ROŚLINY LECZNICZE W EKSLIBRISIE (XXV)

w manierze bliskiej realizmowi – przedstawia wizję niemal surrealistyczną. Tytuły późniejszych, pełnych niepokoju i tajemniczości
obrazów – W płonącym krajobrazie, W wieczornych światłach
– bezpośrednio i trafnie oddają ich treść, a intensywny, drapieżny
wręcz kolor i grubo kładziona farba o dynamicznej fakturze nadają
im dramatyczną formę. Wystawę wieńczą prace z początku lat
sześćdziesiątych, w pełni już abstrakcyjne, o zgaszonym kolorycie, w których liczne drobne elementy budujące kompozycję
zmieniają się niczym w kalejdoskopie, tworząc na oczach widza
oszałamiające „gwiezdne” dekoracje.
Obecna wystawa, prezentowana w cyklu „Galeria Żywa”, jest
pierwszym pokazem twórczości Jerzego Tchórzewskiego w Muzeum Narodowym w Krakowie, a wiele ze znajdujących się na
niej prac nie było dotychczas eksponowanych publicznie.
Anna Budzałek
ROŚLINY LECZNICZE W EKSLIBRISIE (XXV)
poświrnik, hibiskus – Hibiscus sabadariffa
K
etmia szczawiowa, poświrnik, hibiskus – Hibiscus saba- ketmii o smaku rabarbaru jada się surowe lub gotowane. Pradariffa – należy do rodziny ślazowatych – Malvaceae. żone nasiona są świetną przekąską, ale tłoczy się z nich także
Rodzaj Hibiscus skupia ponad 200 gatunków, z czego ponad olej. Są też składnikiem tłustych sosów. Łodygi dostarczają
20 uprawia się na Hawajach. Kilka gatunków to rośliny leczni- włókna nazywanego rosellą, które właściwościami przypocze i spożywcze. Najważniejsza to właśnie ketmia szczawiowa mina znaną jutę. Niedojrzałe owoce ketmii jadalnej Hibiscus
– Hibiscus sabadariffa. Surowcem jest
esculentus spożywa się w formie sakwiat – Hibiscus flos, ale ta nazwa jest
łatek, a nasiona jako namiastkę kawy.
nieco myląca. W rzeczywistości jest to
Najlepsze na świecie cienkie bibułki
zgrubiały, zmięśniały kielich kwiatowy,
do papierosów powstają z włókien
który w okresie dojrzewania owocu
ketmii konopiowatej Hibiscus candodatkowo znacząco czerwienieje,
nabinus. Natomiast ketmia piżmowa
a barwa ta nasila się jeszcze w proceHibiscus abelmoschus dostarcza olejku
sie suszenia. Surowiec pozyskujemy
stanowiącego podstawę do produkcji
najczęściej z odmiany Hibiscus sabamęskich kosmetyków o orientalnym
dariffa rubra. Intensywnie czerwone
zapachu piżma. Jeżeli dotrzemy na
herbatki zawierające w składzie kwiat
Hawaje, to mieszkańcy, witając nas
ketmii, które często pijemy, swą inpolinezyjskim Aloha!, założą nam na
tensywną barwę zawdzięczają dużej
szyję wieniec kwiatów, wśród których
ilości antocyjanów. Jest ich blisko
na pewno będzie kwiat hibiskusa, czyli
1,5 procent i są to głównie glikozydy
ketmii. Kobiety noszą pojedyncze
delfinidyny i cyjanidyny. Najbardziej
kwiaty hibiskusa wpięte we włosy na
charakterystycznym dla ketmii jest
prawej lub lewej skroni, w zależności
3-ksylozyd delfinidyny, który nazywa
od tego, czy szukają kontaktu z mężsię hibiscyną. Ale najistotniejsze są
czyznami czy też nie.
Krzysztof Kmieć 1995, 70 x 60 mm, X3, op. 419
kwasy organiczne, które stały się podKetmia szczawiowa pochodzi z Instawą standaryzacji surowca. Monografia Komisji E i Farma- dii. W XVIII wieku została sprowadzona na Jamajkę, a stamtąd
kopei Europejskiej wymaga nie mniej niż 13,5 procent kwasów do Ameryki. Do Europy dotarła pod koniec XIX wieku pod
organicznych w przeliczeniu na kwas cytrynowy. Zespół tych nazwą herbata sudańska, ale początkowo nie przyjęła się ze
kwasów nadaje surowcowi charakterystyczny kwaśny smak, względu na zbyt mocną, krwistą barwę. Nazwa rodzajowa
a najciekawszym jest kwas hibiskusowy będący laktonem hibiscus wywodzi się od greckiego ebiscos lub ibiscos, którą
kwasu cytrynowego. Działanie surowca, tak jak innych antocy- to nazwą określano różne malwy. Znany lekarz starożytności
janowych, to uszczelnianie naczyń, działanie przeciwzapalne, Dioskurydes używał na malwy nazwy synonimowej althaia,
poprawianie widzenia przez lepsze ukrwienie oka. Mechanizm od której noszą nazwę nasze malwy. Na koniec warto przypodziałania wynika z właściwości wymiatania wolnych rodników. mnieć, że najważniejszą rośliną gospodarczą i wykorzystywaną
W literaturze zielarskiej spotkamy się z zaleceniami stosowa- w farmacji z tej samej rodziny malwowatych jest bawełna. Jest
nia naparów z ketmii w przeziębieniach, nieżytach górnych to nadal podstawowy materiał włókienniczy oraz materiał opadróg oddechowych i żołądka, dolegliwościach krążenia, trunkowy jako samodzielny środek chłonny, a także składnik
w celu pobudzenia łaknienia i jako środek przeczyszczający wielu tego typu produktów.
i moczopędny. Przede wszystkim jednak ketmia jest podstawą
Krzysztof Kmieć
wszelkiego rodzajów napojów orzeźwiających spożywanych
Starszy wykładowca w Katedrze Farmakognozji
na Wydziale Farmaceutycznym UJ
na ciepło i na zimno, doskonale gaszących pragnienie. Liście
78
ALMA MATER