Ekspertyza w zakresie oceny wpływu/oddziaływania

Ekspertyza w zakresie oceny wpływu/oddziaływania

Ekspertyza w zakresie oceny
wpływu/oddziaływania przedsięwzięcia
na cele ochrony wód w rozumieniu
art. 4.1. w związku z art. 4.7.
Ramowej Dyrektywy Wodnej dla projektu
Lista sprawdzająca przedsięwzięcia
hydrotechniczne
Poprawa ochrony przeciwpowodziowej
miasta i gminy Mielec
poprzez budowę i przebudowę wałów Wisłoki
kwiecień 2012
SPIS TREŚCI
1.Podstawa opracowania ............................................................................................................ 3 2.Opis Przedsięwzięcia............................................................................................................... 3 3. Krok I ................................................................................................................................... 11 3.1 Identyfikacja jednolitej części wód oraz celów środowiskowych jej przypisanych .......... 11 3.2 Charakterystyka hydrograficzna i hydrologiczna Wisłoki w obrębie realizacji
przedsięwzięcia ................................................................................................................. 15 4. Krok II .................................................................................................................................. 16 4.1 Identyfikacja środków umożliwiających osiągnięcie celu środowiskowego w zakresie
stanu/potencjału ekologicznego JCWP ............................................................................. 16 4.2 Czynniki oddziaływania przedsięwzięcia .......................................................................... 17 4.3 Recypienty oddziaływania przedsięwzięcia....................................................................... 19 4.4 Ocena aktualnego stanu jednolitej części wód „Wisłoka od pot. Kiełkowskiego do ujścia”
........................................................................................................................................... 19 4.5 Ocena wpływu przedsięwzięcia na wybrane wskaźniki jakości wód ................................ 23 5. Wnioski ................................................................................................................................ 24 6. Literatura .............................................................................................................................. 25 2
1.PODSTAWA OPRACOWANIA
Podstawę
opracowania
stanowią
Wytyczne
do
ekspertyzy
w
zakresie
oceny
wpływu/oddziaływania przedsięwzięcia na cele ochrony wód w rozumieniu art. 4.1. w związku
z art. 4.7. Ramowej Dyrektywy Wodnej opracowane na zlecenie Krajowego Zarządu
Gospodarki
Wodnej
(KZGW).
Elementem
Wytycznych
jest
Lista
sprawdzająca
przedsięwzięcia hydrotechniczne, która służy do weryfikacji przedsięwzięć w zakresie ich
zgodności z art. 4 ust.1 Ramowej Dyrektywy Wodnej w nawiązaniu do art. 4 ust. 7 RDW.
Przedmiotem analizy dokonanej według przytoczonych powyżej Wytycznych jest zatem
ocena wpływu danego przedsięwzięcia na cele środowiskowe jednolitej części wód
powierzchniowych, w obrębie której przedsięwzięcie to jest realizowane poprzez analizę
oddziaływania przedsięwzięcia na poszczególne wskaźniki jakości wód składające się
na biologiczne,
hydromorfologiczne
oraz
fizykochemiczne
elementy
jakości
wód
powierzchniowych. Jeżeli w wyniku przeprowadzonej analizy zostanie stwierdzony
negatywny wpływ przedsięwzięcia na poszczególne elementy jakości wód oraz zostanie
stwierdzone w związku z tym zagrożenie nieosiągnięciem celu środowiskowego dla danej
jednolitej części wód w odniesieniu do stanu/ potencjału ekologicznego, wówczas należy
ocenić możliwość zastosowania derogacji (odstępstwa od celów środowiskowych) z art. 4 ust.
7 RDW poprzez weryfikację przesłanek warunkujących ustanowienie takiej derogacji
zawartych w art. 4 ust.7 oraz w nawiązaniu do art. 4 ust 8 i art. 4 ust.9.
2.OPIS PRZEDSIĘWZIĘCIA
Przedsięwzięcie zlokalizowane jest w województwie podkarpackim i obejmuje odcinek rzeki
Wisłoki na terenie miasta i gminy Mielec oraz gminy Gawłuszowice (rysunek 1).
3
Zadanie Wisłoka I
Zadanie Wisłoka II
Zadanie Wisłoka III
Rysunek 1. Lokalizacja przedsięwzięcia ( Źródło: www.powiat-mielecki, za Studium
Wykonalności).
Przedsięwzięcie inwestycyjne wpisuje się w dążenia do poprawy bezpieczeństwa
przeciwpowodziowego w dolinie Wisły w Województwie Podkarpackim. Poprawa ochrony
przeciwpowodziowej miasta i gminy Mielec swym zakresem obejmuje budowę, modernizację
oraz przeciwfiltracyjne zabezpieczenie obwałowań rzeki Wisłoki.
Inwestorem przedsięwzięcia jest Podkarpacki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych
w Rzeszowie, 35-959 Rzeszów ul. Hetmańska 9. Projekt finansowany jest ze środków Unii
Europejskiej, w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko.
4
Obszar objęty inwestycją zlokalizowany jest w dolinie Wisłoki, bezpośrednio w mieście
i gminie Mielec, oraz częściowo obejmuje gminę Gawłuszowice (miejscowość Brzyście).
W ramach przedsięwzięcia wyznaczono trzy projekty: Wisłoka I, Wisłoka II i Wisłoka III.
Zakres robót w ramach poszczególnych projetów:
Wisłoka I - rozbudowa i przeciwfiltracyjne zabezpieczenie prawostronnego obwałowania
rzeki Wisłoki w km 8+800 - 16+074 wraz z budowa dróg przywałowych w miejscowości
Chrząstów- Złotniki gm. Mielec, woj. Podkarpackie.
Zakres inwestycji w obrębie projektu obejmuje następujące elementy:
● Modernizację prawostronnego obwałowania rzeki Wisłoki:
○ Podwyższenie korony prawostronnego wału Wisłoki, według następujących wytycznych:
- min. 1,0 m ponad zwierciadło wody miarodajnej o p=1%
- 0,30 m ponad poziom wody kontrolnej o p=0,3%,
z zachowaniem następujących parametrów rzędnej korony wału:
* w km 8+800 wynosząca 165,10 m n.p.m.;
* w km 16+074 wynosząca 169,40 m n.p.m.;
* jednolity spadek pomiędzy końcami modernizowanego odcinka i=0,5911‰.
