Ocena jakości wód powierzchniowych płynących przez teren Gminy

WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA
W
KRAKOWIE
31-011 Kraków, pl. Szczepański 5
tel. (0-12) 442-48-95, fax (0-12) 442-36-12
Delegatura w Nowym Sączu
„ Ocena stanu jakości wód powierzchniowych płynących
przez teren Gminy Nowy Targ na podstawie badań
przeprowadzonych w 2005 roku”
Podstawą sporządzenia oceny jest Porozumienie zawarte w dniu 18 marca 2005 r. pomiędzy
Gminą Miasto Nowy Targ a Wojewódzkim Inspektoratem Ochrony Środowiska w Krakowie
na dofinansowanie sieci monitoringu wód powierzchniowych w rejonie Nowego Targu.
Opracowano:
W Delegaturze w Nowym Sączu
Dział Monitoringu Środowiska
mgr Grażyna Cieśla
Opracowanie graficzne:
mgr inż. Dorota Łęczycka
mgr inż. Linda Tyrkiel-Cebula
Zatwierdził:
marzec 2006 r.
SPIS TREŚCI
1. Wstęp............................................................................................................. 3
2. Metodyka wykonania oceny jakości wód ................................................... 4
3. Ocena jakości wód powierzchniowych przepływających przez teren
Gminy Nowy Targ ............................................................................................. 7
4. Ocena jakości wód Białego Dunajca w punkcie pomiarowokontrolnym Szaflary powyżej ujęcia wody, pobieranej do spożycia dla
potrzeb Nowego Targu................................................................................... 11
5. Przydatność wód do bytowania ryb w warunkach naturalnych ............. 13
6. Eutrofizacja wód ......................................................................................... 16
7. Podsumowanie ........................................................................................... 18
8. Załączniki .................................................................................................... 20
¾ Mapa nr 1. Lokalizacja punktów pomiarowo-kontrolnych wraz z oceną
czystości wód powierzchniowych wpływających i płynących przez teren
gminy Nowy Targ – rok 2005.
¾ Mapa nr 2. Ocena przydatności wód powierzchniowych wpływających
i płynących przez teren gminy Nowy Targ dla bytowania ryb – rok 2005.
¾ Miesięczne wartości stężeń zanieczyszczeń organicznych.
¾ Miesięczne wartości stężeń zanieczyszczeń biogennych.
¾ Miesięczne wartości wskaźników mikrobiologicznych.
¾ Miesięczne wartości wskaźników degradujących jakość wód dla
bytowania ryb w warunkach naturalnych.
9. Przetworzone wyniki badań....................................................................... 29
¾
¾
¾
¾
Normy polskie wg 5 klas.
Dopuszczalne dla wodociągów wg MŚ.
Dopuszczalne dla ryb wg MŚ.
Zbiorcze zestawienie ocen jakości wód rzek i potoków badanych
w 2005 roku w rejonie Nowego Targu.
WIOŚ Kraków
3
© Delegatura w Nowym Sączu
1. Wstęp
Zgodnie z Porozumieniem zawartym w dniu 18 marca 2005 roku w Nowym
Targu pomiędzy Gminą Miasto Nowy Targ a Wojewódzkim Inspektoratem Ochrony
Środowiska w Krakowie na dofinansowanie badań jakości wód powierzchniowych w
punktach pomiarowo-kontrolnych zlokalizowanych na rzekach i potokach płynących
przez teren gminy Nowy Targ dokonano w roku 2005 poboru ogółem 112 próbek
wody do badań analitycznych w tym : 48 próbek wody do badań fizykochemicznych,
30 do badań bakteriologicznych i 34 do badań biologicznych. Sieć monitoringu jakości
wód
w
rejonie
Nowego
Targu
stanowi
8
punktów
pomiarowo-kontrolnych.
Częstotliwość badań w tych punktach była zróżnicowana w zależności od rodzaju
prowadzonego monitoringu.
W zakresie monitoringu badawczego badania prowadzono z częstotliwością
cztery razy w roku w 6 punktach pomiarowo-kontrolnych:
1. Ludźmierz - Czarny Dunajec (205,0 km),
2. Długopole - ujście Piekielnika (0,1 km) do Czarnego Dunajca,
3. Ludźmierz - ujście Lepietnicy (0,3 km) do Czarnego Dunajca,
4. Ludźmierz - ujście Wielkiego Rogoźnika (0,5 km) do Czarnego Dunajca,
5. Szaflary (powyżej ujęcia wody dla Nowego Targu) – Biały Dunajec (7,1 km),
6. Dębno – ujście Białki Tatrzańskiej ( 1,0 km) do Zb. Czorsztyńskiego.
W
zakresie
monitoringu
diagnostycznego
badania
prowadzono
z częstotliwością 12 razy na rok w dwóch punktach pomiarowo- kontrolnych:
1. Waksmund - Dunajec (196,2 km),
2. Harklowa - Dunajec (187,2 km).
Pełny zakres badań (monitoring diagnostyczny) obejmował:
•
wskaźniki fizyczne wody: temp. wody, zapach, barwa, zawiesina ogólna,
odczyn pH,
• wskaźniki tlenowe (świadczące o zawartości substancji organicznych)
BZT5, tlen rozpuszczony, ChZT-Cr, ChZT-Mn, ogólny węgiel organiczny,
• wskaźniki biogenne: amoniak, azot Kjeldahla, azotany, azotyny, azot
ogólny, fosforany i fosfor ogólny,
WIOŚ Kraków
4
© Delegatura w Nowym Sączu
• wskaźniki zasolenia: przewodność elektrolityczna, chlorki, siarczany,
substancje rozpuszczone, zasadowość ogólna, wapń, magnez, fluorki,
• metale : arsen, bar, bor, chrom ogólny, cynk, glin, kadm, mangan, miedź,
nikiel, ołów, rtęć, selen, żelazo,
• wskaźniki
zanieczyszczeń
przemysłowych:
fenole,
substancje
powierzchniowo czynne anionowe, cyjanki wolne, pestycydy, oleje
mineralne, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne,
•
wskaźniki bakteriologiczne: ogólna liczba bakterii coli, liczba bakterii coli
typu fekalnego
- oznaczone w punktach Harklowa i Waksmund na
Dunajcu, oraz w punkcie Szaflary – powyżej ujęcia wody dla Nowego
Targu
gdzie
oznaczono
również
liczbę
paciorkowców
kałowych
(enterokoki) i bakterie z rodzaju Salmonella,
•
wskaźniki
biologiczne:
saprobowość
fitoplanktonu,
chlorofil
„a”,
makrobezkręgowce bentosowe - indeks bioróżnorodności i biotyczny
-
oznaczono w punktach Harklowa i Waksmund na Dunajcu.
Lokalizację
punktów
pomiarowo-kontrolnych
wraz
z
oceną
czystości
wód
powierzchniowych płynących przez teren gminy Nowy Targ przedstawia mapa nr 1.
2. Metodyka wykonania oceny jakości wód
Ocenę jakości wód powierzchniowych wpływających i wypływających z Nowego
Targu wykonano zgodnie z metodykami zawartymi w rozporządzeniach Ministra
Środowiska. Prezentowana ocena uwzględnia wymogi uregulowań prawnych według
nowych przepisów obowiązujących od 2004 roku i dostosowanych do wymogów Unii
Europejskiej. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 roku w
sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych,
sposobu prowadzenia monitoringu, oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji
stanu tych wód (Dz. U. Nr 32, poz.284, załącznik nr 1) wprowadza klasyfikację dla
prezentowania stanu wód powierzchniowych obejmującą 5 klas jakości wód
ocenianych w danym punkcie pomiarowo – kontrolnym z uwzględnieniem kategorii
jakości wody A1, A2, A3, określonych w przepisach w sprawie wymagań, jakim
WIOŚ Kraków
5
© Delegatura w Nowym Sączu
powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności
w wodę przeznaczoną do spożycia.
1) klasa I - wody o bardzo dobrej jakości:
a) spełniają wymagania określone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do
zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, w przypadku ich
uzdatniania sposobem właściwym dla kategorii A1,
b) wartości wskaźników jakości wody nie wskazują na żadne oddziaływania
antropogeniczne;
2) klasa II - wody dobrej jakości:
a) spełniają w odniesieniu do większości wskaźników jakości wody wymagania
określone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności
w wodę przeznaczoną do spożycia, w przypadku ich uzdatniania sposobem
właściwym dla kategorii A2,
b) wartości biologicznych wskaźników
jakości wody wykazują niewielki wpływ
oddziaływań antropogenicznych;
3) klasa III - wody zadowalającej jakości:
a) spełniają wymagania określone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do
zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, w przypadku ich
uzdatniania sposobem właściwym dla lategorii A2,
b) wartości biologicznych wskaźników jakości wody wykazują umiarkowany wpływ
oddziaływań antropogenicznych;
4) klasa IV – wody niezadowalającej jakości:
a) spełniają wymagania określone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do
zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, w przypadku ich
uzdatniania sposobem właściwym dla kategorii A3,
b) wartości biologicznych wskaźników jakości wody wykazują, na skutek oddziaływań
antropogenicznych, zmiany ilościowe i jakościowe w populacjach biologicznych;
4) klasa V – wody złej jakości:
a) nie spełniają wymagań dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do
zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia,
b) wartości biologicznych wskaźników jakości wody wykazują, na skutek oddziaływań
antropogenicznych, zmiany polegające na zaniku występowania znacznej części
populacji biologicznych.
