Untitled

Transkrypt

Untitled

Szanowni Państwo,
Przedkładam Państwu raport o stanie sanitarnym i sytuacji epidemiologicznej
województwa lubuskiego w 2009 roku.
Raport przedstawia zagadnienia i problemy zdrowotne z zakresu zdrowia
publicznego wynikające z prowadzonej działalności merytoryczno-kontrolnej i badań
laboratoryjnych Powiatowych Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych i Wojewódzkiej
Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Gorzowie Wlkp.
Tak, jak w latach poprzednich, działalność Państwowej Inspekcji Sanitarnej
w województwie nastawiona była na profilaktykę chorób, w szczególności zakaźnych
i zawodowych, realizację krajowych i lokalnych programów prozdrowotnych, nadzór
nad warunkami zdrowotnymi Ŝywności, Ŝywienia i przedmiotów uŜytku, higieny pracy
w zakładach pracy, warunkami higieniczno-sanitarnymi w obiektach uŜyteczności
publicznej, w tym w szczególności w obiektach, w których udzielane są świadczenia
zdrowotne, warunkami higieny środowiska, higieny procesów nauczania i wychowania,
warunkami wypoczynku i rekreacji oraz higieny radiacyjnej.
Wyniki prowadzonego nadzoru sanitarnego wskazują, Ŝe bezpieczeństwo
sanitarne społeczeństwa w naszym regionie ulega systematycznej poprawie, choć
występują jeszcze na niektórych odcinkach negatywne zjawiska sanitarno-higieniczne
wymagające dalszego monitorowania i działań naprawczych.
Dziękuję za dobrą współpracę organom administracji rządowej, samorządowej,
innym inspekcjom i instytucjom w zakresie działań na rzecz poprawy zdrowia
publicznego mieszkańców województwa lubuskiego.
Pełny tekst raportu mogą Państwo znaleźć na stronie internetowej WSSE w
Gorzowie Wlkp.: www.wsse.gorzow.pl
Z powaŜaniem
Lubuski Państwowy Wojewódzki
Inspektor Sanitarny
dr n.med. Jolanta Świderska-Kopacz
Opracowano w Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Gorzowie Wlkp.
2/187
Spis treści
Strona
I. Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych ....................................... 6
1. Wprowadzenie ..................................................................................................... 6
2. Choroby szerzące się drogą pokarmową.............................................................. 7
3. ZakaŜenia krwiopochodne ................................................................................. 12
4. Inwazyjna choroba meningokokowa ................................................................. 17
5. Choroby, przeciw którym prowadzone są szczepienia ochronne ...................... 19
6. Grupa chorób odzwierzęcych ............................................................................ 26
7. Gruźlica .............................................................................................................. 28
8. Choroby przenoszone drogą płciową ................................................................. 30
9. Ogniska epidemiczne ......................................................................................... 31
II. Warunki zdrowotne środowiska bytowania mieszkańców województwa ............ 37
1. Stan sanitarno-porządkowy miast i terenów wiejskich ...................................... 37
2. Zaopatrzenie ludności w wodę do spoŜycia....................................................... 38
3. Monitoring jakości powietrza atmosferycznego ................................................ 45
4. Jakość wody w kąpieliskach i basenach kąpielowych ....................................... 51
III. Stan sanitarny obiektów uŜyteczności publicznej................................................ 55
1. Zakłady fryzjerskie, kosmetyczne, tatuaŜu, odnowy biologicznej oraz inne
zakłady, w których są świadczone łącznie więcej niŜ jedna z takich usług ..... 56
2. Hotele, motele, pensjonaty, kempingi, domy wycieczkowe, schroniska i
inne obiekty, w których są świadczone usługi hotelarskie ............................... 58
3. Domy pomocy społecznej ................................................................................. 59
4. Noclegownie ..................................................................................................... 60
5. Ustępy publiczne............................................................................................... 60
6. Tereny rekreacyjne............................................................................................ 61
7. Dworce autobusowe .......................................................................................... 61
8. Dworce i stacje kolejowe .................................................................................. 62
9. Zakłady pogrzebowe i cmentarze ..................................................................... 63
10.
Inne obiekty uŜyteczności publicznej ......................................................... 63
11.
Środki transportu publicznego .................................................................... 64
IV. Stan sanitarny zakładów opieki zdrowotnej ........................................................ 65
1. Nadzorowane obiekty i działalność kontrolno – represyjna ............................. 65
2. Zakłady opieki zdrowotnej typu zamkniętego .................................................. 66
3. Zakłady opieki zdrowotnej typu otwartego ...................................................... 72
4. Indywidualne, indywidualne specjalistyczne i grupowe praktyki: lekarskie
i lekarzy dentystów oraz pielęgniarek i połoŜnych ........................................... 74
5. Wyniki nadzoru sanitarnego nad środowiskiem pracy w obiektach słuŜby
zdrowia.............................................................................................................. 77
3/187
6. Działalność w zakresie promocji zdrowia i oświaty zdrowotnej ...................... 81
V. Stan sanitarny obiektów Ŝywnościowo-Ŝywieniowych ........................................ 82
1. Ogólna charakterystyka ..................................................................................... 82
2. Zakłady produkcji Ŝywności .............................................................................. 92
3. Obiekty obrotu Ŝywnością ................................................................................. 96
4. Zakłady Ŝywienia zbiorowego ........................................................................... 98
5. Środki transportu Ŝywności.............................................................................. 100
6. Materiały i wyroby przeznaczone do kontaktu z Ŝywnością ........................... 101
7. Kosmetyki ........................................................................................................ 102
8. Jakość zdrowotna środków spoŜywczych ........................................................ 102
9. Zatrucia pokarmowe ........................................................................................ 105
10. Nadzór nad Ŝywnością zmodyfikowaną genetycznie (GMO) ....................... 106
VI. Warunki higieniczno-sanitarne środowiska pracy ............................................. 107
1. Wprowadzenie ................................................................................................. 107
2. NaraŜenia w środowisku pracy ........................................................................ 108
3. Czynniki biologiczne w środowisku pracy ...................................................... 116
4. Nadzór nad substancjami i preparatami chemicznymi .................................... 117
5. Nadzór nad czynnikami rakotwórczymi .......................................................... 119
6. Choroby zawodowe ......................................................................................... 120
VII. Warunki sanitarne w szkołach i innych placówkach oświatowowychowawczych ............................................................................................. 125
1. Wprowadzenie ................................................................................................ 125
2. Stan sanitarno-techniczny ............................................................................... 126
3. Warunki pracy ucznia ..................................................................................... 130
4. DoŜywianie uczniów....................................................................................... 131
5. Profilaktyczna opieka zdrowotna nad uczniami ............................................. 132
6. Infrastruktura do prowadzenia zajęć wychowania fizycznego ....................... 133
7. Nadzór nad preparatami chemicznymi i substancjami niebezpiecznymi ....... 134
8. Warunki wypoczynku i rekreacji .................................................................... 135
VIII. Warunki ochrony przed promieniowaniem jonizującym i niejonizującym .... 137
1. Informacje ogólne ............................................................................................ 137
2. Ochrona radiologiczna w pracowniach rentgenowskich oraz nadzór nad
aparaturą rentgenowską .................................................................................. 138
3. Ochrona przed promieniowaniem i polami elektromagnetycznymi ................ 144
4. Aktywności promieniotwórcze sztuczne i naturalne środowiska i Ŝywności .. 147
IX. Działalność w ramach zapobiegawczego nadzoru sanitarnego ......................... 150
1. Wprowadzenie ................................................................................................. 150
2. Uzgodnienia przedsięwzięć w zakresie środowiskowych uwarunkowań. ...... 152
3. Opiniowanie programów dostosowawczych zakładów opieki zdrowotnej. ... 154
4/187
4. Opiniowanie dokumentacji projektowej .......................................................... 155
5. Odbiory inwestycji ........................................................................................... 157
X. System Zarządzania w działalności inspekcyjnej ............................................... 160
XI. Działalność w zakresie oświaty zdrowotnej i promocji zdrowia....................... 161
1. Wprowadzenie ................................................................................................. 161
2. Działalność szkoleniowa, wizytacje i kontrole ................................................ 163
3. Realizowane programy profilaktyczne ............................................................ 165
4. Kampanie promujące zdrowie ......................................................................... 174
5. Współpraca z instytucjami i organizacjami pozarządowymi........................... 177
XII. Działalność laboratoryjna ................................................................................. 181
1. Kierunki i zakresy badań ................................................................................. 181
2. Akredytacja ...................................................................................................... 182
3. Wykonane badania i pomiary .......................................................................... 183
XIII. Działalność kontrolno-represyjna ................................................................... 186
5/187
I. Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób
zakaźnych
1. Wprowadzenie
Głównym zadaniem realizowanym w tym zakresie była ochrona zdrowia
poprzez podejmowanie działań mających na celu zachowanie bądź przywracanie
bezpieczeństwa sanitarnego ludzi, kształtowanie postaw i zachowań, a takŜe
identyfikacja skali zagroŜenia biologicznego. Wiodącym celem było zapobieganie
powstawaniu chorób zakaźnych. Zakres realizowanych działań obejmował:
•
ciągłe monitorowanie i ocenę sytuacji epidemiologicznej,
•
opracowywanie prognoz epidemiologicznych,
•
wdraŜanie stosownego postępowania profilaktycznego i przeciwepidemicznego,
•
realizację zadań związanych z rozpoznaniem i likwidacją skutków zagroŜeń
biologicznych,
•
nadzór nad planowaniem i wykonywaniem szczepień ochronnych.
W oparciu o załoŜenia ustawy z dnia 5 grudnia 2008 roku o zapobieganiu oraz
zwalczaniu zakaŜeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz.U. Nr 234, poz.1570)
podejmowano działania przeciwepidemiczne i zapobiegawcze zmierzające do
unieszkodliwienia źródła zakaŜenia, przecięcia dróg szerzenia się zakaŜenia, określenia
czynnika etiologicznego zaistniałych zagroŜeń oraz kształtowania właściwych postaw i
zachowań.
W 2009 roku na terenie województwa nie notowano chorób zakaźnych
szczególnie niebezpiecznych - dŜumy, wąglika oraz chorób określanych jako
importowane związanych z wyjazdami w inne strefy klimatyczne – takich jak cholera,
malaria, Ŝółta gorączka. Ponadto nie notowano chorób objętych programem eradykacji zachorowań na poliomyelitis oraz programem eliminacji - zachorowań na odrę.
Nie wystąpiły zachorowania na dur brzuszny, dury rzekome, dur wysypkowy,
tularemię, brucelozę, błonicę, tęŜec, legionelozę, gorączkę Q, gorączkę plamistą i inne
riketsjozy encefalopatie gąbczaste oraz czy kleszczowe zapalenie mózgu.
Do sytuacji szczególnej w 2009 roku naleŜy zaliczyć rozprzestrzenianie się
zarówno na świecie, w Europie oraz w Polsce, pandemii nowej grypy typu
A/H1N1.Wdniu 11 czerwca 2009 roku WHO ogłosiła 6 fazę pandemii. W związku z
zaistniałą sytuacją działania przeciwepidemiczne skoncentrowane były głównie na
6/187
powstrzymaniu szerzenia się zachorowań na nową grypę u osób po przyjeździe z
krajów, w których zachorowania szerzyły się epidemicznie (początkowo Meksyk, USA,
Kanada, następnie kraje Europy zachodniej – Wielka Brytania Hiszpania, Włochy,
Niemcy). Kolejne działania skierowane były na opóźnienie dotarcia do Polski fali
epidemicznej zachorowań, pod koniec roku na zmniejszenie skutków epidemii.
W
2009
roku
kontynuowano
współpracę
w
zakresie
nadzoru
epidemiologicznego nad chorobami zakaźnymi i zakaŜeniami z innymi słuŜbami i
inspekcjami, głównie z Inspekcją Weterynaryjną, Policją, Inspekcją MSWiA,
Wojewódzkim
konsultantem
w
dziedzinie
chorób
zakaźnych,
Wojewódzkim
konsultantem w dziedzinie epidemiologii, dyrektorami szpitali, ordynatorami oddziałów
chorób zakaźnych, pielęgniarkami epidemiologicznym i zespołami kontroli zakaŜeń,
pionami przeciwgruźliczymi, Regionalnym Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa,
Centrum Zdrowia Publicznego oraz zespołami reagowania kryzysowego szczebla
powiatowego i wojewódzkiego.
