pobierz

Tomasz Bajkowski
Agnieszka Nowakowska
Tomasz Sosnowski
Inaczej zwana dorastaniem, to okres przejściowy
między dzieciństwem i dorosłością.
To okres wzmożonego rozwoju fizycznego, psychicznego
(kształtowanie się osobowości i tożsamości),
psychoseksualnego, społecznego.
Początek tego stadium zwiastują zmiany zachodzące w ciele:
dojrzewanie fizyczne i płciowe (obecnie ok. 10-11 r.ż.)
Natomiast koniec tego stadium wyznacza gotowość do
zmiany w zakresie rozwoju społecznego, a więc
podejmowania dorosłych ról społecznych.
POKWITANIE ( dojrzewanie, ok. 10 r.ż
r.ż.)
Pod wpł
wpływem hormonó
hormonów :
Zmiany w wyglądzie i budowie ciała
Budzi się seksualność
Rozwój pierwszorzędnych i drugorzędnych cech
płciowych
CEL
osiągnięcie gotowości do dawania nowego
życia oraz ukształtowanie dojrzałej sylwetki
Ciał
Ciało nastolatka rozwija się
się własnym rytmem,
rytmem, co
powoduje:
Nieproporcjonalność, wydarzenia „niepunktualne”
Napięcia emocjonalne, tzw. „okres burzy i naporu”
(kumulacja zmian biologicznych z ich konsekwencjami
społecznymi i psychologicznymi)
Konflikty z rodzicami (przez hormony, estradiol u
dziewcząt, testosteron u chłopców)
Nieakceptowanie siebie, gdyż znane do tej pory ciało
zmienia się i młody człowiek „traci w nim oparcie” – ciało
zaczyna ono żyć własnym rytmem.
Zmieniające się ciało nastolatka powoduje, że
otoczenie zaczyna go traktować inaczej, a on sam
zaczyna myśleć o sobie jak o osobie dorosłej.
Wzrost poziomu hormonów wpływa na przebieg
procesu emocjonalnego oraz na zachowania:
U dziewczą
dziewcząt wysoki poziom estradiolu
podwyższa poziom agresji werbalnej,
U chł
chłopcó
opców wysoki poziom testosteronu
odpowiada za agresję instrumentalną, drażliwość i
niecierpliwość.
Obserwujemy obecnie tzw. trend sekularny, czyli
przyspieszenie procesu dojrzewania płciowego i m.in.
występowania u dziewcząt pierwszej miesiączki.
Średni wiek pierwszej miesiączki zmieniał się na
przestrzeni ostatnich 150 lat. W roku 1840 w zachodnich
krajach uprzemysłowionych wynosił 17 lat – od tego czasu
systematycznie się obniżał (z prędkością ok. 4 miesięcy na
10 lat).
Proces ten uwarunkowany jest znacznymi zmianami trybu
życia i dietą, w szczególności zwiększonym spożyciem
produktó
produktów bogatych w biał
białko.
ko
W okresie adolescencji chłopcy stają się silniejsi, dzięki
przyrostowi masy mięś
mięśniowej
ęśniowej,
niowej dziewczęta natomiast
nabierają tkanki tł
tłuszczowej i zyskują, dzięki rozwojowi
piersi, kobiecy wygląd.
Uwarunkowania kulturowe i propagowane w mediach w
danym społeczeństwie wizerunki kobiet i mężczyzn
mają duży wpł
wpływ na samoocenę
samoocenę młodzieży w tym
okresie.
Zmiany w ciele, których adolescent nie rozumie lub nie
akceptuje, zwłaszcza jeśli nie są zgodne z kulturowym
wyobrażeniu o pięknym wyglądzie (np. chorobliwie
szczupła sylwetka kobiet), mogą przyczyniać się do
negatywnego wizerunku wł
własnego ciał
ciała.