WIOŚ Kraków
6
© Delegatura w Nowym Sączu
Oceny
jakości
wód
powierzchniowych
dokonuje
się
na
podstawie
badań
prowadzonych w danym punkcie pomiarowo-kontrolnym. W jednym punkcie możliwe
jest przeprowadzenie oceny pod kątem spełniania wymagań określonych dla różnych
sposobów użytkowania wód.
Określenia klasy jakości wód powierzchniowych dokonuje się, porównując otrzymane
wartości
stężeń
poszczególnych
wskaźników
jakości
wody,
z
wyłączeniem
wskaźników występujących w warunkach naturalnych w podwyższonych stężeniach, z
wartościami granicznymi określonymi w załączniku nr 1 do rozporządzenia, przyjmując
klasę ogólną obejmującą 90 % wartości.
Stan czystości wód rzek wpływających i wypływających z Nowego Targu
przedstawia mapa nr 1 oraz tabela nr 1.
We wszystkich punktach pomiarowo- kontrolnych oceniono jakość wód pod
kątem możliwości bytowania ryb w warunkach naturalnych wg rozporządzenia Ministra
Środowiska z dnia 4 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny
odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach
naturalnych (Dz. U. Nr 176, poz. 1455). Ocenę tę zawiera tabela nr 4.
Na Białym Dunajcu w punkcie pomiarowo-kontrolnym w Szaflarach powyżej
ujęcia wody dla Nowego Targu określono kategorię jakości wód wg rozporządzenia
Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny
odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę
przeznaczoną do spożycia (Dz. U. Nr 204, poz. 1728). Wyniki oceny przedstawia
tabela nr 2.
Na rzece Dunajec w punktach pomiarowo-kontrolnych Harklowa i Waksmund
oceniono jakość wód pod kątem wrażliwości na zanieczyszczenia związkami azotu ze
źródeł rolniczych wg Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002r. w
sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu
ze źródeł rolniczych (Dz.U. Nr 241, poz. 2093 z dnia 31 grudnia 2002 r.). Ocenę
zawiera tabela nr 5.
WIOŚ Kraków
© Delegatura w Nowym Sączu
7
3. Ocena jakości wód powierzchniowych przepływających przez
teren Gminy Nowy Targ.
Na podstawie przeprowadzonych badań stan czystości wód rzek i potoków w
2005 roku według 5 klas jakości przedstawiał się następująco:
1. Czarny Dunajec (205,0 km) Ludźmierz
Klasa I – wody bardzo dobrej jakości – wartości wskaźników jakości wody nie
wskazują na wpływ oddziaływań antropogenicznych.
2. Piekielnik ( 0,1 km) Długopole – ujście do Czarnego Dunajca
Klasa II – wody dobrej jakości – wartości wskaźników jakości wody wykazują
niewielki wpływ oddziaływań antropogenicznych, wskaźnikami decydującymi o jakości
wód są: BZT5 ( zanieczyszczenia organiczne), azotyny, fenole lotne.
3. Lepietnica (0,3 km) Ludźmierz - ujście do Czarnego Dunajca
Klasa I – wody bardzo dobrej jakości – wartości wskaźników jakości wody nie
wskazują na wpływ oddziaływań antropogenicznych, są to wody o nieznacznie
podniesionym odczynie pH i niskich stężeniach zanieczyszczeń organicznych i
zawiesiny.
4. Wielki Rogoźnik ( 0,5 km) Ludźmierz – ujście do Czarnego Dunajca
Klasa II – wody dobrej jakości – wartości wskaźników jakości wody wykazują
niewielki wpływ oddziaływań antropogenicznych, o jakości wód decydują wskaźniki:
zawiesina ogólna, BZT5, azotyny.
5. Biały Dunajec ( 7,1 km) Szaflary - powyżej ujęcia wody dla Nowego Targu
Klasa II – wody dobrej jakości – wartości wskaźników fizyko-chemicznych wykazują
nieznaczny wpływ oddziaływań antropogenicznych, wskaźnikami decydującymi o
jakości wód są: barwa, BZT5, ChZT-Cr, azotany, azotyny, fenole lotne. Natomiast
degradującymi są wskaźniki bakteriologiczne: liczba bakterii Coli typu fekalnego i
ogólna liczba bakterii Coli, których wartości wskazują na znaczący sezonowy wpływ
antropopresji. W wodach występuje wzrost skażeń bakteriologicznych o wartościach
maksymalnych w miesiącu sierpniu.
