program prac konserwatorskich - Muzeum Etnograficzne w Krakowie

PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH
DOTYCZĄCY PIWNIC
DAWNEGO RATUSZA MIASTA KAZIMIERZ
OBECNEJ SIEDZIBY MUZEUM ETNOGRAFICZNEGO
PRZY
PL. WOLNICA 1
W KRAKOWIE
Kraków, kwiecień 2014r.
opracował: mgr Radomir Pałka
SPIS TREŚCI
OPIS INWENTARYZACYJNY I JEGO INTERPRETACJA
3
ZAGADNIENIA HISTORYCZNE I OPIS FORMY
ARCHITEKTONICZNEJ
4
BUDOWA TECHNOLOGICZNA OBIEKTU
5
STAN ZACHOWANIA
8
PRZYCZYNY ZNISZCZEŃ
12
WNIOSKI I ZAŁOŻENIA KONSERWATORSKIE
12
POSTĘPOWANIE KONSERWATORSKIE
14
2
OPIS INWENTARYZACYJNY I JEGO INTERPRETACJA
Miejscowość: Kraków
Lokalizacja: pl. Wolnica 1 - piwnice
Właściciel: Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli.
Rodzaj i tytuł obiektu: Ratusz dawnego miasta Kazimierza, piwnice (wątek
ceglano - kamienny)
Czas powstania: 1poł. XVw. (przekształcenia: 2poł. XVw. – XIXw., ostatnia
przebudowa 1871r.)
Nr rej. zabytków: A-99, z dnia 16.X.1965r.
Autor: nieznany
Materiał i technika wykonania: budynek murowany z cegły i kamienia
łamanego, piwnice częściowo tynkowane i malowane, posadzki częściowo
wyłożone są płytkami kamiennymi, a częściowo cementowymi (lastriko).
Instalacje: elektryczna, wod.-kan., CO i wentylacja grawitacyjna.
Kształt obiektu: budynek z wieżą, dwupiętrowy z poddaszem, o rzucie
zbliżonym do prostokąta.
Opracował:
konserwator dzieł sztuki
mgr Radomir Pałka
DYPLOM ASP KRAKÓW
NR 5664 z 3.I.2002r.
3
ZAGADNIENIA HISTORYCZNE I OPIS FORMY ARCHITEKTONICZNEJ
Kazimierski ratusz znajduje się na Placu Wolnica w Krakowie. Został zbudowany w XIV w. jako
ratusz miasta Kazimierz dziś będącego częścią Krakowa.
W roku 1335 na mocy przywileju Kazimierza Wielkiego zespół osad przykrakowskich na
prawym brzegu Wisły uzyskał prawa miejskie. Zgodnie z przywilejem miasto nazwane zostało
imieniem fundatora – Kazimierz. Przywilej lokacyjny określał też urbanistyczny plan nowego
miasta, którego centrum stanowić miał kwadratowy rynek o długości boku 195m, który swą
powierzchnią niewiele ustępował krakowskiemu. Od strony zachodniej sięgał dzisiejszej ul.
Augustiańskiej, a od strony południowej linii ul. Skawińskiej i domu Esterki (ul. Krakowska 46).
Pierzeje wschodnia i północna pozostały niezmienione. Przez środek rynku (dzisiejszą ulicą
Krakowską) biegł handlowy szlak solny, prowadzący w kierunku Wieliczki i Bochni. Najazd
szwedzki (1655 r.) i wojna północna (1704-1705) mocno zrujnowały Kazimierz. Postępująca
destrukcja zabudowy sprawiła, że całe układy urbanistyczne - m.in. rynek - w znacznej mierze
przestały być czytelne.
Pierwotną siedzibą władz miejskich był drewniany budynek, który stał na rynku obok jatek,
kramów i straganów. Dopiero w roku 1414 przystąpiono do budowy murowanego gmachu
ratusza. Fragmenty budowli z tamtych czasów widoczne są na parterze i w piwnicach budynku (
niestety mocno przeobrażone na skutek wielu remontów). Przebudowano go w stylu
renesansowym w 1528 r. i po 1557 r., kiedy to do budynku ratusza dodano skrzydło północne i
wieżę nakrytą stożkowatym hełmem. W latach 1619-1620 zyskał on wygląd zewnętrzny, który z
niewielkimi zmianami przetrwał do 1875 r. Po pożarze w roku 1623 odnowiono ratusz
nadbudowując piętro i wieńcząc gmach attyką typu krenelażowego. Na przełomie wieków XVIII i
XIX Kazimierz traci prawa miejskie, a następnie zostaje włączony w obręb Krakowa jako jedna z
jego dzielnic. Budynek Ratusza pozbawiony właściwej funkcji popada w ruinę; w roku 1806
przeznaczony do rozbiórki zostaje wystawiony na licytację. W czasach Wolnego Miasta Krakowa
(1815-1846) następuje zmniejszenie dawnego rynku kazimierskiego wskutek przedłużenia
zabudowy ulicy Krakowskiej. W tym czasie ustala się również dzisiejsza nazwa placu - Wolnica.
W roku 1829 ratusz zostaje przebudowany dla potrzeb szkoły przemysłowo-handlowej, a w
drugiej połowie XIX wieku, po przejęciu go przez gminę żydowską, ulokowana została w nim
szkoła powszechna, do której uczęszczała młodzież żydowska. W latach 1875-76 budynek
rozbudowano wg projektu Stefana Żołdaniego. Rozebrana wtedy została malownicza
przybudówka od strony północnej, a od strony południowej dobudowano nowe skrzydło o
formach pseudo-renesansowych.
4
Obecnie mieści się w nim Muzeum Etnograficzne, które wprowadziło się tutaj w 1947 r. W latach
1962-1966 budynek gruntownie odrestaurowano, przywracając mu głównie od północy pierwotny
kształt. Wtedy też na fryzie przybyły sgraffita, wykonane przez Wacława Taranczewskiego,
obecnie częściowo zachowane od strony wschodniej. Na wschodniej ścianie umieszczono w 1996
r. tablicę autorstwa Henryka Hochmana, upamiętniającą przyjęcie za czasów króla Kazimierza
Wielkiego żydowskich uchodźców do Polski. Zastąpiła ona pierwotną płaskorzeźbę z 1906 r.
umieszczoną na północnej ścianie ratusza, usuniętą przez Niemców w okresie okupacji w latach
1939-1945.
Bibliografia
Leszek Ludwikowski, Muzeum Etnograficzne w Krakowie, Kraków 1970.
