń do
podłączonych do
warunki
wodociągowych (nazwa jednostki,
Rozp. Ministra
ujmowania i
danego wodociągu
pozwolenia
adres, numer telefonu, nazwisko
Zdrowia
uzdatniania wody, zbiorczego w tym wodnoprawnego?
osoby kontaktowej).
z 19.11.2002 – Dz.
średnia dobowa
z innych gmin
U. Nr 203, poz.
[m3/d]
1718)
1.
Wodociąg wiejski
Bokiny
20
150
250
TAK
TAK
2.
Wodociąg wiejski
Daniłowo Duże
335
450
1280
TAK
TAK
Wodociąg wiejski
Płonka Strumianka
450
600
2420
TAK
TAK
Wodociąg wiejski
Uhowo
168
300
1230
TAK
TAK
Wodociąg miejski Łapy
2326
4000
16650
TAK
TAK
3.
4.
Zakład Wodociągów
i Kanalizacji w Łapach
ul. Płonkowska
tel. (085) 715 28 51
Dyrektor Wiktor Brzosko
5.
Całkowita długość sieci wodociągowej [m]- 98800
Jednostkowe koszty eksploatacyjne uzdatnionej wody – 1,63 zł/m3
Cena 1m3 wody dla mieszkańców – 1,63 zł
Stopień zwodociągowania gminy (miasta) – liczba mieszkańców
zbiorczych/liczba wszystkich mieszkańców gminy (miasta) - 95,5%
podłączona
do
wodociągów
2. Oczyszczalnie ścieków wraz z systemem kanalizacji
W mieście i gminie Łapy sieć kanalizacyjną posiada 10 wsi (na 24 w gminie) oraz całe miasto Łapy. Gmina jest skanalizowana w 87% (w
odniesieniu do liczby gospodarstw domowych).
W gminie Łapy długość kanalizacji sanitarnej wynosi 83,2 km, odprowadzając ścieki z miejscowości Łapy oraz wsi Łapy Szołajdy, Łapy
Dębowina, Gąsówka Osse, Uhowo, Łapy Pluśniaki, Łapy Korczaki, Łapy Łynki, Gąsówka Oleksin, Gąsówka Stara, Łapy Kołpaki. Ścieki
kierowane są do oczyszczalni o projektowanej przepustowości Qdśr= 10000,0 m3/d zlokalizowanej w miejscowości Łapy, dla której średnica
kolektora głównego wynosi Ø 0,4 m, we wsi Gąsówka Osse – Ø 0,2 m, natomiast dla pozostałych miejscowości – Ø 0,25 m. Odbiornikiem
oczyszczonych ścieków jest rzeka Awissa.
W 2002 roku odprowadzonych zostało 535 dam3 ścieków, z tego do wód powierzchniowych lub do ziemi – 29 dam3, do sieci
kanalizacyjnej – 506 dam3. Z oczyszczalni ścieków w 2002 roku korzystało ogółem – 16750 osób.
W miejscowości Łapy przy Spółdzielni Mleczarskiej oczyszczanie wód opadowych i technologicznych odbywa się przy pomocy
osadnika wód opadowych i osadnika wpustów deszczowych. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rów melioracyjny, który wpada do rzeki
Awissa.
Tabela 20 Zbiorcze systemy kanalizacyjne - oczyszczalnie ścieków, sieci kanalizacyjne
Nazwa
ujęcia,
Lp
lokalizacja
1.
Przepustow
ość
Rok
maksymaln
Przepustowoś
oddania do
a
ć rzeczywista
Technologia
użytku /
istniejących
oczyszczalni,
oczyszczania
rok
urządzeń do
średnia
ścieków
ostatniej
oczyszczani
dobowa –
modernizac
a ścieków,
3
[m /d]
ji
średnia
dobowa
[m3/d]
Miejska
Oczyszczal
nia
Ścieków Mechaniczno
„Łapy”
- Biologiczna
ul.
Płonkowsk
a
1976/2000
10000/ 5200
13000/7000
Liczba
mieszkańców
podłączonych
do danego
systemu
kanalizacji
zbiorczej
16750
Czy obiekt
Jednostka organizacyjna
spełnia
zajmująca się
warunki
eksploatacją systemów
pozwolenia
wodociągowych (nazwa
wodnojednostki, adres, numer
prawnego
telefonu, nazwisko osoby
(wg opinii
kontaktowej).
WIOŚ)
TAK
50
Zakład Wodociągów
i Kanalizacji w
Łapach
ul. Płonkowska
tel. (085) 715 28 51
Dyrektor Wiktor
Brzosko
Całkowita długość sieci kanalizacyjnej [m]- 83200
Jednostkowe koszty eksploatacyjne oczyszczonych ścieków – 1,75 zł/m3
Cena odbioru 1m3 ścieków od mieszkańców – 1,75 zł
Stopień skanalizowania gminy (miasta) – liczba mieszkańców podłączona do sieci
zbiorczych / liczba wszystkich mieszkańców gminy (miasta) - 87 %
Sposób postępowania z osadami pościekowymi – przeróbka osadu i jego ostateczne
unieszkodliwianie następuje poprzez zastosowanie procesów; zagęszczania, fermentacji w
warunkach naturalnych, mechanicznego odwadniania oraz higienizacji przy użyciu wapna.
Osady stosowane do rekultywacji wysypiska w Uhowie.
Sposób rozwiązania gospodarki ściekowej na terenach nieskanalizowanych –
gospodarka prowadzona jest po przez wywożenie nieczystości specjalnymi środkami
transportowymi do zlewni na terenie oczyszczalni ścieków.
Obiekty małej retencji: rodzaj obiektu (zbiorniki, stawy, jazy itp.) – rz. Awissa, rz.
Narew.
3. Gromadzenie, selekcja i unieszkodliwianie odpadów
Na terenie gminy Łapy znajduje się składowisko odpadów w miejscowości Uhowo. Składowisko posiada zatwierdzoną instrukcję
eksploatacji. Powierzchnia całkowita składowiska obejmuje 2 ha. Szczegółowa charakterystyka składowiska została przedstawiona w tabeli nr
19.
Odzyskiem surowców na terenie gminy Łapy zajmuje się Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Sp. z o.o. w
Łapach.
W 2002 roku odzyskano 11 Mg surowców, natomiast w 2003 r. odzyskano 13,5 Mg surowców.
Gromadzeniem i transportem odpadów na terenie gminy zajmują się następujące przedsiębiorstwa:
− Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Sp. z o.o. w Łapach,
− Przedsiębiorstwo Usługowo Handlowe „MPO” Sp. z o.o. w Białymstoku,
− Przedsiębiorstwo Usługowo Handlowe „ASTWA” Sp. z o.o. z/s w Białymstoku,
− Przedsiębiorstwo Produkcyjno Handlowe „CZYŚCIOCH” z/w w Białymstoku.
Zgodnie z Uchwałą gospodarki odpadami dla miasta i gminy Łapy odpady są gromadzone w kontenerach i workach.
51
Gmina posiada 48 kontenerów typu PA 1100 oraz worki 1500 szt./rok.
W gminie prowadzona jest selektywna zbiórka następujących grup odpadów
− papier,
− szkło,
− tworzywa sztuczne.
Szczegółowe dane na temat gromadzenia, selekcji i unieszkodliwiania odpadów znajdują się w Gminnym Planie Gospodarki Odpadami.
52
Tabela 21 Gospodarka odpadami na terenie gminy Łapy
1.
A
2.
Składowiska odpadów
na terenie gminy
POSIADAJĄCE
zatwierdzoną instrukcję
eksploatacji
składowiska
(pełna nazwa zgodna z
instrukcją)
Uhowo
Selektywna zbiórka
odpadów na terenie
gminy jest prowadzona
od roku …
A
4.
Ilość odpadów
złożonych w
2002 r.
[Mg]
2
3437
Sposób
gromadzenia
surowców
(worki,
pojemniki,
kontenery)
Ilości
zasobników
(worków,
pojemników
kontenerów) do
gromadzenia
surowców
[sztuki]
Szacunkowy
procent
wypełnienia
składowiska
[%]
Cena za przyjęcie 1 Mg
lub 1 m3 odpadów na
składowisku
[zł/Mg]
98
60
Ilość surowców
odzyskana w
2003 roku
[Mg] lub [m3]
Nazwa adres instytucji
firmy prowadzącej
odzysk surowców
48 szt.
Przedsiębiorstwo
Papier, szkoło,
kontenerów PA
Gospodarki Komunalnej i
tworzywa
11 Mg
13,5 Mg
1100, worki
Mieszkaniowej sp. z o. o.
sztuczne
1500 szt./rok
w Łapach
Ilość osadów
Ilość osadów
Osady pościekowe na
pościekowych
pościekowych
terenie gminy powstają w wyprodukowany wyprodukowany
następujących
ch przez
ch przez
Sposób postępowania z osadami pościekowymi
oczyszczalniach
poszczególne
poszczególne
[nazwa miejscowości]
oczyszczalnie w oczyszczalnie w
2002 roku [Mg] 2003 roku [Mg]
Miejska Oczyszczalnia
Ścieków „Łapy”ul.
1900
1400
Przeróbka osadu i jego unieszkodliwianie dostępnymi technologiami
Płonkowska
Rodzaje
Gromadzeniem,
pojemników
Rodzaje
Ilość
transportem odpadów
stosowanych do
środków
podpisanych
zmieszanych na terenie
gromadzenia
transportowych
umów na
gminy zajmują się
odpadów
do obsługi
Data otrzymania koncesji na prowadzenie usług
wywóz
następujące
zmieszanych
wywozu
nieczystości
przedsiębiorstwa [nazwa i
[SM 110, PA
nieczystości
stałych
2000 zgodnie z Uchwałą
gospodarki odpadami dla
miasta i gminy Łapy.
3.
Powierzchnia
całkowita
[ha]
Wyposażenie
składowiska
Ilość odpadów
(waga,
złożonych w
brodzik,
2003 r.
piezometry,
[Mg]
geomembrana,
kompaktom,
DT, itp.)
3708
piezometry
Rodzaje
surowców
zbieranych
Ilość surowców
selektywnie
odzyskana w
(papier,
2002 roku
opakowania
[Mg] lub [m3]
szklane,
tworzywa
sztuczne itp.)
Kontenery,
worki
V. ZAGROŻENIA I DEGRADACJA ŚRODOWISKA
Źródła powstawania zagrożeń i konfliktów ze środowiskiem przyrodniczym stanowią:
− rozwój i funkcjonowanie jednostek osadniczych zwłaszcza m. Łapy oraz innych
jednostek osadniczych, które leżą poza jej granicami administracyjnymi, a mają
wpływ na miejscowe środowisko,
− składowanie i utylizację odpadów stałych i płynnych,
− intensyfikację rolnictwa – zwłaszcza nawożenie i chemiczną ochronę roślin,
− eksploatację surowców mineralnych,
− rosnący ruch i transport komunikacyjny.
1. Zagrożenia wód powierzchniowych
Stan czystości wód powierzchniowych, oraz uwarunkowania znacznej poprawy ich
czystości omówiono w pkt. 4.1. d) rozdz. III niniejszego tekstu.
Potencjalne zagrożenia zarówno dla wód powierzchniowych jak i gruntowych może
stanowić brak oczyszczalni ścieków w rejonach grupowego zwodociagowania wsi, a także
możliwość awarii przeładowanego scentralizowanego systemu kanalizacji funkcjonującego
w obrębie miasta Łapy.
Na stan czystości wód może także negatywnie wpływać działalność związana
z produkcją rolną (zwłaszcza stosowanie w dużych ilościach nawozów sztucznych i środków
ochrony roślin).
Zagrożenia dla wód, a zwłaszcza podziemnych stanowi również nieprawidłowa
utylizacja odpadów.
Tabela 22 Wykaz oczyszczalni ścieków w zlewni pilotowej o wielkości powyżej 2000
RML
Lp.
Właściciel
lub
użytkownik
obiektu
Miejscowość,
gmina,
powiat
Rzeczywista
wielkość
zrzutu m3/d
Charakterystyka
ścieków
Stopień
redukcji
zanieczyszczeń
Odbiornik
Wielkość
RLM
Narew
12 853
BZT5 - 94
1
Zakład
Wodociągów
i Kanalizacji
w Łapach
Łapy
Łapy
białostocki
3200
komunalne
ChZT-94,8
zawiesina-97,9
azot og.-87,6
fosfor og.-62
2. Zagrożenia powietrza atmosferycznego
Podstawowymi parametrami charakteryzującymi stan zanieczyszczenia powietrza są
średnie stężenia substancji w powietrzu dla określonych okresów uśredniania. Generalnie
w całym województwie podlaskim obserwowano korzystne tendencje zmian stężeń
dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i pyłu zawieszonego. Według badań prowadzonych
w latach 1996 – 2003 w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska (w sieci podstawowej
oraz w sieci nadzoru ogólnego nad jakością powietrza w miastach) nie zostały przekroczone
na żadnej stacji pomiarowej dopuszczalne średnie roczne wartości stężeń SO2, NO2 i pyłu
zawieszonego.
Ze względu na istniejącą sieć monitoringu jakości powietrza brak jest szczegółowych
danych z terenu gminy Łapy. Jednak w opracowaniach „Ocena poziomów substancji
w powietrzu i klasyfikacja stref województwa podlaskiego" dla lat 2002 i 2003, WIOŚ
w Białymstoku, na podstawie wyników badań z istniejących w województwie punktów
pomiarowych i metod modelowania, zaliczył obszar powiatu białostockiego do strefy A, czyli
obszaru, gdzie poziom stężeń nie przekracza wartości dopuszczalnej (z uwzględnieniem
dozwolonej częstości przekroczeń dla przypadków, gdy są one określone), zarówno ze
względu na kryterium ochrony zdrowia, jak i ochrony roślin. Analizowane były imisje
następujących substancji: dwutlenku siarki, tlenków azotu, pyłu zawieszonego, ołowiu,
ozonu, tlenku węgla i benzenu (schemat). Czystość powietrza w powiecie białostockim, a tym
samym w gminie łapy jest więc co najmniej zadowalająca.
W gminie Łapy występują zorganizowane i niezorganizowane źródła emisji
zanieczyszczeń powietrza. Do zorganizowanych źródeł należy zaliczyć przede wszystkim
wysokie źródła punktowe (kominy), wprowadzające do powietrza zanieczyszczenia powstałe
w trakcie spalania paliw w celach grzewczych i na potrzeby technologiczne (kotłownie,
piece). Poza spalaniem paliw w celach grzewczych, na terenie gminy znajdują się również
źródła zorganizowanej emisji zanieczyszczeń z różnorodnych procesów technologicznych.
Do zakładów przemysłowych stanowiących znaczące (o potencjalnej, rocznej emisji
zanieczyszczeń ponad 100 Mg) źródła emisji technologicznych na terenie gminy Łapy,
zgodnie z uzyskanymi decyzjami na wprowadzanie zanieczyszczeń do powietrza, należą
m.in.:
•
ZNTK S.A. w Łapach,
•
Cukrownia Łapy SA,
•
Spółdzielnia Mleczarska w Łapach.
57
W strukturze zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego dominują zanieczyszczenia
pyłowe i gazowe, pochodzące z procesów energetycznego spalania paliw stałych, głównie
węgla kamiennego, koksu i drewna.