○ Jednolite ukształtowanie przekroju poprzecznego wału na całej długości modernizowanego
odcinka, według parametrów:
- szerokość korony:
3,0 m;
- nachylenie skarpy odwodnej:
1:2;
- nachylenie skarpy odpowietrznej:
1:2;
- wysokość zmienna w przedziale 2,50 - 4,00 m.;
- podstawa skarpy wału na zawalu bez zmian położenia w stosunku do istniejącego;
- oś wału na całej długości prawie równoległa do istniejącej;
- rozbudowa przekroju poprzecznego prowadzona od strony międzywala.
● Zabezpieczenie przeciwfiltracyjne prawostronnego obwałowania Wisłoki,
wykonane w postaci dwuczęściowej przesłony zbudowanej z geomembrany ułożonej
w korpusie wału, pionowej przesłony wykonanej w technologii DSM (Deep Soil Mixing)
oraz zamka glinowego zapewniającego szczelność układu; Głębokość przesłony - zależna
jest od warunków geologicznych podłoża pod rozbudowywanym wałem z zachowaniem
wartości minimum: grubość 40 cm
5
●
Budowę
7274
m
drogi
przywałowej
dojazdowej
w
międzywalu
w km 8+800 - 16+074, o następujących parametrach technicznych:
- szerokość drogi - 4,0 m;
- szerokość pasa jezdnego - 3,0 m;
- układ warstw drogi:
a) warstwa fundamentowa min. 0,25 m z klińca 0-63 stabilizowanego
cementem, na wyrównującej podsypce z zagęszczonego piasku;
b) geowłóknina 600 g/m2;
c) geokrata o wysokości 0,20 m wypełniona zagęszczonym piaskiem
kopalnianym;
d) warstwa tłucznia 0-63 zagęszczonego do Is>1,0 - warstwa jezdna.
● Budowę 7274 m przywałowej drogi powodziowej na zawalu, na całym odcinku
modernizowanego wału, w km 8+830 - 16+074, o nastepujących parametrach technicznych:
- szerokość drogi - 4,0 m;
- szerokość pasa jezdnego - 3,0 m;
- wzniesienie korpusu drogi ponad teren istniejący: średnio ~ 0,50 m;
- układ warstw drogi: fundamentowa warstwa min. 0,25 m z tłucznia 0 + 63
stabilizowanego cementem, ułożona na geowłókninie 600 g/m2, geokrata
o wysokości 0,20 m wypełniona zagęszczonym piaskiem kopalnianym,
oraz tłucznia 0-63 zagęszczonego do Is>1,0.
● Rozbiórkę 32 przejazdów i 16 ramp zlokalizowanych poza drogami publicznymi
na działkach prywatnych o zjazdach prostopadłych w kierunku międzywala.
● Budowę 13 ramp wałowych z podjazdami o szerokości 4,0 m, częścią drogową
szerokości 3,00 m i nachyleniem 1:12 :
- 1 rampa typu A - podjazdy po obu stronach wału połączone placem manewrowym
w koronie wału, przy czym na zawalu i międzywalu przewidziano objazdy rampy łączące
drogi przywałowe;
- 1 rampa typu B - przejazd nad śluzą wałową w km 14+759, którego podjazdy
wchodzą na skarpy wału przechodząc ponad wlotem potoku do śluzy wałowej;
- 11 ramp typu C - wyjazdy z drogi publicznej oraz połączenia z drogami
przywałowymi; rampa typu C posiada na zawalu rozjazdy do drogi przywałowejpowodziowej, a w międzywalu objazd rampy łączący drogę dojazdową.
6
● Prace w obrębie rowu Złotnicko-Berdechowski:
- Rozbiórka śluzy wałowej w km 0+030 lewego wału rowu;
- Remont doków śluzy w km 0+200 prawego wał rowu.
● Rozbiórkę dwóch śluz w km 9+272 i 13+874 prawego wału Wisłoki i budowę
w tych samych miejscach nowych wyposażonych w betonowy dok wlotowy, rurociąg
ф 600 w betonowej obudowie z karbowaną powłoką zewnętrzną, wieżę betonową
z awaryjnym zamknięciem rurociągu i kryty kanał.
● Odbudowę koryt odpływowych od wylotów śluz wałowych do rzeki Wisłoki,
polegającą na odmuleniu dna rowów i wyprofilowaniu skarp, wykonaniu podbudowy,
umocnieniu dna i dolnej części skarpy, a w końcowym etapie na ułożeniu na dnie
prefabrykowanego koryta ściekowego, a na skarpach betonowych płyt.
● Przebudowę odcinka sieci gazowej (średniego ciśnienia ś/c Ø32 na odcinek
z PE 40x3,7 SDR 11 o długości L=85m po istniejącej trasie) kolidującej z wałem
przeciwpowodziowym w km 11+900 - 12+000.
○ Rozbiórka zabudowań mieszkalnych i gospodarczych w międzywalu
na działkach 941, 949/1 i 949/2.
Wisłoka II - budowa prawego wału przeciwpowodziowego długości 3,826 km na rzece
Wisłoce w km 16+074 – 19+900 wału (km rzeki 16+668-20+969) wraz z budową ciągów
komunikacyjnych na koronie wału, technicznie powiązanych z budową wałów na terenie
miasta Mielca. (odcinek 16+074 - 16+402 km wału poza miastem, teren wsi Złotniki, gmina
Mielec);
Zakres inwestycji w obrębie projektu obejmuje następujące elementy:
● Budowę obwałowania na km rzeki 16+668-20+969, (czyli w km wału 16+07419+900)
○ Parametry techniczne budowanych wałów:
- szerokość korony: 3,0-4,0 m;
- wysokość maksymalna wału 5,70m;
- wysokość minimalna wału 2,30m;
- nachylenie skarpy odwodnej (śr.) 1:3;
- nachylenie skarpy odpowietrznej (śr) 1:2.