.
2. Choroby szerzące się drogą pokarmową
2.1. Zatrucia pokarmowe
W 2009 roku, podobnie jak w latach minionych, zaznaczyła się tendencja spadkowa w
zakresie zatruć pokarmowych. Zarejestrowano 158 zatruć pokarmowych wywołanych
pałeczkami Salmonella (wsp.zap.15,65), to jest o 32 zachorowania mniej aniŜeli w 2008
roku. Hospitalizowano 119 osób. Zapadalność w województwie była niŜsza od
zapadalności w Polsce.
Zapadalność na zatrucia pokarmowe wywołane pał. Salmonella
w woj. lubuskim i w Polsce w latach 2007-2009
Zapadalność
40
30
30,33
24,59
24,85
18,74
23,19
15,65
20
10
0
WOJ. LUBUSKIE
2007 ROK
2008 ROK
POLSKA
2009 ROK
7/187
Na terenie lubuskiego najwyŜszy współczynnik zapadalności odnotowano na
terenie objętym nadzorem przez:
PSSE Nowa Sól (powiat Wschowa) – zap. 46,01 (18 zach.);
PSSE Sulęcin – zap. 41,96 (15 zach.);
PSSE śagań – zap. 30,26 (25 zach.).
NajniŜszą zapadalność zanotowano na terenie objętym nadzorem przez:
PSSE Drezdenko – zap. 3,96 (2 zach.);
PSSE Międzyrzecz – zap. 5,12 (3 zach.).
Zbiorowe ogniska zatruć pokarmowych
Liczba zachorowań na salmonellozy zdeterminowana była głównie przez ogniska
zbiorowych zatruć pokarmowych. Na terenie lubuskiego wystąpiło 10 ognisk, w wyniku
których zachorowaniu uległo 61 osób - w tym 8 dzieci do lat 14; hospitalizowano 19
osób, w tym 6 dzieci do lat 14. W 2008 roku liczba zatruć była identyczna.
Liczba ognisk zbiorow ych zatruć pokarm ow ych
w w oj. lubuskim w latach 2007- 2009:
11
11
10
10
10,5
10
9,5
WOJ. LUBUSKIE
2007 ROK
2008 ROK
2009 ROK
Na podstawie dochodzenia epidemiologicznego ustalono, iŜ 7 ognisk wystąpiło w
mieszkaniach prywatnych (38 osób chorych). Ogniska te rejestrowano na terenie
działalności: PSSE Sulęcin i PSSE Nowa Sól - dwukrotnie, PSSE Słubice, PSSE
Międzyrzecz, PSSE Zielona Góra-jednokrotnie.
W ogniskach domowych ustalono czynnik etiologiczny: w 4 ogniskach były to pał.
Salmonella enteritidis, w 1 przyczyną zachorowań były rotawirusy, w 1 ognisku
zachorowania były wywołane larwami włośnia krętego, w 1 nie ustalono czynnika.
Pozostałe dwa ogniska zbiorowych zatruć pokarmowych wystąpiły po uroczystości
zorganizowanej z okazji chrzcin w restauracji w śaganiu (12 osób chorych) oraz po
poprawinach zorganizowanym w Sali Gospodyń Wiejskich w Krzepielowie (7 osób
8/187
chorych). W obu ogniskach czynnikiem etiologicznym były pał. Salmonella enteritidis.
Jedno ognisko obejmujące 4 pacjentów w ZOL MSP ZOZ w Szprotawie, od osób
chorych wyizolowano rotawirusy.
Podczas likwidacji wszystkich ognisk podejmowano działania zmierzające do
szybkiego ustalenia źródła zakaŜenia, poprawy stanu sanitarnego obiektów oraz
działania oświatowo – zdrowotne, poprzez pogadanki w miejscu zatrucia oraz
upowszechnianie materiałów związanych z zatruciami pokarmowymi.
2.2. Salmonellozy narządowe – zakaŜenia pozajelitowe
W 2009r. nastąpił spadek zachorowań na salmonellozy – zakaŜenia pozajelitowe.
Zarejestrowano 3 osoby, u których zdiagnozowano zakaŜenie pozajelitowe wywołane
pał. Salmonella (zap. 0,30), przebiegające pod postacią posocznicy. W 2008 roku
zanotowano 7 zachorowań (zap.0,69).
Zachorowania wystąpiły na terenie działalności:
PSSE Międzyrzecz – zap. 1,71 (1 zach.);
PSSE Zielona Góra (powiat grodzki) – zap.0,87 (1 zach.);
PSSE Zielona Góra (powiat ziemski) – zap.1,10 (1 zach.).
W Polsce w 2009 r. zarejestrowano 120 zachorowań, zapadalność 0,31.
2.3. Dur brzuszny i paradury
Od wielu lat nie notowano na terenie lubuskiego zachorowań na dur brzuszny i
dury rzekome. W Polsce w 2009r. zarejestrowano 4 zachorowania na dur brzuszny
(zap.0,01) i 5 zachorowań na dury rzekome A,B,C (zap. 0,01). Pod nadzorem
epidemiologicznym Państwowej Inspekcji Sanitarnej na terenie województwa
lubuskiego znajdowało się 25 nosicieli duru brzusznego i durów rzekomych A,B,C. W
stosunku do 2008 roku liczba ta zmniejszyła się o 1 nosiciela, który został wykreślony z
ewidencji na skutek zgonu.
Spośród 25 nosicieli - 16 osób jest nosicielami pałeczek duru brzusznego
(Salmonella typhi) i 9 osób nosicielami pał. durów rzekomych ABC (Salmonella
paratyphi A,B,C).
Najliczniejszą grupę wiekową stanowią osoby powyŜej 80 roku Ŝycia – 37%
ogólnej liczby zarejestrowanych oraz powyŜej 70 roku Ŝycia - 29% liczby
9/187
zarejestrowanych. PoniŜej przedstawiono rozkład nosicieli w województwie lubuskim
w zaleŜności od miejsca zamieszkania (PSSE).
Liczba nosicieli pał. duru i durów rzekomych
w rozbiciu na PSSE w 2009r.
Drezdenko; 1
śary; 5
Gorzów Wlkp.; 2
Krosno; 4
śagań; 3
N. Sól; 2
Ziel. Góra; 2
Świebodzin; 4
Sulęcin; 2
2.4. Wirusowe zapalenie wątroby typu A
W 2009r. nie zarejestrowano zachorowań na WZW typu A, w roku 2008
zarejestrowano 1 zachorowanie (zap.0,10). W Polsce zarejestrowano w 2009r. – 651
przypadków (zap.1,71), w 2008r. zanotowano 208 zachorowań (zap.0,55).
Stosunkowo niska zapadalność powoduje obniŜenie odporności naturalnej przeciwko
WZW typu A i powinna skłaniać do prowadzenia szczepień przeciwko tej chorobie,
zwłaszcza wśród osób zatrudnionych przy produkcji Ŝywności i przy handlu nią oraz u
osób podróŜujących do egzotycznych krajów o niskich standardach higienicznych.
.
Zapadalność na WZW typu A
w w oj. lubuskim i w Polsce w latach 2007-2009
1,71
Zapadalność
2
1,5
1,1
1
0,5
0,55
0
0,1
0
0
WOJ. LUBUSKIE
2007 ROK
POLSKA
2008 ROK
2009 ROK
10/187
2.5. Zatrucie jadem kiełbasianym
W 2009 r. w woj. lubuskim nie notowano zatruć pokarmowych wywołanych
toksyną botulinową. W 2008 roku zgłoszono 1 zachorowanie (zap.0,10).
W Polsce w 2009r. zatruciu jadem kiełbasianym uległo 29 osób (zap. 0,08).
Zapadalność na zatrucia jadem kiełbasianym
w w oj. lubuskim i w Polsce w latach 2007-2009
0,13
Zapadalność
0,15
0,12
0,1
0,08
0,1
0,05
0
0
0
WOJ. LUBUSKIE
2007 ROK
2008 ROK
POLSKA
2009 ROK
2.6. Inne bakteryjne zatrucia pokarmowe (ogółem) nieokreślone
W tej kategorii dominują zatrucia pokarmowe i zakaŜenia Ŝołądkowo-jelitowe
oraz biegunki u dzieci do lat 2 – wirusowe, bakteryjne i bliŜej nieokreślone o
prawdopodobnym zakaźnym pochodzeniu.
W 2009 roku zarejestrowano 33 zachorowania (zap. 3,27) spowodowane przez
E.coli biegunkotwórczą (w 2008r. 19 zachorowań); 25 zachorowań przez E. coli inną i
BNO (zap. 2,48) - w 2008 roku - 28 zachorowań oraz 47 wywołanych przez
Campylobacter sp. (zap.4,65) - w 2008r. - 21 zachorowań. Ponadto zarejestrowano 7
zachorowań
(zap.0,69)
wywołanych
przez
Yersinia
enterocolitica
lub
pseudotuberculosis, 27 przypadków innych określonych bakteryjnych zakaŜeń
jelitowych (zap.2,67) oraz 44 zachorowania na inne nieokreślone bakteryjne zakaŜenia
jelitowe (zap. 4,36).
PowaŜny problem stanowią bakteryjne i wirusowe zakaŜenia jelitowe w grupie
dzieci do lat 2, bowiem w tym wieku zachorowania te mogą mieć szczególnie cięŜki
przebieg. W tej grupie wiekowej zarejestrowano 68 zachorowań (zap.317,77) na
bakteryjne zakaŜenia jelitowe oraz 427 zachorowań (zap. 1995,42) na wirusowe i inne
określone zakaŜenia jelitowe. W Polsce wykazano 2 863 dzieci do lat 2 które uległy
zachorowaniu na inne bakteryjne zakaŜenia jelitowe (zap. 368,57) i 16230 dzieci do lat
2, u których stwierdzono wirusowe zakaŜenia jelitowe (zap.2 089,37). Ponadto 1442
osoby (zap. 6738,63) zachorowały na biegunkę i zapalenie Ŝołądkowo-jelitowe BNO, o
11/187
prawdopodobnie zakaźnym pochodzeniu, w tym 551 dzieci do lat 2 (zap. 2574,89).
Obserwacja wieloletniego trendu zachorowań, zarówno w Polsce, jak i na terenie
województwa lubuskiego wykazuje wyraźny wzrost liczby zakaŜeń wirusowych, przy
podobnym poziomie liczby zakaŜeń bakteryjnych oraz zakaŜeń o nieustalonej etiologii.
Szczególny problem stanowi narastanie zapadalności na biegunki o etiologii
rotawirusowej – w 2009 roku zanotowano 616 zachorowań (zap. 61,01) podczas gdy w
2008r. zanotowano 385 zachorowań (zap.38,28), a w 2007r. zarejestrowano ich 259
(zap. 25,68). W Polsce w analizowanym okresie zanotowano 21.951 zachorowań
(zap.57,59), a w 2008 roku 23.662 (zap.62,08).
2.7. Czerwonka bakteryjna
W 2009r. nie zarejestrowano zachorowań na czerwonkę bakteryjną, natomiast w
roku 2008 zarejestrowano 1 zachorowanie (zap.0,10). W Polsce zarejestrowano 30
przypadków (zap.0,08), w 2008r. zanotowano 33 zachorowania (zap.0,09).
3. ZakaŜenia krwiopochodne
ZakaŜenia wirusami zapalenia wątroby typu B i typu C stanowią jeden z
najpowaŜniejszych problemów zdrowia publicznego zarówno w Polsce jak i w
województwie lubuskim. W przypadku zakaŜeń przewlekłych, trwających praktycznie
całe Ŝycie, niewielka zapadalność moŜe kumulować się przez lata, powodując wysoka
chorobowość.
Mimo sukcesu jakim było ograniczenie liczby nowych zachorowań na WZW
typu B, w związku z wprowadzeniem programu szczepień, liczba osób zakaŜonych tym
wirusem rozwijającym się w przewlekłe postacie choroby jest duŜa i u wielu z tych
osób rozwijają się obecnie późne powikłania.
3.1 Wirusowe zapalenie wątroby typu B
W 2009 r. w porównaniu do 2008r. w woj. lubuskim nastąpił nieznaczny wzrost
zachorowań na WZW typu B; zanotowano 18 zachorowań (zap. 1,78). Spośród nich 6
osób zachorowało na postać ostrą (zap. 0,59), wszystkie osoby hospitalizowano, u 12
osób stwierdzono przewlekłą postać choroby (zap. 1,19), hospitalizowano 4 osoby. W
roku 2008 na WZW B zachorowało 12 osób (zap.1,19).