Szacunkowe wielkości emisji zanieczyszczeń w roku 2002 w gminie Łapy
przedstawia tabela nr 23.
Tabela 23 Zestawienie emitorów zanieczyszczeń do powietrza
Lp. Wyszczególnienie
1
ZNTK S.A. w
Łapach
2 Cukrownia Łapy SA
Spółdzielnia
Mleczarska
ZEC w Łapach –
4 kotłownia
osiedlowa
ZEC Łapy 5 kotłownia
osiedlowa
3
6 Wibrobetoniarnia
7
Zakład Mięsny
"Duet"
Charakterystyka
źródeł,
Lokalizacja
SO2
Roczna emisja zanieczyszczeń
NOx CO
pył
CH inne
Mg/a
kotłownia węglowa
40,4
Łapy, ul. Ppłk
NilskiegoŁapińskiego
91,669 38,45
-
kotłownia olejowa
(mazut)
19,0
Łapy
123,53 58,95
-
kotłownia
18,76
Łapy, ul. Brańska
8
62,45
kotłownia drzewna
(zrąbki drewniane) +
gaz ziemny - rezerwa
kotłownia gazowa
kotłownia węglowa
komora wędz. wanna
8 SPZOZ w Łapach
Łączna
moc
kotłownia olejowa
28,74 25,282 0,834
-
182,48
18,69 63,454 19,229
-
-
163,82
4,0
(+ rez Łapy, ul. Polna 19 1,817 13,456 77,117 19,265
1,96 )
-
-
111,655
-
-
2,061
-
-
13,176
Łapy, ul.
Westerplatte 14
Łapy, ul.
Wodociągowa 21
Łapy, ul. Krzywa
3
Łapy, ul.
1,088
Korczaka 23
1,25
0,08
1,69
0,277 0,014
2,304
0,18
0,166
0,023 1,369 0,194 0,0145
-
1,7665
1,026
1,500 0,180 0,540
-
3,246
8,1
2,592
-
Źródło: Dane w Programu Ochrony Środowiska Powiatu Białostockiego
* - z dokładnością do 1 Mg
Na
terenie
gminy
184,98
-
4,12
-
łącznie
należy
liczyć
się
także
ze
skażeniami
pochodzenia
komunikacyjnego, a zwłaszcza wzdłuż drogi krajowej nr 678 Białystok - Sokoły i nr 682
Markowszczyzna - Uhowo - Łapy. Aktualnie zanieczyszczenia dwutlenkiem azotu i ołowiem
wzdłuż tras komunikacji kołowej są znikome i nie stwarzają zagrożenia dla środowiska
i zdrowia ludzi.
Specyficznym zagrożeniem są odoru, które na terenie gminy związane są z Zakładem
Utylizacji w Bokinach, oczyszczalnia komunalna w Łapach oraz Cukrownią „Łapy”.
58
Tabela 24 Źródła i wielkość emisji zanieczyszczeń do powietrza w gminie Łapy w 2003 r.
Ładunek w Mg
Nazwa zakładu - źródło emisji
Zespół Szkół
Mechanicznych w
Łapach
Spółdzielnia Mleczarska
SPOŁEM PSS Łapy
Dom Pomocy
Społecznej w Uhowie
ZNTK S.A. Łapy
Zakład Energetyki
Cieplnej
Przedsiębiorstwo
Gospodarki Komunalnej
i Mieszkaniowej w
Łapach
Krajowa Spółka
Cukrowa S.A.
o/Cukrownia w Łapach
SUMA
CO2
Pyły
węglowografitowe,
sadza
Pyły ze
spalania
paliw
CO
NO2
1,31635
205,68
0,06165
1,948514
4,62775
0,10284
0,006666208
0,000000054
23,575464
0,1599924
8606,199
192,54024
0,122007792
0
9,240553537
0,08258265
41,6638
0,0487956
16,39276
0,3035848
0,00332114
0,7737556
474,64
0,05680825
2,27197
10,67939
0,23732
0,015252017
45,7522824
20164,911
0,579570528
45,4391475
95,465052
38,837301
0
4,64527768
2245,315344
0
0,97395493
67,2806799
5,20875432
0,00035796
0,327552
51,18
0,015354
0,491188
1,15155
0,02559
0
140,590151
32281,11716
0
3,734699
5,874246
33,669552
0,026217379
217,1408251
64221,58274
0,83539057
64,18260962
226,791263
94,7777021
benzo(a)p
iren
SO2
0,00062
Źródło: Dane Urzędu Marszałkowskiego Białymstoku; Białystok 2004 r.
3. Zagrożenia hałasem, wibracjami oraz promieniowaniem niejonizującym
Główne źródła uciążliwego dla otoczenia hałasu to komunikacja oraz pracujące
zakłady przemysłowe bądź usługowe. Te ostatnie stanowią tak zwane lokalne źródła hałasu.
Jeśli chodzi o eliminowanie hałasu z lokalnych źródeł należy po prostu egzekwować
obowiązującą zasadę – hałas i wibracje nie mogą wychodzić poza obręb działek, na których
powstają.
Jednym z głównych źródeł hałasu przemysłowego w gminie są Zakłady Naprawcze
Taboru Kolejowego w Łapach. Warto, zatem zauważyć, że od kilku lat trwają w ZNTK
kosztowne inwestycje, których celem jest zmniejszenie uciążliwości wynikających
z nadmiernego hałasu.
Jak wspomnieliśmy istotnym źródłem hałasu jest komunikacja i transport. I chociaż
systematycznie zwiększa się natężenie ruchu na drogach leżących w gminie, to ten rodzaj
hałasu nie stanowi – jak na razie – istotnego zagrożenia dla środowiska.
Najgorzej, jeśli chodzi o poziom hałasu komunikacyjnego jest w mieście Łapy: na
pięćdziesięciu procentach tutejszych ulic hałas osiąga wartość 61-75 db.
59
Zagrożenie hałasem w samym mieście, – co oczywiste – będzie narastało, głównie
hałasem komunikacyjnym. W tej sytuacji niezbędne są inwestycje i działania, które to
zagrożenie mogą zminimalizować – utrzymywanie dobrej nawierzchni dróg i ulic, sprawna
organizacja ruchu, obwodnice itd.
Należy jeszcze wspomnieć o hałasie komunikacyjnym, którego źródłem jest kolej.
Stanowi on pewną uciążliwość – na szczęście okresową – przede wszystkim dla mieszkańców
Łap oraz Uhowa i Łap Osse.
W gminie Łapy główne urządzenia wytwarzające elektromagnetyczne promieniowanie
niejonizujace szkodliwe dla ludzi i środowiska to:
− napowietrzna linia elektroenergetyczna WN 110 kV przebiegająca przez środkowy
obszar gminy z północnego wschodu na południowy zachód.
− napowietrzna linia elektroenergetyczna WN 400 kV przebiegająca przez skrawek
obszaru południowej części gminy.
− stacja rozdzielcza GP110/15 kV w Łapach.
Od w/w źródeł należy zachowywać następujące szerokości stref ochronnych:
− linia WN 110 kV - min. 14,5 od skrajnego przewodu przy zalecanej odległości od osi
linii 20 m.,
− linia WN 400 kV - min. 33 m. od skrajnego przewodu linii przy zalecanej odległości
od osi linii 50 m.,
− rozdzielnia energetyczna - w granicach własnej działki obiektu - głównie z tytułu
uciążliwości hałasu i wibracji.
Ocena sytuacji radiologicznej w oparciu o wyniki pomiarów skażeń dokonanych przez
specjalistyczne jednostki nie wykazała zagrożeń dla środowiska i ludzi na terenie gminy
i całego województwa.
60
4. Zagrożenia powierzchni ziemi i innych elementów środowiska naturalnego
Zagrożenia spowodowane eksploatacją surowców mineralnych
Powierzchniowa degradacja i dewastacja terenów, a zwłaszcza rzeźby terenu związana
jest głównie z eksploatacją surowców mineralnych.
Ponadto, w zależności od głębokości eksploatacji surowców, oraz sposobu ich
wydobywania (sprzęt mechaniczny) istnieje możliwość zarówno zakłócenia układu
funkcjonowania wód wgłębnych jak i ich chemicznego zanieczyszczenia (smary, oleje itp.).
W gminie Łapy surowce mineralne nie są obecnie eksploatowane.
Zagrożenia spowodowane niewłaściwą gospodarką odpadami
Zagrożeniem dla środowiska jest rosnący strumień odpadów komunalnych
i przemysłowych. Odpady – w szczególności te, – które nie są odpowiednio składowane
i utylizowane, mogą wywierać negatywny wpływ na stan środowiska przyrodniczego,
głównie w formie skażenia wody, powietrza, gleby, niszczenia walorów krajobrazowych,
łącznie z wyłączeniem z użytkowania określonych terenów rolnych lub leśnych.
Odpady stałe składowane są na zalegalizowanym wysypisku komunalnym
o powierzchni 2 ha położonym we wsi Uhowo. Wysypisko to jest eksploatowane od 1974 r. obecnie trwa rozbudowa składowiska o 1,7 ha.
Ponadto, na terenie gminy istnieją miejsca do czasowego przetrzymywania odpadów
przemysłowych, położone w obrębie własnych terenów Cukrowni Łapy i Zakładów
Wodociągów i Kanalizacji Łapy, a także składowisko ZNTK w gminie „Suraż”.
Zagrożenia odpadami wynikają również z faktu, że na wymienione wysypiska trafiają
także różne substancje niebezpieczne codziennego użytkowania jak przeterminowane leki,
środki owadobójcze, baterie, lampy rtęciowe, smary rozpuszczalniki itp. Celem uniknięcia
takich zagrożeń niezbędny jest rozdzielczy system gromadzenia odpadów i wydzielanie
miejsc gromadzenia odpadów niebezpiecznych.
Reasumując: brak właściwej gospodarki odpadami (nawiasem mówiąc wymaga ona
pewnych
nakładów
finansowych),
powoduje
istotne
zagrożenia
dla
środowiska.
Te zagrożenia, co należy wyraźnie podkreślić – dotyczą dużych obszarowo terenów mających
status obszarów przyrodniczo cennych i chronionych – mowa o Narwiańskim Parku
Narodowym. Tym ważniejsze jest, aby te zagrożenia dostrzegać i likwidować.
61
Zagrożenia wynikające z braku kanalizacji sanitarnej
We niektórych zwodociągowanych wsiach brak jest kanalizacji sanitarnych (nie ma
też tam oczywiście żadnych przydomowych oczyszczalni ścieków), co w konsekwencji może
doprowadzić do zanieczyszczenia zarówno wód powierzchniowych jak i podziemnych.
W związku
z
powyższym,
nieczystości
płynne
(ścieki)
czasowo
powinny
być
unieszkodliwiane poprzez ich gromadzenie w lokalnych szczelnych zbiornikach, a następnie
wywożone do punktu zlewnego komunalnej oczyszczalni ścieków w Łapach względnie
miasta Białegostoku lub innej oczyszczalni najbliżej położonej.
62
VI. ANALIZA SWOT
W poniższej analizie SWOT uporządkowano mocne i słabe strony (uwarunkowania
wewnętrzne) oraz szanse i zagrożenie (uwarunkowania zewnętrzne) ochrony środowiska
gminy według ich znaczenia – od najważniejszych w poszczególnych grupach do najmniej
istotnych.
1. Czynniki wewnętrzne
1.1 Mocne strony
Zasoby i stan przyrody i środowiska
1. stosunkowo duża różnorodność ekosystemowa, siedliskowa i gatunkowa na obszarze
gminy
2. istnienie obszarów chronionych o znaczeniu europejskim: Narwiański Park Narodowy
3. czyste środowisko przyrodnicze – niski poziom chemizacji środowiska naturalnego
4. poprawa czystości wód płynących gminy
5. dość dobra jakość gleb; dominują tu gleby 4 klasy bonitacji
6. niski stopień skażenia gleb metalami ciężkimi
Stan infrastruktury ochrony środowiska
1. sprawnie działająca miejska oczyszczalnia ścieków, wpływająca na poprawę stanu
sanitarnego wód powierzchniowych i posiadająca rezerwy przepustowości
2.
rozwinięta sieć kanalizacyjna gminy (83,2 km) – z sieci kanalizacyjnej w gminie
korzysta 87% mieszkańców
Sfera gospodarcza
1.
sprzyjające warunki dla rozwoju rolnictwa ekologicznego, predyspozycje do produkcji
zdrowej żywności
2.
gospodarka rolna o stosunkowo niskim zużyciu nawozów sztucznych i chemicznych
środków ochrony
3. wdrażanie zasad gospodarki leśnej, które sprzyjają zachowaniu bioróżnorodności,
stopniowa „ekologizacja” gospodarki leśnej
Sfera społeczna i prawno-polityczna
1. pozytywne nastawienie samorządu gminy do zagadnień ochrony środowiska
63
2.
udział gminy w Stowarzyszeniu Gmin Górnej Narwi
3. rosnące kwalifikacje, oraz doświadczenie administracji obszarów chronionych, lasów
państwowych, oraz kadr ochrony środowiska
4. działalność edukacyjna prowadzona przez pracowników obszarów chronionych oraz
członków prośrodowiskowych organizacji pozarządowych (akcje prośrodowiskowe –
sprzątanie świata, „Dzień Ziemi”, itp.), jak również edukacja ekologiczna w szkołach
podstawowych
1.2 Słabe strony
Zasoby i stan przyrody i środowiska
1. utrzymujący się stan zanieczyszczenia wód Narwi i Awissy nie odpowiadający
normatywom
2. niski w ostatnich latach poziom wód w Narwi oraz spadek poziomu wód gruntowych
3. zaśmiecenie środowiska i dzikie wysypiska śmieci
4.
konflikty przestrzenne między przyrodą, a działalnością człowieka, w postaci
przerwania ciągłości korytarzy ekologicznych przez linię kolejową, itp.
5. zanikanie oraz dewastacja drobnych zbiorników wodnych na obszarach użytkowanych
rolniczo, oraz cennych przyrodniczo enklaw śródpolnych
6.
rosnące zagrożenie zanieczyszczeniami komunikacyjnymi
7. zagrożenie hałasem komunikacyjnym i przemysłowym
8. generalnie niska przydatność gospodarcza lasów
9. brak złóż kopalin o udokumentowanych zasobach geologicznych i ponadlokalnym
znaczeniu gospodarczym
10. lokalne problemy z odorami
Stan infrastruktury ochrony środowiska
1. brak sprawnego systemu segregacji, unieszkodliwiania i zagospodarowania odpadów
2. brak składowiska odpadów urządzonego zgodnie z normami ochrony środowiska
(składowisko nie posiada m. in. uszczelnienia podłoża geomembraną)
3. niewystarczający rozwój kanalizacji w stosunku do sieci wodociągowej
64
Sfera gospodarcza
1. stosunkowo duża liczba zakładów przemysłowych zagrażających środowisku
naturalnemu (ZNTK S.A. w Łapach, Cukrownia Łapy S.A., Spółdzielnia Mleczarska
w Łapach)
2. brak rozwiązań ograniczających spływy powierzchniowe z terenów rolniczych
3. ograniczona ilość środków własnych do wykorzystania przyszłych programów
pomocowych
4. niedostateczny stan infrastruktury komunikacyjnej przyjaznej środowisku naturalnemu
- wzrost zanieczyszczeń komunikacyjnych, hałasu i wibracji
Sfera społeczna
1. rezygnacja mieszkańców z budowy przyłączy do istniejącej sieci kanalizacyjnej
2. zbyt wolno postępujący wzrost świadomości społecznej, dotyczącej konieczności
postępowania w sposób przyjazny dla przyrody i środowiska, brak indywidualnych
nawyków i postaw prośrodowiskowych tj. segregacja odpadów, oszczędność wody,
nie zaśmiecanie lasów itp.