Jan Adamczewski, Kraków od A do Z, Kraków 1980, Wyd. K.A.W.
Atlas Miasta Krakowa (praca zbiorowa IG UJ) PPWK 1988
Stefan Świszczowski: Miasto Kazimierz pod Krakowem, Kraków 1981, Wyd. Literackie.
Encyklopedia Krakowa, Żydzi w Krakowie, Warszawa–Kraków 2000, Wyd. Naukowe
PWN.
WUOZ w Krakowie – Rejestr zabytków nieruchomych woj. małopolskiego.
www.wikipedia.org
BUDOWA TECHNOLOGICZNA OBIEKTU
Stratygrafia obiektu przed konserwacją .
W-wy
techn.
OZNACZENIA GRAFICZNE
W-wy
hist.
DATOWANIE
Farba akrylowa (?)
1.
biała
Tynk cementowo-
2.
3.
OPIS WARSTWY
piaskowy
VI
XXw. i pocz.
Zaprawa klejowa
XXIw.
4.
5.
Gładź gipsowa
Farba emulsyjna –
szara
5
6.
Zaprawa gipsowa
7.
Tynki cementowe
Tynki wapienno -
8.
cementowe
VI
9.
XXw. i pocz.
XXIw.
Wątek kamiennoceglany
Kamień - piaskowiec
10.
Posadzka z płytek
11.
lastriko
Posadzka kamienna
12.
(płytki marmurowe)
13.
Zaprawa cementowa
V
XX w.
14.
Wątek kamiennoceglany
Zaprawa cementowo
– piaskowa (cem.
15.
romański)
Zaprawa wapienno-
16.
IV
17.
I i II poł.
piaskowa
XIXw.
Wątek kamiennoceglany
18.
Wątek kamienny
19.
Wątek ceglany
Zaprawa wapienno
20.
21.
22.
piaskowa
Wątek kamiennoIII
XVIII w.
ceglany
Wątek kamienny
6
Wątek ceglany
23.
Zaprawa wapienno
24.
25.
piaskowa
II
Wątek ceglany
koniec XV w.
Wątek kamienny
26.
Kamieniarka - detal.
27.
architektoniczny
Zaprawa wapienno-
28.
I
piaskowa
1.poł. XV w.
29.
Wątek ceglany
30.
Wątek kamienny
Instalacje wod.-kan.,
elektryczna, CO
31.
oraz kratki
wentylacyjne.
32.
VI
XXw. i pocz.
Stałe (wbudowane)
XXIw.
elementy wystroju
piwnicy [regały]
Drzwi wejściowe i
33.
wyjściowe na
zewnątrz
Obiekt składa się z sześciu warstw historycznych (I, II, III. IV, V, VI) i trzydziestu trzech
technologicznych (1-33).
Opis warstwy sporządzono na podstawie wykonanej stratygrafii nawarstwień, odkrywek
samoistnych oraz prostych metod badawczych i własnego doświadczenia.
Nie wykonano badań laboratoryjnych.
7
Identyfikacja materiałów.
Użyte pierwotnie :
-
cegła pełna (palcówka)
-
zaprawa: wapienno – piaskowa
-
kamień: wapień jurajski, piaskowiec
-
kotwy i haki (elementy kute)
-
farba wapienna
-
drewno
-
farba olejna (stolarka drzwiowa) (?)
Użyte wtórnie :
-
cegła pełna (palcówka), cegła pełna (maszynowa), cegła dziurawka
-
kamień: wapień jurajski, piaskowiec, marmur
-
płyty wiórowe, OSB i GK (tzw. sucha zabudowa)
-
zaprawy: wapienno – piaskowa, wapienno – cementowa,
cementowo – piaskowa, zaprawa klejowa gipsowa, gipsowo-wapienna
-
gips
-
farba emulsyjna
-
farba olejna
-
szlichta wapienno-cementowa
-
gładź gipsowa
-
profile i siatki aluminiowe
-
metal; stalowe nadproża (kątowniki, kotwy, haki, zbrojenia, rury, wentylacja (el.
prefabykowane)
-
drewno
-
izolacja bitumiczna
-
folia budowlana
-
tworzywa sztuczne PCV
-
pianki montażowe (poliuretanowe)
-
płytki cementowe (lastriko)
8
Analiza zawilgocenia.
Duże zniszczenia korozyjne dolnej partii murów piwnicy spowodowane są głównie przez wodę
podciąganą kapilarnie.
Przyjmuje się następujące poziomy zawilgocenia przegród budowlanych:
Wm = 0-3 % - przegrody o dopuszczalnej wilgotności,
Wm = 3-5 % - przegrody o podwyższonej wilgotności,
Wm = 5-8 % - przegrody średnio zawilgocone,
Wm = 8-12 % - przegrody mocno zawilgocone,
Wm > 12 % - przegrody mokre.
Rozkład zawilgocenia w pomieszczeniach piwnicy jest nierówny, a pomiary wykonane
miernikiem dielektrycznym Uni 1 Hydromette wykazały, iż wartości te wahały się między 5 –
50%. To znaczy, że w murach piwnicy mamy podwyższoną wilgotność (Wm = 3 – 5%), a
miejscami ściany są wręcz mokre (Wm > 12%). Pomiary wykonywano na ścianach
poszczególnych pomieszczeń na wys. ok. 50cm, 100cm, 150cm oraz na sklepieniach na wys. ok.
200cm, co ok. 1,5m. Należy również zaznaczyć, iż miejsca w których pozostawiono późniejsze
tynki cementowe, kleje oraz farby dyspersyjne, kumulowały dużą wilgotność murów. Odczyty
były często dwukrotnie większe od miejsc odsłoniętych – gdzie eksponowany był wątek ceglany i
kamienno-ceglany.
Poziom zawilgocenia w pomieszczeniach piwnicy:
Wys. nad gruntem
(posadzką) [cm. ]
POMIESZCZENIA PIWNICY
Wm [%]
200
29,3 – 6,8
150
33,1 – 5,7
100
39,2 – 6,9
50
48,8 – 7,8
Mury w piwnicy są dodatkowo miejscami zasolone, widoczne jest to zwłaszcza w miejscach
gdzie pozostały stare, wapienno-piaskowe oryginalne spoiny. Fakt ten należy wziąć pod uwagę
przy układaniu technologii renowacji wątków ceglano-kamiennych i ceglanych.
9
STAN ZACHOWANIA.