12/187
W analizowanym okresie w Polsce wystąpiło 1469 zachorowań (zap.3,85).
Spośród nich u 198 osób zdiagnozowano ostrą postać choroby (zap.0,52), a u 1271 osób
stwierdzono postać przewlekłą (zap. 3,33).
Zachorowania na ostrą postać wirusowego zapalenia wątroby typu B wystąpiły na
terenie działalności:
•
PSSE Świebodzin –zap. 1,79 (1 zach.);
•
PSSE Międzyrzecz –zap. 1,71 (1 zach.);
•
PSSE Gorzów Wlkp. (powiat grodzki) –zap. 1,60 (2 zach.);
•
PSSE Zielona Góra (powiat ziemski) – zap.1,10 (1 zach.);
•
PSSE śary – zap. 1,00 (1 zach.).
Zapadalność na WZW typu B w woj. lubuskim i w Polsce
w latach 2007-2009
3,5
Zapadalność
4
3
1
3,82
1,78
2
3,85
1,19
1,29
0
WOJ. LUBUSKIE
2007 ROK
POLSKA
2008 ROK
2009 ROK
Postać przewlekłą zachorowania stwierdzono na terenie działalności:
•
PSSE Nowa Sól (powiat wschowski) – zap. 5,11 (2 zach.);
•
•
•
PSSE Zielona Góra (powiat ziemski) – zap.3,31 (3 zach.).
3.2 Wirusowe zapalenie wątroby typu C
W analizowanym okresie zanotowano wzrost liczby zachorowań na objawowe
WZW typu C. Zarejestrowano 58 zachorowań (zap.5,74) (wg definicji UE z 2005r.); w
stosunku do 2008r. liczba zachorowań wzrosła o 29 przypadków i 78 zachorowań
(zap.7,72) wg definicji z 2009 roku..
W Polsce w 2009r. zarejestrowano 1913 zachorowań (zap.5,02) (wg definicji UE
z 2005r.); w 2008r. zanotowano 2353 zachorowań (zap.6,17) oraz 1888 zachorowań
(zap. 4,95) wg definicji z 2009 roku.
13/187
Biorąc pod uwagę zachorowania sklasyfikowane wg definicji UE z 2005 roku najwięcej
zachorowań zarejestrowano na terenie działalności:
•
•
•
PSSE Świebodzin – zap.7,16 (4 zach.0;
•
PSSE Nowa Sól (powiat Nowa Sól) – zap.6,87 (6 zach.);
•
PSSE śagań – zap. 6,05 (5 zach.).
Najmniej zachorowań zarejestrowano na terenie:
•
PSSE Gorzów Wlkp. (powiat grodzki) – zap.0,80 (1 zach.);
•
PSSE Krosno Odrzańskie – zap. 1,76 (1 zach.).
Nie notowano zachorowalna terewnie:
•
PSSE Drezdenko,
•
PSSE Gorzów Wlkp. ((powiat ziemski),
•
PSSE Słubice,
•
PSSE Sulęcin.
Zapadalność na WZW typu C w woj. lubuskim i w Polsce
w latach 2007- 2009 (wg definicji UE z 2005 roku)
8
5,74
Zapadalność
7
5,02
6
7,2
5
6,17
4
3
2
2,78
2,87
1
0
WOJ. LUBUSKIE
2007 ROK
POLSKA
2008 ROK
2009 ROK
Klasyfikując przypadki zachorowań na WZW typu C pod kątem definicji UE z 2009
roku, najwięcej zachorowań zanotowano na terenie działalności PSSE:
•
•
PSSE Sulęcin – zap.11,19 (4 zach.);
•
•
•
PSSE śagań – zap. 8,47 (7 zach.);
•
14/187
Najmniej zachorowań potwierdzono w:
•
PSSE Słubice – zap.2,16 (1 zach.);
•
PSSE Gorzów Wlkp. (powiat ziemski) – zap.3,00 (2 zach.);
•
PSSE Drezdenko –zap. 3,96 (2 zach.).
Osoby z kontaktu z chorymi obejmowane były nadzorem lekarskim, w uzasadnionych
przypadkach otrzymywały skierowania na szczepienie p/-ko WZW typu B.
W 2009r., podobnie jak w 2008, zarejestrowano 1 zachorowanie na WZW typu B i
C – zakaŜenia mieszane (zap. 0,10). Zachorowanie wystąpiło na terenie PSSE Zielona
Góra (powiat grodzki). W Polsce zgłoszono 39 zachorowań (zap. 0,10), tyle samo jak w
roku 2008.
3.3 AIDS – zespół nabytego upośledzenia odporności
W 2009 roku w województwie lubuskim zmniejszyła się liczba zachorowań na
AIDS. Zarejestrowano 7 zachorowań na AIDS (zap.0,69), hospitalizowano 5 osób. W
2008 roku zarejestrowano 13 zachorowań na AIDS (zap. 1,29).
Licz ba z achorowań na chorobę wywołaną wiruse m HIV w woj. lubuskim
w latach 1999-2009
14
12
10
8
6
4
2
0
13
8
6
6
4
4
7
5
4
2
1
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
W Polsce równieŜ zmniejszyła się liczba osób, które zachorowały na chorobę
wywołaną przez HIV (AIDS). W 2009 roku zarejestrowano 129 zachorowań (zap.0,34),
podczas gdy w 2008r. odnotowano 179 zachorowań (zap.0,47).
Zapadalność na AIDS w woj. lubuskim i w Polsce
w latach 2007- 2009
1,3
Zapadalność
1,5
0,69
1
0,5
0,47
0,79
0,34
0,45
0
WOJ. LUBUSKIE
2007 ROK
POLSKA
2008 ROK
2009 ROK
15/187
PSSE śary – zap.2,01 (2 zach.);
PSSE Krosno Odrzańskie – zap. 1,76 (1 zach.);
PSSE Gorzów Wlkp.(powiat ziemski) – zap.1,50 (1 zach.).
Stwierdzone zachorowania dotyczą 6 męŜczyzn i 1 kobiety w wieku 24 lat. Wiek
chorych męŜczyzn - 31, 32, 35, 38, 39 i 41 lat. 4 osoby mieszkały w mieście, 3 na wsi.
3.3.1 Zgony z powodu AIDS:
W analizowanym okresie 2 osoby zmarły. Byli to męŜczyźni w wieku 33 i 41 lat.
Liczba zgonów osób chorych na AIDS na terenie woj. lubuskiego w latach 19992009
6
5
6
5
4
4
2
2
2
2
2
2
2
1
0
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
. Ustalono, iŜ chorzy w przeszłości stosowali doŜylnie środki odurzające.
3.3.2 ZakaŜenia HIV
W 2009 roku nastąpił niewielki wzrost liczby zakaŜonych wirusem HIV.
Zarejestrowano 29 osób zakaŜonych (zap.2,87), podczas gdy w 2008 roku zakaŜenie
HIV potwierdzono u 27 osób (zap.2,67). Hospitalizowano 2 osoby.
W Polsce stwierdzono 678 osób u których wykryto nowe zakaŜenia HIV
(zap.1,78), podczas gdy w 2008 roku zarejestrowano 958 osób z nowo wykrytym
zakaŜeniem HIV (zap.2,51).
Liczba zakaŜeń HIV na terenie woj. lubuskiego
w latach 1999-2009
29
30
20
19
13
21
21
22
13
11
27
29
11
10
0
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
16/187
Najwięcej osób zakaŜonych zamieszkuje na terenie działalności:
PSSE Zielona Góra (powiat grodzki) – zap.10,45 (12 osób zakaŜonych);
PSSE śagań – zap.4,84 (4 osoby zakaŜone);
PSSE Świebodzin – zap.3,58 (2 osoby zakaŜone);
PSSE Krosno Odrzańskie –zap.3,52 (2 osoby zakaŜone);
PSSE Nowa Sól – zap. 2,29 (2 osoby zakaŜone);
PSSE Zielona Góra (powiat ziemski) – zap.2,20 (2 osoby zakaŜone);
PSSE śary – zap.2,01 (2 osoby zakaŜone).
Najmniej na terenie:
PSSE Gorzów Wlkp. – zap.0,80 (1 osoba zakaŜona);
Nie stwierdzono osób zakaŜonych na terenie działalności PSSE w Drezdenku,
Międzyrzeczu, Słubicach, Sulęcinie, Nowej Soli (powiat wschowski).
Objawy zakaŜenia stwierdzono u 20 męŜczyzn i 9 kobiet. Wśród zakaŜonych wykazano
1 dziecko płci męskiej w wieku 8 miesięcy. ZakaŜenie wirusem HIV stwierdzono u 2
kobiet cięŜarnych. Osoby dorosłe były w wieku: 10 osób w przedziale 20–29 lat, 11
osób zaliczono do przedziału wiekowego 30–39 lat, 5 do przedziału 40–49 lat, 1 osoba
miała >50 lat, o jednej osobie brak danych o wieku.
W większości osoby zakaŜone mieszkały w mieście – 24 osób (82,76%), 1 osoba na wsi
(3,4%), o 4 osobach, co stanowi 13,79% ogólnej liczby zakaŜonych, brak danych
dotyczących miejsca zamieszkania.
W okresie objętym analizą u 22 osób nie udało się stwierdzić ryzyka, 4
zadeklarowały stosowanie doŜylnych środków odurzających, 3 osoby – ryzykowne
kontakty heteroseksualne. Wśród cięŜarnych – jedna stosowała doŜylne środki
odurzające, natomiast druga, która urodziła zakaŜone dziecko miała liczne, ryzykowne
kontakty heteroseksualne,. Jedna osoba została wykryta podczas oddawania krwi jako
krwiodawca.
Od wdroŜenia badań w 1985r. do końca 2009r. na terenie województwa lubuskiego
zarejestrowano 469 osób zakaŜonych HIV, 91 osób chorych na AIDS oraz 49 zgonów
chorych na AIDS.
4. Inwazyjna choroba meningokokowa
W 2009r. odnotowano nieco mniejszą liczbę zachorowań w porównaniu do 2008
roku - 5 (zap.0,49), w 2008 roku -7 (zap.0,69). Wszystkie osoby hospitalizowano.
17/187
RównieŜ w Polsce zaznaczyła się tendencja spadkowa zachorowań na inwazyjną
chorobę meningokokową: odnotowano 307 zachorowań (zap.0,81), natomiast w 2008r.
wystąpiły 373 zachorowania (zap.0,98).
Inwazyjna choroba meningokokowa w woj. lubuskim i w Polsce w latach 2007-2009
1,5
1,02
0,99
1
0,69
0,98
0,81
0,49
0,5
0
woj. lubuskie
Polska
2007
2008
2009
•
PSSE Nowa Sól (powiat Nowa Sól) – zap. 4,58 (2 zach.);
•
•
PSSE śary - zap.1,00 (1 zach.);
•
PSSE Gorzów Wlkp.(powiat grodzki) – zap. 0,80 (1 zach.).
Na terenie pozostałych PSSE nie notowano zachorowań. Zachorowały 2 kobiety i 3
męŜczyzn; 2 osoby mieszkały w mieście i 3 na wsi. Zachorowania dotyczyły osób w
wieku: 9 miesięcy, 2 lat,3 lat, 18 i 23 lat.
Zarejestrowano 1 ognisko rodzinne. Choroba wystąpiła pod postacią zapalenia opon
mózgowo-rdzeniowych i posocznicy u 2 osób – ojca i syna. W pozostałych
zachorowaniach nie stwierdzono powiązania epidemiologicznego. Zachorowania
przebiegały pod róŜnymi postaciami klinicznymi. U 2 osób pod postacią zapalenia opon
mózgowo-rdzeniowych i posocznicy, u 2 osób pod postacią posocznicy oraz u 1 osoby
pod postacią zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. U 2 osób stwierdzono Neisseria
meningitidis typu C i u 3 osób wyizolowano Neisseria meningitidis typu B.
Zachorowania zakończone wyzdrowieniem.
Po otrzymaniu informacji o zachorowaniach we wszystkich przypadkach
pracownicy PIS wdroŜyli stosowne procedury postępowania. Wszystkie osoby z
najbliŜszego kontaktu z chorym zostały objęte nadzorem epidemiologicznym i
otrzymały chemioprofilaktykę.