3. słabo rozpowszechniona wiedza na temat technicznych i organizacyjnych rozwiązań
służących ochronie środowiska (nowe prawo ochrony środowiska, najlepsze dostępne
techniki itp.)
4.
wysoka gęstość zaludnienia (186 osób/km2)
Sfera prawna i polityczna
1.
brak pełnej inwentaryzacji i waloryzacji stanu przyrody gminy
2.
niewystarczający system monitoringu stanu środowiska
3. niedostateczna ewidencja i monitoring gospodarki odpadami
4. niewystarczające finansowanie czynnej ochrony przyrody oraz monitoringu
środowiska
65
2. Czynniki zewnętrzne
2.1 Szanse
1. nowe przepisy ochrony środowiska, w tym przepisy związane z koniecznością
wykonywania ocen oddziaływania inwestycji na środowisko i monitoringu stanu
środowiska
2. wdrożenie instrumentów prawno-ekonomicznych mobilizujących do realizacji
inwestycji proekologicznych wynikających ze strategii krajowych oraz przyjętych
zobowiązań międzynarodowych
3. wprowadzenie nowych zasad finansowania inwestycji i działań prośrodowiskowych
(preferencyjne kredyty, ulgi podatkowe, dotacje z budżetu państwa)
4. możliwość uzyskiwania dotacji i pożyczek z funduszy krajowych i zagranicznych na
inwestycje zmniejszające uciążliwość gospodarki dla środowiska oraz na rozwój
infrastruktury
5. wzrost uspołecznienia procesów podejmowania decyzji mających wpływ na stan
środowiska
6. doskonalenie krajowego systemu formalnej edukacji środowiskowej
Sfera przyrodnicza
1. położenie gminy na obszarze „Zielonych Płuc Polski”
2. możliwość wdrożenia programów rolno-środowiskowych Unii Europejskiej
3. możliwość uzyskania zewnętrznego (krajowego i/lub zagranicznego) wsparcia
finansowego programów ochrony różnorodności przyrodniczej oraz realizacji
programu zalesiania gruntów o niskiej przydatności rolniczej
4. wspieranie inicjatyw samorządów, organizacji i instytucji zmierzających do uzyskania
pomocy finansowej programów UE na rozwój infrastruktury ochrony środowiska
5. wspieranie inicjatyw podmiotów gospodarczych zmierzających do uzyskania
dofinansowania inwestycji eliminujących zagrożenia dla środowiska i wspierających
rozwój zrównoważony ze środków krajowych i zagranicznych
6. skoordynowanie działań prośrodowiskowych na wszystkich szczeblach administracji
rządowej i samorządowej
7. wzrost zainteresowania ochroną środowiska
66
Sfera społeczno – gospodarcza
1. wzrost popytu na zdrową żywność, agroturystykę i turystykę przyrodniczą
2. bliskość dużych aglomeracji miejskich tj.: Warszawa i Białystok, które są centrami
edukacyjnymi, w tym szkolnictwa wyższego oraz źródłem popytu turystycznego
3. wzrost zainteresowania i popytu na produkty ekologiczne
2.2 Zagrożenia
1. brak
skutecznych
przepisów
z
zakresu
budownictwa
i
zagospodarowania
przestrzennego zabezpieczających krajobraz przed degradacją (np. wznoszeniem
budynków o formie niedostosowanej do krajobrazu)
2. silna konkurencja o środki na ochronę środowiska ze źródeł unijnych
3. niedostateczna znajomość przepisów ochrony przyrody i środowiska
Sfera przyrodnicza i społeczno - gospodarcza
1. ponadnormatywne zanieczyszczenie wód Narwi wpływającej na teren gminy
2. brak racjonalnych rozwiązań utylizacji odchodów zwierzęcych w gospodarstwach
wysokotowarowych
3. intensyfikacja produkcji rolnej prowadząca do wzrostu nawożenia, stosowania
pestycydów, homogenizacji użytków rolnych oraz zaniku lokalnych odmian roślin
uprawnych i ras zwierząt hodowlanych
4. nieefektywne systemy gospodarki odpadami na terenach wsi
5. mało rozwinięta infrastruktura techniczna regionu służąca ochronie środowiska
W analizie uwarunkowań zewnętrznych należy także uwzględnić obligatoryjne
działania wynikające z przepisów prawa oraz uwarunkowania instytucjonalno-organizacyjne
(polityki i programy obowiązujące na wyższych szczeblach przestrzennych oraz
w bezpośrednim otoczeniu gminy). Szczególne znaczenie ma „Program Ochrony Środowiska
Województwa Podlaskiego”, oraz „Program Ochrony Środowiska Powiatu Białostockiego”.
67
3. Wnioski z analizy SWOT
Ustalenie oraz analiza mocnych i słabych stron gminy, oraz szans i zagrożeń
pojawiających się w jej otoczeniu, pozwala na budowę strategii, określenie celów i zadań
własnych gminy na przyszłość. Należy wzmacniać mocne strony i wykorzystywać szanse,
oraz eliminować słabe strony i omijać zagrożenia.
Analiza SWOT wskazuje, że do najważniejszych problemów ochrony środowiska
gminy Łapy niewątpliwie należą:
1)
nierozwiązanie problemu gospodarki odpadami, co wynika z braku systemów segregacji,
recyklingu, unieszkodliwiania i zagospdarowania odpadów, nieodpowiadającego normom
stanu składowiska, zobowiązań wynikających z ustawy o odpadach oraz Krajowego
i Wojewódzkiego Planu Godpodarki Odpadami
2)
zagadnienia związane z ochroną wód i gospodarką wodną ze względu na:
niedotrzymywanie docelowych normatywów jakości wód w rzekach i niezakończony
proces rozwoju systemów kanalizacyjnych na obszarach wiejskich. Nierozwiązanie tego
problemu niewątpliwie będzie rzutować na warunki życia ludności, ekologicznej
produkcji w rolnictwie i możliwości wykorzystania walorów turystycznych gminy. Należy
jednak zwrócić uwagę, że w znacznej mierze problem złego stanu wód wynika z sytuacji
poza granicami gminy (Narew) oraz braku rozwiązań technicznych i organizacyjnych
ograniczających rolnicze zanieczyszczenie wód.
Jednocześnie należy zwrócić uwagę, że walory przyrodnicze (Narwiański Park
Narodowy) i stan środowiska gminy sprzyjać mogą rozwojowi turystyki przyrodniczej,
wodnej i agroturystyki oraz rolnictwa zintegrowanego i ekologicznego.
68
VII. Zamierzenia samorządu w zakresie ochrony środowiska
Zamierzenia samorządu w zakresie ochrony środowiska analizowano na podstawie
następujących dokumentów:
-
Strategia rozwoju gminy Łapy,
-
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Łapy,
-
ankieta gminy, realizowana w 2004 r.,
-
Wojewódzki Program Ochrony Środowiska – załączniki 8.1, 8.6 WPGO,
W tabeli 25 przedstawiono zrealizowane i planowane inwestycje z zakresu ochrony
środowiska i gospodarki wodnej w latach 2001-2007 w gminie Łapy.
Tabela 25 Zrealizowane i planowane inwestycje z zakresu ochrony środowiska
i gospodarki wodnej w gminie Łapy w latach 2001-2007 (tys. PLN)
Lata
Wyszczególnienie
koszty poniesione
do końca 2003
2004
Ujęcia wody
Stacja uzdatniania wody
Oczyszczalnie ścieków
Składowisko odpadów
1118,1
Wyposażenie wysypiska
Sieć kanalizacyjna
2095,3
Źródło: Informacje Urzędu Miejskiego w Łapach
2005
2006
2007
500
100
500
15000
500
500
10000
200
8935
500
7235
476
445
100
8590
W tabeli 26 podano rodzaj inwestycji i źródła ich finansowania inwestycji. Tabela 27
przedstawia wysokość planowanych inwestycji na lata 2004 – 2007.
Tabela 26 Źródła finansowania zadań realizowanych w latach 2001 – 2007 w zakresie
ochrony środowiska i gospodarki wodnej w gminie Łapy
Gmina
Nazwa zadania, lokalizacja
Budowa stacji uzdatniania wody w
miejscowości Łapy
Budowa 3 ujęć wody oraz modernizacja
istniejących stacji uzdatniania
Źródła finansowania
budżet gminy, środki mieszkańców,
fundusze celowe
fundusze celowe
Łapy
Budowa 52,4 km sieci kanalizacyjnej
fundusze celowe
Budowa oczyszczalni ścieków
fundusze celowe
Budowa i wyposażenie składowiska
odpadów
fundusze celowe
Źródło: Wojewódzki Program Ochrony Środowiska, Białystok 2003.
69
Tabela 27 Wysokość planowanych nakładów na inwestycje z zakresu ochrony
środowiska w gminie Łapy (w tys. zł)
Rodzaj inwestycji
Oczyszczalnie
ścieków
Składowisko
odpadów i
wyposażenie
składowiska
Sieć kanalizacyjna
Stacja uzdatniania
wody
Ujęcia wody
OGÓŁEM
Nakłady
poniesione
w latach
2001- 2003
Nakłady planowane do poniesienia w
latach
2004
2005
2006
2007
Nakłady w
latach 2004 2007
15000
10000
25000
1118,1
476
100
200
500
1276
2095,3
445
8590
8935
7235
25205
500
600
100
3213,4
921
Źródło: Informacje Urzędu Miejskiego w Łapach
70
500
500
500
1500
9290
24635
18735
53581
VIII. CELE I ZADANIA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA
Na podstawie analizy Polityki ekologicznej państwa, Programu Ochrony Środowiska
Województwa Podlaskiego na lata 2003 – 2006, Programu Ochrony Środowiska Powiatu
Białostockiego na lata 2004 – 2011, Strategii Rozwoju Powiatu Białostockiego, Strategii
Rozwoju gminy Łapy oraz zagrożeń wynikających z sytuacji ekologicznej w gminie,
ustalono, iż celem strategicznym jest:
POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA NATURALNEGO
I ZACHOWANIE WALORÓW PRZYRODY
DLA DOBRA MIESZKAŃCÓW, ROLNICTWA I TURYSTYKI
Racjonalne wykorzystanie zasobów środowiska naturalnego w celach rozwojowych,
warunkach powszechnego dostępu do dóbr przyrody, wymaga powszechnego stosowania
proekologicznych metod gospodarowania oraz podejmowania działań sprzyjających
zachowaniu potencjału przyrodniczego regionu. Realizacja Programu Ochrony Środowiska
Miasta i Gminy Łapy na lata 2004 – 2011 zmierzająca do zachowania walorów środowiska
naturalnego oraz poprawy jego stanu uzależniona jest od upowszechnienia informacji
o planowanych kierunkach rozwoju oraz uzyskania akceptacji społecznej dla podejmowanych
działań.
Długoterminowe cele ogólne programu (do 2011 r.) przewidują:
 Zachowanie oraz odtwarzanie rodzimego bogactwa przyrodniczego i walorów
krajobrazowych.
 Ochronę zasobów i poprawę jakości wód podziemnych i powierzchni ziemi.
 Ochronę zasobów wód powierzchniowych, poprawę ich jakości i zapobieganie ich
zanieczyszczeniu.
 Poprawę stanu czystości terenów i zapobieganie zanieczyszczeniu powierzchni ziemi,
 Poprawę jakości powietrza atmosferycznego.
 Wzrost wiedzy społeczeństwa o stanie środowiska naturalnego, jego zagrożeniach oraz
sposobach przeciwdziałania zagrożeniom.
 Wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców oraz poprawa komunikacji społecznej
w zakresie ochrony i racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych gminy.
71
Przedstawione cele realizowane będą przez działania o charakterze inwestycyjnym
i organizacyjno – prawnym w następujących obszarach:
 Ochrona przyrody i krajobrazu.
 Ochrona środowiska naturalnego.
 Racjonalne gospodarowanie zasobami.
 Działania o charakterze systemowym.
OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU
1. Cel ogólny: Zachowanie rodzimego bogactwa przyrodniczego i walorów
krajobrazowych
Cele szczegółowe:
• Zachowanie i wzbogacanie istniejących, renaturalizacja przekształconych i odtwarzanie
zanikłych elementów różnorodności biologicznej
• Usuwanie lub ograniczanie aktualnych i potencjalnych zagrożeń w celu zachowania
różnorodności biologicznej
• Ochrona
i
renaturalizacja
ciągów
i
połączeń
ekologicznych
ze
szczególnym
uwzględnieniem dolin rzecznych
• Rozwój rolnictwa ekologicznego i turystyki przyrodniczej
OCHRONA ŚRODOWISKA NATURALNEGO
2. Cel ogólny: Ochrona i poprawa jakości wód podziemnych, gleb i powierzchni ziemi
Cele szczegółowe:
• Eliminacja czynników zagrożenia dla jakości wód podziemnych
• Stworzenie systemu gospodarki odpadami
3. Cel ogólny: Ochrona zasobów i poprawa jakości wód powierzchniowych
i zapobieganie ich zanieczyszczeniom
Cele szczegółowe:
• Zapobieganie zmniejszaniu się zasobów wód powierzchniowych
• Zwiększenie retencji wód
• Zmniejszanie ładunków zanieczyszczeń w odprowadzanych ściekach
• Ograniczanie spływów zanieczyszczeń z obszarów rolniczych
72
• Przywracanie jakości wód do stanu wynikającego z ich funkcji ekologicznych oraz
sposobów użytkowania
4. Cel ogólny: Poprawa stanu czystości terenów i zapobieganie zanieczyszczeniu
powierzchni ziemi
Cele szczegółowe:
• Zmniejszanie ilości produkowanych odpadów
•
Rozwój systemów segregacji i selektywnej zbiórki odpadów
• Odzysk surowców wtórnych oraz odpadów organicznych w celu ich dalszego
wykorzystania
• Właściwe unieszkodliwianie i składowanie odpadów
5. Cel ogólny: Poprawa jakości powietrza atmosferycznego
Cele szczegółowe:
• Oszczędzanie energii m.in. poprzez termomodernizację budynków
• Ograniczenie emisji z instalacji energetycznych poprzez zmianę paliw, zwiększanie
efektywności
spalania,
stosowanie
alternatywnych
źródeł
energii,
centralizację
zaopatrzenia w ciepło
• Ograniczenie zanieczyszczeń komunikacyjnych powietrza.