Piwnice.
Po II wojnie światowej w 1947r. budynek dawnego ratusza został przekazany Muzeum
Etnograficznem, wtedy to zapewne przeprowadzono część prac adaptacyjnych. Ponownie
przystąpiono do prac remontowych latach 1962-1966 i wtedy to budynek gruntownie
odrestaurowano, przywracając mu głównie od północy pierwotny kształt. Na fryzie przybyły
sgraffita, wykonane przez Wacława Taranczewskiego, obecnie częściowo zachowane od strony
wschodniej. Zapewne również w tym czasie wykonano większość prac konserwatorskobudowlanych w piwnicach dawnego ratusza – renowacja wątków ceglano-kamiennych,
wzmocnienia konstrukcyjne, przemurowania, nowe instalacje elektryczne, wod.-kan., CO itd.
Niestety prace renowacyjne zostały wykonane niestarannie i przypadkowymi materiałami, bez
uszanowania pierwotnej substancji zabytkowej. Przeprowadzona renowacja wątków ceglanych i
kamienno-ceglanych miała charakter bardzo powierzchowny, bez usuwania wtórnych
przemurowań i uzupełnień. Niestety dodatkowo wymieniono i nadłożono część wątków
ceglanych
stosując
cegłę
maszynową
nieselekcjonowaną.
Wykonano
również,
dosyć
nieprzemyślanie, wzmocnienia konstrukcyjne stosując stalowe kątowniki
Pomieszczenia piwnic wymagają przeprowadzenia pilnych zabiegów konserwatorskich.
W komorze [ sali 03.] znajdują się elementy stałego wyposażenia - regały. We wszystkich
komorach (salach) znajduje się częściowa wyprawa tynkarska, jest nieoryginalna i pochodzi z
czasów ostatnich remontów i adaptacji. Na tynkach widoczne są miejscowe rozwarstwienia,
pęcherze, spękania tynków spowodowane krystalizacją soli i wilgocią – zjawisko to szczególnie
widoczne jest w sali 03. Natomiast w sali 0.2 na ścianie północnej i w sali 08 na ścianie zach.
dodatkowo dochodzi do okresowych, lokalnych przecieków wody z wątku ceglanego i
kamiennego.
W czasie ostatniej adaptacji piwnic, tynki w niektórych pomieszczeniach zaciągnięto zaprawą
gipsową, a gdzieniegdzie zaprawą klejową. Następnie pomalowano je farbami akrylowymi.
Wykonane pomiary zawilgocenia odkrywki na tynkowanych ścianach komór (sal) piwnicznych,
uwidoczniły wysoki stopień zawilgocenia przysłoniętych części wątków ceglanych i ceglanokamiennych, który spowodowany był brakiem dyfuzji pary wodnej. We wszystkich
pomieszczeniach ułożone są płytki kamienne z marmuru (Morawica (?)) za wyjątkiem Sali 03,
gdzie są płytki lastriko, wykonane są również wylewki betonowe (?). W warstwach
posadzkowych znajduje się instalacja wodno-kanalizacyjna (?).
10
Stopień i charakter zniszczeń tynków, wątków ceglanych oraz ceglano-kamiennych piwnicy
wynika z bezpośredniego zawilgocenia murów na przestrzeni ostatnich kilkuset lat. Największe
zniszczenia mające charakter fizyko-chemiczny występują głównie w odsłoniętych częściach
ścian. Liczne ubytki osłabionej, zlasowanej cegły, występują miejscowo lub na większych
fragmentach wątku ceglanego i ceglano-kamiennego. W zależności od pomieszczenia i danego
okresu historycznego wątków ceglanych i ceglano-kamiennych możemy zaobserwować różnego
rodzaju nawarstwienia: począwszy od zatarć zaprawą wapienną, wapienno-piaskową i
cementową, klejową, czy gipsową a kończąc na sadzy powierzchownym brudzie. W wielu
miejscach widoczne są niefachowe przemurowania (z różnych okresów) cegłą maszynową, które
nie są scalone z układem wątku oryginalnego.
Spoina na części ścian wymieniona jest na nową cementowo-wapienną lub cementową, zwłaszcza
w miejscach XXwiecznych przekształceń. W pozostałej części wątków spoina jest silnie
osłabiona, a miejscami zabrudzona, na dużych fragmentach brak jest w ogóle spoiny na skutek
zachodzących procesów korozyjnych.
Część ubytków i uszkodzeń wątków ceglanych oraz ceglano-kamiennych ma charakter
mechaniczny, powstały one na skutek niefachowych przekuć pod instalację; elektryczną lub
wodną. Niestety zniszczenia mechaniczne powstałe na skutek szeregu zaniedbań są
nieodwracalne.
Farby akrylowe (?), znajdujące się na szczelnych powłokach kolejnych zatarć cementowych i
klejowych są w złym stanie – łuszcza się i odpadają. Wstępna stratygrafia nawarstwień, pozwoliła
ustalić, iż brak jest w piwnicy oryginalnych tynków i powłok malarskich, a pozostałości
najstarszej farby emulsyjnej pochodzą z XXw. We wszystkich pomieszczeniach piwnicznych,
znajduje się „pajęczyna” powojennej i późniejszej prowizorycznej instalacji elektrycznej
prowadzona po powierzchni wątków ceglanych i ceglano-kamiennych. W części pomieszczeń
znajdują się kratki wentylacyjne – stara wentylacja grawiacyjna.
W pomieszczeniu 03 usytuowano żelbetowe schody, pochodzące z połowy XXw. prowadzące ku
elewacji wsch., ale bez wyjścia na zewnątrz, są w dobrym stanie technicznym. Główne schody
usytuowane od strony płn. budynku, łączące kondygnacje piwnic z poziomem terenu, zostały
wykonane z piaskowca i są w dobrym stanie zachowania. Największe zniszczenia tynków oraz
wątków ceglanych i kamienno-ceglanych powstały w efekcie transportu wody i roztworów
solnych wewnątrz kapilar. Woda przedostaje się do muru głównie z gruntu poprzez tzw.
właściwości kapilarnego podciągania. Zjawisko to jest groźne bowiem powoduje nasączanie muru
i tynku wodnymi roztworami soli, w skutek zachodzących reakcji chemicznych następuje
destrukcja materiału budulcowego.
11
PRZYCZYNY ZNISZCZEŃ.