18/187
5. Choroby, przeciw którym prowadzone są
szczepienia ochronne
W 2009r., podobnie jak w 2008r. na terenie województwa nie wystąpiły
zachorowania na błonicę, tęŜec i poliomyelitis.
Szczególnie korzystne tendencje odnotowano w zapadalności na te choroby
zakaźne w stosunku do których Program Szczepień Ochronnych (PSO) został
skorygowany i uzupełniony w ostatnich latach. Spadkowy trend zachorowań na świnkę
i róŜyczkę uzyskano po wprowadzeniu w 2003 roku obowiązkowych szczepień
przeciwko odrze - śwince i róŜyczce (zamiast szczepień wyłącznie przeciw odrze).
WaŜną zmianą w PSO było wprowadzanie szczepień p/ko Hib w latach 2005-2007.
Początkowo w 2005 roku wprowadzono te szczepienia dla dzieci z rodzin
wielodzietnych, posiadających troje i więcej dzieci oraz dla dzieci z domów dziecka, a
następnie w 2007 roku rozszerzono zakres szczepień przeciw Hib na całą populację
dzieci do lat 2. Oczekiwane jest utrzymywanie się dalszej tendencji spadkowej
zachorowań na choroby inwazyjne wywołane przez Hib. W województwie lubuskim nie
wystąpiły zachorowania na inwazyjną chorobę wywołaną przez Haemophilus
influenzae, w Polsce zrejestrowano ogółem 22 zachorowania (zap.0,06).
5.1 OPV - ostre poraŜenie wiotkie
W 2009r. podobnie jak w 2008r. odnotowano 1 zachorowanie u dziecka do lat
14 (zap.0,10). W Polsce w 2009r. odnotowano 41 przypadków OPV u dzieci w wieku 014 lat (zap.0,70); w 2008r. 34 zachorowania (zap.0,58).
W związku z realizacją programu eradykacji zachorowań na poliomyelitis raz w
tygodniu zbierane są przez pracowników PSSE informacje z podległych szpitali o
występowaniu zachorowań przebiegających pod postacią ostrych poraŜeń wiotkich,
które następnie przekazywane są do WSSE. Na podstawie przekazanych informacji
sporządzany jest meldunek, który przesyłany jest do Państwowego Zakładu Higieny. W
razie wystąpienia zachorowania przebiegającego pod postacią ostrego poraŜenia
wiotkiego, taki przypadek natychmiast jest zgłaszany i wdraŜane jest odpowiednie
postępowanie.
19/187
5.2 Krztusiec
W 2009r. nastąpił spadek liczby zachorowań na krztusiec. Zarejestrowano 1
zachorowanie (zap.0,10) przy 11 przypadkach (zap.1,09) w 2008r. W Polsce w tym
okresie zarejestrowano wzrost liczby wykrywanych przypadków – 2391 (zap.6,27) w
roku 2009 do 2164 (zap.5,68) w roku 2008.
Zachorowanie wystąpiło u 7 letniej dziewczynki zamieszkałej na terenie działalności
PSSE w Słubicach (zap.2,16). Na podstawie dochodzenia epidemiologicznego ustalono,
iŜ dziecko było uodpornione p/ko krztuścowi zgodnie z PSO.
Zapadalność na krztusiec w w oj. lubuskim i w Polsce w latach 2007-2009
Zapadalność
8
5,68
5,2
6,27
6
4
0,79
2
1,09
0,1
0
WOJ. LUBUSKIE
2007 ROK
POLSKA
2008 ROK
2009 ROK
5.3 RóŜyczka
W analizowanym okresie w lubuskim nastąpił spadek liczby zachorowań na
róŜyczkę. Zarejestrowano 164 zachorowania (zap.16,24), przy zdiagnozowanych w
2008r. 239 zachorowań (zap.23,90). Nie rejestrowano przypadków zespołu róŜyczki
wrodzonej. W Polsce w 2009r. odnotowano spadek ilości przypadków zachorowań na
róŜyczkę – 7514 (zap. 19,71), przy 13145 zachorowaniach (zap. 34,49) stwierdzonych
w 2008r.
Zapadalność na róŜyczkę w woj. lubuskim i w Polsce w latach 20072009
Zapadalność
80
60,02
60
40
34,42
16,66
23,7
19,71
16,24
20
0
WOJ. LUBUSKIE
2007 ROK
2008 ROK
POLSKA
2009 ROK
20/187
Najwięcej zachorowań wystąpiło na terenie działalności:
•
PSSE Świebodzin – zap. 48,30 (27 zach.);
•
PSSE śary – zap. 43,18 (43 zach.);
•
•
PSSE Nowa Sól (powiat Nowa Sól) – zap. 19,46 (17 zach.).
Najmniej zachorowań zanotowano w:
•
•
PSSE Nowa Sól (powiat wschowski) – zap. 2,56 (1 zach.).
5.4 Świnka – nagminne zapalenie przyusznic
Zachorowania na świnkę wykazują niewielką tendencję wzrostową. W 2009r.
odnotowano 96 zachorowań (zap. 9,51), przy 89 zachorowaniach (zap.8,83) w 2008r.
W Polsce wystąpiła tendencja spadkowa w tym zakresie – zarejestrowano 2915
zachorowań (zap. 7,65), przy 3271 zachorowań (zap. 8,58) w 2008r.
•
•
•
PSSE Słubice – zap. 19,45 (9 zach.);
•
•
•
PSSE Gorzów Wlkp. (powiat ziemski) – zap.4,50 (3 zach.).
Zapadalność na św inkę w w oj. lubuskim i w Polsce w latach 2007- 2009
Zapadalność
12
10
10,87
9,51
8,73
8,63
8,57
7,65
8
6
4
2
0
WOJ. LUBUSKIE
2007 ROK
POLSKA
2008 ROK
2009 ROK
21/187
5.5 Odra
Odra jest chorobą objętą przez WHO programem eliminacji, dlatego wymagania
stawiane nadzorowi nad tą chorobą są większe. W analizowanym okresie nie
rejestrowano zachorowań na odrę, podobnie jak w latach 2008 i 2007. W Polsce w 2009
roku zarejestrowano 114 zachorowań na odrę (zap.0,30), w 2008 roku 100 zachorowań
(zap.0,26).
Tak niskie liczby zachorowań w kraju na odrę związane są z prowadzonymi od
1975 roku szczepieniami przeciwko odrze. Mimo braku zachorowań na odrę naleŜy
pamiętać, Ŝe
istnieje
niekorzystna sytuacja epidemiologiczna odry za wschodnią
granicą oraz niektóre mniejszości etniczne uchylają się od szczepień, co wskazuje na
konieczność wzmoŜonego nadzoru w tym zakresie.
5.6. Ospa wietrzna
W 2009 roku zarejestrowano wzrost liczby zarejestrowanych przypadków ospy
wietrznej – 5275 (zap. 522,41), przy 3562 zachorowaniach (zap. 353,21) w 2008r.
Hospitalizowano 4 osoby. W tym samym okresie w Polsce równieŜ zarejestrowano
wzrost zachorowań – odnotowano 138 952 zachorowań (zap. 364,55), podczas gdy w
2008r. wystąpiło 129 662 zachorowania (zap. 340,18).
•
•
•
•
PSSE Gorzów Wlkp. (powiat ziemski) – zap.244,25 (163 zach.);
•
PSSE Nowa Sól (powiat wschowski) – zap. 245,39 (96 zach.).
•
Zapadalność na ospę wietrzną w woj. lubuskim i w Polsce
w latach 2007-2009
Zapadalność
600
522,41
419,9
353,42 347,46
339,3
364,55
400
200
0
WOJ. LUBUSKIE
2007 ROK
2008 ROK
POLSKA
2009 ROK
22/187
5.7 Grypa
Najczęściej występującą chorobą zakaźną pozostaje grypa. W okresie od dnia 1
stycznia 2009 do dnia 31 grudnia 2009 roku, zarówno w Polsce, jaki i w województwie
lubuskim nastąpił zdecydowany wzrost zachorowań na grypę i zachorowania
grypopodobne.
Zapadalność na grypę w woj. lubuskim i w Polsce
w latach 2007- 2009
3779,05
Zapadalność
4000
2837,31
3000
2000
1066,32
979,31
596,46
315,63
1000
0
WOJ. LUBUSKIE
2007 ROK
2008 ROK
POLSKA
2009 ROK
W omawianym okresie zachorowaniu uległo 38.111 osób (zap. 3.779,05) z terenu
województwa lubuskiego w tym 14.863 dzieci do 14 roku Ŝycia, podczas gdy w 2008
roku zachorowania na grypę zgłoszono u 3.183 osób (zap. 315,23) w tym u 350 dzieci
do lat 14. Do szpitala w 2009 roku skierowano 249 osób, spośród których, aŜ u 175
osób przyczyną hospitalizacji były objawy ze strony układu oddechowego (podejrzenia
zapaleń płuc i zapaleń oskrzeli), u 12 osób wystąpiły objawy ze strony układu krąŜenia,
81 osób hospitalizowano z powodu innych przyczyn.
W Polsce w okresie od 1 stycznia do dnia 31 grudnia 2009 roku zgłoszono
1.081.466 zachorowań (zap. 2.837,31), w tym u 398 285 dzieci w wieku 0-14 lat (zap.
6.793,75). Natomiast w 2008 roku grypę rozpoznano u 227.346 osób (zap. 596,46), w
tym u 82.988 dzieci do 14 roku Ŝycia (zap. 1.415,57).
Podobnie jak w latach ubiegłych realizowany był nadzór epidemiologiczny nad
grypą w systemie SENTINEL - podczas jego realizacji prowadzone były badania
wirusologiczne w kierunku grypy.
Problemem jest niski odsetek osób poddawanych corocznie szczepieniom
przeciw grypie. Szczepienia mogłyby znacznie zmniejszyć liczbę zachorowań i tym
samym ograniczyć skutki zdrowotne i ekonomiczne grypy. W 2009 roku zanotowano
pewien wzrost liczby osób, które poddały się szczepieniu. Zaszczepiono p/ko grypie
około 43.000 osób, podczas gdy w 2008 roku 30.261 osób poddało się szczepieniu.
23/187
5.8. Grypa A/H1N1
Sytuacja epidemiologiczna grypy typu AH1N1 była jest bardzo dynamiczna.
Od początku trwania pandemii w Polsce zgłoszono 2.561 przypadków zakaŜenia
nowym wirusem (zap. 6,72), A/H1N1v, w tym u 765 dzieci w wieku 0-14 lat.
Próbki od osób zakaŜonych przebadano w Krajowym Ośrodku ds. Grypy NIZP-PZH
oraz w Laboratorium WSSE w: Łodzi, Olsztynie, Katowicach, Warszawie, Gdańsku,
Białymstoku, Bydgoszczy, Krakowie, Wrocławiu i w Poznaniu, a takŜe w laboratorium
Wojewódzkiego Szpitala Zakaźnego w Warszawie przy ul. Wolskiej 37, Centralnym
Laboratorium Szpitala AM w Gdańsku oraz w Laboratorium WIHE w Puławach.
Na terenie województwa lubuskiego do końca 2009 roku zanotowano 93 osoby
(zap.9,21), u których potwierdzono zakaŜenie wirusem A/H1N1v, w tym u 23 dzieci do
lat 14 (zap.2,28). Hospitalizowano 79 osób, w tym 18 dzieci do lat 14. Trzy osoby w
wieku 27, 41, 44 lata zmarły.
•
PSSE Gorzów Wlkp. (powiat grodzki) – zap. 17,61 (22 zach.);
•
PSSE Zielona Góra (powiat ziemski) – zap. 16,53 (15 zach.);
•
PSSE Krosno Odrzańskie – zap. 12,33 (7 zach.);
•
PSSE Zielona Góra (powiat grodzki) – zap. 12,19 (14 zach.);
•
•
PSSE Międzyrzecz – zap.1,71 (1 zach.);
•
PSSE Świebodzin – zap. 1,79 (1 zach.);
•
PSSE Drezdenko – zap.1,98 (1 zach.);
• PSSE Nowa Sól (powiat wschowski) – zap. 4,58 (4 zach.).