WIOŚ Kraków
© Delegatura w Nowym Sączu
8
6. Dunajec ( 196,2 km) Waksmund
Klasa III – wody zadowalającej jakości – wartości wskaźników jakości wody
wykazują umiarkowany wpływ oddziaływań antropogenicznych, w wodach występuje
podwyższona zawartość stężeń substancji organicznych, azotu organicznego,
zawiesiny ogólnej, oleju mineralnego (substancje ropopochodne). Ponadto jakość wód
degradują zanieczyszczenia bakteriologiczne o czym świadczą wysokie wartości
ogólnej liczby bakterii Coli oraz liczba bakterii Coli typu fekalnego.
7. Dunajec ( 187,2 km) Harklowa
Klasa III – wody zadowalającej jakości – wartości wskaźników jakości wody
wykazują umiarkowany wpływ oddziaływań antropogenicznych, w wodach występują
podwyższone wartości stężeń substancji organicznych, zawiesiny ogólnej, azotu
organicznego, oleju mineralnego oraz zaznacza się wysoka wartość ogólnej liczby
bakterii Coli i liczby bakterii Coli typu fekalnego.
8. Białka Tatrzańska (1,0 km) Dębno - ujście do Zb. Czorsztyńskiego
Klasa I – wody bardzo dobrej jakości – wartości wskaźników jakości wody nie
wskazują na wpływ oddziaływań antropogenicznych.
Klasyfikację wód wg 5 klas jakości przedstawia tabela poniżej.
WIOŚ Kraków
9
© Delegatura w Nowym Sączu
Tabela nr 1
Klasyfikacja jakości wód powierzchniowych w 2005 roku (wg 5 klas) na terenie Gminy Nowy Targ
Lp.
p.p.k.na
mapie
Rzeka
Punkt pomiarowo-kontrolny
Nazwa
Km
Rodzaj
monitoringu
Klasa
jakości
wód
ogólna
Wskaźniki degradujące jakość wody
Fizyko-chemiczne
Bakteriologiczne
Biologiczne
zlewnia rzeki Czarny Dunajec
71
Czarny
Dunajec
Ludźmierz
205,0
R
I
III – odczyn pH
n. b.
n.b.
72
Piekielnik
Długopole
0,1
R
II
II - BZT5, azotyny, fenole lotne
n. b.
n.b.
73
Lepietnica
Ludźmierz
0,3
R
I
n.b.
n.b.
74
Wielki
Rogoźnik
Ludźmierz
0,5
R
II
n.b
n.b.
IV - ogólna liczba bakterii coli
III - liczba bakterii coli fek.
n.b.
III – odczyn pH
II- zawiesina ogólna, BZT5, azotyny
zlewnia rzeki Biały Dunajec
76
Biały Dunajec
Szaflary, pow.ujęcia
wody dla Nowego Targu
7,1
R, U
II
III - odczyn pH
II – BZT5, barwa, ChZT-Cr, azot
Kjeldahla, azotany, azotyny, fenole
zlewnia rzeki Dunajec
79
Waksmund
III
V – zawiesina ogólna
III – barwa, odczyn pH, BZT5,
utlenialność, ChZT-Cr, zasadowość
ogólna, azot Kjeldahla, oleje
mineralne
187,2
D
R, A
III
IV – zawiesina ogólna
III - barwa, odczyn pH, utlenialność, IV - liczba bakterii coli fek.,
ogólna liczba bakterii coli
ChZT-Cr, azot Kjeldahla,
zasadowość ogólna, oleje mineralne
1,0
R
I
196,2
D
R, A
Dunajec
80
94
Harklowa
Białka
Tatrzańska
Dębno
II – zawiesina ogólna
IV - liczba bakterii coli fek.,
ogólna liczba bakterii coli
n.b.
IV – saprobowość
fitoplanktonu,
III – saprobowość
peryfitonu, indeks
bioróżnorodności
III - saprobowpść
fitoplanktonu, saprobowość
peryfitonu, indeks
bioróżnorodności
n.b.
WIOŚ Kraków
© Delegatura w Nowym Sączu
10
Objaśnienia
Rodzaje monitoringu:
D – monitoring diagnostyczny wg rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu
wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu prezentacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz.U.04.32.284 z dnia 1 marca
2004 r.
A - monitoring wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych (eutrofizacja) wg rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w
sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych. (Dz. U. 02.241.2093 z dnia 31 grudnia 2002 r.)
R - monitoring wód pod kątem możliwości bytowania ryb wg rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny
odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych. (Dz. U. 02.176.1455 z dnia 23 października 2002 r.)