Ściany piwnicy są narażone na pośrednie, ale ciągłe oddziaływanie zewnętrznych warunków
atmosferycznych, które z biegiem czasu uruchamiają różnego rodzaju procesy niszczące.
Szybkość degradacji tynków, wątków ceglanych i ceglano-kamiennych w piwnicy wynika
głównie z właściwości użytych materiałów, technik wykonania. Kumulacja i współdziałanie
czynników fizycznych, chemicznych, biologicznych jak temperatura, wilgotność oraz
niewłaściwe działania człowieka doprowadziły do obecnego stanu zniszczenia piwnicy. Procesy
niszczące zachodzą powoli lecz bezustannie, zgodnie z naturalnymi prawami fizyki. Głównym
czynnikiem degradującym pomieszczenia piwniczne jest woda i związane z nią procesy fizykochemiczne.
Woda przedostaje się do murów głównie z gruntu poprzez tzw. właściwości kapilarnego
podciągania. Zjawisko to jest groźne bowiem powoduje nasączanie muru i tynku wodnymi
roztworami soli. Woda z łatwością wnika w porowate partie wątków ceglano-kamiennych i pod
powierzchnię tynku. W wyniku krystalizacji soli tynk zaczyna się osypywać i odpadać. Późniejsze
niefachowe naprawy (szczelna, cementowa wyprawa tynkowa, farby akrylowe) tylko pogłębiają
proces destrukcji przypowierzchniowych warstw wątków i tynku.
Analizując przyczyny, które spowodowały zniszczenia w pomieszczeniach piwnicy należy
podkreślić szkodliwą działalność człowieka – uszkodzenia mechaniczne. Liczne niewłaściwe
przekucia i przemurowania, źle dobrane techniki i technologie wykonania remontów.
WNIOSKI I ZAŁOŻENIA KONSERWATORSKIE
Głównym założeniem działań konserwatorskich będzie powstrzymanie procesów niszczących
i przywrócenie wszystkim elementom (tynkowym, kamiennym, drewnianym i metalowym)
piwnicy utraconych właściwości technicznych i estetycznych.
Prace będą polegać na dokładnym rozpoznaniu; stanu zachowania wątku ceglanego i kamiennego
(w tym pod tynkiem), kamienia, wypraw tynkowych, drewna, metalu oraz zostaną ustalone
wszystkie przyczyny, które doprowadziły do ich obecnego stanu zachowania. Zostaną
przeprowadzone dodatkowe badania stratygraficzne nawarstwień. Proponuje się wykorzystać
materiały fabryczne renomowanych firm np.: Koester, Remmers oraz Farby KABE, które
sprawdziły się poprzez stosowanie ich od szeregu lat przy rewaloryzacji zabytków Krakowa.
Podstawowe działania konserwatorskie to oczyszczenie części ceglanych i kamiennych z
wszelkich szkodliwych nawarstwień, brudu kurzu i produktów korozji metodą strumieniowo12
ścierną CePe i/lub ręcznie przy użyciu prostych narzędzi (szczoteczki nylonowe i miedziane, noże
szewskie, przecinaki). Zostaną usunięte wszystkie szkodliwe późniejsze tynki cementowe, kleje,
gipsy i inne niewłaściwe, szkodliwe zaprawy oraz farby. Wszystkie zabiegi związane z
czyszczeniem powierzchni tynku zostaną poprzedzone próbami. Sieć stałej i prowizorycznej
instalacji elektrycznej, jak również elementy stałego umeblowania (regały przyścienne w
pomieszczeniu 03.) należy zdemontować i usunąć z piwnicy. Nową instalację elektryczną należy
poprowadzić z pełnym poszanowaniem oryginalnych wątków ceglano-kamiennych wykorzystując
podkute spoiny na nowe trasy dla kabli. Starą kilkakrotnie przerabianą instalację wod.-kan. oraz
CO należy wymienić na nową. Niefachowe uzupełnienia wątków ceglanych i ceglanokamiennych oraz cementowe spoiny należy wykuć, a całość należy zdezynfekować. Zasolenia
występujące w partiach murów, proponuje się poddać wyekstrahowaniu metodą swobodnej
migracji soli do rozszerzonego środowiska.
Bardzo uszkodzone i zlasowane cegły wątku zostaną wymienione na nowe, wymiarami i kolorem
maksymalnie zbliżone do oryginalnych. Osłabiona struktura wątku ceglanego i ceglano
kamiennego z tendencją do osypywania będzie wzmocniona preparatem opartym o estry kwasu
ortokrzemowego. Ubytki w cegle i kamieniu zostaną uzupełnione gotową zaprawą fabryczną lub
kitem tradycyjnym. Spoina po impregnacji jw. zostanie uzupełniona gotową zaprawą fabryczną
lub zaprawą wapienno piaskową – w zawilgoconych partiach wątków i miejscach gdzie zostanie
wykonana izolacja przeciwwilgociowa (pionowa powierzchniowa oraz pozioma) proponuje się
zastosować podbarwiony tynk renowacyjny (spełniający wytyczne WTA). Zarówno ubytki cegieł,
kamienia jak spoin będą uzupełniane tylko w niezbędnym minimum. W trakcie wykonywania
zabiegów konserwatorskich należy zwrócić szczególną uwagę na zachowane pierwotne wątki
ceglane i kamienne z XVw. jak również późniejsze ( do końca XXw.). Prace konserwatorskie i
budowlane, wykonywane przy nich, powinny być prowadzone z należytą starannością i dbałością
o każdy detal.
Nowe wyprawy tynkowe zostaną uzupełnione fabryczną zaprawą renowacyjną - tynki
szerokoporowe (spełniające wytyczne WTA) przeznaczone do zawilgoconych i zasolonych
podłoży. Nakładając nowe tynki zostanie uwzględniona ich faktura naśladująca historyczne tynki
wapienne. Wszystkie pęknięcia i szczeliny zostaną poszerzone i odpowiednio zabezpieczone,
pogłębione i wypełnione odpowiednimi zaprawami fabrycznymi, bądź historycznymi. Proponuje
się w rozległych rysach i szczelinach zastosować fabryczne zaprawy iniekcyjne.
Przewiduje się wykonanie w murach piwnicy izolacji poziomej przeciwwilgociowej preparatem
krzemianowo-estrowym metodą iniekcji niskociśnieniowej oraz izolacji pionowej wykonanej od
wewnątrz piwnicy, również metodą iniekcji niskociśnieniowej w oparciu o żel poliuretanowy.