6. Cel ogólny: Poprawa klimatu akustycznego i ochrona przed promieniowaniem
Cele szczegółowe:
• Zmniejszenie i eliminowanie hałasu i promieniowania ze źródeł przemysłowych
• Ograniczanie oddziaływania hałasu komunikacyjnego
7. Cel ogólny: Minimalizowanie ryzyka wystąpienia poważnych awarii oraz sprawne
usuwanie ich skutków
Cele szczegółowe:
• Eliminowanie źródeł i ograniczanie ryzyka wystąpienia poważnych awarii oraz
zmniejszanie ich skutków
• Doskonalenie istniejącego systemu ratowniczego na wypadek zaistnienia awarii i klęsk
żywiołowych
73
RACJONALNE GOSPODAROWANIE ZASOBAMI NATURALNYMI
8. Cel ogólny: Racjonalne gospodarowanie wodą, kopalinami i innymi zasobami
naturalnymi
Cele szczegółowe:
• Racjonalizacja poboru wód do celów komunalnych i przemysłowych
• Racjonalizacja wykorzystania gleb i złóż kopalin
• Zmniejszenie zużycia energii na potrzeby ludności i przemysłu
• Wzrost wykorzystania alternatywnych źródeł energii
• Zmniejszenie wodochłonności gospodarki
DZIAŁANIA O CHARAKTERZE SYSTEMOWYM
9. Cel ogólny: Zwiększenie zakresu informacji o stanie środowiska naturalnego, jego
zagrożeniach oraz sposobach przeciwdziałania zagrożeniom
10. Cel ogólny: Wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców gminy oraz poprawa
komunikacji społecznej w zakresie ochrony i racjonalnego wykorzystania zasobów
naturalnych gminy
Cele szczegółowe:
• Wspieranie
działań
uzupełniających
system
edukacji
formalnej,
podnoszących
ekologiczną świadomość społeczności i władz lokalnych
• Zwiększenie efektywności edukacji ekologicznej przez promowanie najskuteczniejszych
jej form i najważniejszych treści
74
Przedstawiony poniżej Program Ochrony Środowiska zawiera wymienione imiennie
zadania o charakterze inwestycyjnym jak również organizacyjno-prawnym. Zadania zostały
sformułowane po szczegółowej analizie istniejącego stanu środowiska w gminie oraz
sporządzonej na podstawie danych statystycznych, ankietowych i danych z Urzędu
Miejskiego w Łapach oraz analizy SWOT.
Zadania dla organów samorządu terytorialnego zostaną rozdzielone według
kompetencji oraz uzupełnione o szacowane niezbędne nakłady na realizację Programu
i stopień ważności. Określone zostaną również priorytety dla zadań koordynowanych oraz
oszacowane koszty realizacji zadań koordynowanych o charakterze inwestycyjnym. Niektóre
z wymienionych zadań powinny być wspierane przez samorząd gminy.
Zgodnie z treścią sformułowanych przez Ministerstwo Środowiska Wytycznych
sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym (2002 r.)
program gminny winien składać się z dwóch części:
-
zadań własnych gminy (W) - pod pojęciem zadań własnych należy rozumieć te
przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących
w dyspozycji gminy.
-
zadań koordynowanych (K) – pod pojęciem zadań koordynowanych należy rozumieć
pozostałe zadania związane z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem
zasobów naturalnych, które są finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków
zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla wojewódzkiego
i centralnego, bądź instytucji działających na terenie powiatu, ale podległych
bezpośrednio organom powiatowym, wojewódzkim bądź centralnym.
Program realizacyjny ochrony środowiska gminy Łapy na lata 2004 – 2007
uwzględnia:
− zadania,
− priorytety,
− jednostki odpowiedzialne i uczestniczące w realizacji zadania,
− terminy realizacji,
− koszty realizacji – dla zadań własnych oraz koordynowanych, za które
odpowiedzialny jest samorząd gminny,
− źródła finansowania,
75
W tabeli 28 wymieniono zadania własne, zaś w tabeli 29 - zadania koordynowane.
Dokonano również podziału na zadania o charakterze organizacyjno – prawnym
i inwestycyjnym.
Zgodnie z II Polityką ekologiczną państwa, dla zadań własnych gminy przyjęto
następujące stopnie priorytetowości:
I Priorytet – likwidacja bezpośrednich zagrożeń dla życia i zdrowia ludzi,
II Priorytet – konieczność przeciwdziałania degradacji środowiska w obrębie terytorium
naszego kraju,
III Priorytet – konieczność partycypowania Polski w przeciwdziałaniu zagrożeniom
globalnym (zmiany klimatyczne, warstwa ozonowa).
Gminne programy ochrony środowiska powinny zostać sporządzone na podstawie
gruntownej znajomości aktualnego stanu środowiska w gminie. Podobnie jak polityka
ekologiczna państwa muszą one określać przede wszystkim:

cele polityki ekologicznej na terenie gminy,

wybrane priorytety ekologiczne,

rodzaj i harmonogram działań ekologicznych, których podejmuje się dana gmina,

środki niezbędne do osiągnięcia założonych celów, w tym mechanizmy prawno –
ekonomiczne i środki finansowe.
Zaplanowane cele, priorytety, działania (zadania) i środki muszą zostać zdefiniowane
dla każdego z obszarów ochrony środowiska, którymi zajmuje się dana gmina, a więc:
1) ochrona dziedzictwa przyrodniczego;
2) poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego;
3) racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych;
4) działania systemowe.
Częścią gminnego programu ochrony środowiska musi być stosowny plan gospodarki
odpadami.
W stosunku do zdefiniowanych zadań należy przede wszystkim zwrócić uwagę, że
ich realizacja uwarunkowana jest przede wszystkim dostępnością środków finansowych.
Stąd zadania współfinansowane ze środków zewnętrznych będą realizowane jedynie w
sytuacji pozyskania zakładanych środków.
76
Tabela 28 Zadania własne gminy
Lp
Nazwa zadania
Jednostka
odpowiedzialna
Podmioty
uczestniczące
2004
Termin i koszty realizacji
(w tys. zł)
2005
2006
2007
2008-2011
Zadania organizacyjno-prawne
Ochrona przyrody i krajobrazu
1
Opieka, konserwacja i utrzymanie pomników przyrody
Samorząd gminy
SłKom
0,2
0,2
0,2
0,2
Środki własne gminy,
fundusze celowe
Poprawa jakości środowiska naturalnego
Ochrona gleb i wód podziemnych
Umieszczanie w miejscowych planach
2 zagospodarowania przestrzennego granic obszarów
Samorząd gminy
udokumentowanych i potencjalnych złóż kopalin
Ochrona wód powierzchniowych
Zapewnienie ochrony naturalnych zbiorników
3 retencyjnych w miejscowych planach zagospodarowania
Samorząd gminy
przestrzennego gmin
Opracowanie programów optymalizacji wykorzystania
istniejących komunalnych oczyszczalni ścieków z
4
Samorząd gminy
uwzględnieniem programu rozwoju sieci kanalizacji
sanitarnej
Gospodarka odpadami – zadania opisane w Gminnym Planie Gospodarki Odpadami
Ochrona powietrza
Opracowanie i wdrożenie planów ograniczania emisji
spalin ze środków transportu poprzez poprawę stanu
5
Samorząd gminy
dróg oraz zagospodarowanie zielenią otoczenia dróg
SłPl
w ramach działań statutowych
Środki własne
SłPl
Środki własne
SłKom,
SłPl
fundusze celowe
4
GDDPiA,
zarządy dróg
b.d.
Budżet państwa,
środki własne, fundusze celowe,
środki pomocowe i strukturalne
UE
Ograniczanie ryzyka wystąpienia poważnych awarii
6
Opracowanie gminnych planów zarządzania ryzykiem
Samorząd gminy
SłKom
4
fundusze celowe
Racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych
7
8
Opracowanie planów eksploatacji kopalin i rekultywacji
terenów poeksploatacyjnych
Wspieranie działań mających na celu zmniejszenie
zużycia wody w gospodarce
Samorząd gminy
SłPl
Samorząd gminy
Podmioty
gospodarcze
77
4
Środki własne,
fundusze celowe
Środki własne podmiotów
gospod., fundusze celowe
Lp
Nazwa zadania
Jednostka
odpowiedzialna
Podmioty
uczestniczące
2004
(w tys. zł)
2005
2006
2007
2008-2011
Działania systemowe
Wspomaganie prowadzenia edukacji ekologicznej przez
9 samorządy, lokalne organizacje pozarządowe i grupy
obywatelskie
Utworzenie społecznych rad ds. trwałego i
10
zrównoważonego rozwoju przy urzędach gmin
11
Propagowanie modelu trwałego i zrównoważonego
rozwoju w gminie
Upowszechnianie informacji o podejmowanych akcjach,
12 kampaniach i działaniach na rzecz aktywnej ochrony
środowiska w województwie, kraju i na świecie
Wspieranie szkolnych kół zainteresowań, konkursów
13 ekologicznych, „ekologizacji” obiektów dydaktycznych
i otoczenia szkół
Samorząd gminy
Samorząd gminy
Samorząd gminy
Samorząd gminy
Samorząd gminy,
władze oświatowe
NGO, szkoły, ODN
NGO, Eksperci
lokalni,
podmioty
prowadzące edukację
środowiskową
samorząd, OEE,
radio, prasa,
telewizja
szkoły
Środki własne,
fundusze celowe
Środki własne
Środki własne,
fundusze celowe
Środki własne,
fundusze celowe
Środki własne,
fundusze celowe
Zadania inwestycyjne
Tworzenie nowych obszarów zieleni i zadrzewień na
terenach zabudowanych
15 Budowa stacji uzdatniania wody
14
Samorząd gminy
SłKom
1
Samorząd gminy
SłKom
100
16 Budowa ujęć wody
Samorząd gminy
Sł.kom.
17 Budowa oczyszczalni ścieków
Samorząd gminy
Sł.kom.
18 Budowa sieci kanalizacyjnej
Samorząd gminy
Sł.kom.
500
445
Gospodarka odpadami – zadania opisane w Gminnym Planie Gospodarki Odpadami
78
8590
1
fundusze celowe
1
500
3000
500
500
5500
15000
10000
10000
8935
7235
4110
Środki własne samorządu i
mieszkańców, fundusze celowe
Środki własne, dotacje, fundusze
unijne
Środki własne, dotacje, fundusze
unijne
Lp
Nazwa zadania
Jednostka
odpowiedzialna
Podmioty
uczestniczące
Samorząd gminy
LP, NGO,
samorządy, parki
narodowe i
krajobrazowe
2004
(w tys. zł)
2005
2006
2007
2008-2011
Rozwój zagospodarowania edukacyjnego i
turystycznego obszarów cennych przyrodniczo (ścieżki
19
edukacyjne, szlaki turystyczne, tablice informacyjne
itp.)
Budżet państwa
środki własne samorządów, LP i
parków narodowych,
fundusze celowe oraz
pomocowe i strukturalne UE
b.d.
Razem zadania własne (zadania samorządu gminy)
449,2
9199,2
24436,2
18236,2
22610
Razem zadania własne w zakresie gospodarki odpadami (opisane w Gminnym Planie Gospodarki
Odpadami)
902,4
1238,9
863,9
808
3219,3
Razem zadania własne z zadaniami opisanymi w Gminnym Planie Gospodarki Odpadami
1351,6
10438,1
25300,1
19044,2
25829,3
Razem zadania własne (zadania samorządu gminy)
56134
25829,3
Źródło: Opracowanie własne na podstawie diagnozy oraz Programu Ochrony Środowiska Województwa Podlaskiego i Powiatowego Planu Gospodarki Odpadami,
Białystok 2003.
79
Tabela 29 Zadania koordynowane
Lp
Nazwa zadania
Podmioty
uczestniczące
Priorytet
2004
(tys. zł)
2005
2006
2007
2008-2011
Źródła
finansowania
1
Realizacja programu zwiększania lesistości kraju
I
Budżet państwa,
środki własne,
fundusze celowe
ARiMR, LP,
Wzmożenie działalności kontrolnej dla wyeliminowania
1
niekoncesjonowanej eksploatacji kopalin
Doskonalenie nadzoru nad przestrzeganiem ustaleń zawartych w
2
decyzjach dotyczących ustanowienia stref ochronnych ujęć wody
II
WIOŚ
II
SłPl, RZGW
0,3
0,3
Środki własne
Środki własne
Budżet państwa,
środki własne,
fundusze celowe,
fundusze
pomocowe i
strukturalne UE
Środki podmiotów
gospodarczych,
fundusze celowe
3
Modernizacja technologii uzdatniania wody do picia
II
Dyspozytorzy ujęć
4
Kompleksowa rekultywacja terenów zdewastowanych i
zdegradowanych
II
Podmioty gospodarcze,
dyspozytorzy terenów
5
Dokonanie inwentaryzacji i doprowadzenie do likwidacji
nieczynnych i nie nadających się do eksploatacji studni
wierconych i kopanych
I
6
Likwidacja nieczynnych i nie nadających się do eksploatacji
studni wierconych i kopanych
II
Użytkownicy ujęć lub
właściciele gruntów
III
Podmioty gospodarcze
Środki własne
III
RZGW
Budżet państwa,
fundusze celowe
III
RZGW
Budżet państwa,
fundusze celowe
Inspirowanie wdrażania najlepszych dostępnych technologii w
7
procesie wydawania pozwoleń wodno-prawnych
Opracowanie programu zwiększenia retencji wód oraz
8
racjonalizacji gospodarowania spływami wód opadowych
Opracowanie regionalnego programu redukcji zanieczyszczeń w
9 wydzielonych obszarach hydrograficznych – zlewniach lub
grupach zlewni
Użytkownicy ujęć lub
właściciele gruntów
80
0,2
0,4
0,4
Środki własne
Środki własne
użytkowników
ujęć
Lp
Nazwa zadania
Podmioty
uczestniczące
Priorytet
2004
(tys. zł)
2005
2006
2007
2008-2011
Źródła
finansowania
10
Opracowanie programów (operatów) rekultywacji silnie
zanieczyszczonych zbiorników wodnych (z wodami
pozaklasowymi) oraz wspieranie realizacji programów
rekultywacji wód
III
RZGW
Budżet państwa,
fundusze celowe,
fundusze
pomocowe i
strukturalne UE
Środki własne
podmiotów i osób
fizycznych,
fundusze celowe
oraz pomocowe i
strukturalne UE
Budżet państwa
fundusze celowe,
środki pomocowe i
strukturalne UE
b.d.
Środki własne
właścicieli
gospodarstw,
budżet gminy,
fundusze celowe
Ochrona powietrza
11
Modernizacja lub wymiana istniejących źródeł ciepła opalanych
paliwem stałym na nowoczesne źródła opalane paliwem
gazowym, ciekłym lub biomasą
II
Podmioty gospodarcze,
właściciele budynków
Ochrona przed hałasem i promieniowaniem
12
Budowa ekranów dźwiękochłonnych w miejscach nasilonej
emisji hałasu
II
GDDPiA
Racjonalne użytkowanie zasobów
13
Ograniczanie
zużycia
energii
termomodernizację budynków
cieplnej
poprzez
II
Właściciele gospodarstw
b.d.
b.d.
