OWIES (Avena)

OWIES (Avena)
Owies (Avena L.) – rodzaj roślin należących do rodziny
wiechlinowatych obejmujący około 35 gatunków (wiele z nich to
rośliny uprawne), które w stanie dzikim występują w basenie
morza Śródziemnego i Azji Środkowej, a w Polsce dziko
występuje głównie owies głuchy (chwast). Gatunkiem typowym
jest Avena sativa L.[2].
Morfologia
Kwiatostanem owsa jest wiecha o długości 10-30 cm. Osią wiechy
jest przedłużenie ostatniego międzywęźla, czyli osadka, która
jest podzielona węzłami i międzywęźlami. Z węzłów tych
wyrastają okółkowo rozgałęzienia boczne tworząc gałązki wiechy
zakończone kłoskami – wiecha prosta. Częściej jednak
rozgałęzienia boczne są także poprzedzielane węzłami na
międzywęźla, z których wyrastają rozgałęzienia I rzędu (wiecha
podwójna), a z nich rozgałęzienia II rzędu (wiecha właściwa),
zakończone pojedynczymi kłoskami. Ze względu na kształt wiech
wyróżnia się dwa typy odmian hodowlanych owsa: o wiesze
chorągiewkowatej i rozpierzchłej. W wiesze rozpierzchłej
gałązki boczne są ustawione pod różnymi kątami, co warunkuje
różny kształt wiechy (rozstrzelona, krzaczasta, zwisła lub
sztywna-wzniesiona). W wiesze kłoski mogą być 2-3 kwiatowe,
stąd znajduję się tam 2-3 ziarniaki. Stosunek mas ziarniaków
ma się jak 3:2:1 stąd pierwszy ziarniak (zewnętrzny) ma masę
największą, drugi mniejszą, a trzeci najmniejszą. Cechą
odmianową jest skłonność do osadzania dwóch lub trzech
ziarniaków.
Gatunki flory Polski[5]
owies brodaty (Avena barbata Pott ex Link) – efemerofit
owies głuchy, owiesek (Avena fatua L.) – antropofit
zadomowiony
owies jednostronny (Avena orientalis Schreb.) – gatunek
uprawiany
owies krótki (Avena brevis Roth) – efemerofit
owies nagi (Avena nuda L. em. Mansf.) – efemerofit
owies płonny (Avena sterilis L.) – efemerofit
owies pośredni (Avena × vilis Wallr., syn. Avena x
hybrida Peterm.) – antropofit zadomowiony
owies szorstki, o. owsik (Avena strigosa Schreb.) –
antropofit zadomowiony
owies zwyczajny (Avena sativa L.) – gatunek uprawiany
Zastosowanie
Większość w rodzaju Avena stanowią gatunki dzikie i chwasty.
Rośliną uprawną jest przede wszystkim Avena sativa (ok. 90%
upraw na świecie), a pozostałymi uprawnymi są: A. strigosa, A.
abyssinica, A. bizantina i A. fatua. Wyprodukowane w Polsce
ziarno owsa w 80% przeznacza się na paszę, w 15% na materiał
siewny, resztę na cele konsumpcyjne. Jednak coraz bardziej
poznawane są właściwości chemiczne owsa i znajduje się dla
niego coraz bardziej różnorodne zastosowanie: w dietetyce, w
lecznictwie, w przemyśle farmaceutycznym, kosmetycznym i
chemicznym.
Uprawa – Rozprzestrzenienie upraw
Na świecie uprawia się owies na ok. 17,9 mln ha, co stanowi 3%
areału zajętego przez zboża. Średni plon z ha wynosi ok. 2
ton. Najwyższe plony z 1 ha uzyskuje się w Irlandii (6t),
Holandii (5,8t) i Anglii (5,5t). W Polsce uzyskuje się średnio
plony rzędu 2,53 t/ha. Przed wojną powierzchnia upraw owsa w
Polsce wynosiła ok.1 mln ha, jednak w miarę rozwoju
mechanizacji, gdy systematycznie zmniejszało się pogłowie
koni, zmniejszał się też jego udział w strukturze zasiewów
zbóż i teraz zajmuje ok. 6% (550 tys ha).
Większość upraw tego zboża zlokalizowane jest na półkuli
północnej, pomiędzy 35 a 50 stopniem szerokości geograficznej.
Zasięg uprawy owsa w krajach Europy Zachodniej dochodzi do
północnych fiordów norweskich, a na południu do ujścia rzek
francuskich, wpadających do Zatoki Baskijskiej. Roślina ta
uprawiana jest również w Azji, Ameryce Północnej i
Południowej, Australii i Nowej Zelandii. W górskich terenach
uprawy sięgają wysokości 1000 m n.p.m., a powyżej 700 m n.p.m.
jest jedynym uprawianym zbożem.
Warunki klimatyczne Polski umożliwiają uprawę owsa na terenie
całego kraju. Znaczenie jednak tego gatunku zboża jest dość
zróżnicowane w poszczególnych rejonach. Duży udział owsa w
strukturze zasiewów obserwuje się w rejonach podgórskich i
górskich oraz północnej i północno-wschodniej części kraju, ze
względu na szczególnie korzystne warunki do jego uprawy.