GENY POD LUPĄ

HODOWLA
Czym
jest selekcja genomowa w hodowli bydła
Geny
||
Pod koniec ubiegłego roku,
w Gminnym Ośrodku Kultury
w Sokołach, odbyła się
pod lupą
konferencja zorganizowana
przez firmę Trans-Rol Andrzej
Remisiewicz, na której Marta
Czekalska, specjalista do spraw
hodowli z Wielkopolskiego
Centrum Hodowli i Rozrodu
Zwierząt w Poznaniu
z siedzibą w Tulcach wyjaśniła
na czym polega selekcja
bydła w oparciu o ocenę
genomową. Zaprezentowała
też ofertę nasienia buhajów
ocenionych genomowo oraz
konwencjonalnie należących
do WCHiRZ w Poznaniu.
Selekcja genomowa spowodowała wielkie zmiany w organizacji hodowli bydła. Dziś, na podstawie oceny genomu, możliwe
jest określenie przydatności do hodowli zwierząt zaraz po ich urodzeniu, a nawet jeszcze w okresie zarodkowym. Rolnicy
zajmujący się hodowlą bydła doskonale zdają sobie sprawę z jej korzyści.
W dzisiejszych czasach trudno wyobrazić
sobie hodowcę, który byłby skłonny zrezygnować z zabiegu inseminacji. Coraz większe
uznanie zdobywa też tzw. selekcja genomowa, której wpływ na pracę hodowlaną jest
rewolucyjny.
– Selekcja osobników przy wyborze rodziców następnego pokolenia jest podstawą hodowli zwierząt od dawna – mówi Marta Czekalska, specjalista do spraw hodowli
z Wielkopolskiego Centrum Hodowli i Rozrodu Zwierząt w Poznaniu z siedzibą w Tulcach.
– Prace nad metodami szacowania wartości
hodowlanej, zmierzające do skrócenia czasu
oczekiwania na wyniki, doprowadziły do rewolucji w organizacji hodowli bydła na świecie i w Polsce. Nie musimy już czekać na dane
o użytkowości córek buhaja, by oszacować
jego przydatność (wartość) hodowlaną.
Genomowa metoda oceny wartości hodowlanej pozwala z wystarczającą powtarzalnością obliczyć tę wartość zwierzęcia na podstawie jego własnego genomu, porównanego
do genomów opisanych w bazie referencyjnej.
Genom to z kolei materiał genetyczny zawarty w podstawowym zespole chromosomów
zwierzęcia.
– Genomy zwierząt różnią się między sobą
tylko w niewielkim stopniu. Ich analiza umożliwia udokumentowanie drobnych różnic
28
(polimorfizmów SNP), które wpływają ostatecznie na różną wartość genów osobnika.
Materiał do badań DNA zwierzęcia (włos,
krew, nasienie, tkanki) można pobrać zaraz
po jego urodzeniu, lub nawet z zarodka. Kluczowym narzędziem w badaniu DNA są mikromacierze SNP, które umożliwiają określenie
genotypu w polimorficznych miejscach SNP
danego osobnika – wyjaśnia Marta Czekalska.
Ta szybka i precyzyjna metoda oceny zwierząt pozwala selekcjonować bardzo wiele
osobników, dzięki czemu możliwe jest wyszukiwanie w populacji bydła nowych cennych
linii. Hodowca, dzięki metodzie genomowej,
może uzyskać dużo wcześniej, z większą niż
przy ocenie konwencjonalnej powtarzalnością,
C.D. NA STR.30
PODLASKIE AGRO
Fot. WCHiRZ
HODOWLA
||
Powerboss oraz Part – najwyżej w kraju ocenione buhaje. Oba przekazują córkom nie tylko bardzo wysoką
produkcję suchej masy mleka, ale również rewelacyjnie zbudowane wymiona. Ich córki charakteryzować
będzie także ponadprzeciętna długowieczność.
C.D. ZE STR. 28
informacje na temat cech funkcjonalnych
zwierzęcia.
– Ważne jest też to, że przez zmniejszenie
odstępu między pokoleniami mamy możliwość
uzyskania większego postępu hodowlanego.
Ojcami następnego pokolenia zwierząt zostają bowiem bardzo młode buhaje. Ponadto, dzięki informacji pochodzącej z genomu,
można precyzyjniej wybierać krowy i jałówki
na matki następnego pokolenia. Wzrasta więc
znaczenie jałowic w programach hodowlanych
– dodaje przedstawicielka WCHIRZ.
Skoro są zalety, to muszą także być i wady.
Po pierwsze, wiarygodność wyceny buhajów
w oparciu o genom jest niższa niż tradycyjnej wyceny na potomstwie. Oznacza to,
że w miarę przybywania informacji o użytkowości córek wyniki oceny buhajów mogą
ulegać weryfikacji. Obserwujemy, że bardzo
wysoka pozycja buhaja z wyceną genomową
powoduje duży popyt na jego nasienie. Ponieważ młode reproduktory produkują zwykle mniej nasienia niż dorosłe, ich nasienie
jest niestety droższe.
– Wyniki oceny wartości hodowlanej publikowane są trzy razy w roku i na tej podstawie hodowcy bydła wybierają krowy na matki
QQ
krów i matki buhajów oraz buhajów na ojców
krów oraz na ojców buhajów. Przez dobór buhajów o odpowiednich parametrach wyceny,
hodowca może realizować różne koncepcje
hodowlane lub produkcyjne, np. podnosić
ilość mleka lub poprawiać jego skład czy produkować określony typ materiału rzeźnego
– wyjaśnia Marta Czekalska.
W ten sposób przekazywanie postępu odbywa się nie tylko w oborach elitarnych, ale
także w pogłowiu masowym. Wszyscy zajmujący się hodowlą bydła wiedzą, że narzędziem
umożliwiającym transmisję postępu hodowlanego jest inseminacja, która ma w Polsce
60 lat tradycji. Od jednego, perfekcyjnie wyselekcjonowanego reproduktora można uzyskać wiele tysięcy dawek inseminacyjnych
do użycia w rozrodzie. Poza tym hodowca
ma pewność, że nasienie użyte do inseminacji
pochodzi od buhajów zdrowych, pozostających pod stałym nadzorem weterynaryjnym,
a prawidłowo wykonany zabieg unasieniania
chroni zdrowie samicy.
Tekst i fot. Marzena Bęcłowicz
Gen – podstawowa jednostka dziedziczenia zlokalizowana w genomie, decydująca o przekazywaniu
cech potomstwu.
QQ
Genom – całość dziedzicznego materiału genetycznego występującego w każdej żywej komórce.
QQ
Genomowa wartość hodowlana – szacowana wartość zwierzęcia dla jego potomstwa, obliczona dzięki
znajomości genomu.
QQ
SNP (Single Nucleotide Polymorphism) – polimorfizm pojedynczego nukleotydu, czyli zjawisko zmienności pojedynczych struktur w genomie. SNP są idealnymi znacznikami genów w genomie, a dzięki ich
zmienności można poznać różnice osobnicze pomiędzy zwierzętami.
QQ
Mikromacierz SNP – zbiór sond odpowiadających polimorfizmom pojedynczego nukleotydu. Dzięki
zastosowanym technikom biologii molekularnej możliwa jest analiza setek tysięcy, a nawet milionów
SNP w pojedynczym eksperymencie.
QQ
Populacja referencyjna – buhaje mające genotypy i przynajmniej dziesięć ocenionych córek.