Odessa w Łodzi 9 – 12 maja 2013

Odessa w Łodzi 9 – 12 maja 2013
Odessa, portowe miasto położone nad Morzem Czarnym, jest wspaniałą mieszanką kultur:
ukraińskiej, rosyjskiej, żydowskiej, greckiej, tureckiej. To miejsce szczególnie ważne dla
historii kinematografii. W Odessie powstała niezliczona ilość filmów, zaś na terenie miasta
znajduje się mnóstwo związanych z kinem zabytkowych obiektów.
W latach 20. XX wieku w Odessie została założona Wytwórnia Filmowa, którą ze względu na
temperaturę i ilość dni słonecznych porównywano do studiów w Hollywood. W 1925 roku na
ekrany wszedł film „Pancernik Potiomkin” w reżyserii Siergieja Eisensteina, który przeszedł
do klasyki gatunku i został wizytówką Odessy. To właśnie tutaj nakręcono jedną z
najsłynniejszych sekwencji w całej historii kina, rozgrywającą się na słynnych odeskich
schodach, tzw. „schodach Langerona”. Trwająca sześć minut scena masakry cywilów, jakiej
białogwardziści dopuścili się w czerwcu 1905 roku, to jedno z największych osiągnięć
reżysera. Ale filmowa Odessa to nie tylko sceneria filmowa, to także miejsce, w którym
tworzyli wybitni twórcy – Isaak Babel (urodzony w Odessie pisarz, scenarzysta m.in. niemego
filmu „Benia Krzyk”), Aleksandr Dowżenko – klasyk radzieckiego kina, Kira Muratowa. W
odeskim studio pracowali także Władimir Wysocki i Wasilij Szukszyn, o czym przypominają
tablice pamiątkowe na frontonie wytwórni. Wierze Chołodnej, wielkiej damie kina niemego,
bohaterce filmu „Niewolnica miłości” (realizowanego w Odessie i jej okolicach) poświęcono
pomnik. Juliusz Machulski nakręcił kilka scen z „Deja vu” w pełnym przepychu, zabytkowym
hotelu „Bristol”. Mieszkańcy miasta bardzo dobrze pamiętają produkcję, której akcja toczy się
w Odessie, a każdy film Machulskiego przyjmują z wielkim entuzjazmem, jako swojego
twórcy.
10 maja odbędzie się w Muzeum Kinematografii uroczysta inauguracja obchodów 20-lecia
współpracy partnerskiej Łodzi i Odessy, otwarcie przeglądu filmów i wystawy fotograficznej z
Odessy oraz pokaz filmu „Benia Krzyk” z muzyką na żywo w wykonaniu muzyka jazzowego z
Odessy, Jurija Kuzniecowa.
11 maja o godz. 20.30 zapraszamy na koncert „Odessa w piosence i poezji”, który odbędzie
się na dziedzińcu Muzeum. Wykonawcy: Lech Dyblik i Aleksiej Siemieniszczew. W ramach
przeglądu filmowego zapraszamy na pokazy filmów, zrealizowanych w Odessie oraz
premierę kinową 4-częściowego filmu dokumentalnego „Ukraina. Narodziny narodu” w
reżyserii Jerzego Hoffmana. Przeglądowi towarzyszyć będą prelekcje, które wygłosi Michał
Dondzik (Katedra Mediów i Kultury Audiowizualnej UŁ).
Program przeglądu filmów pt. „Ukraina na ekranie” organizowanego z okazji
jubileuszu 20-lecia współpracy partnerskiej Łodzi i Odessy.
Organizatorzy: Biuro Promocji, Turystyki i Współpracy z Zagranicą Urzędu
Miasta Łodzi, Muzeum Kinematografii w Łodzi.