W związku z wejściem w Ŝycie rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 24
grudnia 2009 r. w sprawie zapobiegania zakaŜeniom wirusem grypy (Dz. U. Nr 223,
poz.1791) oraz zakupem przez Ministra Zdrowia preparatów szczepionkowych
przeciwko grypie sezonowej przeznaczonej dla osób naraŜonych w związku z
wykonywaniem zawodu, bądź udzielaniem świadczeń zdrowotnych na grypę lub
biologiczny czynnik chorobotwórczy wywołujący tę chorobę, słuŜby sanitarne
województwa niezwłocznie przystąpiły do realizacji zadań związanych z dystrybucją
1200 dawek szczepionki przyznanych przez Ministra Zdrowia.
24/187
5.9 NiepoŜądane odczyny poszczepienne
NiepoŜądane odczyny poszczepienne – NOP - to zdarzenia lub reakcje
następujące po szczepieniu. Reakcje te mają szeroki zakres: od łagodnych (np.
niewysoka gorączka, gorsze samopoczucie, miejscowy obrzęk lub zaczerwienienie), aŜ
do bardzo powaŜnych. W związku z powyŜszym konieczne jest prowadzenie rzetelnej
rejestracji niepoŜądanych odczynów poszczepiennych oraz badań epidemiologicznych,
mających na celu ustalenie związków między szczepieniami, a przypisywanymi im
odczynami. Prowadzony nadzór ma na celu wykrycie, ocenę i prowadzenie działań
zapobiegających
problemom
związanym
z
przyjmowaniem
preparatów
szczepionkowych. Od roku 2005 w naszym kraju kładzie się duŜy nacisk na ich
zgłaszanie, co odzwierciedliło się w większych niŜ w latach poprzednich ilościach
zgłaszanych NOP.
W 2009 roku wykazano 38 niepoŜądanych odczynów poszczepiennych, podczas
gdy w 2008 roku na terenie województwa zgłoszono 49 NOP.
NiepoŜądane odczyny poszczepienne wystąpiły po zastosowaniu szczepionki BCG u 10
osób, po preparatach szczepionkowych DTP, Tripacel, Infanrix, Pentaxim, Rotarix,
Polio, Imovax, WZW typu B, Act-Hib, Td, Verorab – u 28 osób.
W większości przypadków przebieg odczynów lekki.
Liczba NOP w woj. lubuskim w latach 2005- 2009
60
38
40
49
20
32
33
32
0
WOJ. LUBUSKIE
2005 ROK
2006 ROK
2007 ROK
2008ROK
2009 ROK
. W przypadku stwierdzonych nieprawidłowości przy zgłaszaniu NOP niezwłocznie
podejmowano
interwencję
dotyczącą
wyjaśnienia
i
ewentualnej
korekty
nieprawidłowości.
25/187
6. Grupa chorób odzwierzęcych
W 2009 roku na terenie województwa nie notowano zachorowań na brucelozę,
bąblowicę, tularemię, wąglik.
6.1. Styczność i naraŜenie na wściekliznę – potrzeba szczepień
W analizowanym okresie do szczepienia przeciwko wściekliźnie zakwalifikowano
127 osób (zap.12,58); w 2008r. szczepieniom poddano 132 osoby (zap. 13,09). 1 osobę
hospitalizowano.
W Polsce w 2009r. do szczepień przeciwko wściekliźnie zakwalifikowano 6865
osób (zap.18,01), podczas gdy w 2008r. takich osób było 6919 (zap.18,15).
NajwyŜszy wskaźnik zapadalności dotyczący osób poddanych szczepieniu p/ko
wściekliźnie zarejestrowano na terenie działalności:
PSSE Gorzów Wlkp. (powiat grodzki) – zap.17,61 (22 zach.)
PSSE Nowa Sól (powiat Nowa Sól) – zap.14,88 (13 zach.).
Liczba osób poddanych szczepieniom p/ko wściekliŜnie
w woj. lubuskim i w Polsce w latach 2007- 2009
6865
8000
7102
6000
6919
4000
2000
141
131
127
0
WOJ. LUBUSKIE
2007 ROK
POLSKA
2008 ROK
2009 ROK
NajniŜszy wskaźnik zapadalności zanotowano na terenie działalności:
PSSE Krosno Odrzańskie – zap.7,05 (4 zach.);
PSSE Drezdenko – zap.7,92 (4 zach.).
W większości przypadków szczepienia podejmowane były po pokąsaniu przez
nieznane psy, które po pogryzieniu zbiegły i nie były poddane obserwacji
weterynaryjnej lub koty. W pojedynczych przypadkach szczepienie podjęto z powodu
zranienia przez dzika, lisa, mysz, kreta i nietoperza.
W przypadku opracowań wyŜej wymienionych ognisk Państwowi Powiatowi
Inspektorzy Sanitarni współpracowali z Powiatowymi Inspektoratami Weterynarii, aby
26/187
w momencie ustalenia właściciela zwierzęcia będącego sprawcą pokąsania, zwierzę
było objęte nadzorem weterynaryjnym. W wielu przypadkach nawiązano współpracę z
Policją, która w zakresie swoich kompetencji podejmowała działania w stosunku do
właścicieli zwierząt nie sprawujących właściwej opieki i nadzoru nad zwierzętami.
6.2. Borelioza – choroba z Lyme
Borelioza z Lyme nie jest objęta nadzorem w ramach Unii Europejskiej, stanowi
jednak coraz powaŜniejszy problem w krajach Europy Centralnej. W Polsce zakaŜenia
szerzą się na obszarach uznawanych do tej pory za nieendemiczne. Rok 2009 był
kolejnym, w którym zarówno w Polsce jak i w województwie lubuskim odnotowano
znaczący wzrost zachorowań. W 2009r. w lubuskim zarejestrowano 285 zachorowań
(zap.28,22), tj. o 76 więcej niŜ w roku 2008, w którym odnotowano 209 zachorowań
(zap.20,72). Hospitalizowano 25 osób.
W Polsce w 2009r., podobnie jak w 2008r. zarejestrowano tendencję wzrostową –
10313 (zap.27,06) przy 8255 zach. (zap. 21,66) zarejestrowanych w roku 2008r.
Najwięcej zachorowań zarejestrowano na terenie działalności:
PSSE śagań – zap.59,30 (49 zach.);
PSSE Zielona Góra (powiat grodzki) –zap.33,96 (30 zach.);
PSSE Zielona Góra (powiat ziemski) –zap.33,05 (30 zach.);
Zapadalność na boreliozę w woj. lubuskim i w Polsce
w latach 2007- 2009
28,22
Zapadalność
30
25
20
27,06
21,66
20,72
20,26
13,78
15
10
5
0
WOJ. LUBUSKIE
2007 ROK
POLSKA
2008 ROK
2009 ROK
Najmniej zachorowań wystąpiło w:
PSSE Gorzów Wlkp. (powiat grodzki) – zap. 6,40 (8 zach.).
27/187
6.3. Włośnica
W 2009 roku wystąpiło w mieszkaniu prywatnym w Zielonej Górze zbiorowe ognisko
zachorowań na włośnicę. W wyniku dochodzenia epidemiologicznego ustalono, iŜ do
zakaŜenia doszło po spoŜyciu mięsa mielonego z dziczyzny z dodatkiem mięsa
wieprzowego. Wybrane części dzika dostarczono do lecznicy weterynaryjnej w Zielonej
Górze celem zbadania – wynik brak włośnia w badanych próbkach mięsa.
Spośród 14 osób naraŜonych na zachorowanie, u 5 osób (zap.0,50), które
spoŜywały dziczyznę nie poddaną obróbce termicznej, wystąpiły objawy chorobowe.
Wszystkich chorych hospitalizowano. U osób chorych wystąpiły objawy chorobowe w
postaci: biegunki, podwyŜszonej temperatury ciała, osłabienia, po około 7 dniach
dołączyły się uporczywe dolegliwości bólowe mięśni, a po dalszych 5 dniach
opuchlizna, wytrzeszcz i silny ból gałek ocznych. Badania surowicy krwi potwierdziły
wstępne rozpoznanie włośnicy.
W związku z tym, Ŝe mięso dzika było badane przez lekarza weterynarii istnieje
podejrzenie, iŜ przyczyną zakaŜenia mogło być mięso wieprzowe (zakupione na bazarze
u nieznanego sprzedawcy), bądź nie badane mięso innego dzikiego zwierzęcia.
6.4. Gorączka Denga
Po raz pierwszy w 2009r. zarejestrowano w województwie zachorowanie na
gorączkę Denga (zap.0,10).
Zachorowanie wystąpiło na terenie działalności PSSE w Zielonej Górze (powiat
grodzki), dotyczyło 24 letniej studentki ekonomii Szkoły Głównej Gospodarstwa
Wiejskiego i Wydziału Afrykanistyki Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 20072008 przebywała w krajach Afryki, południowo-wschodniej Azji-Singapur, Wietnam,
Laos. Zachorowanie przebiegało z objawami ze strony układu pokarmowego,
osłabieniem, omdleniem, utrata masy ciała i wstrętem do nabiału. Chorą
hospitalizowano w Klinice Chorób Tropikalnych i PasoŜytniczych w Gdyni. Przypadek
potwierdzony badaniem serologicznym krwi. Zakończony wyzdrowieniem.
7. Gruźlica
Zwalczanie gruźlicy realizowane jest przez wyodrębniony specjalistyczny pion
chorób płuc i gruźlicy resortu zdrowia we współpracy z podstawową opieką zdrowotną.
28/187
Lekarze p.o.z. wstępnie rozpoznają gruźlicę u pacjentów, tu realizowana jest opieka
środowiskowa, prowadzony jest wywiad epidemiologiczny, wykonywane są próby
tuberkulinowe. Lekarze kierują osoby podejrzane o zachorowanie na gruźlicę do
najbliŜszej poradni p/gruźliczej na danym terenie, gdzie prowadzi się bezpośrednio
nadzorowane leczenie chorego. Na terenie województwa lubuskiego Centralny Rejestr
prowadzony jest przez Wojewódzką Poradnię Chorób Płuc i Gruźlicy w Gorzowie
Wlkp. Zgłoszenia zachorowań oraz wyniki badań osób chorych przekazywane są do
Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie, gdzie prowadzony jest Krajowy Rejestr
Chorych na Gruźlicę.
W roku 2009 zanotowano wzrost zachorowań na gruźlicę w porównaniu z
rokiem poprzednim. Do WSSE w Gorzowie Wlkp. zgłoszono 159 zachorowań na
gruźlicę (zap.15,74), to jest o 17 przypadków więcej aniŜeli w 2008r. (142 przypadki zap. 14,08).
Mieszkańcy miast chorowali na gruźlicę częściej - 101 osób chorych mieszkało w
mieście, 58 na wsi. MęŜczyźni chorowali na gruźlicę ponad dwukrotnie częściej niŜ
kobiety. Zachorowania dotyczyły 112 męŜczyzn i 47 kobiet. Zapadalność męŜczyzn
wynosiła aŜ 22,89/100.000 mieszkańców, a kobiet wyniosła 9,03.
Zapadalno
ść
Zapadalność na gruźlicę w woj. lubuskim i w Polsce
w latach 2007- 2009
30
20
14,08
15,74
22,6
21,2
9,52
10
0
WOJ. LUBUSKIE
2007 ROK
POLSKA
2008 ROK
2009 ROK
NajwyŜsze współczynniki zapadalności zarejestrowano na terenie działalności
następujących powiatowych stacji sanitarno-epidemiologicznych:
PSSE Sulęcin – zap.27,97 (10 zach.),
PSSE Świebodzin – zap.23,25 (13 zach.),
PSSE Międzyrzecz – zap. 20,47 (12 zach.).
NajniŜszy wskaźnik zapadalności zarejestrowano na terenie działalności PSSE
Drezdenko – zap.5,94 (3 zach.).
Nie notowano zachorowań u dzieci do 14 roku Ŝycia. W grupie wiekowej 15-19
lat stwierdzono 4 zachorowania, w grupie 20-29 lat 8 zachorowań, w grupie 30-39 18
29/187
zachorowań, w grupie 40-49 – 20 zachorowań, w grupie 50-59 – 36 zachorowań, w
grupie 60-69 – 32 zachorowania i powyŜej 70 roku Ŝycia – 41 zachorowań.
Dominującą postacią gruźlicy była gruźlica płuc – 153 przypadki, stanowiąca
96,2% ogółu zachorowań.
Zarejestrowano 6 chorych na gruźlicę pozapłucną, co stanowi 3,8% wszystkich
zachorowań. Zgłoszone postacie gruźlicy pozapłucnej:
gruźlica opłucnej (3 osoby),
gruźlica kręgosłupa (1 osoba),
gruźlica stawu biodrowego (1 osoba),
gruźlica stawu skokowego prawego (1 osoba).