14
Wspomaganie istniejących i tworzenie nowych ośrodków
edukacji środowiskowej
II
Środki własne i
współorganizatoró
w,
fundusze celowe
Parki narodowe i krajobrazowe,
LP, NGO, samorząd gminy
Gospodarka odpadami – szczegółowy harmonogram znajduje się w Gminnym Planie Gospodarki Odpadami
15
Opracowanie gminnego planu zarządzania ryzykiem
I
SłKom
0,5
Środki własne
gminy,
fundusze celowe
0,3
Środki własne,
fundusze celowe
16
17
Opracowanie planów eksploatacji kopalin i rekultywacji terenów
poeksploatacyjnych
Wspieranie działań mających na celu zmniejszenie zużycia wody
w gospodarce
III
SłPl
III
Podmioty gospodarcze
81
Środki własne
Lp
Nazwa zadania
Podmioty
uczestniczące
Priorytet
2004
(tys. zł)
2005
2006
2007
2008-2011
Źródła
finansowania
Edukacja ekologiczna
Prowadzenie szkoleń zawodowych w zakresie prawa, zarządzania
środowiskowego, technik ochrony środowiska,
18
zagospodarowania przestrzennego, źródeł finansowania ochrony
środowiska
Wspomaganie prowadzenia edukacji ekologicznej –
19 propagowanie modelu trwałego i zrównoważonego rozwoju w
powiecie
Upowszechnianie informacji o podejmowanych akcjach,
20 kampaniach i działaniach na rzecz aktywnej ochrony środowiska
w województwie, kraju i na świecie
Wspieranie szkolnych kół zainteresowań, konkursów
21 ekologicznych, „ekologizacji” obiektów dydaktycznych i
otoczenia szkół
III
Samorząd gminy, ON
Środki własne
gminy
III
Samorząd gminy, NGO, szkoły,
ODN
Środki własne
gminy
III
Samorząd gminy, OEE, radio,
prasa, telewizja
Środki własne
gminy
III
Szkoły
Środki własne
gminy
Zadania inwestycyjne
22
Zalesienia gruntów na glebach niskiej jakości według
wykonanych projektów
Samorząd gminy, właściciele
II
lasów, nadleśnictwa
3
3
12
Fundusze celowe
0,25
0,25
0,25
1
Środki własne,
fundusze celowe,
fundusze unijne
10
10
11,75
13,65
Gospodarka odpadami – szczegółowy harmonogram znajduje się w Gminnym Planie Gospodarki Odpadami
Modernizacja dróg gminnych w celu zapewnienia płynności
23 ruchu oraz zmniejszenia natężenia hałasu
II
zarządy dróg
Doposażenie systemu ratownictwa drogowego w zakresie
24 zwalczania zagrożeń środowiskowych
I
WIOŚ
0,25
0,75
Środki własne
gminy,
fundusze celowe
3,25
13
Razem zadania organizacyjno-prawne i inwestycyjne
29,4
82
13
Źródło: Opracowanie własne na podstawie diagnozy oraz Programu Ochrony Środowiska Województwa Podlaskiego na lata 2003 - 2006, Białystok 2003, i
Powiatowego Planu Gospodarki Odpadami.
83
Wykaz skrótów:
ARiMR – Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
PGNiG – Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo
BOŚ – Bank Ochrony Środowiska
PIH - Państwowa Inspekcja Handlowa
GDDPiA – Generalna Dyrekcja Dróg Publicznych i Autostrad
PIP - Państwowa Inspekcja Pracy
LP – Lasy Państwowe
RZGW – Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej
MPEC – Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej
SG – Straż Graniczna
MRiRW – Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi
SłKom – samorządowe jednostki organizacyjne wypełniające zadania
MSZ – Ministerstwo Spraw Zagranicznych
w zakresie gospodarki wodnościekowej i oczyszczania terenów
MŚ – Ministerstwo Środowiska
SłOP – służby ochrony przyrody
NGO – organizacje pozarządowe
SłPl – służby planistyczne – (wykonawcy dokumentów, konsultanci)
ODR – Ośrodek Doradztwa Rolniczego
UE – Unia Europejska
ODN – Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli
WIOŚ – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska
OEE – ośrodki edukacji ekologicznej
WZMiUW – Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych
ON – ośrodki naukowe
IX ZARZĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA
Do instrumentów wspomagających realizację programu ochrony środowiska należą instrumenty polityki ekologicznej, zasady
zarządzania środowiskiem, wynikające z zakresu kompetencyjnego administracji samorządowej szczebla powiatowego i gminnego.
W zarządzaniu środowiskiem szczególną rolę pełni „Program ochrony środowiska", który, z punktu widzenia władz gminy, może być
84
postrzegany jako instrument koordynacji działań na rzecz ochrony środowiska oraz intensyfikacji współpracy różnych instytucji i organizacji,
opartej o dobrowolne porozumienia na rzecz efektywnego wdrażania niniejszego Programu.
1. Instrumenty polityki ochrony środowiska
Instrumentarium służące realizacji polityki ochrony środowiska wynika z szeregu ustaw, z których najważniejsze to: prawo ochrony
środowiska, prawo wodne, o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, o ochronie przyrody, o odpadach, prawo geologiczne i górnicze,
prawo budowlane.
Wśród instrumentów zarządzania ochroną środowiska można wyróżnić instrumenty o charakterze politycznym (np. Polityka Ekologiczna
Państwa, wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska), instrumenty prawno - administracyjne oraz instrumenty o
charakterze horyzontalnym (systemy zintegrowanego zarządzania środowiskiem, monitoring środowiska, system statystyki, społeczna
partycypacja, działania edukacyjne, narzędzia polityki technicznej i naukowej, konwencje, umowy i porozumienia międzynarodowe).
Tradycyjny podział instrumentów zarządzania środowiskiem wyróżnia instrumenty o charakterze prawnym, ekonomicznym i społecznym
oraz strukturalnym.
Instrumenty prawne
Kompetencje
Rozpoczęta z dniem 1 stycznia 1999 roku reforma ustrojowa państwa wprowadziła trójstopniowy system działania samorządu
terytorialnego: województwo, powiat (także miasto na prawach powiatu) oraz gmina (również wiejska).
-
Ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska z dn. 31 stycznia 1980r. (tekst jednolity Dz. U. 49/94, poz. 196 z późniejszymi zmianami),
-
Ustawy o odpadach z dnia 27 czerwca 1997r. (Dz. U. 96/97 poz. 592 z późniejszymi zmianami),
-
Ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 7 lipca 1994r. (Dz. U. 89/94 poz. 415 z późniejszymi zmianami),
-
Ustawy z dnia 24 października 1974r. Prawo wodne (Dz. U. 38/74 poz. 230 z późniejszymi zmianami).
85
Do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Do
zadań gminy należy:
1. Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty a w szczególności zadania własne obejmują sprawy:
1) ładu przestrzennego, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej,
2) gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,
3) wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz
urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz,
4) lokalnego transportu zbiorowego,
5) edukacji publicznej,
6) zieleni gminnej i zadrzewień,
7) utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych,
2. Ustawy określają, zadania o charakterze obowiązkowym,
Ustawy mogą nakładać na gminę obowiązek wykonywania zadań zleconych z zakresu administracji rządowej, jak również z zakresu
organizacji przygotowań i przeprowadzenia wyborów powszechnych oraz referendów.
Poniżej wymieniono ważniejsze kompetencje organów gminy w zakresie ochrony środowiska, leśnictwa, rolnictwa oraz prawa
górniczego i geologicznego.
W zakresie ochrony i kształtowania środowiska:
Rada Miejska:
− uchwala gminny program ochrony środowiska,
− ustanawia ograniczenia co do czasu funkcjonowania instalacji lub korzystania z urządzeń, których emitowany hałas może negatywnie
86
oddziaływać na środowisko,
− zatwierdza zestawienia przychodów i wydatków gminnego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej na dany rok.
Burmistrz:
− sporządza projekt gminnego programu ochrony środowiska po zasięgnięciu opinii zarządu powiatu,
− sporządza co 2 lata raport z wykonania gminnego programu ochrony środowiska,
− udostępnia znajdujące się w jego posiadaniu informacje o środowisku i jego ochronie na zasadach określonych w art. 19-24 POŚ,
− w zakresie swojej właściwości prowadzi publicznie dostępny wykaz danych o dokumentach, o których mowa w art. 19 ust. 2 oraz może
zamieszczać w nich dane, o których mowa w art. 19 ust. 3,
− Może odmówić udostępnienia informacji, jeżeli:
•
wymagałoby to dostarczenia dokumentów lub danych będących w trakcie opracowania lub przeznaczonych do wewnętrznego
komunikowania się,
•
wniosek o udostępnienie informacji jest w sposób oczywisty do zrealizowania lub w sformułowany w sposób zbyt ogólny,
− może na uzasadniony wniosek przekazującego informacje wyłączyć z udostępniania dane o wartości handlowej, w tym zwłaszcza dane
technologiczne, o ile ich ujawnienie mogłoby pogorszyć jego pozycję konkurencyjną,
− podaje do publicznej wiadomości informację o zamieszczaniu w publicznie dostępnym wykazie danych o decyzjach wymagających
udziału społeczeństwa, w trybie i na zasadach określonych w Dziale V Tytułu I POŚ,
− przyjmuje wyniki pomiarów wielkości emisji z instalacji w ramach zwykłego korzystania ze środowiska,
− może nałożyć obowiązek prowadzenia dodatkowych, wykraczających poza określone ustawą, pomiarów wielkości emisji z instalacji – w
przypadku zwykłego korzystania ze środowiska,
− przyjmuje zgłoszenie instalacji nie wymagającej pozwolenia, która może negatywnie oddziaływać na środowisko – w przypadku
zwykłego korzystania ze środowiska,
87
− może ustalić wymagania w zakresie ochrony środowiska wymagające eksploatacji, z której emisja nie wymaga pozwolenia, o ile jest to
uzasadnione koniecznością ochrony środowiska – w przypadku zwykłego korzystania ze środowiska,
− przyjmuje informacje o rodzaju, ilości oraz miejscach występowania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska od
osób fizycznych nie będących przedsiębiorcami,
− przedkłada wojewodzie otrzymane od przedsiębiorców informacje o rodzaju, ilości oraz miejscach występowania substancji
stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska,
− przyjmuje informacje o wystąpieniu poważnej awarii przemysłowej,
−
przyjmuje wykaz, na podstawie którego ustalono opłaty za składowanie odpadów, do którego złożenia obowiązany jest podmiot
korzystający ze środowiska,
− może nakazać osobie fizycznej eksploatującej instalację w ramach zwykłego korzystania ze środowiska lub eksploatującej urządzenie
wykonanie czynności zmierzających do ograniczenia ich negatywnego oddziaływania na środowisko,
− może wstrzymać użytkowanie instalacji w razie naruszenia warunków decyzji określającej wymagania dotyczące eksploatacji instalacji, z
której emisja nie wymaga pozwolenia, prowadzonej przez osobę fizyczną w ramach zwykłego korzystania ze środowiska,
− wyraża zgodę na podjęcie wstrzymanej działalności oraz oddanie do eksploatacji obiektu budowlanego, zespołu obiektów lub instalacji
po stwierdzeniu ustania przyczyn uzasadniających wstrzymanie,
− sprawuje kontrolę przestrzegania i stosowania przepisów o ochronie środowiska w zakresie objętym swoją właściwością,
− występuje w charakterze oskarżyciela publicznego w sprawach o wykroczenia przeciw przepisom o ochronie środowiska,
− występuje do wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o podjęcie działań będących w jego kompetencji, jeżeli stwierdzi w wyniku
kontroli naruszenie przez kontrolowany podmiot przepisów o ochronie środowiska lub występuje uzasadnione podejrzenie, że takie
naruszenie mogło nastąpić (wraz z wystąpieniem przekazuje WIOŚ dokumentację sprawy),
− przedstawia do zatwierdzenia radzie gminy projekt zestawienia przychodów i wydatków gminnego funduszu na dany rok, do dnia 15
88
stycznia,
− podaje do publicznej wiadomości zatwierdzone zestawienie przychodów i wydatków gminnego funduszu ochrony środowiska.
W zakresie gospodarki odpadami
Burmistrz:
− opracowuje projekt gminnego planu gospodarki odpadami,
− opracowuje projekt wspólnego planu gospodarki odpadami dla gmin będących członkami związków międzygminnych,
− składa radzie gminy, co dwa lata, sprawozdanie z realizacji planu gospodarki odpadami,
− aktualizuje gminny plan gospodarki odpadami nie rzadziej niż co cztery lata,
− opiniuje program gospodarki odpadami niebezpiecznymi, przedkładany przez wojewodę lub starostę,
− opiniuje zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie zbierania lub transportu odpadów,
− opiniuje pozwolenia na wytwarzanie odpadów lub decyzje zatwierdzające program gospodarki odpadami niebezpiecznymi, jeżeli miejsce
prowadzenia odzysku, unieszkodliwiania lub zbierania przez wytwórcę, o którym mowa w art. 31 ust. 1, jest inne niż miejsce
wytwarzania odpadów,
− nakazuje posiadaczowi odpadów usunięcie odpadów z miejsc nieprzeznaczonych do ich składowania lub magazynowania ze wskazaniem
sposobu wykonania tej decyzji,
− jako organ właściwy do wydania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dla składowiska odpadów może uzależnić
wydanie tej decyzji od przedstawienia przez inwestora ekspertyzy co do możliwości odzysku lub unieszkodliwiania odpadów w inny
sposób niż przez składowanie,
− jako organ właściwy do wydania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dla składowiska odpadów odmówi wydania
takiej decyzji w przypadku braku zgody wymaganej w ust. 2-4 lub jeżeli istnieje uzasadniona technicznie, ekologicznie lub ekonomicznie
89
możliwość odzysku lub unieszkodliwiania odpadów bez budowy składowiska odpadów.
W zakresie gospodarki wodnej
Rada Miejska:
− wyznacza miejsce wydobycia kamienia, żwiru, piasku oraz innych materiałów, w granicach powszechnego korzystania z wód.
90
Burmistrz:
− wyznacza część nieruchomości umożliwiającej dostęp do wody objętej powszechnym korzystaniem z wód,
− może nakazać właścicielowi gruntu przywrócenie poprzedniego stanu wody na gruncie lub wykonanie urządzeń zapobiegających
szkodom, jeżeli spowodowane przez niego zmiany stanu wody na gruncie szkodliwie wpływają na grunty sąsiednie,
− zatwierdza ugodę w sprawie zmiany stanu wody na gruncie.
W zakresie ochrony przyrody
Rada Miejska:
− sporządza miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego po ustanowieniu planu ochrony dla obszaru objętego planem ochrony lub
dokonuje zmian w obowiązującym planie miejscowym – w terminie 1 roku od dnia wejścia w życie aktu ustanawiającego plan ochrony,
−
uzgadnia jako organ zainteresowanej jednostki samorządu terytorialnego (właściwy miejscowo) projekt rozporządzenia w sprawie
utworzenia, powiększenia, zmniejszenia lub likwidacji parku narodowego2,
− wprowadza ochronę przyrody w formie: uznania za pomnik przyrody, stanowiska dokumentacyjnego, użytku ekologicznego, zespołu
przyrodniczo – krajobrazowego oraz wyznacza obszary chronionego krajobrazu,
− sporządza plan zagospodarowania przestrzennego dla obszarów chronionego krajobrazu oraz zespołu przyrodniczo – krajobrazowego
poddanych ochronie przez radę gminy,
− może uznać teren pokryty drzewostanem parkowym za park gminny,
− zapewnia mieszkańcom miast i wsi o zwartej zabudowie korzystanie z przyrody, przez tworzenie i utrzymywanie należytym stanie
terenów zieleni i zadrzewień łączących się w miarę możliwości z terenami zielonymi.
2
Ze względu na fakt, iż ustawa o ochronie przyrody nie precyzuje, który organ jako organ jednostki samorządu terytorialnego jest zobowiązany do uzgodnienia, utworzenia,
powiększenia, zmniejszenia lub likwidacji parku narodowego.