U - monitoring wód przeznaczonych do zaopatrzenia ludności wg rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny
odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia. (Dz. U. 02.204.1728 z dnia 9 grudnia 2002 r.)
WIOŚ Kraków
11
© Delegatura w Nowym Sączu
4. Ocena jakości wód Białego Dunajca w punkcie pomiarowokontrolnym Szaflary powyżej ujęcia wody, pobieranej do spożycia
dla potrzeb Nowego Targu.
Wody Białego Dunajca ujmowane są do celów pitnych dla Nowego Targu. Ujęcie wody
o nominalnej wydajności 6050 m3/d zlokalizowane jest w Szaflarach w km 6+600.
W 2005 roku badania jakości wód Białego Dunajca powyżej ujęcia dla Nowego
Targu w punkcie pomiarowo-kontrolnym Szaflary (km 7+100) przeprowadzono
z
częstotliwością 4 razy na rok w zakresie wskaźników zanieczyszczeń określonych w
załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 roku
w
sprawie
wymagań,
jakim
powinny
odpowiadać
wody
powierzchniowe
wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (Dz. U.
Nr 204, poz. 1728). Rozporządzenie określa wartości zalecane i dopuszczalne dla
wskaźników fizycznych, chemicznych i bakteriologicznych oraz ustala trzy kategorie
jakości wód, które w zależności od stopnia zanieczyszczenia muszą być poddane
standardowym procesom uzdatniania, w celu uzyskania wody przeznaczonej do
spożycia:
•
Kategoria A1 – woda wymagająca prostego uzdatniania fizycznego, w
szczególności filtracji oraz dezynfekcji;
•
Kategoria
A2
–
woda
wymagająca
typowego
uzdatniania
fizycznego
i
chemicznego, w szczególności utleniania wstępnego, koagulacji, flokulacji,
dekantacji, filtracji, dezynfekcji (chlorowania końcowego);
•
Kategoria A3 – woda wymagająca wysokosprawnego uzdatniania fizycznego i
chemicznego, w szczególności utleniania, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji,
adsorpcji na węglu aktywnym, dezynfekcji (ozonowania, chlorowania końcowego).
Oceny jakości wód dokonuje się porównując pomierzone wartości wskaźników
zanieczyszczeń z normatywami określonymi w załączniku nr 1 w cytowanym wyżej
rozporządzeniu. Ocenę przedstawia tabela poniżej.
WIOŚ Kraków
12
© Delegatura w Nowym Sączu
Tabela nr 2. Ocena jakości wód ujmowanych do zaopatrzenia ludności w wodę
przeznaczoną do spożycia w 2005 roku
Nr
p.p.k.na
mapie
Rzeka
76
Biały Dunajec
Punkt pomiarowo-kontrolny
Nazwa
Szaflary pow. ujęcia
wody dla Nowego
Targu
km
7,1
Kategoria
wód
ogółem
A3
Kategoria wód wg wskaźników
FizykoBakteriologicznych
chemicznych
A2
A3
odczyn pH,
Ogólna liczba
fenole lotne
bakterii coli
Badania wykazały, że jakość wód Białego Dunajca powyżej ujęcia wody dla Nowego
Targu wg wskaźników fizyko-chemicznych odpowiada Kategorii A2 (decyduje odczyn
pH i fenole lotne), wg wskaźników bakteriologicznych Kategorii A3 (decyduje ogólna
liczba bakterii Coli). Ogólna jakość wód odpowiada Kategorii A3.
WIOŚ Kraków
13
© Delegatura w Nowym Sączu
5. Przydatność wód do bytowania ryb w warunkach naturalnych.
Opracowana przez Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie typologia rybacka
wód wyróżnia w zlewni Górnego Dunajca (rejon Nowego Targu) krainy: pstrąga,
lipienia i brzany. Gatunkiem dominującym w wodach dopływów Dunajca jest pstrąg
potokowy
i
kleń.
W
wodach
Dunajca
występuje
większa
różnorodność
dominujących gatunków jak: pstrąg potokowy, lipień, kleń, jelec, brzanka, świnka.
Charakterystykę rybacką wód zlewni przedstawia tabela poniżej.
Tabela Nr 3. Charakterystyka wód zlewni Dunajca pod katem bytowania ryb w
rejonie Nowego Targu.
Nr ppk
na mapie
dla
krainy
Nazwa cieku
Typologia
rybacka wody
Dominujący
gatunek ryb
(powyżej 50% w
połowach)
72
Piekielnik
kraina pstrąga
pstrąg potokowy,
kleń
71
Czarny Dunajec
kraina pstrąga
pstrąg potokowy,
kleń
73
Lepietnica
kraina pstrąga
pstrąg potokowy,
kleń
74
Wielki Rogoźnik
kraina lipienia
71
76
79
79
Dunajec od Wielkiego
Rogoźnika do Białego
Dunajca
Biały Dunajec od km 7+100
w m. Szaflary do ujścia
Dunajec od Białego Dunajca
do km 196+200 w m.