W 2009 roku z powodu gruźlicy zmarło 12 osób (5 przypadków w I półroczu, 7
w drugim półroczu). Jeden zgon dotyczy 41 letniego męŜczyzny chorego na AIDS,
gdzie gruźlica była chorobą wskaźnikową.
8. Choroby przenoszone drogą płciową
W 2009r. zanotowano niewielki spadek zachorowań na choroby przenoszone drogą
płciową. Do WSSE w Gorzowie Wlkp. zgłoszono 21 zachorowań (zap.2,07), podczas
gdy w 2008 r. łącznie zarejestrowano 24 zachorowania (zap. 2,38).
Zachorowania przebiegały pod postacią:
kiły – 12 zachorowań - (zachorowało 5 kobiet i 7 męŜczyzn)
rzeŜączki – 3 zachorowania (zachorowania dotyczyły męŜczyzn);
rzęsistkowicy – 6 zachorowań (zachorowania wystąpiły u 6 kobiet).
Łącznie choroby przenoszone drogą płciową w większości zarejestrowano u kobiet (11
osób), co stanowi 52,38% wszystkich zachorowań.
Zachorowania nie wystąpiły na terenie 3 powiatów: krośnieńskiego, międzyrzeckiego i
sulęcińskiego.
Ponadto w 2009 roku w rejestrze WSSE zanotowano 12 dodatnich wyników badań:
•
9 wyników z wyhodowaną Treponema pallium (kiła)
•
1 wyizolowanych Trichomonas vaginalis ( rzęsistkowica)
•
1 wyhodowane Urealpasmy urealiticum
•
1 wyhodowano Mycoplasma hominis
30/187
9. Ogniska epidemiczne
W 2009 roku do Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Gorzowie Wlkp.
zgłoszono 17 ognisk epidemicznych zakaŜeń zakładowych w wyniku których 90 osób
uległo zakaŜeniu, podczas gdy w 2008 roku wykazano 18 ognisk obejmujących 166
osób.
Ogniska zakaŜeń obejmowały od 2 do 17 osób. Największe ogniska obejmujące od 10
do 17 osób spowodowane były zakaŜeniami układu pokarmowego najprawdopodobniej
o etiologii wirusowej (3 ogniska), 2 ogniska obejmujące odpowiednio 4 i 6 osób
wywołane były Clostridium difficilae. Ponadto stwierdzono 1 ognisko wywołane pał.
E.coli ESBL(+), w wyniku którego 3 osoby uległy infekcji dróg moczowych, 1 ognisko
wszawicy obejmujące 8 osób, 2 ogniska świerzbu obejmujące 4 i 2 osoby. Najwięcej,
bo aŜ 5 ognisk przebiegało pod postacią zapalenia płuc stwierdzonego na podstawie
objawów klinicznych i potwierdzone badaniem RTG – nie wykonywano badań
bakteriologicznych, ani wirusologicznych.
Średni czas trwania ognisk zakaŜeń wynosił 27,4 dni.
Liczbę ognisk epidemicznych w szpitalach województwa lubuskiego w porównaniu z
liczbą osób zakaŜonych w ogniskach w latach 2006-2009 obrazuje poniŜszy wykres.
Liczba ognisk epidemicznych i liczba osób zakaŜonych w
woj. lubuskim w latach 2006-2009
166
200
150
100
50
81
3
9
24
17
18
90
0
Liczba ognisk
2006
2007
Liczba zakaŜonych
2008
2009
Czynnik etiologiczny potwierdzono badaniami mikrobiologicznymi w 4 ogniskach, co
stanowi 23,5% ogólnej liczby zgłoszonych ognisk.
31/187
Były to ogniska:
•
na oddziale neurologii, wywołane rotawirusem, przebiegające pod postacią
biegunki i wymiotów, 1 ognisko obejmujące 10 osób (rotawirus potwierdzono u
1 osoby);
•
na oddziale pulmonologii i wewnętrznym ogniska wywołane Clostridium
difficilae, przebiegające pod postacią biegunki, obejmujące 4 i 6 osób.
•
na jednym z oddziałów Szpitala dla Nerwowo i Psychicznie Chorych
stwierdzono zakaŜenie pał. E. coli ESBL (+), przebiegające pod postacią
zakaŜenia dróg moczowych, w wyniku którego zachorowaniu uległy 3 osoby.
Pozostałe ogniska zostały zgłoszone na podstawie objawów klinicznych, bez
potwierdzenia mikrobiologicznego. Były to:
•
zakaŜenia przewodu pokarmowego najprawdopodobniej o etiologii wirusowej (3
ogniska na oddziale wewnętrznym, psychiatrii sadowej i ZOL);
•
infekcje górnych dróg oddechowych najprawdopodobniej o etiologii wirusowej
(1 ognisko-oddział psychiatryczny);
•
infekcje górnych dróg oddechowych przebiegające pod postacią zapalenia płuc
(4 ogniska na oddziałach psychogeriatrycznych, 1 ognisko - na ZOL);
•
zachorowania na ospę wietrzną (na oddziale psychiatrycznym – 1 ognisko);
•
zachorowania na świerzb (na ZOL -2 ogniska);
•
zachorowania na wszawicę (na oddziale psychiatrycznym dla dzieci – 1
ognisko).
Spośród zgłoszonych 17 ognisk zakaŜeń pod względem klinicznym dominowały:
•
zakaŜenia przewodu pokarmowego - 6 ognisk - 35,3% ogólnej liczby ognisk,
•
infekcje górnych dróg oddechowych – 6 ognisk, co stanowi ogólnej liczby
ognisk - 35,3%, przebiegających jako infekcje najprawdopodobniej o etiologii
wirusowej, ale równieŜ zapalenia płuc, często o bardzo cięŜkim przebiegu,
•
ogniska spowodowane wystąpieniem zachorowań na świerzb – 2 ogniska 11,8% ogólnej liczby ognisk,
•
zakaŜenie układu moczowego – 1 ognisko – 5,9% ogólnej liczby ognisk,
•
ospa wietrzna - 1 ognisko - 5,9% ogólnej liczby ognisk,
•
wszawica - 1 ognisko – 5,9% ogólnej liczby ognisk.
Podczas trwania ognisk zakaŜeń 2 osoby zmarły z powodu zapalenia płuc.
ZakaŜenia szpitalne stanowią w chwili obecnej większy problem medyczny, aniŜeli
klasyczne choroby zakaźne. Powodują wielkie straty ekonomiczne. Stanowią równieŜ
32/187
waŜny problem etyczno-moralny. W zwalczaniu zakaŜeń szpitalnych największą rolę
spełniają pielęgniarki epidemiologiczne.
Podsumowanie
1. Na terenie województwa lubuskiego nie notowano szczególnie niebezpiecznych
chorób zakaźnych (durów brzusznych, cholery, malarii, Ŝółtej gorączki).
Wystąpiło 1 zachorowanie na gorączkę Denga. W 2009 roku nie rejestrowano
zachorowań na czerwonkę bakteryjną. Nie wystąpiły zachorowania na
bąblowicę. Zanotowano spadek liczby zachorowań na salmonellozy – zatrucia
pokarmowe (ogniska zbiorowych zatruć pokarmowych utrzymywały się na
poziomie 2008 roku). Stwierdzono spadek zachorowań na salmonelozy –
zakaŜenia pozajelitowe, a takŜe zmniejszenie liczby zachorowań na inwazyjną
chorobę meningokokową. Szczególny problem stanowi narastanie zapadalności
na biegunki o etiologii rotawirusowej. Wzrosła równieŜ liczba zachorowań na
gruźlicę.
2. W zakresie chorób szerzących się drogą krwi i zakaŜeń krwiopochodnych
wzrosła liczba osób, które zachorowały na WZW typu B oraz na WZW typu C.
Zmniejszyła się liczba zachorowań na AIDS, liczba zakaŜonych wirusem HIV
utrzymuje się na podobnym poziomie do 2008 roku. Zanotowano mniejszą
liczbę zgonów z powodu AIDS.
3. Wśród chorób objętych Programem Szczepień Ochronnych nie rejestrowano
zachorowań na błonicę, tęŜec, odrę i poliomyelitis. Celem zwiększenia czułości
prowadzonego nadzoru epidemiologicznego co tydzień zbierane są telefoniczne
informacje z oddziałów hospitalizujących dzieci do 14r.Ŝ., a do połowy roku
prowadzono comiesięczne kontrole na tych oddziałach, czego efektem jest
zgłoszenie 1 przypadku ostrego poraŜenia wiotkiego.
4. Stwierdzono spadek zachorowań na krztusiec i róŜyczkę; niewielki wzrost
zachorowań na świnkę i wzrost zachorowań na ospę wietrzną.
5. Zarejestrowano dynamiczny wzrost zachorowań na grypę sezonową oraz
zachorowania na grypę wywołane wirusem A/H1N1 - 3 osoby zmarły.
6. W zakresie chorób odzwierzęcych nie notowano zachorowań na brucelozę;
bąblowicę, odnotowano niewielki spadek liczby osób zakwalifikowanych do
szczepień p/ko wściekliźnie; znacząco wzrosła liczba zachorowań na boreliozę.
33/187
Wystąpiło ognisko zachorowań na włośnicę obejmujące 5 osób, które spoŜywały
dziczyznę i mięso wieprzowe nieznanego pochodzenia.
7. Odnotowano niewielki spadek ilości zachorowań na inwazyjną chorobę
meningokokową. Wystąpiło 1 ognisko rodzinne obejmujące 2 osoby. Pozostałe
zachorowania
miały
charakter
sporadyczny.
Wszystkie
zachorowania
zakończone wyzdrowieniem.
8. Zarejestrowano 17 ognisk epidemicznych zakaŜeń zakładowych, w wyniku
których zakaŜeniu uległo 90 osób, podczas gdy w 2008 roku w 18 ogniskach
zakaŜeniu uległo 166 osób. Zarysowująca się tendencja wzrostowa liczby
wykazywanych ognisk zakaŜeń jest wynikiem wzmoŜonego nadzoru słuŜb
sanitarnych nad działalnością zespołów d/s zakaŜeń szpitalnych województwa
lubuskiego w zakresie poprawy zgłaszalności ognisk.
9. Sytuację epidemiologiczną województwa lubuskiego w zakresie chorób
zakaźnych za wyjątkiem grypy, która „naleŜy do jednej z ostatnich plag
ludzkości, której do dzisiaj nie udało się ujarzmić” (prof. Webster), moŜna uznać
za stabilną.
34/187
Tabela zachorowań oraz zapadalność na choroby zakaźne
w woj. lubuskim oraz Polsce w latach 2008 – 2009
WOJ. LUBUSKIE
2008 r.
JEDNOSTKA CHOROBOWA
Cholera
Dur brzuszny
Dury rzekome ABC
Salmonellozy
–
zatrucia
pokarmowe
Salmonellozy
–
zatrucia
pozajelitowe
Czerwonka bakteryjna
Inne
bakteryjne
zakaŜenia
jelitowe ogółem
- u dzieci do lat 2*
Inne
bakteryjne
zatrucia
pokarmowe:
- gronkowcowe
- jadem kiełbasianym
- Clostridium perfingens
- inne określone
- nie określone
Lamblioza
Wirusowe i inne określone
zakaŜenia jelitowe ogółem
- u dzieci do lat 2*
Biegunka i zapalenie Ŝołądkowojelitowe
o
prawdopodobnie
zakaźnym pochodzeniu u dzieci
do lat 2*
Kampylobakterioza
Tularemia
Wąglik
Bruceloza nowe przypadki
Leptospiroza
Trąd
Listerioza ogółem
TęŜec ogółem
Błonica
Krztusiec
Szkarlatyna
Zap. opon mózg. i/lub mózgu
- meningokokowe
-wywołane przez Haemophillus
influenzae,
-wywołane przez Streptococcus
pneumoniae,
- inne bakteryjne, określone i nie
określone
- wirusowe, określone i nie
określone
- inne i nie określone
Zap. Mózgu przenoszone przez
kleszcze
RóŜa ogółem
Twardziel
Gorączka powrotna
Choroba z Lyme
Jersinioza pozajelitowa
Listerioza
POLSKA
2009r.
2008r.
2009.
Zach.
190
Zap.
18,84
Zach.
158
Zap.
15,65
Zach.
5
2
9478
Zap.