91
Burmistrz:
− opiniuje projekty planów ochrony dla obszarów objętych formami ochrony przyrody jako organ zainteresowanej jednostki samorządu
terytorialnego,
− uzgadnia jako organ jednostki samorządu terytorialnego, projekt rozporządzenia w sprawie utworzenia, powiększenia, zmniejszenia lub
likwidacji parku narodowego,
− desygnuje do rady parku narodowego, na trzyletnią kadencję, przedstawiciela właściwego terytorialnie samorządu gminnego,
− uzgadnia jako organ zainteresowanej jednostki samorządu terytorialnego projekt rozporządzenia w sprawie utworzenia parku
krajobrazowego,
− opiniuje jako organ zainteresowanej jednostki samorządu terytorialnego, projekt rozporządzenia w sprawie zniesienia parku
krajobrazowego lub ograniczenia jego obszaru,
− desygnuje do rady parku krajobrazowego przedstawiciela właściwego terytorialnie samorządu gminnego,
− informuje ministra właściwego do spraw środowiska o wydaniu decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dla inwestycji
realizującej cel publiczny na obszarze parku krajobrazowego lub obszarze chronionego krajobrazu,
− wydaje zezwolenie na usunięcie drzew lub krzewów z terenu nieruchomości,
− ustala wysokość opłaty za usunięcie drzew lub krzewów,
− odracza, na okres dwóch lat, termin uiszczenia opłaty za usunięcie drzew i krzewów, jeżeli zezwolenie przewiduje przesadzenie ich w
inne miejsce,
−
wymierza karę administracyjną za zniszczenie terenów zieleni albo drzew lub krzewów powodowane niewłaściwym wykonywaniem
robót ziemnych lub wykorzystaniem sprzętu mechanicznego albo urządzeń technicznych oraz zastosowaniem środków chemicznych w
sposób szkodliwy dla roślinności oraz za usuwanie drzew lub krzewów bez wymaganego zezwolenia, a także za zniszczenie
spowodowane niewłaściwą pielęgnacją terenów zieleni, zadrzewień, drzew lub krzewów.
92
W zakresie prawa geologicznego i górniczego
Burmistrz:
− opiniuje koncesje na poszukiwanie i rozpoznawanie złóż kopalin,
− uzgadnia koncesje, a także wszystkie jej zmiany, na wydobywanie kopalin ze złóż, na bezzbiornikowe magazynowanie lub składowanie
odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych,
− opiniuje decyzję zatwierdzającą projekt prac geologicznych,
− wykonuje uprawnienia organów podatkowych w odniesieniu do opłat za działalność regulowaną Prawem geologicznym i górniczym w
zakresie, w jakim gmina jest wierzycielem należności z tytułu tych opłat.
W zakresie inspekcji ochrony środowiska
Rada Miejska:
− rozpatruje informację wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o stanie środowiska na obszarze województwa.
Burmistrz:
− wydaje właściwemu organowi Inspekcji Ochrony Środowiska polecenie podjęcia działań zmierzających do usunięcia bezpośredniego
zagrożenia środowiska.
Zadania w zakresie utrzymania czystości i porządku w gminach:
− Utrzymanie czystości i porządku w gminach należy do obowiązkowych zadań własnych gminy.
− Gminy zapewniają czystość i porządek na swoim terenie i tworzą warunki niezbędne do ich utrzymania, a w szczególności:
93
1) tworzą warunki do wykonywania prac związanych z utrzymaniem czystości i porządku na terenie gminy lub zapewniają wykonanie tych
prac przez tworzenie odpowiednich jednostek organizacyjnych,
2) zapewniają budowę, utrzymanie i eksploatację, własnych lub wspólnych z innymi gminami, składowisk odpadów komunalnych i
obiektów wykorzystywania lub unieszkodliwiania tych odpadów,
3) zapobiegają zanieczyszczaniu ulic, placów i terenów otwartych przez: likwidację składowania odpadów w miejscach do tego nie
przeznaczonych i przeciwdziałanie takiemu składowaniu, budowę i utrzymanie szaletów publicznych, ustawianie koszy ulicznych na
odpady w rejonach intensywnego ruchu pieszego, organizowanie odbioru odpadów komunalnych z urządzeń ruchomych,
4) określają wymagania wobec osób utrzymujących zwierzęta domowe w zakresie bezpieczeństwa i czystości w miejscach publicznych,
5) organizują ochronę przed bezdomnymi zwierzętami na zasadach określonych w odrębnych przepisach,
6) tworzą warunki do selektywnej zbiórki, segregacji i składowania odpadów przydatnych do wykorzystywania oraz współdziałają z
jednostkami organizacyjnymi i osobami podejmującymi zbieranie i zagospodarowywanie tego rodzaju odpadów,
7) współdziałają z właściwymi organami administracji rządowej w organizowaniu gospodarki odpadami niebezpiecznymi wydzielonymi z
odpadów komunalnych.
Instrumenty ekonomiczne
Do instrumentów ekonomicznych należą przede wszystkim: opłata za gospodarcze korzystanie ze środowiska, administracyjne kary
pieniężna i dotacje z funduszy celowych.
Opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska
Opłaty te pełnią funkcje prewencyjne i redystrybucyjne. Funkcja prewencyjna realizowana jest poprzez, zachęcanie podmiotów (dotyczy
to podmiotów gospodarczych) do wyboru technologii, lokalizacji produkcji, instalowania urządzeń ochronnych oraz oszczędnego korzystania z
zasobów naturalnych w sposób najodpowiedniejszy z punktu widzenia ochrony środowiska. Funkcja redystrybucyjna polega na gromadzeniu
środków finansowych jako odrębne fundusze przeznaczone na cele ochrony środowiska.
94
Opłaty pobierane są za:
− wprowadzanie substancji zanieczyszczających do powietrza,
− pobór wód i wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi,
− składowanie odpadów,
− wyłączanie gruntów rolnych i leśnych z produkcji,
− usuwanie drzew i krzewów.
Opłaty trafiają do funduszy celowych (fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz fundusz ochrony gruntów). Pobierają je
organy administracji (np. Urząd Marszałkowski, organ gminy) lub, jak w przypadku gruntów rolnych i leśnych, wnoszone są bezpośrednio do
funduszu celowego. Podmiot korzystający ze środowiska ustala we własnym zakresie wysokość należnej opłaty (według stawek obowiązujących
w okresie, w którym korzystanie ze środowiska miało miejsce) i wnosi ją na rachunek właściwego urzędu marszałkowskiego. Osoby fizyczne nie
będące przedsiębiorcami ponoszą opłaty za korzystanie ze środowiska w zakresie, w jakim to korzystanie wymaga pozwolenia na wprowadzanie
substancji do środowiska oraz pozwolenia wodnoprawnego na pobór wód w rozumieniu przepisów ustawy Prawo wodne. Należy także
wspomnieć, że podobne opłaty pobiera się na podstawie przepisów prawa górniczego i geologicznego za działalność koncesjonowaną.
Administracyjne kary pieniężne
Kary pieniężne nie są sensu stricte środkiem ekonomicznym, są raczej związane z instytucją odpowiedzialności prawnej. Spełniają jednak
funkcje podobne do opłat. Kary pobiera się w tych samych sytuacjach co opłaty, lecz za działania niezgodne z prawem. W odniesieniu do wód,
powietrza, odpadów i hałasu, karę wymierza wojewódzki inspektor ochrony środowiska, a w odniesieniu do drzew i krzewów - organ gminy.
Stawki kar zwykle są kilkakrotnie wyższe niż opłaty i trafiają do funduszy celowych. Ustawa POŚ przewiduje możliwość odraczania,
zmniejszania lub umarzania administracyjnych kar pieniężnych.
Fundusze celowe
95
Fundusze celowe to fundusze tworzone ze środków opłat ekologicznych (fundusz ochrony środowiska i gospodarki wodnej szczebla
centralnego, wojewódzkiego, powiatowego i gminnego). Formy pomocy finansowej z funduszy celowych to: kredyty i pożyczki preferencyjne,
dotacje, subwencje.
Instrumenty społeczne są to narzędzia służące usprawnianiu współpracy i budowaniu partnerstwa. Wśród nich istnieje podział na dwie
kategorie: pierwsza dotyczy działań samorządów – a narzędziami są przede wszystkim działania edukacyjne, druga polega na budowaniu
powiązań między władzami samorządowymi a społeczeństwem, gdzie podstawą jest komunikacja społeczna: systemy konsultacji i debat
publicznych oraz wprowadzanie mechanizmów tzw. budowania świadomości (kampanie edukacyjne).
Działania edukacyjne realizowane są w różnych formach i na różnych poziomach, począwszy od szkół wszystkich stopni a skończywszy
na tematycznych szkoleniach adresowanych do poszczególnych grup zawodowych i organizacji. Działalność ta prowadzona jest od wielu lat,
lecz ciągle wymaga dalszego poszerzania sposobów aktywizacji społeczeństwa oraz szkolenia coraz to innych grup zawodowych i społecznych.
Czynnikami decydującymi o sukcesie realizowanej edukacji ekologicznej jest rzetelna informacja o stanie środowiska i działaniach na rzecz jego
ochrony oraz umiejętność komunikowania się ze społeczeństwem. Komunikacja społeczna coraz częściej nabiera form zinstytucjonalizowanych.
Z jednej strony jest to tworzenie biur komunikacji społecznej w urzędach, z drugiej strony – podpisywanie formalnych deklaracji współpracy
z organizacjami społecznymi i wspieranie ich działań poprzez np. wprowadzanie przedstawicieli organizacji do różnego rodzaju ciał
opiniodawczo-doradczych, organizowanie regularnych spotkań z organizacjami, itp.
W nowym podziale kompetencji ustawodawca nakłada na instytucje rządowe i samorządowe obowiązek wzajemnego informowania się i
uzgadniania. Obowiązek ten dotyczy w pierwszej kolejności wymiany informacji między przedstawicielami różnych szczebli samorządu i
rządowych organizacji ochrony środowiska.
Ustawa Prawo ochrony środowiska nie przewiduje żadnych ograniczeń w korzystaniu z prawa dostępu do informacji o środowisku i jego
ochronie, a dostęp informacji nie jest uzależniony od uczestnictwa w żadnym konkretnym postępowaniu i posiadania jakiegokolwiek interesu w
sprawie. Szeroko pojęta komunikacja może służyć wymianie informacji roboczej z innymi osobami pracującymi nad tym samym tematem,
wspieraniu procesu decyzyjnego, podejmowaniu współpracy.
96
Współdziałanie jest niezbędnym instrumentem w przypadku konieczności uczestniczenia kilku podmiotów w finansowaniu
przedsięwzięcia objętego programem ochrony środowiska. Uczestnictwo prywatnych właścicieli działek (np. w przypadku budowy systemu
kanalizacji) wymaga zastosowania rozwiązań prawnych umożliwiających uczestnictwo grupy prywatnych podmiotów fizycznych jako partnera
dla innych podmiotów prawnych. Takie rozwiązania w postaci np. utworzenia komitetu budowy, mogą także umożliwić formalne przekazywanie
dofinansowania grupie prywatnych właścicieli ze strony podmiotu dysponującego środkami na realizację przedsięwzięcia np. w rodzaju
przydomowych oczyszczalni ścieków.
Instrumenty strukturalne
Instrumenty strukturalne rozumiane są jako narzędzia dla formułowania, integrowania i wdrażania polityk środowiskowych. Są to przede
wszystkim strategie i programy wdrożeniowe oraz systemy zarządzania środowiskowego.
Strategie i programy wdrożeniowe
Konieczne jest opracowanie strategii rozwoju gminy Łapy, uwzględniającej wszystkie sfery działalności: gospodarczą, społeczną i
ekologiczną.
Zarówno program ochrony środowiska, jak i plan gospodarki odpadami stanowią politykę ochrony środowiska do 2011 roku oraz
określają program wdrożeniowy na najbliższe 4 lata (2004 - 2007).
Systemy zarządzania środowiskowego
Od zakładów przemysłowych, które nadal są źródłem poważnych zagrożeń dla środowiska, oczekuje się zwiększonej aktywności na rzecz
jego ochrony. Ochrona ta nie może sprowadzać się tylko do naprawy już zaistniałych szkód i spełniania wymogów zdefiniowanych w
pozwoleniach na korzystanie ze środowiska. Konieczne staje się przede wszystkim zapobieganie powstawaniu negatywnych oddziaływań czy
szkód w środowisku. Działania na rzecz, ochrony środowiska wymuszane były przez czynniki zewnętrzne: społeczeństwo, przepisy prawne,
administrację publiczną zajmującą się ochroną środowiska. Koncepcja zrównoważonego rozwoju stwarza podstawę do zmiany nastawienia
97
przedsiębiorców do ochrony środowiska, polegające na samodzielnym definiowaniu problemów i szukaniu (z wyprzedzeniem) środków
zaradczych. Stąd powstała koncepcja zarządzania środowiskowego.
Cechą zarządzania środowiskowego jest włączenie środowiska i jego ochrony do celów strategicznych firmy i przypisanie tych zagadnień
do kompetencji zarządu firmy. Idea ta jest realizowana poprzez wprowadzanie systemów zarządzania środowiskiem (systemy sformalizowane np. normy ISO 14000, EMAS, lub niesformalizowane - np. Program Czystszej Produkcji). Powinny być prowadzone działania inspirujące firmy
do starań o wprowadzenie systemu zarządzania środowiskowego, wskazujące na niewątpliwe korzyści wynikające z jego wprowadzenia.
98
2. Finansowanie zadań
Koszt wykonania wymienionych w programie ochrony środowiska zadań oszacowano na podstawie wskaźników kosztów realizacji
inwestycji przyjętych w Programie Ochrony Środowiska dla województwa podlaskiego, Programie Ochrony Środowiska Powiatu
Białostockiego na lata 2004 – 2011 oraz biorąc pod uwagę nakłady na inwestycje o podobnym charakterze. Uwzględniono również
informacje o planowanych kosztach inwestycji zawarte w ankietach nadesłanych przez Urząd Miejski w Łapach.
Koszty realizacji zadań własnych Urzędu Miejskiego w latach 2004 – 2007 wyniosą około 56134 tys. zł (tabela nr 30).
Tabela 30 Nakłady samorządów na ochronę środowiska w latach 2004 – 2007 wg. kierunków inwestowania (w tys. zł)
Lp
Kierunki inwestowania
Nakłady planowane w latach
2004
2005
2006
2007
razem
Zadania koordynowane(zadania samorządu gminy)
1
2
3
Ograniczanie ryzyka wystąpienia poważnych
awarii
4
5
Razem zadania koordynowane
Zadania własne gminy
1 Ochrona przyrody i krajobrazu
2
3
4
Gospodarka odpadami
5
Ochrona powietrza
6
7
3
0,5
0,7
0,4
0,25
0,25
0,25
10,5
10
0,75
0,2
Razem zadania własne
6
1,6
0,25
1
20,5
0,3
0,3
11,75
13,65
1,2
1,2
100
3,25
29,4
1,2
3,8
500
600
449
9090
24435
17735
51709
902,4
1238,9
863,9
808
3219,3
Ograniczanie ryzyka wystąpienia poważnych
awarii
Racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych
Razem zadania własne – bez gospodarki odpadami
3
4
4
4
4
449,2
9199,2
24436,2
18236,2
52320,8
1351,6
10438,1
25300,1
19044,2
56134
OGÓŁEM
56163,4
Źródło: Opracowanie własne.