Nauczyciel wychowania fizycznego powinien ze szczególną
uwagą i wrażliwością dostosowywać
dostosowywać ćwiczenia i aktywności
sportowe do możliwości uczniów:
- Ze zrozumieniem akceptować
akceptować zmiany zachodzące w ciele
nastolatków, a także uczyć akceptacji tych zmian przez
samych nastolatków;
- Dobierać ćwiczenia tak, by uczniowie np. z nadwagą
mogli z satysfakcją uczestniczyć w zajęciach. Taka
postawa nie zniechę
zniechęci tej grupy uczniów do aktywności
sportowej w przyszłości, a może przyczynić się do
pozytywnych zmian w ciele (np. spadek wagi, wzrost masy
mięśniowej) i w poziomie samooceny.
FUNKCJONOWANIE EMOCJONALNE (10(10-16/17 r.ż
r.ż.)
Labilność emocjonalna, wahania nastroju
Nadmiernie silne reakcje emocjonalne (gdy rzeczywistość nie
przystaje do wyobrażeń czy ideałów), zwłaszcza do osób
znaczących, takich jak rodzice
Buntowanie się przeciwko zastanym zasadom, aktualnej sytuacji
Egocentryzm afektywny
Negacja
Uleganie naciskom ze strony grupy rówieśniczej
Konflikty z rodzicami
FUNKCJONOWANIE POZNAWCZE
Myślenie refleksyjne – przewidywanie konsekwencji działań
Myślenie z zastosowaniem operacji formalnych (od 11-12 r.ż.) –
tj. już nie tylko logiczne, ale także hipotetyczno – dedukcyjne
Początkowo egocentryzm poznawczy (widzenie świata tylko z
własnej perspektywy), następnie zdolność do decentracji
Zaniżone lub zawyżone poczucie własnej wartości
Idealizowanie, np. miłości
Intelektualny egocentryzm – przekonanie że to świat ma się
podporządkować systemom, a nie systemy rzeczywistości
CEL
przygotowanie nastolatka do funkcjonowania w
świecie ludzi dorosłych, podejmowania różnych ról, ze
znajomością i rozumieniem zasad życia społecznego,
organizacji państwa i różnych instytucji.
W stadium adolescencji osobami tzw. znaczącymi w
życiu człowieka stają się rówieś
wieśnicy.
nicy
Przypomnijmy, że w poprzednim stadium
wczesnoszkolnym (późnego dzieciństwa) byli to
rodzice oraz nauczyciel.
W związku z tym, bardzo ważne dla nastolatka jest
budowanie swojej pozycji w grupie:
grupie jest to
kluczowe dla kształtowania samooceny, tożsamości
i osobowości nastolatka.
OBSZAR ZMIAN w rozwoju społecznym
I. GRUPA RÓWIEŚNICZA – przynależność do niej
może wzmocnić tożsamość nastolatka
poczucie bezpieczeństwa, podzielanie zainteresowań,
poglądów – potrzebne, gdy nastolatek nie akceptuje
zmian w nim samym zachodzących
całkowite identyfikowanie się z grupą, przejmowanie jej
poglądów
grupa przybliża dorastającemu reguły funkcjonowania
społecznego oraz poszerza jakościowo i ilościowo jego
interakcje społeczne
pomaga oddalić się od rodziców, usamodzielnić.
Kategorie grup rówieśniczych
1/ Klika - początek dorastania - 4-6 osób tej
samej płci, silnie ze sobą związanych. Duża
spójność i poziom intymności
2/ Paczka – łączące się kliki, przedstawiciele
obu płci
3/ Dwupłciowe kliki, pary – tworzenie
pierwszych relacji preintymnych i intymnych
II. ZWIĄZKI INTYMNE
1. Preintymne - wczesna faza dorastania.
Niestałość uczuć, ukrywanie bądź afiszowanie się
związkiem, brak poczucia bliskości, brak zdolności
do poświęceń na rzecz związku.
2. Zwią
Związki intymne – późna faza dorastania
Zdolność do partnerstwa, zdolność do realnego, a nie
tylko idealnego patrzenia na związek, stawianie czoła
zadaniom , tj. zachowania proporcji między
zaangażowaniem uczuciowym, a np. nauką.