13
Proponuje się również demontaż kamiennej posadzki i tzw. podbetonki w celu wykonania izolacji
podposadzkowej.
Proponuje się wykonać pełną konserwację techniczna i estetyczna elementów wykonanych z
drewna i metalu.
Jednym z ostatnich elementów konserwacji estetycznej będzie malowanie nowych tynków
renowacyjnych farbami krzemianowymi oraz ewentualne scalenie kolorystyczne uzupełnień w
cegle, kamieniu i spoinie.
Z uwagi na prowadzenie prac konserwatorsko-remontowych w obiekcie zabytkowym
wszystkie prace należy prowadzić pod nadzorem uprawnionego konserwatora dzieł sztuki.
POSTĘPOWANIE KONSERWATORSKIE
Tynki. (powierzchnie płaskie)
1. Wykonanie odkrywek pasmowych celem określenia najstarszej kolorystyki tynków.
2. Skucie wszystkich tynków i usunięcie ich z piwnicy. Z uwagi na wcześniejsze remonty
przeprowadzane w piwnicy i stosowanie różnych zapraw tynkarskich ( w tym szczelnych
cementowych), bezwzględnie należy usunąć wszystkie wcześniejsze tynki.
3. Usunięcie pozostałości tynków metodą strumieniowo – ścierną metoda CePe z dyszą
Venturiego – ciśnienie, ilość i wielkość kruszywa regulowane w zależności od potrzeb.
4. Wykucie późniejszych cementowych spoin z powierzchni wątków, jak i pierwotnych
silnie zawilgoconych i zasolonych na głębokość ok. 3cm.
5. Doczyszczenie ręczne, mechaniczne, pozostałości tynków silnie zespolonych z podłożem.
6. Wydmuchanie pozostałości, luźnych (niezwiązanych) nawarstwień powietrzem pod
ciśnieniem.
7. Dezynfekcja porażonych części przez mikroorganizmy np. preparatem ALGIZID firmy
Farby KABE – w razie potrzeby zabieg należy powtórzyć kilkakrotnie (2-4 razy).
8. Pogłębienie szczelin spękań tynku mechanicznie metodą bruzdowania („żyłowania”). Po
skuciu tynków i oczyszczeniu powierzchni należy podjąć decyzję o ewentualnym
usunięciu mocno skorodowanych cegieł oraz „cerowaniu” wątku ceglanego.
9. Impregnacja wzmacniająca (konsolidacja) oryginalnych, osłabionych wątków ceglanych i
kamienno-ceglanych preparatem krzemianowym, głęboko penetrującym np. Polysil TG
500 produkcji KOESTER .
14
10. Wymiana starych oraz montaż nowych elementów instalacji (np. elektrycznej,
wentylacyjnej, CO oraz części inst. kanalizacyjnej) w miejscach przewidzianych w
projekcie budowlanym.
11. Wypełnienie szczelin i podkutych spoin tynkiem KÖSTER Sanierputz E (opis poniżej).
12. Nałożenie tynków szerokoporowych (renowacyjnych), w pomieszczeniach piwnicy (na
ścianach oraz sklepieniach). System renowacyjny np. KÖSTER Sanierputz. Na wcześniej
przygotowane podłoże należy narzucić obrzutkę renowacyjną wykonaną z tynku
renowacyjnego KÖSTER Sanierputz „E” z dodatkiem do wody zarobowej ok. 30%
emulsji uelastyczniającej KÖSTER SB Haftemulsion. Obrzutkę narzuca się w formie
siatki pokrywającej ok. 50% powierzchni. Zużycia materiałów do wykonania obrzutki:
tynk renowacyjny KÖSTER Sanierputz E ok 3 kg/m², emulsja uelastyczniająca KÖSTER
SB Haftemulsion : 0,12 kg/m². Obrzutka powinna być pozostawiona do związania przez
ok. 24 godziny. Po 24 godz. od nakładania obrzutki renowacyjnej można nakładać tynk
renowacyjny KÖSTER Sanierputz E. Tynk renowacyjny powinien być nakładany na
całkowitą grubość min 2 cm. Po nałożeniu tynku na wymaganą grubość należy wyrównać
warstwę przy pomocy listwy ściągającej i nadać fakturę poprzez zatarcie tynku na „ostro”.
13. Opcjonalnie na wysezonowany tynk można nanieść szpachlę renowacyjną np. KÖSTER
Glattspachtel.
14. Gruntowanie powierzchni przeznaczonych do malowania gruntem krzemianowym
CALSILIT GF produkcji Farby KABE.
15. Malowanie powierzchni tynkowanych farbą krzemianowo-dyspersyjną np. AQUATEX
firmy Farby KABE.
Miejsca przeznaczone do tynkowania zostały zaznaczone na rysunkach projektu
budowlanego.
Wątek ceglany.
1. Wykonanie badań konserwatorskich po ustawieniu niskiego rusztowania warszawskiego,
celem potwierdzenia wniosków i założeń konserwatorskich.
2. Wstępne usunięcie luźnych nie związanych z wątkiem ceglanym, szkodliwych
nawarstwień, ręcznie przy pomocy pędzli i szpachelek.
3. Zaatakowane przez mikroorganizmy fragmenty wątku ceglanego należy poddać
dwukrotnej dezynfekcji przy zastosowaniu preparatu Algizid firmy Farby KABE. W
razie potrzeby zabieg należy powtórzyć kilkakrotnie.
4. Wstępne zabezpieczenie i wzmocnienie najbardziej
osłabionych elementów w celu
bezpiecznej realizacji dalszych prac. Impregnacja, konsolidacja cegły preparatem
15
wzmacniającym opartym o estry kwasu ortokrzemowego Mineralit Consolid 100 i/lub
Mineralit Consolid 500 (tylko miejscowo) produkcji firmy Farby KABE (konkretny
produkt/-ty zostanie dobrany po pełnym rozpoznaniu stanu technicznego).
5. Wytypowanie niefachowych uzupełnień i najbardziej zniszczonych, nienadających się do
konserwacji cegieł i spoin. Wykucie ich ręcznie przy użyciu przecinaków, młotków, noży
szewskich.
6. Z uwagi wysoki poziom zawilgocenia wątków, usunięcie wszelkich nawarstwień
proponuje się wykonać metodą niskociśnieniową, strumieniowo-ścierną agregatem CP z
dyszą Venturiego z odpowiednio dobranym drobnym i delikatnym kruszywem np.
elektrokorund lub piasek kwarcowy (frakcje 0,01-0,04mm).