7
○ Mur oporowy żelbetonowy:
- Zaprojektowany w miejsce skarpy odpowietrznej na odcinkach wąskich, gdzie brak
jest możliwości jej wybudowania, tj. w km 19+638 - 19+734 oraz 19+831 - 19+875;
- Zaprojektowany jako umocnienie skarpy odpowietrznej wału na km 17+296
do 17+406 o zmiennej, zależnej od profilu podłużnego wysokości ścian: 0,5-2,7m;
○ Bulwar żelbetonowy na długości 150 mb: w km wału 17+969 - 18+119:
- konstrukcja U-kształtna;
- posadowienie na głębokości około 1,8 m p.p.t.;
- wysokość konstrukcji odpowiadająca niwelecie projektowanego wału,
tj. około 4,6 m ponad powierzchnię terenu;
- szerokość bulwaru: w koronie 2,80m, a w stopie 3,60m;
- uszczelnienie podłoża bulwaru: wyłącznie ścianką szczelinową;
- barwa betonu: odcień zielony;.
○ Ława wałowa: szerokości 3,0m, zlokalizowana 2,5m poniżej korony wału.
● Budowę odwodnienia powierzchniowego wzdłuż skarpy odpowietrznej wału.
● Wykonanie prawego przyczółka kładki dla pieszych w km 19+820 o stalowej
konstrukcji najazdu, ułożonych na żelbetonowych prefabrykantach.
● Budowę pięciu śluz wałowych, o jednakowej konstrukcji, zlokalizowanych
w km biegu wału:
a) km 16+375
Ø 1200;
b) km 17+028
Ø 1200 ;
c) km 17+657
Ø 1200;
d) km 18+493
Ø 800;
e) km 19+320
Ø 800.
Kontrukcja śluzy:
- Przyczółki żelbetonowe typu dokowego, z klapą zwrotną na przyczółku wylotowym;
- Szyb zamknięcia awaryjnego, z zastawką naścienną oraz klamrami złazowymi;
- Rurociag przewodowy z kręgów żelbetonowych posadowiony na ławie żelbetonowej.
● Budowę ciągu spacerowo-rowerowego po koronie wału w km 19+000 - 19+820.
● Budowę ramp wałowych w km wałów: 16+074, 17+273, 17+645, 18+173, 18+480,
19+000, 19+285, 19+580, 19+630, 19+805, 19+820 (najazd na kładkę), o szerokości 4.0m
8
z pasem jezdnym 3.0m, których nawierzchnia składa się z 30 cm tłucznia i warstwy
odcinającej piaskowej gr. 15 cm.
● Budowę ciągu komunikacyjnego wzdłuż skarp: odwodnej i odpowietrznej wału,
o szerokości 4.0m (nawierzchnia 3,00 m).
● Zabezpieczenie wklęsłego brzegu prawego rzeki Wisłoki narzutem kamiennym
i koszami siatkowo-kamiennymi w km wału 16+731 - 17+131 L=400m, tj. km rzeki 17+325
- 17+725 L=400m.
● Zabezpieczenie izbicami linii energetycznych kolidujących z budowanym wałem.
● Zaczopowanie nieczynnych przewodów kanalizacji ogólnospławnej poprzez
wypełnienie ich masami uszczelniającymi.
● Pobór rezerw gruntowych z prawego międzywala rzeki Wisłoki na powierzchni
28,80 ha w km rzeki 18+395 - 20+210, przy założeniu rzędnej eksploatacyjnej wynoszącej
około 163,50 m n.p.m.
● Przebudowa dwóch linii teletechnicznych, w km 16+074 - 19+900 obwałowania
rzeki na terenie miasta Mielca, polegająca na przełożeniu linii teletechnicznej napowietrznej
TP S.A. na linię teletechniczną kanałową, oraz
na przełożeniu linii światłowodowowej
napowietrznej Multimedia S.A. na linię światłowodową kanałową.
● Budowa rodzinnego ogrodu działkowego "Relaks I" i "Relaks II" na terenie miasta
Mielec
Wisłoka III - modernizacja, przeciwfiltracyjne zabezpieczenie lewostronnego obwałowania
rzeki Wisłoki w km 15+200 ÷ 16+050 oraz budowa lewostronnego obwałowania rzeki
Wisłoki w km 16+050 ÷ 17+900 w miejscowości Rzędzianowice i Wola Mielecka,
gm. Mielec, woj. podkarpackie.
Zakres inwestycji w obrębie projektu obejmuje następujące elementy:
● Podwyższenie lewobrzeżnego wału Wisłoki w km 15+200 ÷ 16+050,
według następujących wytycznych:
- min. 1,0 m ponad zwierciadło wody miarodajnej o p=1%
- 0,30 m ponad poziom wody kontrolnej o p=0,3%;
9
z zachowaniem nastepujących parametrów:
- rzędna korony wału w km 15+200: 168,64 m n.p.m.;
- jednolity spadek korony wału między początkiem a końcem modernizowanego
odcinka;
- jednolity przekrój poprzeczny wału na całej długości modernizowanego odcinka:
- szerokość korony - 3,0 m,
- nachylenie skarpy odwodnej 1:2,
- nachylenie skarpy odpowietrznej 1:2,
- zmienna wysokość.
● Budowę lewostronnego obwałowania rzeki Wisłoki w km 16+050 ÷ 17+900,
według następujących wytycznych:
- rzędna korony wału w km 17+900: 170,07 m n.p.m.;
- jednolity spadek korony wału między początkiem a końcem modernizowanego
odcinka;
- jednolity przekrój poprzeczny wału na całej długości modernizowanego odcinka:
- szerokość korony - 3,0 m,
- nachylenie skarpy odwodnej 1:2,
- nachylenie skarpy odpowietrznej 1:2,
- zmienna wysokość w przedziale 0,70 ÷ 3,70 m.
● Zabezpieczenie przeciwfiltracyjne modernizowanego odcinka w km 15+200 ÷
15+930 stanowić będzie dwuczęściowa przesłona hydroizolacyjną; Głębokość przesłony zależna
jest
od warunków
geologicznych
podłoża
pod
rozbudowywanym
wałem
z zachowaniem wartości minimum: grubość 40 cm.