3. Homoseksualiś
Homoseksualiści - mają utrudnione zadanie
formowania własnej tożsamości, radzenia sobie z
nietolerancją, odrzuceniem, bądź ukrywaniem
podwójnej tożsamości.
Faza homofilna - eksperymentowanie z własną
seksualnością, faza przejściowa, poznawanie
własnego ciała, uczenie się zachowań seksualnych.
4. Zwią
Związki oparte na przyjaź
przyjaźni – budowanie relacji
intymnych zawsze powinno opierać się na
przyjaźni. Młodzi ludzie uczą się troski o drugą
osobę, współpracy, życzliwości, lojalności,
nabywają świadomości wspólnych doświadczeń.
III. RELACJE Z DOROSŁYMI Zachodzące często w tym okresie konflikty są wyrazem
poszukiwania własnego „Ja” i samodzielnego rozumienia
świata. Rodzice mimo wszystko wciąż stanowią dla
swojego dziecka autorytet i punkt odniesienia (dający
poczucie bezpieczeństwa).
Dokonują się 2 procesy :
1. Indywidualizacja – zwiększenie autonomii, choć nie utrata
więzi rodzinnych. Po początkowych manifestacjach własnej
niezależności nastolatek w końcu wraca do wartości
przekazywanych mu w domu. Wartości na nowo rozumie i
traktuje jako własne, a nie tylko „nadane” przez rodziców.
2. Separacja
GŁÓWNE ŹRÓDŁA INFORMACJI O ŚWIECIE
Dom rodzinny,
Osoby uważane za autorytet,
Koledzy,
Lektury,
Własne doświadczenia i przemyślenia,
Środki masowego przekazu.
Zagroż
Zagrożenia:
ZJAWISKO PRAGMATYZACJI ŚWIADOMOŚ
WIADOMOŚCI - wyznawanie wartości,
które sugerują, że odniesienie sukcesu na rynku pracy i własna
majętność stanowią warunek ich życiowego powodzenia, nawet w
takich sferach jak partnerstwo.
TOŻ
TOŻSAMOŚĆ
SAMOŚĆ MEDIALNA - opieranie się na informacjach z mediów.
Młody człowiek pozostaje na poziomie wyobrażeń, nie konfrontując
własnej wizji świata w realnych sytuacjach.
Początek : okres dojrzewania
Koniec : nawet ok. 30 r.ż.
CEL :
1/ Odkrycie kim się jest
2/ Odkrycie zasobów osobistych - jakim się jest, co się potrafi, a
czego nie
3/ Skonfrontowanie własnej wizji siebie z tym, jak widzą mnie
inni
4/ Odkrycie zasobów otoczenia (środowiska) w kontekście
własnych potrzeb i możliwości
5/ Odnalezienie własnego miejsca w świecie, a więc
wykorzystanie własnego potencjału rozwojowego w odpowiednim
do tego środowisku
KROKI W PROCESIE FORMOWANIA TOŻ
TOŻSAMOŚ
SAMOŚCI
(wymiary):
1.
2.
Eksploracja, czyli aktywne poszukiwanie,
eksperymentowanie, próbowanie, sprawdzanie,
testowanie siebie, swoich możliwości oraz relacji
łączących jednostkę z innymi ludźmi.
Podję
Podjęcie zobowią
zobowiązania, dokonanie wyboru, przyjęcie na
siebie odpowiedzialności za swoje konsekwencje bliskie
i dalekie, świadome podjęcie dorosłych ról życiowych.
MORATORIUM
– zaprogramowane opóźnienie,, czas na
dokonanie wyboru drogi życiowej. Zatrzymanie się na
pewnym etapie formowania tożsamości. Przedłużony czas
eksploracji bez podejmowania zobowiązania.