Alternatywnie proponuje się zastosowanie metody mechanicznej przez ręczne usuwanie
nawarstwień przy zastosowaniu szczoteczek nylonowych, miedzianych, noży szewskich i
przecinaków.
7. Należy poddać wątek ceglany prewencyjnej dezynfekcji przy zastosowaniu preparatu
Algizid firmy Farby KABE, a następnie impregnacji przy zastosowaniu preparatu do
konsolidacji Mineralit Consolid 100 (produkt oparty o estry kwasu ortokrzemowego)
firmy Farby KABE. Miejscowo przy mocno osłabionych fragmentach wątku należy
zastosować preparat Mineralit Consolid 100 i Mineralit Consolid 500, stosując jeden
środek po drugim – mokre w mokre.
8. Odsalanie struktury cegieł metodą swobodnej migracji soli do rozszerzonego środowiska
(woda destylowana + okład z waty celulozowej, ligniny celulozowej lub pulpy
papierowej). Zabieg odsalania należy stosować miejscowo, zwłaszcza w miejscach
silnego zasolenia wątku ceglanego.
9. Wykonanie tzw. cerowania wątku ceglanego przy zastosowaniu ćwiartek, połówek i
całych cegieł w celu uzupełnienia ubytków. Cegły należy dobierać lokalnie pod kątem
parametrów techn., wymiarów i kolorystyki. Uzupełnianie wątku należy wykonywać
stosując fabryczną zaprawę wapienną, wapienno-cementową lub tradycyjną.
10. Wykonanie uzupełnień w miejscach ubytków cegieł gotowym produktem mineralnym
REMMERS Funcosil RESTAURIERMORTEL, bądź tradycyjnym kitem podbarwionym
w masie: 1cz. wapno dołowane + 0,5cz. biały cement portlandzki + 3-4cz. kruszywo
ceglane + pigmenty.
11. Wykonanie uzupełnień spoinowania zaprawą mineralną REMMERS Fugenmörtel albo
Botament MultiFuge Schmal. Uzupełnienia można również wykonać tradycyjną spoiną
podbarwioną w masie: 1,5cz. wapno dołowane + 0,5cz. biały cement portlandzki + 5-6cz.
piasek kwarcowy + pigmenty.
16
12. Końcowe scalenie kolorystyczne wątku ceglanego farbą laserunkową polikrzemianową
NOVALIT L i/lub NOVALIT F firmy Farby KABE.
Kamień – wapień jurajski [wątek kamienny].
1. Wykonanie badań konserwatorskich po ustawieniu rusztowania warszawskiego, celem
potwierdzenia wniosków i założeń konserwatorskich.
2. Wstępne usunięcie luźnych nie związanych z wątkiem kamiennym, szkodliwych
nawarstwień, ręcznie przy pomocy pędzli i szpachelek.
3. Wytypowanie wadliwych uzupełnień i najbardziej zniszczonych, nienadających się do
konserwacji ciosów kamiennych i wykucie ich ręcznie przy użyciu przecinaków,
młotków, noży szewskich. Należy zwrócić szczególną uwagę na usunięcie wszystkich
zatarć i uzupełnień wykonanych zaprawą cementową i klejami na bazie cementu.
4. Usunięcie wszelkich nawarstwień metodą niskociśnieniową, strumieniowo-ścierną
agregatem CP z dyszą Venturiego z odpowiednio dobranym drobnym i delikatnym
kruszywem np. elektrokorund lub piasek kwarcowy (frakcje 0,01-0,04mm).
Alternatywnie proponuje się zastosowanie metody mechanicznej przez ręczne usuwanie
nawarstwień przy zastosowaniu szczoteczek nylonowych, miedzianych, noży szewskich i
przecinaków.
Ostateczna metoda usuwania nawarstwień dobrana będzie po wykonaniu prób na
obiekcie.
5. Należy poddać wątek kamienny prewencyjnej dezynfekcji przy zastosowaniu preparatu
Algizid firmy Farby KABE, a następnie impregnacji przy zastosowaniu preparatu do
konsolidacji Mineralit Consolid 100 (produkt oparty o estry kwasu ortokrzemowego)
firmy Farby KABE. Miejscowo przy mocno osłabionych fragmentach wątku należy
zastosować preparat Mineralit Consolid 100 i Mineralit Consolid 500, stosując jeden
środek po drugim – mokre w mokre.
6. Odsalanie spoin z pomiędzy wapienia jurajskiego metodą swobodnej migracji soli do
rozszerzonego
środowiska (woda destylowana + okład z waty celulozowej, ligniny
celulozowej lub pulpy papierowej).
7. Wykonanie tzw. cerowania wątku kamiennego przy zastosowaniu ciosów z wapienia
jurajskiego w celu uzupełnienia ubytków. Uzupełnianie wątku należy wykonywać
stosując fabryczną zaprawę wapienną bądź wapienno-cementową lub tradycyjną.
8. Wykonanie uzupełnień w miejscach ubytków kamienia (wapień jurajski): 1cz. wapno
dołowane + 0,5cz. biały cement portlandzki + 3cz. mączka marmurowa + pigmenty +
plastyfikator Aida Haftfest Spezial firmy Remmers. Przy większych ubytkach, dla
17
wzmocnienia zastosować tzw. pajączki – drut nierdzewny osadzony w kamieniu na kleju
epoksydowym EPIDIAN 5.
9. Wykonanie uzupełnień spoinowania zaprawą mineralną REMMERS Fugenmörtel albo
Botament MultiFuge Schmal. Uzupełnienia można również wykonać tradycyjną spoiną
podbarwioną w masie: 1,5cz. wapno dołowane + 0,5cz. biały cement portlandzki + 5-6cz.
piasek kwarcowy + pigmenty.
10. Końcowe scalenie kolorystyczne wątku ceglanego farbą laserunkową polikrzemianową
NOVALIT L i/lub NOVALIT F firmy Farby KABE.
Kamień – piaskowiec.
1. Wykonanie badań konserwatorskich celem potwierdzenia wniosków i założeń
konserwatorskich.
2. Wstępne usunięcie luźnych nie związanych z kamieniem, szkodliwych nawarstwień,
ręcznie przy pomocy pędzli i szpachelek.