● Budowę:
- pięciu ramp wałowych - w km 15+930, 16+988, 17+750, 17+142, 17+200,
przy czym podjazdy ramp utwardzone tłuczniem kamiennym pasem o szer. 3,0 m, grubość
warstwy 0,25 m;
- czterech śluz wałowych - w km 16+603 (o parametrach: ø 0,6m L= 23m), 17+226
(o parametrach ø 0,6m L = 17m), 17+264 (o parametrach ø 0,6m L = 17m), 17+546
(o parametrach ø 3x1,25m L=38m)
- siedmiu rogatek wałów po jednym komplecie w km 15+230, 15+900, 15+960,
16+958, 17+018, 17+720, 17+780
10
● Demontaż oraz montaż słupków hektometrowych - na całym przedmiotowym
odcinku wału zamontowanych zostanie w/g nowego kilometrażu 28 słupków.
● Budowę schodów skarpowych do wlotu i wylotu każdej projektowanej śluzy;
sumaryczna długość schodów wyniesie 66,2 m.
● Budowę izbic zabezpieczających słupy energetyczne w międzywalu (sześć sztuk)
● Budowę rowów odpływowych od śluz:
○ W km 16+603, 17+226, 17+264 wyłożonych połówkami rur ø 0,8m, ze stalową obustronną
ścianką szczelną długości 2m (skarpa obustronnie ubezpieczona brzegosłonem faszynowym pasy 2x10m);
○ W km 17+546 skarpa rzeki wyłożona gabionami grubości 0,50m na geowłókninie pasem
szerokości
6,0m,
dodatkowo
ubezpieczone
obustronnie
pasami
10m
brzegosłonu
faszynowego.
● Budowę pasów komunikacyjnych:
○ Drogi dojazdowej w międzywalu o nawierzchni gruntowej obsiany mieszankami traw
w dwóch odcinkach na łącznej długości 405 m (km wału 15+200 ÷ 15+415 – 250m
oraz 15+810 ÷ 15+970 – 155m);
○ Drogi powodziowej na zawalu i po koronie; droga tłuczniowa 2745 m o szerokości 4 m,
utwardzona tłuczniem kamiennym o grubości warstwy 25 cm, wykonanej na ławeczce
o wysokości 0,50m;
○ Naprawę dróg publicznych po wykonaniu robót: drogi o nawierzchni tłuczniowej – 1500
m2, drogi o nawierzchni asfaltowej – 500 m2.
Przedsięwzięcie jest w fazie realizacji.
3. KROK I
3.1 IDENTYFIKACJA JEDNOLITEJ CZĘŚCI WÓD ORAZ CELÓW ŚRODOWISKOWYCH JEJ
PRZYPISANYCH
Rzeka Wisłoka na odcinku przedmiotowej inwestycji zawiera się w obrębie jednolitej części
wód powierzchniowych (JCWP) „Wisłoka od pot. Kiełkowskiego do ujścia”, która należy
do typu abiotycznego: rzeka nizinna piaszczysto-gliniasta. W Planie gospodarowania wodami
na obszarze dorzecza Wisły (PGW) została ona wyznaczona jako silnie zmieniona część wód,
11
a jej stan określono jako dobry. Celem środowiskowym dla JCWP jest zatem
zachowanie/poprawa dobrego potencjału ekologicznego i dobrego stanu chemicznego,
a ponieważ w PGW nie ustalono derogacji z uwagi na planowaną inwestycję, to cel ten należy
osiągnąć do 2015 r. W PGW uznano również, że osiągnięcie tego celu jest niezagrożone.
Cele dla obszarów chronionych
W pobliżu inwestycji znajduje się obszar Natura 2000 "Dolna Wisłoka z dopływami"
(rysunek 2). Obszar N2000 ma powierzchnię 457,3 ha i obejmuje następujące obiekty:
1) rzeka Wisłoka od ujścia lewostronnego dopływu - potok Chotowski w m. Chotowa
do ujścia lewostronnego dopływu cieku w miejscowości Grabiny-Dębica
2) od ujścia Wielopolki w m. Pustków do rurociągu przechodzącego nad kortem rzeki
w m. Podleszany wraz z następującymi dopływami :
- Chotowski od w m. Żdżary do ujścia w m.Chotowa-Parkosz
- Grabianka (Czarna) od ujścia prawostronnego dopływu w m.Jodłówka-Wałki (granica
województwa) do ujścia w m. Zawierzbie-Dębica
- Wielkopolka od ujścia lewostronnego dopływu Brzezinka do mostu drogowego w m.Glinik
oraz potok Brzezinka od mostu drogowego na trasie Wielopole Skrzyńskie - Brzeziny
do ujścia.
- Tuszymka od mostu na trasie Czarna Sędziszowska - Kolbuszowa do ujścia w m. Tuszyma,
- Ruda od jazu w m. Dobrynin do ujścia w m. Rzemień,
- Stary Breń od mostu w m. Gawłuszowice do ujścia.
12
Rysunek 2. Lokalizacja przedsięwzięcia w odniesieniu do obszarów Natura 2000
(Dokumentacja projektu: Deklaracja Natura 2000)
13
Rzeka Wisłoka stanowi bardzo ważny korytarz ekologiczny łączący jej dopływy i rzekę
Wisłę.
Na terenie „dolnej Wisłoki z dopływami” znajdują się tu następujące typy siedlisk
podlegające ochronie:
- 3260 Nizinne i podgórskie rzeki ze zbiorowiskami włosienniczków,
- 6430 Ziołorośla górskie i ziołorośla nadrzeczne,
- 6510 Niżowe i górskie świeże łąki używane ekstensywnie,
- 9170 Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny,
- 91E0 Łęgi topolowe, wierzbowe, olszowe i jesionowe.