Wstęp wolny
10.05 piątek
18.00 Uroczysta inauguracja obchodów 20-lecia współpracy partnerskiej Łodzi i Odessy
„Ukraina. Narodziny narodu” (2007), Polska, Ukraina
reżyseria: Jerzy Hoffman; scenariusz: Jerzy Hoffman, Tadeusz Iwański; zdjęcia: Jarosław
Żamojda, Bohdan Wierzbickij; muzyka: Krzesimir Dębski
Wiosną 2004 roku wpadła mi w ręce książka ówczesnego prezydenta Ukrainy Pana Leonida
Kuczmy „Ukraina to nie Rosja”. Tytuł zdziwił mnie. Dla nas Polaków jest rzeczą oczywistą, że
Ukraina to Ukraina, a Rosja to Rosja. Ale przeczytałem książkę, wzbudziła we mnie szereg
refleksji, pomyślałem: „a gdyby tak prześledzić historię powstawania narodu? A gdyby tak
zrobić o tym film?” - opowiada o genezie obrazu jego autor, Jerzy Hoffman.
Część I. „Od Rusi do Ukrainy”, 50 min.
Film obejmuje okres historyczny od chrztu Rusi Kijowskiej w 988 roku do likwidacji
hetmanatu i siczy zaporoskiej (koniec XVIII wieku).
Część II. „Ukraina czy Małorosja”, 50 min.
Druga część serialu obejmuje okres od końca XVIII wieku do początków wieku XX. Czas
między Rewolucją Francuską a I wojną światową (tzw. „długi XIX wiek”), to po wojnach
napoleońskich w Europie Wschodniej czas względnego pokoju. Wówczas rodzi się
nowoczesny naród ukraiński.
20.30 - „Benia Krzyk” (1926), ZSRR; 81min.
reżyseria: Władimir Wilner; scenariusz (na podstawie własnych „Opowiadań odeskich”):
Izaak Babel; zdjęcia: Aleksiej Kalużnyj; obsada: Jurij Szumskij, Matwiej Larow, Nikołaj
Nademskij, Teodor Brajnin, Iwan Zamyczkowkij, Siergiej Minin
W połowie lat 20. Siergiej Eisenstein, który od dawna marzył o ekranizacji „Opowiadań
odeskich” Babla, przyjechał do Odessy, aby rozpocząć zdjęcia do filmu. Przeszkodziła mu w
tym realizacja „Pancernika Potiomkina”, dlatego historię Beni Krzyka nakręcił reżyser
teatralny, Władimir Wilner. Scenariusz filmu został opublikowany jako osobna książka w 1926
roku, następnie był dwukrotnie wznawiany w końcu lat 80. i na początku 90. w zbiorowych
wydaniach dzieł Izaaka Babla.
Główny bohater to legendarny odeski bandyta, napastnik i awanturnik, Benia Krzyk, który ze
swoją bandą napastników prowadzi rozbójniczy żywot. Z nadejściem Rewolucji
Październikowej Benia przechodzi na stronę czerwonych, a swoje bandyckie ugrupowanie
przedstawia jako pododdział Robotniczo-Chłopskiej Armii Czerwonej. Ale pewnego dnia to
wszystko się kończy...
Pokaz plenerowy na dziedzińcu Muzeum Kinematografii z muzyką na żywo w
wykonaniu Jurija Kuznicewa – muzyka jazzowego, kompozytora i improwizatora z
Odessy
11.05 sobota
18.00 - „Ukraina. Narodziny narodu” (2007), Polska, Ukraina
reżyseria: Jerzy Hoffman; scenariusz: Jerzy Hoffman, Tadeusz Iwański; zdjęcia: Jarosław
Żamojda, Bohdan Wierzbickij; muzyka: Krzesimir Dębski
Część III. „Na wieki razem”, 50 min.
Dokument prezentuje Ukrainę w okresie od kończącego działania wojenne w Europie
Wschodniej Pokoju Ryskiego w 1921 roku do konferencji w Jałcie w roku 1945, która ustaliła
granice i strefy wpływów w Europie po II wojnie światowej.
Część IV. „Niepodległość”, 50 min
Obraz obejmuje okres sześćdziesięciu lat: od końca II wojny światowej i konferencji w Jałcie
w 1945 roku, przez powstanie niepodległej Ukrainy w 1991 roku, aż do wyborów
prezydenckich i Pomarańczowej Rewolucji w roku 2004.