3. Wstępne zabezpieczenie i wzmocnienie najbardziej
osłabionych elementów w celu
bezpiecznej realizacji dalszych prac. Impregnacja, konsolidacja kamienia preparatem
wzmacniającym opartym o estry kwasu ortokrzemowego Mineralit Consolid 100 i/lub
Mineralit Consolid 500 (tylko miejscowo) produkcji firmy Farby KABE (konkretny
produkt/-ty zostanie dobrany po pełnym rozpoznaniu stanu technicznego).
4. Wytypowanie uzupełnień, kitów w kamieniu oraz spoinie pomiędzy ciosami
(zniszczonych i nienadających się do konserwacji) i wykucie ich ręcznie przy użyciu
przecinaków, młotków, noży szewskich.
5. Usunięcie wszelkich nawarstwień metodą niskociśnieniową, strumieniowo-ścierną
agregatem CP z dyszą Venturiego z odpowiednio dobranym drobnym i delikatnym
kruszywem np. elektrokorund lub piasek kwarcowy (frakcje 0,01-0,04mm).
Alternatywnie proponuje się zastosowanie metody mechanicznej przez ręczne usuwanie
nawarstwień przy zastosowaniu szczoteczek nylonowych, miedzianych, noży szewskich i
przecinaków.
Ostateczna metoda usuwania nawarstwień dobrana będzie po wykonaniu prób na
obiekcie.
6. Odsalanie struktury kamienia metodą swobodnej migracji soli do rozszerzonego
środowiska (woda destylowana + okład z waty celulozowej, ligniny celulozowej lub
pulpy papierowej).
7. Należy poddać całość kamieniarki prewencyjnej dezynfekcji przy zastosowaniu preparatu
Algizid firmy Farby KABE, a następnie impregnacji przy zastosowaniu preparatu do
18
konsolidacji Mineralit Consolid 100 (produkt oparty o estry kwasu ortokrzemowego) f.
Farby KABE. Miejscowo przy mocno osłabionych fragmentach wątku należy zastosować
preparat Mineralit Consolid 100 i Mineralit Consolid 500, stosując jeden środek po
drugim – mokre w mokre.
8. Przygotowanie nowych ciosów kamiennych do wstawienia taszli o podobnej strukturze i
kolorze kamienia - maksymalnie zbliżonego do piaskowca oryginalnego.
9. Wykonanie taszli kamiennych z zastosowaniem nierdzewnych prętów oraz kleju
epoksydowego np. EPIDIAN 5.
10. Wykonanie uzupełnień w miejscach ubytków kamienia gotowym produktem mineralnym
REMMERS Funcosil RESTAURIERMORTEL, bądź tradycyjnym kitem podbarwionym
w masie: 1cz. wapno dołowane + 0,5cz. biały cement portlandzki + 3-4cz. piasek
kwarcowy (różne frakcje) + pigmenty.
11. Wykonanie nowych spoin zaprawą mineralną REMMERS Fugenmörtel albo Botament
MultiFuge Schmal. Uzupełnienia można również wykonać tradycyjną spoiną
podbarwioną w masie: 1,5cz. wapno dołowane + 0,5cz. biały cement portlandzki + 5-6cz.
piasek kwarcowy + pigmenty.
12. Końcowe,
ewentualne
scalenie
kolorystyczne
kamienia
farbą
laserunkową
polikrzemianową NOVALIT L i/lub NOVALIT F firmy Farby KABE.
Izolacja przeciwwilgociowa powierzchniowa (pionowa), metodą iniekcji niskociśnieniowej,
zewnętrznych ścian piwnicy.
1. Wykonanie odkrywek i odwiertów sondażowych w murze.
2. Pogłębienie ewentualnych szczelin, spękań muru poprzez tzw. „żyłowanie” i wypełnienie
zaprawą KOSTER Iniektionsleim lub/i Sperrmortel.
3. Wiercenie otworów na grubość muru;
W ścianie od środka budynku należy wywiercić siatkę otworów w rozstawie co 25 – 30 cm na
wys. ok. 200cm nad poziom posadzki. Otwory powinny mieć średnicę 18 mm (pod pakery
iniekcyjne KÖSTER Schlagpacker 18 plus), otwory wiercić poziomo z przesunięciem,
pozostałości po wierceniu wydmuchać z otworów. Głębokość wiercenia powinna wynosić min.
2/3 grubości ściany.
W dolnej części ściany, w środku pomiędzy otworami wykonać dodatkowe odwierty, skośnie w
dół, pod kątem ok. 30-45 stopni, aby uszczelnić połączenie ściany z podłożem. Podobnie
wywiercić otwory skośne pod stropem piwnicy. Pakery iniekcyjne KÖSTER Schlagpacker 18
plus należy wbić w ścianę przy użyciu specjalnego pobijaka. Ewentualnie występujące ubytki,
19
przez które może dojść do wycieku środka iniekcyjnego można wcześniej uzupełnić za pomocą
zaprawy KÖSTER Sperrmortel Fix. Przed rozpoczęciem iniekcji sprawdzić czy w murze nie
występują ukryte pustki, rury, przepusty itp. W razie występowania kawern w ścianie należy
wykonać iniekcję wstępna wypełniającym materiałem mineralnym - KOSTER Iniektionsleim.
Niskociśnieniowa iniekcja powierzchniowa:
Żel poliuretanowy zmieszać z wodą w proporcji 1:8-1:10 w zależności od wilgotności podłoża.
Iniekcję wykonywać specjalną pompą do żeli poliuretanowych np. firmy KÖSTER. Iniekcję
prowadzić od dołu do góry. Aplikacja materiału następuje tak długo, aż nastąpi wyczuwalny
wzrost oporu przy wtłaczaniu, lub gdy pompa pokaże ciśnienie wsteczne. Może się okazać, że
konieczne będzie powtórne wykonanie iniekcji.
4. Po związaniu żelu poliuretanowego i usunięciu lancy iniekcyjnych otwory zamknąć za
pomocą zaprawy KÖSTER Sperrmortel Fix.
5. Po wykonaniu robót pompę i osprzęt oczyścić przy użyciu KÖSTER PUR Reiniger.
6. Po wykonaniu izolacji przeciwwilgociowej, powierzchniowej ściany wątki należy poddać
konserwacji ww. technologii dla kamienia i cegły, a następnie na części położyć tynki
renowacyjne (zgodnie z opisem dotyczącym tynków).
Miejsca przeznaczone do wykonania izolacji powierzchniowej zostały zaznaczone na
rysunkach projektu budowlanego.
Izolacja (przepona) pozioma, metodą iniekcji niskociśnieniowej, wewnętrznych ścian piwnicy.