Wśród objętych ochroną płazów i gadów występują traszka grzebieniasta (Triturus cristatus)
i kumak nizinny (Bombina bombina). Liczniej reprezentowane są gatunki ryb: minóg
strumieniowy (Lampetra planeri), łosoś szlachetny (Salmo salar), boleń (Aspius aspius),
różanka (Rhodeus sericeus amarus), piskorz (Misgurnus fossilis), koza (Cobitis taenia),
głowacz białopłetwy (Cottus gobio) i brzanka (Barbus peloponnesius), które stanowią
przedmiot ochrony obszaru Natura 2000. Wśród bezkręgowców wymienionych w Załączniku
II Dyrektywy Rady 92/43/EWG na omawianym obszarze oznaczono skójkę grubo skorupową
(Unio crassus).
W obrębie obszaru stwierdzono występowanie następujących gatunków ptaków, które zostały
ujęte w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG: bocian czarny (Ciconia nigra), bocian
biały (Ciconia ciconia), błotniak stawowy (Circus aeruginosus), derkacz (Crex crex),
puszczyk uralski (Strix uralensis), zimorodek zwyczajny (Alcedo atthis) i dzięcioł czarny
(Dryocopus martius). Wśród ssaków stwierdzono obecność w tym obszarze bobra
europejskiego (Castor fiber) i wydry europejskiej (Lutra lutra) (uwzględnione w Załączniku
II Dyrektywy Rady 92/43/EWG).
"Dolna Wisłoka z dopływami" jest siedliskiem wielu innych gatunków zwierząt nieujętych
w załącznikach Dyrektywy Siedliskowej, takich jak (płazy:) ropucha szara (Bufo bufo),
rzekotka drzewna (Hyla arborea), żaba trawna (Rana temporaria), traszka zwyczajna
(Triturus vulgaris), (gady:) padalec zwyczajny (Anguis fragilis), jaszczurka zwinka (Lacerta
agilis), jaszczurka żyworodna (Lacerta vivipara), zaskroniec zwyczajny (Natrix natrix), żmija
zygzakowata (Vipera berus), (bezkręgowce:) rak szlachetny (Astacus astacus).
Główne źródło zagrożenia stanowi przede wszystkim intensywna eksploatacja kruszywa,
która powoduje zanikanie kamienistych i żwirowych tarlisk litofilnych gatunków ryb,
do których należy większość najcenniejszych występujących gatunków. Obszar zagrożony
14
poprzez szereg działań antropogenicznych związanych z planami przekształceń koryta
regulacją oraz zabudową poprzeczną dla celów energetycznych. Bardzo negatywne
oddziaływanie ma także usuwanie roślinności oraz wycinanie rosnących nad ciekami drzew,
co drastycznie pogarsza warunki dla występującej fauny, zwłaszcza w okresach zwiększonego
nasłonecznienia i niskich przepływów wód (Standardowy Formularz Danych).
Ze względu na fakt, że przedsięwzięcie nie oddziałuje na obszary chronione nie poddano
analizie kwestii zaostrzenia celów środowiskowych JCWP względem obszarów o których
mowa w art. 4 ust. 1 lit. c RDW (Deklaracja instytucji odpowiedzialnej za monitorowanie
obszarów Natura 2000: Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Rzeszowie z dnia
2.03.2011). Brak wyznaczonych innych obszarów chronionych w rozumieniu art. 6 RDW. 3.2 CHARAKTERYSTYKA HYDROGRAFICZNA I HYDROLOGICZNA WISŁOKI W OBRĘBIE
REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘCIA
Hydrografia
Rzeka Wisłoka jest prawostronnym dopływem Wisły, o długości 164 km i powierzchni
zlewni 4110,2 km2. Źródło rzeki zlokalizowane jest w środkowej części Beskidu Niskiego
na wysokości 575 m n.p.m.. Do Wisły Wisłoka uchodzi w okolicy wsi Ostrówek
na wysokości 154 m n.p.m. Wisłoka posiada następujące dopływy lewobrzeżne: Czarna,
Dulcza, Pastyrniak, Potok Chotowski, Ropa i Jodłówka, oraz dopływy prawobrzeżne:
Gogołówka, Liczkówka, Jasiołka, Ostra, Tuszymka i Wielopolka.
Na całej długości Wisłoka jest rzeką jednokorytową. W górnym biegu ma charakter przełomu
i płynie głęboką doliną, natomiast od Dołów Jasielsko-Sanockich dolina rzeki rozszerza się.
Charakter reżimu rzecznego Wisłoki jest właściwy dla karpackich rzek, co przejawia się:
znacznymi zasobami wodnymi, dużą zmiennością stanów wód (także dobową), znacznym
potencjałem powodziowym oraz aktywnymi procesami erozyjnymi.
Hydrologia
Roczne spływy jednostkowe na obszarze dorzecza Wisłoki wynoszą od 6 do 8 l/s/km2,
przy czym zmienność przepływów średnich rocznych należy do większych - najwyższy
przepływ notowany jest notowany w marcu lub kwietniu, a najniższy we wrześniu. Podczas
katastrofalnej powodzi w 1997 roku stan wody na Wisłoce przekroczył stan ostrzegawczy
i osiągnął 580 cm, a maksymalny przepływ wyniósł wówczas 1190 m3/s.
15
W dolinie rzeki Wisłoki na odcinku objętym przedsięwzięciem, w czasie tworzenia
dokumentacji projektowej istniał system ochrony przeciwpowodziowej, w skład którego
wchodziły: - elementy techniczne tj., wały przeciwpowodziowe wyposażone w śluzy
oraz system monitoringu poziomu wód zlokalizowany w różnych punktach rzeki- zasoby
ludzkie tj., centra oraz sztaby zarządzana kryzysowego.
W systemie ochrony przeciwpowodziowej w obszarze zlewni Wisłoki, ze względu na brak
możliwości technicznych nie istnieją zapory, czy zbiorniki retencyjne. Ze względu na zły stan
techniczny infrastruktury, brakujące części wałów przeciwpowodziowych w omawianym
obszarze ryzyko powodzi i podtopień w dokumentacji projektowej określono jako duże
dla terenu objętego inwestycją
4. KROK II
4.1 IDENTYFIKACJA ŚRODKÓW UMOŻLIWIAJĄCYCH OSIĄGNIĘCIE CELU ŚRODOWISKOWEGO W
ZAKRESIE STANU/POTENCJAŁU EKOLOGICZNEGO JCWP
Jednym z podstawowych dokumentów planistycznych w zakresie gospodarowania wodami
jest Program wodno-środowiskowy kraju (PWŚK) zawierający uporządkowany zbiór działań
umożliwiających osiągnięcie celu środowiskowego przez poszczególne JCWP. Ze względu na
konieczność przyjęcia do analiz większych jednostek przestrzennych – obszarów zlewni,
scalono JCWP tworząc scalone części wód powierzchniowych (SCWP) i właśnie te jednostki
przyjęto za podstawę planowania w PWŚK.