Waksmund
Dunajec od km 196+200 w
m. Waksmund do
Łopuszanki
kraina lipienia
kraina pstrąga
kraina lipienia
kraina lipienia
80
Dunajec od Łopuszanki do
pocz. zb. Czorsztyńskiego
kraina brzany
94
Białka
kraina pstrąga
pstrąg potokowy,
kleń, jelec,
brzanka
pstrąg potokowy,
kleń, jelec,
brzanka
pstrąg potokowy,
kleń
pstrąg potokowy,
lipień, kleń, jelec,
brzanka
pstrąg potokowy,
lipień, kleń,
jelec, brzanka
pstrąg potokowy,
lipień, kleń,
brzana, świnka,
leszcz
pstrąg potokowy,
kleń
Gatunki
towarzyszące
głowacz pręgopł.,
strzebla potokowa,
śliz, jelec
głowacz pręgopł.,
strzebla potokowa,
śliz, jelec
głowacz pręgopł.,
strzebla potokowa,
śliz, jelec
głowacz pręgopł.,
strzebla potokowa,
śliz
Gatunki chronione
o wysokim stopniu
zagrożenia
brak
brak
brak
brak
strzebla potokowa,
śliz, świnka,
piekielnica, troć
wędrowna
strzebla potokowa,
śliz, jelec,
piekielnica, troć
wędrowna
strzebla potokowa,
śliz, świnka
piekielnica, troć
wędrowna
strzebla potokowa,
śliz, świnka
piekielnica, troć
wędrowna
kleń, okoń,
szczupak, śliz, jelec,
boleń
piekielnica, troć
wędrowna
głowacz pręgopł.,
strzebla potokowa,
śliz, jelec
brak
W 2005 roku na rzekach i potokach płynących w rejonie Nowego Targu
badania jakości wód pod względem wymagań jakim powinny odpowiadać wody
WIOŚ Kraków
14
© Delegatura w Nowym Sączu
śródlądowe
będące
środowiskiem
życia
ryb
w
warunkach
naturalnych
przeprowadzono w 8 punktach pomiarowo-kontrolnych charakteryzujących jakość wód
dla wytypowanych krain rybackich. Zakres badań obejmował wskaźniki fizykochemiczne zawarte w załączniku do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 4
października 2002 r. w sprawie wymagań jakim powinny odpowiadać wody
śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych ( Dz. U. Nr 176,
poz. 1455): temperatura wody,
zawiesina ogólna, odczyn pH, tlen rozpuszczony,
BZT5, azot amonowy, niejonowy amoniak, azotyny, fosfor ogólny, całkowity chlor
pozostały, cynk ogólny, miedź rozpuszczona, fenole.
Rozporządzenie określa wymagania, jakim powinny opowiadać wody
śródlądowe będące środowiskiem życia ryb łososiowatych i karpiowatych w
warunkach naturalnych. W przypadku łososiowatych oznacza to wody, które stanowią
lub mogą stanowić środowisko życia populacji ryb należących do rodzaju Salmo spp.,
rodziny Coregonidae (Coregonus) jak: pstrąg potokowy, łosoś bałtycki, troć lub
gatunku lipień (Thymallus thymallus). Dla karpiowatych oznacza wody, które stanowią
lub mogą stanowić środowisko życia populacji ryb należących do
do rodziny
karpiowatych (Cyprinidae) jak: karp, brzana, karaś srebrzysty i pospolity, certa,
świnka, kleń, jelec, ukleja, leszcz, płoć lub innych gatunków, takich jak szczupak (Esox
lucius), okoń (Perca fluviatilis) oraz węgorz (Anguilla anguilla).
Ocenę przydatności wód do bytowania ryb w warunkach naturalnych
dokonano
porównując
pomierzone
wartości
wskaźników
zanieczyszczeń
z
wartościami dopuszczalnymi określonymi w załączniku do rozporządzenia. Ocenę
przedstawiono graficznie na mapie Nr 2 oraz w tabeli poniżej.