99
Należy jednak zauważyć, że w wielu przypadkach nie uzyskano informacji na temat wysokości nakładów inwestycyjnych (głównie w
zakresie gospodarki odpadami).
W latach 2001 – 2003 w gminie Łapy wydatkowano na inwestycje ochrony środowiska i gospodarki wodnej kwotę 3213,4 tys. zł (tabela
nr 25).
Możliwości realizacji inwestycji w zakresie ochrony środowiska ze środków własnych samorządów są limitowane ogólną sumą
możliwych do uzyskania dochodów oraz potrzebą realizacji inwestycji w innych sferach działalności. W roku 2003 suma dochodów budżetu
samorządu gminy wynosiła 26859 tys. zł. Wydatki samorządu w tym okresie wyniosły 24970 tys. zł, z czego na inwestycje wydatkowano 1249,3
tys. zł, tj. 5,0% wydatków ogółem, przy czym na inwestycje w ochronie środowiska i gospodarce wodnej wydatkowano 630,1 tys. zł, tj. 2,5%
wydatków ogółem.
W latach realizacji krótkoterminowego programu ochrony środowiska (lata 2004-2007), należy przewidywać, że samorząd gminy
powinien zabezpieczyć na inwestycje w zakresie ochrony środowiska środki własne w wysokości minimum 50% kosztów realizacji zadań. Na
realizację zadań wymienionych w niniejszym programie samorząd gminy powinien zabezpieczyć środki własne w wysokości (50% wymaganych
środków), to jest kwotę 28081,7 tys. zł (średniorocznie 7020,4 tys. zł). Wydatki te stanowić powinny około 32,8% przewidywanych wydatków
ogólnych budżetu samorządu.
W latach realizacji Programu dofinansowanie zadań będzie możliwe z funduszy celowych oraz programów pomocowych i strukturalnych
UE:
•
Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego Województwa Podlaskiego na lata 2004 – 2006 umożliwia uzyskanie dofinansowania zadań
z zakresu ochrony środowiska w ramach:
− działania 1.2 na infrastrukturę ochrony środowiska w zakresie gospodarki wodnościekowej oraz gospodarki odpadami – 7 000 tys.
EURO,
100
− działania 4.1 Rozwój wsi i infrastruktury lokalnej związanej z rolnictwem – 7000 tys. EURO,
− działania 4.2 Tworzenie warunków dla zwiększenia poziomu inwestycji lokalnych – 3 400 tys. EURO,
− działania 4.3 Promocja turystyki –3 000 tys. EURO,
W ramach działań 4.1 – 4.3 na infrastrukturę można będzie przeznaczyć jedynie część środków – około 40 % tzn. 5 360 tys. EURO.
Łącznie ze środków Programu Operacyjnego… można będzie pozyskać 6 180 tys. EURO, tj. około 24 720 tys. zł.
Szacowana kwota dofinansowania może ulec zmianie w związku z faktem, iż ostateczna wersja Zintegrowanego Programu Operacyjnego
Rozwoju Regionalnego na lata 2004 – 2006, od którego zależy tekst Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Województwa
Podlaskiego, jest w fazie opiniowania przez Komisję Europejską.
•
Wojewódzki, powiatowe i gminne fundusze OŚiGW dysponują rocznie kwotą około 24 000 tys. zł. Zakładając pełne wykorzystanie
środków w ciągu 4 lat można będzie dofinansować zadania kwotą około 96 000 tys. zł, w tym inwestycyjne kwotą około 85 000 tys. zł.
•
Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych dysponuje rocznie kwotą około 1 000 tys. zł, tzn., że przy spełnieniu warunków dofinansowania zadań
można będzie uzyskać w ciągu 4 lat około 4 000 tys. zł.
•
Fundusz SAPARD przeznacza na rozwój infrastruktury w rolnictwie kwotę 3 515 531 EURO tj. około 14 000 tys. zł.
•
Fundusz Spójności będzie od roku 2004 wspierał zadania inwestycyjne o wartości powyżej 10 000 tys. EURO. Będzie on finansował
zadania na podobnych zasadach jak obecnie fundusz ISPA. Uwarunkowania, co do wartości zadań oraz nieustalone dotychczas limity dla
województw, pozwalają jedynie na szacunkowe określenie możliwości dofinansowania zadań. Szacunkowa kwota pozyskania środków z
funduszu spójności wynieść może nawet 664 647 tys. zł. Przyjęto jako kwotę realną dla całego województwa podlaskiego 200 000 tys. zł.
•
Ekofundusz oraz NFOŚiGW; fundusze te dysponują w skali roku środkami w wysokości około 2 250 000 tys. zł. Zakładając
dofinansowanie zadań z funduszy ekologicznych na poziomie lat ubiegłych, można przewidywać uzyskanie dofinansowania z tych
funduszy w kwocie około 25 000 tys. zł rocznie tj. 100 000 tys. zł w skali całego województwa.
101
Realizacja zadań wymienionych w programie zmierza do zmniejszenia dysproporcji w rozwoju sieci wodociągowych i kanalizacyjnych,
zwiększenia liczby obsługiwanych mieszkańców w zakresie oczyszczania ścieków, znacznej poprawy stanu czystości powierzchni ziemi,
poprawy stanu czystości wód i powietrza oraz zwiększenia stopnia bezpieczeństwa ekologicznego mieszkańców. Okres realizacji programu
winien także owocować wzrostem świadomości ekologicznej mieszkańców, niezbędnej dla realizacji zadań proekologicznych.
Nadal jednak pozostanie do realizacji wiele zadań inwestycyjnych, niezbędnych do uzyskania stanu pełnej poprawy w zakresie ochrony
środowiska. Będzie to głównie kontynuacja zadań wymienionych w niniejszym programie, w zakresie:
– budowy i modernizacji oczyszczalni ścieków i rozbudowy sieci kanalizacyjnej,
– rekultywacji składowisk odpadów, poprawy efektywności selektywnej zbiórki odpadów oraz budowy Zakładu Zagospodarowania
Odpadów,
– modernizacji istniejących źródeł ciepła oraz rozwoju i modernizacji instalacji zapobiegających zanieczyszczaniu powietrza,
– rozwoju energetyki odnawialnej,
– poprawy infrastruktury komunikacyjnej miast, zwłaszcza położonych przy głównych szlakach komunikacyjnych,
– doskonalenia zakresu monitoringu środowiska,
– rozwoju materiało- i energooszczędnych technologii,
– upowszechniania edukacji środowiskowej.
102
Literatura
1.
Ankieta wypełniona przez Urząd Miejski w 2004 r.,
2. Audyt Zrównoważonego Rozwoju Gmina Łapy – stowarzyszenie konsultantów UMBRELLA,
3. Długookresowa strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju - Polska 2025; Rządowe Centrum Studiów Strategicznych, Warszawa 2000 r.,
4.
II Polityka Ekologiczna Państwa, Warszawa, 2001 r.,
5.
Informacja o stanie środowiska na terenie powiatu białostockiego, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Łomży,
2002 r.,
6.
Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 2002 r.,
7.
Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju; Rządowe Centrum Studiów Strategicznych, 2000 r.,
8.
Krajowa strategia ochrony i umiarkowanego użytkowania różnorodności biologicznej - projekt, Ministerstwo Środowiska, 2002 r.,
9.
Krajowa strategia ograniczenia emisji metali ciężkich i trwałych zanieczyszczeń organicznych; Ministerstwo Środowiska, 1999 r.,
10. Krajowy plan gospodarki odpadami, Warszawa 2002 r.,
11. Narodowa strategia edukacji ekologicznej; Ministerstwo Środowiska, 1998 r.,
12. Narodowa strategia ochrony środowiska na lata 2000-2006; Ministerstwo Środowiska, 2000 r.,
13. Narodowa strategia rozwoju regionalnego; Ministerstwo Gospodarki, 2000 r.,
14. Narodowy Plan Rozwoju (NPR), Ministerstwo Gospodarki, 2003 r.,
15. Narodowy program przygotowania do członkostwa w Unii Europejskiej; Komitet Integracji Europejskiej, 1998 r. (ze zmianami),
16. Narodowy Spis Powszechny i Spis Rolny Gmina Łapy; Białystok 2002 r.,
17. NATURA 2000 Europejska sieć ekologiczna, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 2002 r.,
18. Ocena stanu czystości rzek w 1997 r. na terenie Narwiańskiego Parku Narodowego; WIOŚ Białystok 1998 r.,
19. Ocena warunków i wydzielenie obszarów o zróżnicowanej przydatności do produkcji rolniczej; IUNG Puławy 2002 r..
20. Ogólnie dostępne źródła internetowe.
21. Plan Gospodarki Odpadami Gminy Łapy,
103
22. Plan Gospodarki Odpadami Powiatu Białostockiego,
23. Plan Gospodarki Odpadami Województwa Podlaskiego; Białystok 2003 r.,
24. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa podlaskiego, projekt, Podlaskie Biuro Planowania Przestrzennego, Białystok, 2002 r.,
25. Plany Zagospodarowania przestrzennego gminy Łapy,
26. Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010, Warszawa 2002 r.,
27. Polityka leśna państwa (wraz z dokumentami uzupełniającymi, takimi jak Krajowy program zwiększania lesistości, Strategia ochrony leśnej
różnorodności biologicznej i in.), Ministerstwo Środowiska, 1996 r.,
28. Polityka transportowa państwa na lata 2001 - 2015 dla zrównoważonego rozwoju kraju, Ministerstwo Infrastruktury, 2001 r.,
29. Program Ochrony Środowiska Powiatu Białostockiego, Białystok 2003 r.,
30. Program Ochrony Środowiska Województwa Podlaskiego, Białystok 2003 r.,
31. Program wykonawczy do II Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2002 -2010.
32. Rocznik Ochrona środowiska i leśnictwo w województwie podlaskim w 2001 r. Informacje i opracowania statystyczne, Urząd Statystyczny w Białymstoku,
Białystok 2002 r.,
33. Rocznik Statystyczny Województwa Podlaskiego; Białystok 2000 - 2003 r.,
34. Spójna polityka strukturalna rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa; Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, 1999.
35. Strategia ochrony leśnej różnorodności biologicznej, Ministerstwo Środowiska, 1996 r.,
36. Strategia rozwoju energetyki odnawialnej; Ministerstwo Środowiska, 2000 r.,
37. Strategia rozwoju turystyki w latach 2001-2006; Ministerstwo Gospodarki, 2001 r.,
38. Strategia rozwoju turystyki województwa podlaskiego, 2002 r.,
39. Strategia Rozwoju Województwa Podlaskiego,
40. Strategia Zrównoważonego Rozwoju Gminy Łapy,
41. Strategia Zrównoważonego Rozwoju Stowarzyszenia Gmin Górnej Narwi – stowarzyszenie konsultantów UMBRELLA,
42. Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Łapy,
43. Średniookresowa strategia rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, 1998 r.,
104
44. Wskaźniki emisji substancji zanieczyszczających wprowadzanych do powietrza z procesów energetycznego spalania paliw, Materiały informacyjno-
instruktażowe, Ministerstwo Środowiska, Warszawa 1996 r.,
45. Wytyczne dla Planów Gospodarki Odpadami na szczeblu Gmin/Powiatów - opracowane przez Ministerstwo Środowiska.
46. Wytyczne do sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym – opracowane przez Ministerstwo Środowiska.
47. Założenia polityki energetycznej Polski do 2020 roku, Ministerstwo Gospodarki, 2000 r.,
105
SPIS TABEL
106
TABELA 1 LICZBA MIESZKAŃCÓW GMINY ŁAPY W LATACH 2000-2003...........16
TABELA 2 STRUKTURA ZATRUDNIENIA W GMINIE ŁAPY (BEZ ZATRUDNIENIA W INDYWIDUALNYCH
GOSPODARSTWACH ROLNYCH) W 2003 R..................................................................19
TABELA 3 DOCHODY I WYDATKI GMINY (TYS. ZŁ, CENY BIEŻĄCE).................20
TABELA 4 MIĘDZYNARODOWA WSPÓŁPRACA GMINY W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA...............................................23
TABELA 5. STRUKTURA UŻYTKOWANIA GRUNTÓW NA OBSZARZE GMINY ŁAPY W 2002 R.......................................................24
TABELA 6 PRZEPŁYWY CHARAKTERYSTYCZNE I WPŁYWY JEDNOSTKOWE W PODSTAWOWYCH PRZEKROJACH
GŁÓWNYCH RZEK GMINY ŁAPY...................................................................................27
TABELA 7 PRZEPŁYWY WÓD POWIERZCHNIOWYCH W GMINIE ŁAPY..........27
TABELA 8 WIELKOŚCI PRZEPŁYWOWE RZEK M3/SW GMINIE ŁAPY W LATACH 1998-2000........................................................27
TABELA 9 RZĘDNE LUSTRA FALI POWODZIOWEJ (M. N.P.M.).............................28
TABELA 10 WYDAJNOŚĆ POSZCZEGÓLNYCH STUDNI ZAOPATRUJĄCYCH WODOCIĄGI MIEJSKIE W ŁAPACH:...............30
TABELA 11 PRZYKŁADOWE WYDAJNOŚCI INNYCH STUDNI NA TERENIE MIASTA.......................................................................30
TABELA 12 KLASY BONITACYJNE GLEB W GMINIE ŁAPY....................................33
TABELA 13 KOMPLEKSY GLEBOWE W GMINIE ŁAPY............................................34
TABELA 14 WSKAŹNIK BONITACJI GLEB GMINY ŁAPY W PORÓWNANIU Z POWIATEM BIAŁOSTOCKIM............................35
TABELA 15 POWIERZCHNIA GRUNTÓW LEŚNYCH NA OBSZARZE GMINY ŁAPY W 2001-2002 R................................................36
TABELA 16 ROZKŁAD TEMPERATUR W GMINIE ŁAPY NA PODSTAWIE BADAŃ STACJI METEOROLOGICZNYCH W
BIAŁYMSTOKU I SZEPIETOWIE....................................................................................37
TABELA 17 ROZKŁAD OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH..........................................38
TABELA 18 PRĘDKOŚĆ I CZĘSTOTLIWOŚĆ WIATRÓW..........................................39
TABELA 19 SIEĆ WODOCIĄGOWA NA TERENIE GMINY ŁAPY.............................49
TABELA 20 ZBIORCZE SYSTEMY KANALIZACYJNE - OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW, SIECI KANALIZACYJNE.......................50
TABELA 21 GOSPODARKA ODPADAMI NA TERENIE GMINY ŁAPY.....................53
TABELA 22 WYKAZ OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW W ZLEWNI PILOTOWEJ O WIELKOŚCI POWYŻEJ 2000 RML......................56
TABELA 23 ZESTAWIENIE EMITORÓW ZANIECZYSZCZEŃ DO POWIETRZA. 58
TABELA 24 ŹRÓDŁA I WIELKOŚĆ EMISJI ZANIECZYSZCZEŃ DO POWIETRZA W GMINIE ŁAPY W 2003 R............................59
TABELA 25 ZREALIZOWANE I PLANOWANE INWESTYCJE Z ZAKRESU OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI
WODNEJ W GMINIE ŁAPY W LATACH 2001-2007 (TYS. PLN)..................................69
TABELA 26 ŹRÓDŁA FINANSOWANIA ZADAŃ REALIZOWANYCH W LATACH 2001 – 2007 W ZAKRESIE OCHRONY
ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ W GMINIE ŁAPY....................................69
107
TABELA 27 WYSOKOŚĆ PLANOWANYCH NAKŁADÓW NA INWESTYCJE Z ZAKRESU OCHRONY ŚRODOWISKA W
GMINIE ŁAPY (W TYS. ZŁ)................................................................................................70
TABELA 28 ZADANIA WŁASNE GMINY.........................................................................77
TABELA 29 ZADANIA KOORDYNOWANE.....................................................................80
TABELA 30 NAKŁADY SAMORZĄDÓW NA OCHRONĘ ŚRODOWISKA W LATACH 2004 – 2007 WG. KIERUNKÓW
INWESTOWANIA (W TYS. ZŁ)..........................................................................................99
108
ZAŁĄCZNIKI
Załącznik nr 1
Informacja n/t miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego obowiązujących na obszarze gminy Łapy.