W PWŚK przedstawiono działania z zakresu gospodarki komunalnej, kształtowania
stosunków wodnych i ochrony ekosystemów od wód zależnych, rolnictwa i leśnictwa,
przemysłu, zagospodarowania przestrzennego oraz działania organizacyjno – prawne
i edukacyjne. Działania te mają służyć przede wszystkim: ochronie wód przed
zanieczyszczeniem (działania z zakresu gospodarki komunalnej, przemysłu, rolnictwa);
ochronie, zachowaniu i przywracaniu naturalnych siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny
i flory (obszary Natura 2000); ochronie walorów przyrodniczych pozostałych obszarów
chronionych oraz zapewnieniu ciągłości rzek poprzez likwidację barier dla migracji ryb
(działania z zakresu kształtowania stosunków wodnych i ochrony ekosystemów od wód
zależnych). Duża cześć działań odnosi się zatem do stanu chemicznego wód. Ponieważ
przedmiotowe przedsięwzięcie, jak również pozostałe przedsięwzięcia oceniane w niniejszym
Podsumowaniu nie wpływają na stan chemiczny wód, ale na stan ekologiczny bądź potencjał
ekologiczny, poniżej wyszczególniono te działania, które odnoszą się właśnie
do stanu
16
ekologicznego bądź potencjału ekologicznego. Będą to działania należące do kategorii:
kształtowanie stosunków wodnych i ochrony ekosystemów od wód zależnych (w tym
morfologia i zachowanie ciągłości biologicznej cieków).
W zakresie osiągnięcia dobrego potencjału ekologicznego dla SCWP GW0612, do której
należy JCWP objęta przedsięwzięciem (Wisłoka od potoku Kiełkowskiego do ujścia
PLRW20001921899) wyróżniono w PWŚK następującą grupę działań:
o P.OW.4 Zapewnienie ciągłości rzek i potoków poprzez udrożnienie obiektów
stanowiących przeszkodę dla migracji ryb (silnie zmienione):
 Budowa
przepławki, przywrócenie drożności odcinków rzek.
Przywrócenie drożności korytarza ekologicznego rzeki Wisłoki i jej
dopływów
Najważniejszą kwestią dla tego odcinka jest zatem udrożnienie rzeki dla dwukierunkowej
migracji ryb. Tego typu zapisy znalazły się również w opracowaniu: „Ocena potrzeb i
priorytetów udrożnienia ciągłości morfologicznej rzek w kontekście osiągnięcia dobrego
stanu i potencjału części wód w Polsce. KZGW-Biprowodmel, Poznań 2010. Zawiera ono
między innymi wykaz rzek, w których utrzymanie ciągłości morfologicznej ma szczególne
znaczenie dla uzyskania dobrego stanu/potencjału części wód oraz wykaz kluczowych
gatunków. Dla Wisłoki w obrębie przedmiotowej
JCWP wymagane jest zapewnienie
ciągłości liniowej dla łososia.
Przedmiotowe przedsięwzięcie jest związane przede wszystkim z budową bądź modernizacją
wałów i nie ma wpływu na ciągłość morfologiczną rzeki.
4.2 CZYNNIKI ODDZIAŁYWANIA PRZEDSIĘWZIĘCIA
Czynniki negatywne
Na etapie realizacji przedsięwzięcia istnieje możliwość krótkotrwałego, chwilowego
zanieczyszczenia wody zawiesinami, powstającymi podczas prowadzenia prac związanych
z umocnieniem
brzegów.
Decyzja
RDOŚ
w
Rzeszowie
o
warunkach
realizacji
przedsięwzięcia wprowadza ograniczenia minimalizujące oddziaływania obu czynników
poprzez nakazanie ograniczenia zamulenia przez prowadzenie prac w wyznaczonych
okresach doby oraz przez nakaz prowadzenia prac ręcznie, a w przypadku konieczności
zastosowania ciężkiego sprzętu mechanicznego prowadzenie prac ze stanowisk brzegowych.
17
Kolejnym czynnikiem mogącym negatywnie oddziaływać jest fizyczna zmiana struktury
brzegów oraz mechaniczne niszczenie siedlisk. Z uwagi na to, że odcinki poddane regulacji
są krótkie oraz na zawarte w decyzji RDOŚ w Rzeszowie o warunkach realizacji
przedsięwzięcia, nakazy prowadzenie prac poza głównym okresem tarła ryb tj.
z wyłączeniem okresu od 1 marca do 30 czerwca, czynnik nie stanowi istotnego zagrożenia
dla funkcjonowania ekosystemu rzeki. Brak innych oddziaływań negatywnych, mogących
stanowić zagrożenie dla osiągnięcia celów RDW.
18
4.3 RECYPIENTY ODDZIAŁYWANIA PRZEDSIĘWZIĘCIA
Powyższe czynniki oddziaływania przedsięwzięcia będą miały wpływ na następujące
elementy jakości wód.
W zakresie elementów biologicznych:
(w odniesieniu do czynników negatywnych)
 Makrofity/fitobentos – krótkotrwałe pogorszenie stanu na odcinku umacniania
brzegów poprzez mechaniczne zniszczenie siedliska.
 Makrozoobentos (makrobezkregowce bentosowe) – krótkotrwałe pogorszenie
stanu na odcinku umacniania brzegów poprzez mechaniczne zniszczenie siedliska
oraz poprzez ewentualne negatywne oddziaływanie zawiesiny.