Tabela nr 4. Ocena przydatności wód do bytowania ryb w warunkach naturalnych w 2005 roku
Nr
ppk. Na mapie
71
72
73
74
76
Rzeka
Czarny Dunajec
Piekielnik
Lepietnica
Wielki Rogoźnik
Biały Dunajec
79
Dunajec
80
94
Dunajec
Białka Tatrzańska
Punkt pomiarowo-kontrolny
Nazwa
km
Ludźmierz
205,0
Długopole
0,1
Ludźmierz
0,3
Ludźmierz
0,5
Szaflary, pow. ujęcia
7,1
wody dla Nowego
Targu
Waksmund
196,2
Harklowa
Dębno
Przydatność wód
dla bytowania ryb
karpiowate
nieprzydatne
karpiowate
nieprzydatne
nieprzydatne
nieprzydatne
187,2 nieprzydatne
1,0
łososiowate
Wskaźniki degradujące wody
azotyny, fosfor ogólny
azotyny
tlen rozpuszczony, azotyny
azotyny
azotyny
zawiesina ogólna, BZT5,
azotyny
azotyny, fosfor ogólny
WIOŚ Kraków
© Delegatura w Nowym Sączu
15
Zgodnie z Wykazami wykorzystania i przeznaczenia wód powierzchniowych w
układzie zlewniowym sporządzonymi przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w
Krakowie wody Dunajca i jego dopływów przeznaczone są do bytowania ryb
łososiowatych i karpiowatych, co oznacza, że stężenia zanieczyszczeń w tych wodach
winny spełniać bardziej rygorystyczne wymagania określone dla ryb łososiowatych.
Według uzyskanej oceny:
•
Tylko wody Białki Tatrzańskiej spełniają wymagania do bytowania ryb
łososiowatych, a tym samym karpiowatych.
•
Wody potoków: Czarny Dunajec, Lepietnica odpowiadają wymogom do
bytowania ryb karpiowatych. Wskaźnikami degradującymi ich przydatność
do bytowania populacji ryb łososiowatych są: azotyny, fosfor ogólny, tlen
rozpuszczony.
•
Wody potoków: Piekielnik, Wielki Rogoźnik, Biały Dunajec są nieprzydatne
do bytowania ryb łososiowatych i karpiowatych ze względu na zawartość
azotynów.
•
Wody Dunajca poniżej Nowego Targu są nieprzydatne do bytowania ryb
łososiowatych i karpiowatych, gdyż nie spełniają wymaganych normatywów
ze względu na stężenia azotynów, substancji organicznych, zawiesiny
ogólnej, natomiast przed zbiornikiem Czorsztyńskim jakość wód Dunajca
degradują azotyny i fosfor ogólny.
WIOŚ Kraków
16
© Delegatura w Nowym Sączu
6. Eutrofizacja wód.
Przez eutrofizację rozumie się wzbogacanie wody biogenami, w szczególności
związkami azotu lub fosforu, powodującymi przyspieszony wzrost glonów oraz
wyższych form życia roślinnego, w wyniku którego następują niepożądane zakłócenia
biologicznych stosunków w środowisku wodnym oraz pogorszenie jakości tych wód
(art. 9.4 ustawy Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 roku). Istotnym źródłem
zanieczyszczeń wód biogenami jest działalność rolnicza. W celu ograniczenia
zanieczyszczenia wód spowodowanego przez azotany pochodzenia rolniczego oraz
ochrony wód przed dalszym zanieczyszczeniem kraje członkowskie UE zostały
zobowiązane do wdrożenia Dyrektywy Azotanowej 91/676/EWG. Postanowienia tej
Dyrektywy zostały przetransponowane do prawa polskiego między innymi w
rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów
wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł
rolniczych (Dz. U. Nr 241, poz. 2093 załącznik nr 1).
W zlewni Górnego Dunajca dokonano oceny jakości wód pod kątem ich
eutrofizacji w 2 punktach pomiarowo-kontrolnych Waksmund i Harklowa na rzece
Dunajec (zgodnie z metodyką zalecaną w cytowanym rozporządzeniu). Wyniki oceny
zestawiono w tabeli poniżej.
Tabela nr 5. Ocena wód pod kątem eutrofizacji. Wartości podstawowych wskaźników
eutrofizacji w wodach Dunajca w 2005 roku.
Lp.
Ppk na
mapie
Punkt
pomiarowo-kontrolny
Rzeka
Nazwa
79
80
km
Azot ogólny
[mgN/l]
Wskaźniki eutrofizacji
Stężenia średnioroczne
Azot
Azotany
Fosfor
azotanowy
ogólny
[mgNNO3/l] [mgNO3/l] [mgP/l]
Chlorofil
„a”
[μg/l]
Dunajec
Waksmund
196,2
1,91
1,12
4,96
0,040
6,33
Dunajec
Harklowa
187,2
2,11
1,47
6,52
0,039
3,59
5
2,2
10
0,25
25
Wartości graniczne
Ocena stopnia
eutrofizacji
Nie
stwierdzono
Nie
stwierdzono
Z powyższej oceny wynika, że wody Dunajca w rejonie Nowego Targu nie
wykazują cech eutrofizacji. Stężenia średnioroczne podstawowych wskaźników
stosowanych przy ocenie eutrofizacji wód płynących: azotu ogólnego, azotu
WIOŚ Kraków
© Delegatura w Nowym Sączu
17
azotanowego, azotanów, fosforu ogólnego, chlorofilu „a” nie przekraczają wartości
granicznych powyżej, których występuje eutrofizacja wód i tym samym nie są wodami
zanieczyszczonymi oraz zagrożonymi zanieczyszczeniem związkami azotu ze źródeł
rolniczych.