Posiadamy n/w obowiązujące miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, sporządzone i uchwalone pod rządami ustawy z dnia 7 lipca
1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 1999 r. Nr 15, poz. 139 z późn. zm.).
Są to:
1) Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego części obszaru gminy Łapy, zatw. uchwałą nr XXXII/310/97 Rady Miejskiej w
Łapach z dnia 1997-05-22, obejmuje obszar większości terenów wiejskich (Publikacja: Dz. Urz. W. B. Nr 12, poz. 45 z 25 czerwca 1997 r.);
2) Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego fragmentów osiedla Łapy – „Centrum”, zatw. uchwałą nr XLI/375/98 Rady
Miejskiej w Łapach z dnia 1998-04-30; obejmuje obszar miasta, ograniczony ulicami: Piaskową, Główną, Bohaterów Westerplatte, Śliską
oraz Przechodnią (Publikacja: Dz. Urz. W. B. Nr 11, poz. 55 z 5 czerwca 1998 r.);
3) Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenów zabudowy mieszkaniowej osiedla „Goździki” w Łapach, zatw. uchwałą nr
IX/60/99 Rady Miejskiej w Łapach z dnia 1999-04-30; obejmuje obszar miasta, położony pomiędzy ulicami Główną, Glinianą i Krańcową
(Publikacja: Dz. Urz. W. P. nr 19, poz. 289 z 7 czerwca 1999 r.);
4) Zmiany miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego fragmentów miasta Łapy, zatw. uchwałą nr X/80/99 Rady
Miejskiej w Łapach z dnia 1999-05-28. (zmiany dotyczyły głównie: wprowadzenia stref ochrony bezpośredniej i pośredniej istniejących ujęć
wody, przeznaczenia pod zabudowę mieszkaniową z usługami – terenu przeznaczonego dotychczas pad zabudowę administracyjno –
usługową, przeznaczenia pod zabudowę jednorodzinną szeregową – terenu przeznaczonego dotychczas pod zabudowę wielorodzinną,
109
przeznaczenia pod zabudowę jednorodzinną terenów przeznaczonych poprzednio pod uprawy polowe oraz łąki i pastwiska); Publikacja: Dz.
Urz. W. P. Nr 12, poz. 344 z 25 czerwca 1999 r.;
5) Zmiana miejscowego planu szczegółowego zagospodarowania przestrzennego fragmentów osiedla Łapy – „Barwiki”, zatw. uchwałą
nr X/81/99 Rady Miejskiej w Łapach z dnia 1999-05-28 (zmiana dotyczyła przeznaczenia pod zabudowę mieszkaniowo – usługową
szeregową terenów przeznaczonych dotychczas w planie pod pawilon handlowo – usługowy, stację transformatorową, przedszkole ze
studnią awaryjną oraz ciąg pieszy). Publikacja: Dz. Urz. W. P. Nr 12, poz. 345 z 25 czerwca 1999 r.;
6) Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego osiedla mieszkaniowego „Bociany” w Łapach, zatw. uchwałą nr XIX/179/2000 Rady
Miejskiej w Łapach z dnia 2000-04-28; obejmuje część obszaru miasta ograniczonego ulicami: 3 – go Maja, Graniczną, Długą, Żurawią,
Nowowiejską, Sienkiewicza, Grzybową oraz wzdłuż granicy Łapy – Szołajdy do ulicy 3 – go Maja (Publikacja: Dz. Urz. W. P. Nr 15, poz.
161 z 26 maja 2000 r.);
7) Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego części obszaru miasta Łapy, położonego w rejonie ulic: Długiej, Południowej oraz
Żwirki i Wigury, zatw. uchwałą nr XXVII/253/2001 Rady Miejskiej w Łapach z dn. 2001-02-23 (Publikacja: Dz. Urz. W. P. Nr 8, poz. 155
z 12 kwietnia 2001 r.);
8)
Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego osiedla mieszkaniowego „Bociany I”, zatw. uchwałą nr XL/362/02 Rady Miejskiej w
Łapach z dnia 31 maja 2002 r., obejmuje obszar miasta położony w rejonie ulic: Nilskiego – Łapińskiego, Wodociągowej, 3 – go Maja,
Długiej (Publikacja: Dz. Urz. W. P. Nr 26, poz. 658 z 2 lipca 2002 r.);
9)
Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego części miasta Łapy i gminy Łapy, zatw. uchwałą nr XIV/81/03 Rady Miejskiej w
Łapach z dnia 31 października 2003 r., obejmuje południową część obszaru miasta Łapy oraz tereny wsi przyległych do południowej granicy
miasta (Publikacja: Dz. Urz. W. Podl. Nr 118, poz. 2197 z 19 listopada 2003 r.);
10)
Zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego m. Łapy, zatw. uchwałą Rady Miejskiej w Łapach z dnia 31
października 2003 r. (Publikacja: Dz. Urz. W. P. Nr 118, poz. 2198 z 19 listopada 2003 r.).
110
W dniu 30 grudnia 2003 r. Uchwałą Nr XVI/107/03 Rada Miejska w Łapach uchwaliła miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego
części miasta i gminy Łapy (obejmuje centralną i północną część obszaru miasta Łapy wraz z terenami położonymi w granicach Narwiańskiego
Parku Narodowego). Dokumentacja planistyczna wraz z kopią w/w uchwały została przesłana Wojewodzie w celu oceny zgodności z prawem i
publikacji w Dzienniku Urzędowym Województwa Podlaskiego.
Po wejściu w życie w/w planu (nie wcześniej, niż po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, co winno nastąpić w miesiącu lutym), cały obszar
miasta i gminy Łapy w 100 % będzie posiadał obowiązujące miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego.
111
Załącznik nr 2
1. Obiekty podlegające gminie (ciepłownie lokalne, budynki użyteczności publicznej, szkoły, przedszkola itp.), w których
w ostatnim czasie (5 lat) zostały zmodernizowane lub zainstalowane nowe źródła ciepła, (poniższa tabela)
Tabela
Źródło energii
Lp.
Obiekt
Przed
Po
modernizacji
1
Kotłownia „Polna"
Kotłownia ta zastąpiła 3 dotychczas
eksploatowane kotłownie.
węgiel
2
Kotłownia „Górna"
węgiel
3
Kotłownia „Nowy Rynek"
węgiel
4
Kotłownia „Westerplatte"
Zastąpiła 5 kotłowni lokalnych, ponadto
podłączono dwa budynki mieszkalne
wielorodzinne z ogrzewaniem piecowym
węgiel
Gaz,
biomasa
Z sieci
ciepłowniczej
Kotłowni
„Polna"
Z sieci
ciepłowni
czej
Kotłowni
„Polna"
Gaz
Efekt ekologiczny
% redukcji
Rok
Ilość zużywanego
emisji w moderni- Koszt
paliwa
Moc [MW]
przeliczeniu
zacji
tyś. zł
[t/MW] lub [n?/MW]
na S02
Przed
Po
Przed
3,71
po 7, 92:
Gaz 3,92,
biomasa
4,00
269
Przed
2,12
Gaz
250270,
biomasa
925 ton
59
2002
4372
350
100
2002
357
Przed
2,12
258
100
2002
352
Przed 0,7,
po 4,12
269
98
2002
947
124512
5
Kotłownia w Budynku UM
węgiel
Gaz
6
Szkoła Podstawowa Nr 2 w Łapach
węgiel
Gaz
7
Przedszkole samorządowe Nr 2 w Łapach
węgiel
Gaz
8
Szkoła Podstawowa Nr 1 w Łapach i
MOPS
węgiel
9
Kotłownia „Cmentarna"
węgiel
10
Szkoła Podstawowa w Daniłowie Dużym
węgiel
11
Szkoła Podstawowa w Uhowie
węgiel
Z sieci
ciepłowniczej
Kotłowni
„Polna"
Z sieci
ciepłowniczej
Przed
0,25
po 0,255
Przed
0,48
po 0,34
Przed
0,15
po 0,13
380
147525
99
2002
223
167
147 774
99
2002
283
400
230769
99
1999
80
Przed
0,5
300
100
1998
242
Przed
2,04
363
100
2000
351
olej
Przed
0,120
po 0,095
43
62
1999
35
Pompa
ciepła
Przed 0,2
po 0,16
250
91
2001
334
281
89
12
Szkoła Podstawowa w Łupiance Starej
węgiel
Pompa
ciepła
13
Szkoła Podstawowa Nr 3 w Łapach
węgiel
olej
Przed
0,16
po 0,15
Przed
0,34
po 0,25
206
189
92
70
2001
1998
352
60
14
Gimnazjum N2 w Łapach
węgiel
Z sieci
ciepłowni
czej
Kotłowni
„Westerp
latte"
Przed 1,4
202
100
2002
295
2. Lista obiektów, w których wykorzystywane są odnawialne źródła energii (poniższa tabela).
Tabela
Źródło energii
Moc
Udział % w
Rok
Koszt tyś. zł
1 Szkoła Podstawowa w Uhowie
Pompy ciepła
[KW]
0,16
zasilaniu
100%
instalacji
2002
334
2 Szkoła Podstawowa w Łupiance Starej
Pompy ciepła
0,15
100%
2002
352
biomasa
4000
50,5%
2002
4372
Lp.
Obiekt
3 Kotłownia lokalna przy ul. Polnej w Łapach
Procentowy udział zainstalowanej mocy odnawialnych źródeł energii w całkowitej mocy zainstalowanej przez Gminę - 30 %
.
Załącznik nr 3
Zadanie priorytetowe nr 1. Budowa kanalizacji
Zakres rzeczowy
Planowany koszt zadania tys. zł
w
w
2006 2007
III
IV
2005
Jednostka kwartał kwartał
do 2010 roku
roku
roku
w 2004 roku
L.p.
1
Lokalizacja
zadania
Nazwa
2
3
7
8
9
10
Mb. 6606
220
350
150
2900
Przepompownie
Szt.3
130
130
130
Kanały tłoczne
Mb. 2896
100
100
610
4
5
6
Kolektory
sanitarne
Daniłowo
Małe,
Daniowo
3
Duże,
(grawitacyjne)
Kanały
burzowe
Gąsówka
Stara Kol.
Kanały
grawitacyjne
(inne)
Przyłącza
do 2015
roku
11
Zakres rzeczowy
L.p.
1
zadania
Nazwa
Jednostka
III
2
3
Kolektory
4
kwartał
5
sanitarne
Mb.
(grawitacyjne)
17351
Płonka
4
w 2004 roku
Lokalizacja
Kościelna
Przepompowni
– Łupianka
e
Stara i
przyległe
miejscowo
ści
Szt.16
Kanały tłoczne Mb. 15457
w 2005
w 2006 roku
roku
IV
2007
kwartał
6
3175
390
2550
do 2010
roku
15
4500
520
2750
Kanały
burzowe
Kanały
grawitacyjne
(inne)
Przyłącza
Zadanie priorytetowe nr 2. Budowa wodociągów i stacji uzdatniania wody
2000
3075
1170
800
830
do 2015 roku
16
Zakres rzeczowy
l.p.
1
Lokalizacja zadania
2
m. Łapy
Nazwa
Jednostka
3
Sieć
4
wodociąg
(mb)
owa
Przyłącza
Budowa
(sztuki)
stacji
uzdatniani
w 2004 roku
III
IV kwartał
kwartał
5
6
Planowany koszt zadania tys.zł
w 2005 roku
w 2006
2007
(sztuki) 1
100
(sztuki) 3
500
do 2010 roku
do 2015 roku
15
16
3000
500
3000
3000
a wody
Moderniza
Uhowo, Płonka
Strumianka,
Daniowo Duże
cja
istniejącej
stacji
uzdatniani
a wody
(inne)
500
Zadanie priorytetowe nr 3. Budowa oczyszczalni ścieków
Zakres rzeczowy
Liczba
L.p.
1
Lokalizacja
zadania
2
m. Łapy
Typ
planow
oczyszczal
anych
ni
oczyszc
3
zalni
4
no
gospodarki biologiczna
osadami
w 2004 roku
Przepust
owość
III
kwartał
5
6
w 2005
w 2006 roku
roku
IV
kwart
1
10000
m3/d
do 2010
do 2015
2007
roku
roku
12
13
14
5000
20000
ał
7
8
9
10
10000
rozwiązani Mechanicz
e problemu
11
Zadanie priorytetowe nr 4. Budowa składowisk i kompostowni odpadów
Lokalizacja
L.p.
zadania
1
2
Uhowo
Uhowo
Zakres
rzeczowy
3
Budowa
składowiska
Rekultywacja
istniejącego
składowiska
Budowa
kompostowni
odpadów
Liczba
4
Waga i
Urządzenia na wyposażenie
składowisku
części
socjalnej
Linia
technologiczna
do segregacji
odpadów
w 2004 roku
Pojemność
III
IV
kwartał kwartał
5
6
7
w 2005 roku
w 2006 roku
IV
do 2010 roku do 2015 roku
2007
100
50
100
3 000
Zadanie priorytetowe nr 5. Budowa kotłowni przyjaznych środowisku
Lokalizacja
L.p.
zadania
1
2
Typ
kotłowni
3
Planowany koszt zadania
w 2005 roku w 2006 roku
Liczba
Planowana w 2004 roku
planowanych
moc
III
IV
I
kotłowni
kotłowni kwartał kwartał
4
5
6
7
8
Planowany termin realizacji zadania
w 2004 roku
w 2005 roku w 2006 roku
L.p.
III
IV
I II III IV I II III IV do 2010 roku
kwartał kwartał
18
19
20
21 22 23 24 25 26 27 28
29
II III IV I
9 10 11 12 13 14 15
do 2015 roku
30
II III IV do 2010 roku do 2015 roku
16
17

program ochrony środowiska miasta i gminy łapy na lata 2004

Transkrypt

Podobne dokumenty

Inkubator Przedsiębiorczości w Łapach został oddany do użytku i

Ogólne zobowiązania wykonawcy i obowiązki odnośnie realizacji

Gazeta odpady_listopad 2016.indd

Zawiadomienie o wyborze najkorzystniejszej oferty po powtórzeniu

czytaj więcej

Generuj PDF - Kar-Ma

Generuj PDF