0,013
0,0053
24,87
4
5
8839
0,01
0,01
23,19
7
179
0,69
17,74
3
183
0,30
18,15
130
33
7451
0,34
0,09
19,55
120
30
6664
0,31
0,08
17,48
38
58
185,25
5,75
68
2
317,77
0,20
2742
7,18
23
1
34
19
965
2,28
0,10
3,37
1,88
95,69
2
10
1141
0,20
0,99
113,14
202
46
3
142
2347
3182
32559
0,53
0,12
0,01
0,37
6,16
8,33
85,42
124
29
1
304
1494
2257
31285
0,33
0,08
0,00
0,80
3,92
5,92
82,08
259
271
25,68
1321,11
427
551
1995,42
2574,89
15260
11096
1964,50
1428,45
16230
11225
2089,37
1445,05
21
2
11
412
2,08
0,20
1,09
41,05
47
1
1
361
4,65
0,10
0,10
35,75
271
4
4
5
33
14
2164
11179
0,71
0,01
0,01
0,01
0,09
0,037
5,68
29,33
361
1
4
2
6
27
19
2391
13845
0,95
0,01
0,01
0,01
0,02
0,07
0,05
6,27
36,32
6
0,59
3
0,30
219
0,57
191
0,50
1
0,10
-
-
23
0,06
14
0,04
3
0,30
6
0,59
151
0,40
159
0,42
23
2,28
11
1,09
584
1,53
501
1,31
7
3
-
0,69
3
-
14
4
-
1,39
0,40
-
973
374
202
2,55
0,98
0,52
930
399
335
2,43
1,04
0,88
79
209
-
7,83
20,72
-
44
285
1
1
4,36
28,22
0,10
0,10
4805
8255
40
33
12,61
21,66
0,10
0,09
2563
10313
43
27
6,72
27,06
0,11
0,07
Zach.
35/187
Zap.
WOJ. LUBUSKIE
2008 r.
JEDNOSTKA CHOROBOWA
Ostre poraŜenie wiotkie u dzieci
(0-14 lat)
Choroba Creutzfelda-Jacoba
Wścieklizna
Pokąsanie osób przez zwierzęta
podejrzane o wściekliznę lub
zanieczyszczone
śliną
tych
zwierząt, po których podjęto
szczepienia przeciw wściekliźnie
śółta gorączka
Gorączka denga – klasyczna lub
krwotoczna
Ospa wietrzna
Odra
RóŜyczka ogółem
Wirusowe zapalenie wątroby
- typu A
- typu B
- typu C – def. 2005
- typu C – def. 2009
- typu B+C
- inne i nie określone
Nowowykryte zakaŜenia HIV
AIDS
Świnka
Zimnica ogółem
Bąblowica
Włośnica
Grypa AH1N1
Grypa
Zach grypopodobne
Zatrucia naturalnie toksycznym
pokarmem:
- grzybami
- jagodami i innymi częściami
roślin
Ostre
zatrucia
Ŝywnością
skaŜoną
biologicznie
i/lub
chemicznie
Choroby weneryczne
Gruźlica wg rejestru WSSE
Posocznice ogółem:
- meningokokowa
- wywoł. przez Haemophilus
influenzae
- wywoł. przez Streptococcus
pneumoniae
Zach.
POLSKA
2009r.
Zach.
2008r.
1
Zap.
0,10
1
Zap.
0,10
34
Zap.
0,58
41
Zap.
0,70
132
13,09
127
12,58
11
6919
0,03
18,15
16
6865
0,04
18,01
-
-
1
0,10
2
0,01
4
0,01
3562
239
353,21
23,90
5275
164
522,41
16,24
129662
100
13145
340,18
0,26
34,49
138952
114
7514
364,55
0,30
19,71
1
12
29
1
27
13
89
3183
0,10
1,19
2,87
0,10
2,67
1,29
8,83
315,62
18
58
78
1
29
7
96
5
93
143
38111
1,78
5,74
7,72
0,10
2,87
0,69
9,51
0,50
9,21
14,16
3 774,32
208
1337
2353
38
47
958
179
3271
22
28
4
87
227346
0,55
3,50
6,17
0,10
0,12
2,51
0,47
8,58
0,06
0,07
0,01
0,23
596,46
651
1469
1913
1888
39
83
678
129
2915
21
25
36
2561
1017
1081466
1,71
3,85
5,02
4,95
0,10
0,22
1,78
0,34
7,65
0,06
0,07
0,09
13,05
17,35
2837,31
7
0,69
1
0,10
80
0,21
30
0,08
2
-
0,20
-
-
-
18
brak
danych
0,05
brak
danych
10
0,03
15
0,04
brak
danych
brak
danych
brak
danych
brak
danych
brak
danych
brak
danych
brak
danych
brak
danych
248
13
0,65
0,03
197
8
0,52
0,02
116
0,30
125
0,33
24
2,38
21
2,07
142
14,08
159
15,74
4
0,40
4
0,40
-
-
-
-
6
0,59
3
0,30
Zach.
2009.
Zach.
Zach. – liczba zachorowań
Zap. – zapadalność na 100 tys. mieszkańców.
* - zapadalność liczona na populację dzieci do lat 2.
36/187
II. Warunki zdrowotne środowiska bytowania
mieszkańców województwa
1. Stan sanitarno-porządkowy miast i terenów
wiejskich
Stan sanitarno – porządkowy miast i terenów wiejskich województwa lubuskiego w
ostatnich latach ulega ciągłej poprawie, ale nadal jest zróŜnicowany w poszczególnych
gminach.
Na terenie województwa w 2009r. tak, jak w latach ubiegłych zauwaŜalne były
korzystne zmiany polegające na poprawie: struktury sieci zbiorowego zaopatrzenia
miejscowości
w
wodę
przeznaczoną
do
spoŜycia
przez
ludzi,
gospodarki
nieczystościami stałymi oraz płynnymi jak równieŜ stanu sanitarno – porządkowego
obiektów uŜyteczności publicznej i miejsc ogólnodostępnych dla ludności.
W strukturze sieci zbiorowego zaopatrzenia w wodę przeznaczoną do spoŜycia
przez ludzi w 2009r., analogicznie do lat poprzednich nastąpiły zmiany polegające na
zmniejszeniu się liczby urządzeń wodociągowych o „małej” produkcji wody w wyniku
przyłączenia ich do większych jednostek wodociągowych i poprawie technologii
uzdatniania wody. Poprawie uległo równieŜ awaryjne zaopatrzenie w wodę
miejscowości zwodociągowanych województwa z uwagi na przekazanie przez
Wojewodę Lubuskiego – Starostom cystern do dystrybucji wody przeznaczonej do
spoŜycia przez ludzi w sytuacji awaryjnej.
ZauwaŜalne były takŜe działania zmierzające do uporządkowania gospodarki
nieczystościami stałymi i płynnymi, w dalszym ciągu jednak gospodarka odpadami
komunalnymi na terenie województwa sprowadza się głównie do ich deponowania na
składowiskach odpadów, a liczba skanalizowanych miejscowości wiejskich jest bardzo
zróŜnicowana w poszczególnych gminach województwa.
DuŜy udział w wytwarzanych odpadach niebezpiecznych na terenie
województwa miały odpady medyczne, które w znacznej części unieszkodliwiane były
poprzez termiczne przekształcanie w dwóch szpitalnych spalarniach odpadów
medycznych znajdujących się w Samodzielnym Publicznym Szpitalu Wojewódzkim w
Gorzowie Wlkp. – Zespole Szpitalnym przy ul. Dekerta nr 1 i w Wielospecjalistycznym
Szpitalu Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej w Nowej Soli.
37/187
Zakładem
zajmującym
się
czasowym
deponowaniem
odpadów
niebezpiecznych na terenie województwa jest Regionalny Zakład Utylizacji Odpadów
w Chróściku, na terenie którego znajduje się deponator do gromadzenia odpadów
niebezpiecznych i składowisko odpadów zawierających azbest.
W dalszym ciągu do istotnych do rozwiązania przez gminy problemów w
zakresie gospodarki nieczystościami stałymi i płynnymi naleŜy brak zapewnienia w
niektórych miejscowościach: systemu selektywnego zbierania i odbierania odpadów
komunalnych, bieŜącego mycia i dezynfekcji pojemników/kontenerów przeznaczonych
do gromadzenia odpadów komunalnych, pełnej ewidencji i kontroli zbiorników
bezodpływowych do gromadzenia nieczystości płynnych, przeprowadzania zabiegów
deratyzacji oraz likwidacji „dzikich wysypisk odpadów”.
Stan sanitarno – porządkowy miejsc ogólnodostępnych oraz ulic, parkingów i
dróg nie budził większych zastrzeŜeń, jednak nadal nie rozwiązano problemów
dotyczących zanieczyszczania miejsc ogólnodostępnych przez zwierzęta domowe.
W ocenie organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej stan sanitarno –
porządkowy miast i terenów wiejskich województwa lubuskiego w 2009r. był
zadowalający.
Podsumowanie
Stan sanitarno – porządkowy miast i terenów wiejskich województwa lubuskiego
w 2009r. był zadowalający. Na terenie województwa tak, jak w latach ubiegłych
zauwaŜalne były korzystne zmiany polegające na poprawie: struktury sieci zbiorowego
zaopatrzenia miejscowości w wodę przeznaczoną do spoŜycia przez ludzi, gospodarki
nieczystościami stałymi oraz płynnymi jak równieŜ stanu sanitarno – porządkowego
obiektów uŜyteczności publicznej i miejsc ogólnodostępnych dla ludności.
2. Zaopatrzenie ludności w wodę do spoŜycia
Główne źródło zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do
spoŜycia na terenie województwa lubuskiego w 2009r. analogicznie, jak
w latach poprzednich stanowiły zasoby wód podziemnych. Tylko miasto
Zielona Góra zaopatrywane było częściowo w wodę pochodzącą z ujęcia
powierzchniowego znajdującego się na rzece Obrzycy w miejscowości
38/187
Sadowo, które stanowi jedyne ujęcie wody powierzchniowej ujmowanej dla potrzeb
zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spoŜycia na terenie województwa. Od
2008r. stopniowo ulega zmianie zaopatrzenie w wodę Zielonej Góry z uwagi na
uruchomienie nowego ujęcia wody podziemnej wraz ze stację uzdatniania wody przy ul.
Wojska Polskiego w Zielonej Górze posiadającego odrębną sieć wodociągową, która
ulega ciągłej rozbudowie.
Największy udział w ilościowym zaopatrzeniu w wodę przeznaczoną do
spoŜycia – mieszkańców województwa korzystających ze zbiorowego zaopatrzenia w
wodę w 2009r. miały wodociągi publiczne produkujące wodę w ilości od 100 do 1000
m3/d i od 1000 do 10.000 m3/d – 617.169 osób (dane szacunkowe). Pozostałe wodociągi
publiczne tj. wodociągi o produkcji wody <100 m3/d i od 10.000 do 100.000 m3/d
dostarczały wodę dla 331.231 mieszkańców województwa (dane szacunkowe). Wodę
przeznaczoną do spoŜycia przez ludzi na terenie województwa dostarczały równieŜ inne
podmioty, które zaopatrywały w wodę łącznie 11.714 osób (dane szacunkowe).
Największą ilość wody na terenie województwa produkowały 2 wodociągi publiczne w:
Gorzowie Wlkp. i Zielonej Górze.
Liczba nadzorowanych wodociągów zbiorowego zaopatrzenia w wodę według dobowej
produkcji wody i innych podmiotów zaopatrujących w wodę na terenie województwa
lubuskiego w 2009r.
<100 m3/d
269
245
100-1000 m3/d
1000-10 000 m3/d
10 000-100 000 m3/d
129
2
Inne podmioty
zaopatrujące w wodę
20
W ostatnich latach obserwuje się spadek liczby obiektów i urządzeń
wodociągowych na terenie województwa. W 2009r. wyłączono z eksploatacji kolejnych
25 urządzeń do zaopatrywania w wodę, głównie o produkcji wody <100 m3/d w wyniku
podłączania
odbiorców
korzystających
z
tych
urządzeń
do
istniejących
rozbudowujących się sieci duŜych wodociągów o stabilnej i dobrej jakości wody.
39/187
i
Liczba urządzeń do zaopatrywania w wodę znajdujących się w ewidencji organów
Państwowej Inspekcji Sanitarnej województwa lubuskiego w latach 2005 – 2009.