WIOŚ Kraków
18
© Delegatura w Nowym Sączu
7. Podsumowanie.
Na podstawie badań przeprowadzonych w 2005 roku stan czystości rzek i
potoków płynących przez teren Gminy Nowy Targ według 5 klas jakości przedstawiał
się następująco:
•
wody bardzo dobrej jakości klasy I wystąpiły w potokach: Czarny Dunajec,
Lepietnica, Białka Tatrzańska,
•
wody dobrej jakości klasy II prowadziły potoki: Piekielnik, Wielki Rogoźnik, Biały
Dunajec ( w ppk. Szaflary),
•
wody zadowalającej jakości klasy III wystąpiły na Dunajcu poniżej Nowego Targu i
przy ujściu do Zbiornika Czorsztyńskiego,
•
brak wód niezadowalającej jakości klasy IV,
•
brak wód złej jakości klasy V.
O jakości wód potoków decydowały głównie stężenia zanieczyszczeń
organicznych i azotynów. Jakość wód Dunajca degradowały zanieczyszczenia
organiczne, barwa, zawiesina ogólna, oleje mineralne oraz zanieczyszczenia
bakteriologiczne pochodzenia fekalnego.
Wody Białego Dunajca ujmowane do celów pitnych dla Nowego Targu
wymagają
wysokosprawnego
procesu
uzdatniania
fizycznego
i
chemicznego
(Kategoria wód A3), o której decydują zanieczyszczenia bakteriologiczne.
Pod względem przydatności wód do bytowania ryb w warunkach naturalnych
tylko wody potoku Białka Tatrzańska spełniają wymagania do bytowania ryb
łososiowatych i karpiowatych. Wody potoków Czarny Dunajec i Lepietnica są
przydatne do bytowania ryb karpiowatych. Wody potoków Piekielnik, Wielki Rogoźnik
Biały Dunajec są nieprzydatne do bytowania ryb łososiowatych i karpiowatych, gdyż
nie spełniają wymaganych normatywów ze względu na stężenia azotynów. Wody
Dunajca
od
Nowego
Targu
do
Zbiornika
Czorsztyńskiego
poddane
ciągłej
antropopresji nie spełniają wymagań jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe
będące środowiskiem życia ryb łososiowatych i karpiowatych ze względu na stężenia
azotynów, fosforu ogólnego, substancji organicznych i zawiesiny ogólnej.
Wody Dunajca w rejonie Nowego Targu nie wykazują cech eutrofizacji i tym
samym nie są zagrożone zanieczyszczeniem związkami azotu ze źródeł rolniczych.
WIOŚ Kraków
19
© Delegatura w Nowym Sączu
Badania jakości wód powierzchniowych w rejonie Nowego Targu przeprowadzone w
2004 roku w tych samych punktach pomiarowo-kontrolnych i rodzajach monitoringu
pozwoliły wykazać zmiany jakościowe wód jakie wystąpiły
w
2005 roku, które
przedstawia tabela nr 6.
Tabela nr 6. Porównanie jakości wód powierzchniowych w latach 2004-2005 w rejonie
Nowego Targu
Nr
p.p. k.
Na
mapie
Punkt pomiarowo - kontrolny
Ogólna klasa jakości wód
Ciek
Nazwa
km
Rok 2004
Rok 2005
Zmiana klasy
jakości wód
71
Czarny Dunajec
Ludźmierz
205,0
III
I
Poprawa o 2 klasy
jakości
72
Piekielnik
Długopole
0,1
III
II
Poprawa o 1 klasę
jakości
73
Lepietnica
Ludźmierz
0,3
II
I
Poprawa o 1 klasę
jakości
74
Wielki Rogoźnik
Ludźmierz
0,5
III
II
Poprawa o 1 klasę
jakości
76
Biały Dunajec
Szaflary, pow. ujęcia
wody dla Nowego
Targu
7,1
III
II
Poprawa o 1 klasę
jakości
Waksmund
196,2
III
III
Bez zmian
Harklowa
187,2
III
III
Bez zmian
1,0
II
I
Poprawa o 1 klasę
jakości
79
Dunajec
80
94
Białka Tatrzańska
Dębno