7. Wykonanie odkrywek i odwiertów sondażowych w murze.
8. Pogłębienie ewentualnych szczelin, spękań muru poprzez tzw. „żyłowanie” i wypełnienie
zaprawą KOSTER Iniektionsleim lub/i Sperrmortel.
9. Wiercenie otworów na grubość muru;
Otwory w ścianie wiercić dwurzędowo, z jednej lub dwóch stron (w zależności od grubości
muru - pow. gr.1m z dwóch stron ) w poziomie lub pod kątem 00-200 , 10 cm od gruntu (po
skuciu starej posadzki). Otwory o średnicy 12-14 mm (średnica pakerów), powinny być
wiercone w odstępach osiowych nie większych niż 12 cm.
Iniekcja niskociśnieniowa;
Preparat iniekcyjny Mautrol 2K wtłaczać odpowiednim urządzeniem (np. pompa kolbowa)
pod ciśnieniem w ścianę poprzez zamontowane iniektory (pakery) aż do pełnego nasycenia.
Wcześniej zmieszać obydwa składniki Mautrol 2K aż do uzyskania jednolitej konsystencji.
Iniekcji można dokonywać zarówno przez pojedyncze pakery, jak i przez baterie iniekcyjne.
20
Powtórna iniekcja jest możliwa do rozpoczęcia fazy żelowania, która występuje po ok. 45-60
min.
10. Otwory po pakerach zamknąć powierzchniowo zaprawą KOSTER Sperrmortel.
Miejsca przeznaczone do wykonania izolacji poziomej zostały zaznaczone na rysunkach
projektu budowlanego.
Wykonanie izolacji podposadzkowej.
1. Płytki marmurowe i lastriko należy odbić, skuć istniejącą wylewkę, aby umożliwić dostęp do
warstwy betonu podkładowego, na którym powinna być wykonana hydroizolacja (?).
2. Należy skuć stary beton podkładowy i w jego miejsce wykonać nowy. Podłoże należy
dokładnie oczyścić z pyłu, kurzu oraz luźnych części i śladów zanieczyszczeń mogących
obniżać przyczepność warstwy hydroizolacji do podłoża. Na styku ścian i płyty
fundamentowej należy wykonać fasetę wyoblającą z wodoszczelnej zaprawy KÖSTER
Sperrmortel. Faseta powinna być nakładana na świeżą warstwę sczepną z mikrozaprawy
uszczelniającej KÖSTER NB 1. Mikrozparawę najpierw nakłada się za pomocą pędzla w
narożu, a następnie mokre na mokre należy wykonać wyoblenienie o promieniu 4÷6 cm z
zaprawy KÖSTER Sperrmortel (zużycie ok. 2÷3 kg/mb fasety).
3. Podłoże betonowe (odpowiednio zwilżone) należy doszczelnić przy pomocy mikrozaprawy
uszczelniającej KÖSTER NB 1 szarej. Bardzo ważne jest aby podłoże przed nakładaniem
mikrozaprawy uszczelniającej zwilżyć do stanu matowo-wilgotnego.
Zawartość worka KÖSTER NB 1 należy wymieszać z wodą do uzyskania jednorodnej
konsystencji dającej się nakładać za pomocą pędzla. Mikrozaprawę należy nałożyć w dwóch
warstwach za pomocą sztywnego pędzla. Odstęp pomiędzy nakładaniem warstw powinien
wynosić co najmniej 5÷6 godzin. W ten sposób uszczelnić płytę fundamentową budynku,
izolację wywinąć na ściany na wysokość ok. 0,3 - 0,4 m (pod tynki renowacyjne). Jedynie
ściany, które były uszczelniane metoda iniekcji powierzchniowej należy wywinąć na wysokość
ok. 1,5 m. Mikrozaprawa uszczelniająca KÖSTER NB 1 zawiera dodatki krystalizujące w
podłoże, dzięki czemu izolacja będzie odporna na parcie wody od strony negatywnej.
4. Po wykonaniu izolacji z mikrozaprawy uszczelniającej należy przystąpić do nakładania
właściwej izolacji z elastycznej zaprawy hydroizolacyjnej KÖSTER NB Elastik: Wymieszać
obydwa składniki zaprawy NB Elastik przy pomocy mieszadła wolnoobrotowego, mieszać aż
do uzyskania jednorodnej konsystencji. Izolację z zaprawy NB Elastik nakłada się za pomocą
pacy metalowej w dwóch warstwach na łączną grubość ≥2,5 mm (izolacja wtedy jest odporna
na wodę pod ciśnieniem). W narożach na styku ściany z posadzką zalecane jest dodatkowe
21
zatopienie w izolacji NB Elastik siatki zbrojącej z włókna szklanego. Zaprawę NB Elastik
powinna być wywinięta na ścianę na taką wysokość, aby po ułożeniu styropianu i wykonaniu
wylewki izolacja znajdowała się jeszcze na wysokość płytki cokołowej.
5. Po związaniu i wyschnięciu izolacji NB Elastik można przystąpić do układania płyt
termoizolacyjnych z twardego styropianu lub polistyrenu ekstrudowanego. Na termoizolacji
powinna być ułożona warstwa poślizgowa z folii PE, na której można wykonać wylewkę
zbrojoną o grubości min. 6 cm.
6. Po wysezonowaniu wylewki można układać płytki kamienne, bądź ceramiczne np. za pomocą
kleju KOESTER Flex.
Metal
1. Usunięcie korozji i farb metodą mechaniczna i chemiczną przy zastosowaniu zawiesin
(żelu) Vitaf firmy LEVIS lub SKANSOL, odrdzewiacz FOSOL. Opcjonalnie można
zastosować metodę piaskowania agregatem CP.
2. Zabezpieczenie metalu środkiem antykorozyjnym – Minia lub Antykor.
3. Elementy konstrukcyjne (tj. nadproża) należy poddać konserwacji i zabezpieczyć p.poż
oraz zabudować z uwagi na zbyt małe przekroje, zgodnie z wytycznymi zawartymi w
projekcie budowlanym. Opcjonalnie proponuje się wymianę stalowych elementów
nadproży na nowe po konsultacji ze specjalistą w dziedzinie konstrukcji.
4. Malowanie matową farbą nawierzchniową do metalu np. firmy BECKERS lub Tikkurilla
w kolorze zgodnym z oryginalnym.
Wykonanie fotografii i dokumentacji powykonawczej wszystkich prac.
Kraków, 28.04.2014r.
22