I. TOŻ
TOŻSAMOŚĆ
SAMOŚĆ ROZPROSZONA
Pierwszy etap formowania tożsamości. Związany głównie z
dojrzewaniem biologicznym. Radzenie sobie ze
zmianami własnego ciała, skoncentrowanie na sobie,
szukanie łatwych sposobów radzenia sobie z lękiem,
związane z sięganiem po alkohol i narkotyki.
Nastolatek szuka wówczas ludzi, grup, przez które będzie
akceptowany, którzy zwolnią go z wysiłku
podejmowania dalszych poszukiwań. Istnieje ryzyko
zaangażowania i przynależności do grup o charakterze
destruktywnym i manipulacyjnym (np. sekt, subkultur,
gangów)
II. TOŻ
TOŻSAMOŚĆ
SAMOŚĆ LUSTRZANA (przybrana)
Identyfikowanie się z grupami, przyjmowanie ich reguł
postępowania, różnego rodzaju wyborów, bez uprzedniego ich
sprawdzania. Manifestowanie przynależności do danej grupy
poprzez np. noszenie specyficznych strojów, zachowywanie
się w określony sposób; identyfikowanie się z idolami. Obrona
przed jakimikolwiek zmianami.
Tożsamość lustrzana występuje wtedy, gdy brakuje procesu
eksploracji, a następuje podjęcie zobowiązania. Często młodzi
ludzie pod wpływem nacisków autorytetów (np. rodziców)
podejmują role życiowe i wybory, z którymi nie utożsamiają
się, a robią to jedynie ze względu na społeczną presję.
W późniejszym wieku tych osób często dochodzi do procesu
eksploracji i podjęcia zobowiązania zgodnie z własnymi,
autonomicznymi wyborami.
III. TOŻ
TOŻSAMOŚĆ
SAMOŚĆ MORATORYJNA (odroczona)
Czas aktywnego poszukiwania czegoś dla siebie w ramach oferty
dostępnej młodemu człowiekowi w danym społeczeństwie.
Etap ten skłania do krytycznego myślenia, otwartości na rzeczy
nowe oraz poszukiwania możliwości rozwoju. Występują tu
częste zmiany decyzji, angażowanie się w skrajne ideologie.
Jest to czas eksploracji, podejmowania różnych ról,
eksperymentowania - w celu weryfikacji swoich zasobów
osobistych i odkładania procesu podjęcia zobowiązania.
Po przejściu MORATORIUM uzyskuje się TOŻSAMOŚĆ DOJRZAŁĄ.
POTRZEBA WSPARCIA
WG ETAPÓW FORMOWANIA TOŻSAMOŚCI
I. Toż
Tożsamość
samość rozproszona – dorosły-autorytet, potrzeba
wzorców, gdyż młody człowiek dopiero formuje własne wartości.
II. Toż
Tożsamość
samość lustrzana - osadzenie się wokół wartości, które
pozwolą mu przejść przez ten szczególnie trudny moment
rozwoju. Dorosły nie może narzucać i zmuszać do podejmowania
zobowiązania, gdyż wybory młodego człowieka nie będą
wówczas dojrzałe.
III. Toż
Tożsamość
samość moratoryjna - dorosły-doradca, dający
przyzwolenie na odejście od utrwalonych wcześniej
schematów postępowania. Dorosły pozwala na
samodzielne szukanie własnych obszarów zainteresowań.
Określa granicę obszarów eksploracji, zabezpieczając
przed zagrożeniami dla formowania tożsamości.
IV. Toż
Tożsamość
samość dojrzał
dojrzała – dorosły-konsultant, a następnie
partner. Pozwolenie na samodzielny wybór obszarów
zaangażowania, pozwolenie na analizę korzyści i
zagrożeń wynikających z podjętych decyzji.
RELACJE Z NAUCZYCIELEM - oparte na zaufaniu i szacunku. Aby tak
się stało szkoła musi akceptować czas moratorium oraz pojawiające się
wówczas treści. Szkoła powinna wykształcić ramy bezpieczeństwa, aby
minimalizować lęk młodych ludzi, towarzyszący poszukiwaniu
tożsamości.