 Ryby – krótkotrwałe pogorszenie stanu na odcinku umacniania brzegów poprzez
mechaniczne zniszczenie siedliska, ograniczenie powierzchni tarlisk oraz miejsc
odchowu narybku.
W zakresie elementów hydromorfologicznych:
 Warunki morfologiczne –pogorszenie struktury strefy nadbrzeżnej na odcinku
umacniania brzegów oraz wyrównanie międzywala.
W zakresie elementów fizykochemicznych:
 Zawiesina ogólna – przede wszystkim etap prowadzenia prac oraz okres
po wykonaniu prac do momentu utrwalenia się miejsc prowadzenia prac roślinnością.
 Tlen rozpuszczony – etap realizacji robót. 4.4 OCENA AKTUALNEGO STANU JEDNOLITEJ CZĘŚCI WÓD „WISŁOKA OD POT.
KIEŁKOWSKIEGO DO UJŚCIA”
Oceny aktualnego stanu jednolitej części wód dokonano na podstawie dostępnych materiałów
literaturowych, przede wszystkim wyników monitoringu jakości wód powierzchniowych
prowadzonego przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie.
Ocena jakości wód powierzchniowych dokonywana jest w ramach Państwowego Monitoringu
Środowiska realizowanego przez poszczególne Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony
Środowiska.
19
Punkt monitoringu w obrębie przedmiotowej jednolitej części wód nosi nazwę WisłokaGawłuszowice.
W poniższej tabeli przedstawiono klasyfikację stanu ekologicznego dla JCWP zawierającej
odcinek rzeki objęty przedsięwzięciem z wyszczególnieniem wskaźników jakości wód.
Tabela 1. Klasyfikacja stanu ekologicznego dla rzeki Wisłoki (źródło: Państwowy Monitoring Środowiska). Nazwa klasyfikowanej JCWP Wisłoka od pot. Kiełkowskiego do ujścia Kod klasyfikowanej JCWP PLRW20001921899 Typ abiotyczny (19) Rzeka nizinna piaszczysto‐gliniasta Klasyfikacja JCWP jako silnie zmienionej Tak Nazwa punktu pomiarowo‐kontrolnego Wisłoka‐Gawłuszowice Elementy biologiczne (BEJ) Fitobentos II Klasa elementów biologicznych II Elementy fizykochemiczne wpierające BEJ I Elementy hydromorfologiczne Nie klasyfikowano POTENCJAŁ EKOLOGICZNY II STAN CHEMICZNY Dobry STAN JCWP Dobry Potencjał ekologiczny przedmiotowej JCWP został w cyklu badawczym 2010-2012
zaklasyfikowany jako dobry. Ocenę przeprowadzono na podstawie tylko jednego elementu
biologicznego – fitobentosu. W zakresie wspierających elementów fizykochemicznych
JCWP uzyskała wartości odpowiadające dobremu potencjałowi ekologicznemu. Stan
chemiczny tej części wód został oceniony jako dobry. Stan części wód (łącznie
dla potencjału ekologicznego i stanu chemicznego) oceniono jako dobry.
Ocenę elementów hydromorfologicznych przeprowadzono w oparciu o analizy studialne
materiałów kartograficznych (mapy współczesne i archiwalne) oraz w oparciu o wizję
20
terenową. Przy opisie elementów hydromorfologicznych posłużono się wskaźnikami
uwzględnianymi w metodzie RHS.
Odcinek rzeki Wisłoki objęty przedsięwzięciem położony jest na granicy dwóch jednostek
fizycznogeograficznych:
Doliny
Dolnej
Wisłoki
oraz
Niziny
Nadwiślańskiej,
gdzie rozpoczyna się już stożek napływowy utworzony przez wody Wisłoki wypływające na
obszar doliny Wisły.
Wisłoka jest obecnie krętą, dość głęboko wcięta rzeką. Silna erozja karpackich dopływów
Wisły spowodowana jest przeobrażeniami w zlewniach tych rzek oraz zabudową
hydrotechniczną w ich górnych biegach (np. zapory przeciwrumowiskowe na dopływach tych
rzek). Wisłoka na odcinku przedmiotowej inwestycji jest rzeką uregulowaną (narzut
kamienny na skarpach) i na znacznym odcinku obwałowaną. Dolina Wisłoki na tym odcinku jest płaskodenna, a dno doliny nie jest zróżnicowane. Tereny
nadrzeczne (częściowo międzywale) zajmują przeważnie łąki i zadrzewienia, rzadziej pola
uprawne. W dalszej odległości znajdują się zabudowania Mielca (prawy brzeg) oraz
okolicznych miejscowości, pomiędzy którymi również rozciągają się pola i łąki. Generalnie
cała dolina rzeki na tym odcinku jest dość znacznie przekształcona antropogenicznie
i zabudowana. Sama rzeka wraz ze strefami zadrzewień i zakrzaczeń stanowi element
decydujący o zróżnicowaniu tej przestrzeni. Koryto jest jak już wspomniano głęboko wcięte,
z widocznymi śladami dawnych ubezpieczeń na skarpach (narzut kamienny). Brzegi zostały
co prawda kiedyś wyprofilowane, ale obecnie na skutek oddziaływania procesów fluwialnych
uległy już pewnemu zróżnicowaniu, a w związku z dużą erozją wgłębną rzeki, są przeważnie
strome.
21
Rys. 1 Koryto Wisłoki poniżej Mielca.
Rys.2 Koryto Wisłoki powyżej Mielca.
22
Zadrzewienie i zakrzewienie (wiklina z ubezpieczeń brzegowych) wzdłuż koryta jest dość
znaczne. Występują tu takie cenne przyrodniczo elementy jak zwisające konary oraz odkryte
korzenie na brzegu.
Podsumowanie
Potencjał ekologiczny Wisłoki na przedmiotowym odcinku zaklasyfikowano jako dobry,
o czym zdecydowały elementy biologiczne (fitobentos – indeks okrzemkowy). Wskaźniki
jakości w zakresie elementów fizykochemicznych uzyskały wartości właściwe dla potencjału
dobrego i powyżej dobrego . Pod względem hydromorfologicznym, pomimo przemian
antropogenicznych, koryto i strefa brzegowa wykazują pewne zróżnicowanie. Całość stanowi,
jak na rzekę przekształconą, dość cenny ekosystem (w bliskim sąsiedztwie, powyżej znajduje
się obszar Natura 2000)
4.5 OCENA WPŁYWU PRZEDSIĘWZIĘCIA NA WYBRANE WSKAŹNIKI JAKOŚCI WÓD
Elementy biologiczne
 Fitoplankton – nie mierzony w rzekach typu 19.