20.30 - „Odessa w piosence i poezji” – koncert plenerowy na dziedzińcu Muzeum
Kinematografii, 100 min
Występują: aktor i pieśniarz z Odessy – Aleksiej Siemieniszczew oraz Lech Dyblik – polski
aktor filmowy
12.05 niedziela
15.00 - „Pancernik Potiomkin” (1925), ZSRR; 75 min.
reżyseria: Siergiej Eisenstein; scenariusz: Nina Agadżanowa, Siergiej Eisenstein; muzyka:
Nikołaj Kriukow, Edmund Meisel; zdjęcia: Eduard Tisse, Władimir Popow; obsada: Grigorij
Aleksandrow, Aleksandr Antonow, Władimir Barski, Michaił Gomorow, Iwan Bobow
Siergiej Eisenstein, rosyjski reżyser, scenarzysta, montażysta, operator kamery, scenograf
filmowy i teatralny oraz teoretyk filmu był czołowym przedstawicielem nurtu kinematografii
znanej jako radziecka szkoła montażu filmowego. Jego twórczość wywarła wielki wpływ na
reżyserów wielu pokoleń − zwłaszcza film „Pancernik Potiomkin” uznano za jedno z arcydzieł
kina światowego. Władza radziecka pozwoliła reżyserowi dysponować nieograniczonymi
funduszami w zamian za spełnienie jednego warunku – obraz ma chwalić komunizm. Film
zasłynął dynamicznymi, pełnymi napięcia sekwencjami batalistycznymi i niezapomnianą
sceną na odeskich schodach.
Oparty na faktach obraz opowiada o buncie załogi pancernika „Potiomkin” w 1905 roku.
Początkiem protestu było podanie załodze na kolację zepsutego mięsa. Marynarze wznieśli
czerwoną flagę i próbowali zapoczątkować rewolucję w ich porcie – Odessie.
16.30 - „Niewolnica miłości” (1976), ZSRR; 94 min.
reżyseria: Nikita Michałkow; scenariusz: Andriej Konczałowski, Fridrich Gorenstein; zdjęcia:
Paweł Lebesiew; muzyka: Edward Artemiew; obsada: Nikołaj Pastuchow, Konstantin Grigoriew,
Jelena Sołowiej, Nikita Michałkow, Aleksandr Kaljagin
Tragifarsa Nikity Michałkowa, zainspirowana historią Wiery Chołodnej, wielkiej divy niemego
kina, która zmarła na cholerę w okresie rewolucji i wojny domowej.
Lata wojny domowej w Rosji. Stary świat się wali, zwyciężają bolszewicy, a na wciąż
spokojnym południu kraju filmowcy kręcą melodramat. Taka sytuacja „w zawieszeniu” nie może
jednak trwać wiecznie. Główna bohaterka, popularna aktorka, zostaje wciągnięta w
konspiracyjno-miłosną intrygę, która udowadnia jej w dobitny sposób, że realne życie potrafi
być bardziej ekscytujące i niebezpieczne, niż to odtwarzane przed kamerą.
18.15 - „Deja vu” (1989), Polska, ZSRR; 108 min.
reżyseria: Juliusz Machulski; scenariusz: Aleksandr Borodiański, Juliusz Machulski; zdjęcia:
Janusz Gauer; muzyka: Krzesimir Dębski; obsada: Jerzy Stuhr, Galina Pietrowa, Nikołaj
Karaczencow, Władimir Gołowin, Liza Machulska
Pastisz amerykańskiego filmu gangsterskiego oraz klasyki kina radzieckiego, a szczególnie
„Pancernika Potiomkina”. Obraz Eisensteina został w „Deja vu” zacytowany genialnie w
scenie, gdy Johnny Pollack w białym mundurze jest zmuszony do zagrania oficera,
wydającego rozkaz strzałów do proletariatu. Przypadkowa akcja powoduje także spadanie
dziecięcego wózka, jednego z najsłynniejszych przecież elementów tej sekwencji.
Chicago, rok 1925: prohibicja sprzyja panoszeniu się gangów. Mick Nitsch przekazuje policji
wiadomość o transporcie alkoholu i ratując się przed zemstą „rodziny” ucieka do ZSRR. Z
misją ukarania zdrajcy wyrusza jego śladem John Pollack, zawodowy zabójca o polskim
rodowodzie. W Odessie Pollack wpada w wir zdarzeń, które uniemożliwiają mu wypełnienie
ponurej misji...