 Fitobentos – brak wpływu, wskaźnik reaguje na zmiany eutrofizacyjne oraz,
w mniejszym stopniu, na zanieczyszczenia organiczne. Fitobentos zniszczony
w strefie
przybrzeżnej
na
odcinkach
umacniania
brzegów
szybko
się
zregeneruje/odtworzy.
 Makrofity – jak wyżej.
 Makrozoobentos – element biologiczny najmocniej reagujący na oddziaływania
przedsięwzięcia (mechaniczne zniszczenie siedliska oraz ewentualne negatywne
oddziaływanie zawiesiny). W cyklu badawczym 2010-2012 nie był badany i oceniany
(brak metodyki). Potencjalne oddziaływania na ten element będą ograniczone
w czasie i przestrzeni. Nie wpłynie to negatywnie na ocenę elementu w obrębie całej
jednolitej części wód.
 Ryby – element biologiczny nie badany i nie oceniany w cyklu badawczym 20102012 (brak metodyki). Z uwagi na zakres i specyfikę przedsięwzięcia, nie będzie
ono miało negatywnego wpływu na ocenę elementu w jednolitej części wód.
Z uwagi na ograniczony zasięg silniejszych negatywnych oddziaływań elementów
przedsięwzięcia takich jak umocnienie brzegów czy wyrównanie międzywala oraz słabe
23
oddziaływania lub ich brak w przypadku pozostałych elementów przedsięwzięcia,
nie zagraża ono celom ochrony wód w innych częściach wód.
Elementy hydromorfologiczne
Inwestycja wpłynie na elementy hydromorfologiczne (warunki morfologiczne) tylko
w nieznacznym stopniu – poprzez odcinkowe ubezpieczenie brzegów rzeki w miejscach gdzie
zagrożony erozją jest wał przeciwpowodziowy. Są to dwa odcinki po kilkaset metrów,
co ze względu na lokalizację inwestycji, charakter rzeki (wcześniej regulowana, widoczne
stare ubezpieczenia) i skalę tych działań, nie będzie oddziaływaniem znaczącym. Zmiana
charakterystyk fizycznych będzie się również wiązać z obniżeniem międzywala
i profilowaniem skarpy. Również to oddziaływanie będzie dotyczyło ograniczonych
fragmentów rzeki. Poza tym nowo ukształtowane brzegi nie będą ubezpieczane, a międzywale
częściowo zostanie obsadzone wierzbami. W związku z powyższym oddziaływania
te również nie wpłyną znacząco na pogorszenie wskaźników jakości wód w zakresie
elementów hydromorfologicznych.
Elementy fizykochemiczne
Inwestycja będzie wpływała na parametry fizykochemiczne tylko krótkoterminowo, w okresie
realizacji inwestycji. Podwyższone mogą być takie wskaźniki jak zawiesina ogólna
lub wskaźniki opisujące warunki tlenowe ( w tym tlen rozpuszczony). Powstanie dużej ilości
zawiesiny może doprowadzić do obniżenia zawartości tlenu rozpuszczonego (np. poprzez
utlenianie materii organicznej) Będzie to jednak oddziaływanie krótkotrwałe związane
z etapem realizacji prac i nie powinno wpłynąć na parametry fizykochemiczne całej JCWP.
Podsumowanie:
Przedsięwzięcie nie stanowi zagrożenia dla realizacji celów ochrony wód w obrębie
jednolitej części wód, nie powoduje też zagrożenia dla celów ochrony wód w innych
częściach wód.
5. WNIOSKI
Wisłoka należy do silnie zmienionych części wód, której stan określono jako dobry. Celem
środowiskowym jest zatem dla tej JCWP zachowanie dobrego potencjału ekologicznego
i dobrego stanu chemicznego. Zmiany charakterystyk fizycznych koryta związane z obecnymi
24
założeniami projektowymi (fragmentaryczne wyrównanie międzywala wraz ze skarpami
brzegów oraz umocnienie koryta na dwóch odcinkach ) choć lokalnie mają niekorzystny
wpływ na morfologię koryta, to w odniesieniu do całej JCWP, nie wpłyną na pogorszenie
wskaźników jakości wód. W związku z tym realizacja inwestycji nie spowoduje zagrożenia
nieosiągnięciem celów środowiskowych w jednolitej części wód powierzchniowych „Wisłoka
od pot. Kiełkowskiego do ujścia”. Nie istnieje konieczność ustanowienia derogacji z art. 4 ust
7 dla przedmiotowej JCWP, analizy zakończono zatem na Kroku II.
6. LITERATURA
Dokumentacja przedsięwzięcia dostarczona przez inwestora:
Decyzje o warunkach prowadzenia robót dla projektów:
- Wisłoka I, 2008, Rzeszów
- Wisłoka II, 2008, 2010, Rzeszów
- Wisłoka III, 2011, Rzeszów
Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach , 2009, Mielec
Projekt architektoniczno-budowlany, 2006
Projekt wykonawczy, 2006, Tarnów
Studium wykonalności projektu
Dane z państwowego Monitoringu Środowiska
Raport o stanie środowiska w województwie podkarpackim w 2009 roku, WIOŚ, Rzeszów
Raport o stanie środowiska w województwie podkarpackim w 2010 roku, WIOŚ, Rzeszów
Szoszkiewicz K., Zgoła T., Jusik S., Hryc-Jusik B., Dawson F.H., Raven P.,:
Hydromorfologiczna ocena wód płynących. Podręcznik do badań terenowych według
metody River Habitat Survey w warunkach Polski. Centre for Ecology&Hydrology,
Katedra Ekologii i Ochrony Środowiska UP Poznań, Environmental Agency. PoznańWarrington 2009
25