800
745
750
719
709
700
690
665
650
600
2005r. 2006r. 2007r. 2008r. 2009r.
Przyczyną likwidacji indywidualnych ujęć wody o produkcji wody <100 m3/d
jest głównie dostarczanie przez te ujęcia wody nie odpowiadającej wymaganiom
sanitarnym i brak uzasadnienia ekonomicznego zastosowania drogich technologii
uzdatniania wody . Nadzór nad jakością wody przeznaczonej do spoŜycia przez ludzi
sprawowany jest przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej przede wszystkim w
oparciu o rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007r. w sprawie jakości
wody przeznaczonej do spoŜycia przez ludzi (Dz.U. Nr 61, poz.417) wydane na
podstawie ustawy z dnia 07 czerwca 2001r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i
zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz.U. z 2006r. Nr 123, poz.858 z późniejszymi
zmianami).
W 2009r. na terenie województwa lubuskiego nie odnotowano chorób i zatruć
wodozaleŜnych
o
potwierdzonej
etiologii.
Parametry
organoleptyczne
i
fizykochemiczne jakości wody, dla których stwierdzono przekroczenia najwyŜszych
dopuszczalnych wartości nie stanowiły bezpośredniego zagroŜenia dla zdrowia ludzi, za
wyjątkiem azotanów.
Azotany występują w warstwach wodonośnych w 3 miejscowościach
województwa: Panowice (gmina Trzciel – powiat międzyrzecki), Podośno (gmina Ośno
Lubuskie – powiat słubicki) i Wilanów (gmina Strzelce Krajeńskie – powiat strzelecko
– drezdenecki) oraz na terenie Ośrodka Wypoczynkowego „Leśne domki” w Sławie
(gmina Sława – powiat wschowski) i Publicznego Przedszkola nr 3 im.
Cz.Janczarskiego z Filią w Jordanowie (gmina Świebodzin – powiat świebodziński).
Jako przyczyny zanieczyszczenia wód podziemnych azotanami w powyŜszych
miejscowościach wskazuje się głównie na: rolnictwo – intensywne stosowanie
nawozów i niewłaściwa gospodarka odpadami pochodzącymi z hodowli zwierząt i
40/187
produkcji pasz oraz niezadowalającą gospodarkę wodno – ściekową.
Na wniosek przedsiębiorstw wodociągowo – kanalizacyjnych/producentów
wody terenowo właściwi Państwowi Powiatowi Inspektorzy Sanitarni udzielili w 2009r.
kolejne 2 zgody na odstępstwo – stwierdzając przydatność wody do spoŜycia na
warunkach przyznanego odstępstwa, z wyłączeniem grup ludności, dla których
odstępstwo moŜe stanowić szczególne ryzyko w odniesieniu do następującego
wodociągu publicznego i indywidualnego ujęcia wody, w których występują
przekroczenia najwyŜszego dopuszczalnego stęŜenia określonego dla azotanów:
1) wodociąg publiczny w miejscowości Panowice – gmina Trzciel/powiat
międzyrzecki,
2) indywidualne ujęcie wody na terenie Ośrodka Wypoczynkowego „Leśne domki”
w Sławie – gmina Sława/powiat wschowski.
Obecnie na terenie województwa obowiązuje 5 zgód na odstępstwo od
najwyŜszego
dopuszczalnego
stęŜenia
określonego
dla
azotanów
w
wodzie
przeznaczonej do spoŜycia przez ludzi (stan na dzień 31 grudnia 2009r.).
Udział procentowy ludności zaopatrywanej w wodę przeznaczoną do spoŜycia –
odpowiadającą i nie odpowiadającą wymaganiom na dzień 31 grudnia 2009r. (dane
szacunkowe).
100%
89,1%
97,4%
81,1%
100,0%
86,7%
80%
60%
40%
18,9%
13,3%
10,9%
20%
2,6%
0,0%
0%
<100 m3/d
100 - 1000
m3/d
1000 10 000 m3/d
woda odpowiadająca wymaganiom
Przekroczenia
najwyŜszych
10 000 100 000
m3/d
Inne
podmioty
zaopatrujące
w wodę
woda nie odpowiadająca wymaganiom
dopuszczalnych
wartości
określonych
dla
parametrów mikrobiologicznych w wodzie przeznaczonej do spoŜycia przez ludzi
występowały w większości przypadków okresowo. W wyniku podjętych przez
producentów wody działań naprawczych polegających, głównie na przeprowadzeniu
41/187
zabiegów dezynfekcji ujęć wody, urządzeń wodnych i sieci wodociągowych
uzyskiwano odpowiednią jakość wody pod względem mikrobiologicznym.
W 2009r. Państwowi Powiatowi Inspektorzy Sanitarni stwierdzili okresowy brak
przydatności wody przeznaczonej do spoŜycia ze względu na zanieczyszczenia
mikrobiologiczne dostarczanej przez 10 wodociągów publicznych/indywidualnych ujęć
wody tj.:
1) indywidualne ujęcie wody – źródło naturalne w miejscowości Tarnów Jezierny
(gmina Sława – powiat wschowski),
2) indywidualne ujęcie wody naleŜące do PKP w Rzepinie przy ul. Fabrycznej
(gmina Rzepin – powiat słubicki),
3) wodociąg publiczny w miejscowości Słone (gmina Świdnica – powiat
zielonogórski),
4) indywidualne ujęcie wody w Ośrodku Wypoczynkowym „Merpol” w
miejscowości Lubiewo (gmina Drezdenko – powiat strzelecko – drezdenecki),
5) wodociąg publiczny w miejscowości Chotków (gmina Brzeźnica – powiat
Ŝagański),
6) wodociąg publiczny w miejscowości Drawiny (gmina Drezdenko – powiat
strzelecko – drezdenecki),
7) indywidualne ujęcie wody w Zakładzie Przetwórstwa SpoŜywczego i Handlu w
Sławie przy ul. Piwnej (gmina Sława – powiat wschowski),
8) wodociąg publiczny w miejscowości CzyŜewo (gmina Strzelce Krajeńskie –
powiat strzelecko – drezdenecki),
9) indywidualne ujęcie wody w miejscowości Sitnica (gmina Dobiegniew – powiat
strzelecko – drezdenecki),
10) indywidualne ujęcie wody w miejscowości Łaszewo (gmina Torzym – powiat
sulęciński).
Ponadto
wydawali
decyzje
administracyjne
stwierdzające
warunkową
przydatność wody, głównie po wystąpieniu przekroczeń najwyŜszych dopuszczalnych
wartości określonych dla parametrów organoleptycznych i fizykochemicznych.
Przyczynami, które miały wpływ na pogorszenie się jakości wody i były:
starzejąca
się
instalacja
wodociągowa
w
znacznej
części
wodociągów
publicznych/indywidualnych ujęć wody, niewłaściwa eksploatacja urządzeń i obiektów
słuŜących do zaopatrzenia w wodę oraz brak ich okresowych przeglądów i modernizacji
42/187
przez kilku właścicieli wodociągów/ indywidualnych ujęć wody, stosowanie
niewystarczających technologii uzdatniania wody w części obiektów wodociągowych
oraz niewłaściwa gospodarka nieczystościami płynnymi w niektórych miejscowościach
wiejskich województwa.
W większości miast województwa celem zapewnienia ludności właściwej
jakości wody przeznaczonej do spoŜycia – woda ujmowana dla potrzeb zbiorowego
zaopatrzenia w wodę poddawana była procesom uzdatniania. Stała dezynfekcja wody
prowadzona była na 2 największych wodociągach województwa tj. w Gorzowie Wlkp. i
w Zielonej Górze. Dezynfekcję doraźną ciągłą z uwagi na stwierdzenie przekroczeń
najwyŜszych dopuszczalnych wartości określonych dla parametrów mikrobiologicznych
jakości wody, takŜe okresowo stosowano w wodociągach publicznych/indywidualnych
ujęciach wody, jak równieŜ stosowano dezynfekcję wody w przypadkach wystąpienia
awarii urządzeń słuŜących do zbiorowego zaopatrzenia w wodę i podłączenia nowych
sieci wodociągowych.
W 2009r. podobnie, jak w latach ubiegłych w wodociągach publicznych
województwa
najczęściej
stwierdzano
przekroczenia
dopuszczalnych
wartości
określonych dla parametrów organoleptycznych i fizykochemicznych tj.: barwa,
mętność, mangan i Ŝelazo.
W ramach sprawowanego nadzoru nad obiektami słuŜącymi do zaopatrzenia
ludności w wodę przeznaczoną do spoŜycia kontrolowano równieŜ ich stan sanitarno –
techniczny. Wyniki kontroli wskazują, Ŝe ujęcia wody posiadają wydzielone i
ogrodzone strefy ochrony bezpośredniej oraz wyznaczone strefy ochrony pośredniej.
Studnie głębinowe zabezpieczone są metalowymi lub betonowymi pokrywami, wloty
przewodów zasilających są odpowiednio uszczelnione, a odpowietrzniki posiadają
zabezpieczenia w postaci metalowych siatek, ale tylko nieznaczna ilość ujęć wody
posiada elektroniczny system zabezpieczający. Zabezpieczenia tego typu bez
elektronicznego systemu zabezpieczającego ujęcie nie stanowią jednak kompleksowej
ochrony przed dostępem osób niepowołanych.
Obiekty i urządzenia słuŜące do zbiorowego zaopatrzenia w wodę utrzymane
były w zadawalającym stanie sanitarno – technicznym.
Awaryjne zaopatrzenie ludności województwa lubuskiego w wodę w ostatnich
latach uległo znacznej poprawie w zakresie dostaw wody cysternami i zbiornikami
spełniającymi wymagania higieniczno – sanitarne. Nadal jednak zastrzeŜenia budzi stale
zmniejszająca się liczba indywidualnych awaryjnych ujęć wody/wodociągów o
43/187
produkcji wody <100m3/d oraz studni publicznych i niewłaściwa jakość wody w tych
studniach a takŜe brak rezerwowych źródeł zaopatrzenia w wodę w 10 [38%] obiektach
szpitalnych.
Studnie publiczne
W 2009r. na 29 zewidencjonowanych studni publicznych skontrolowano 18.
Wszystkie skontrolowane studnie dostarczały wodę nie odpowiadającą wymaganiom
określonym w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007r. w sprawie
jakości wody przeznaczonej do spoŜycia przez ludzi (Dz.U. Nr 61, poz.417) –
stwierdzono przekroczenia zarówno najwyŜszych dopuszczalnych wartości określonych
dla parametrów mikrobiologicznych, jak i dla parametrów organoleptycznych i
fizykochemicznych.
Liczba studni publicznych znajdujących się w ewidencji organów Państwowej
Inspekcji Sanitarnej województwa lubuskiego w latach 2005 – 2009.
60
50
40
54
44
30
37
20
31
29
10
0
2005r.
2006r.
2007r.
2008r.
2009r.
W porównaniu z rokiem 2008 zanotowano kolejny spadek liczby studni
publicznych na terenie województwa, 4 powiaty ziemskie nie mają w ogóle studni
publicznych tj. strzelecko – drezdenecki, świebodziński, Ŝagański i Ŝarski.
Podsumowanie
1. W 2009r. z wody odpowiadającej wymaganiom określonym dla wody
przeznaczonej do spoŜycia przez ludzi korzystało 889.606 osób, co stanowiło
93% mieszkańców województwa lubuskiego korzystających ze zbiorowego
zaopatrzenia w wodę, natomiast z wody nie odpowiadającej wymaganiom
70.508 osób, czyli 7% mieszkańców województwa. Ilościowe zaopatrzenie w
44/187
wodę miejscowości zwodociągowanych oceniono, jak w latach ubiegłych jako
zadowalające.
2. Awaryjne zaopatrzenie ludności województwa w wodę w ostatnich latach uległo
znacznej poprawie w zakresie dostaw wody cysternami i zbiornikami
spełniającymi wymagania higieniczno – sanitarne. Nadal jednak zastrzeŜenia
budzi stale zmniejszająca się liczba indywidualnych awaryjnych ujęć wody/
wodociągów o produkcji wody <100m3/d oraz studni publicznych a takŜe brak
rezerwowych źródeł zaopatrzenia w wodę w 10 [38%] obiektach szpitalnych na
terenie województwa.
3. Monitoring jakości powietrza atmosferycznego
W
2009r.
wykonywano
badania
imisji
zanieczyszczeń
powietrza
atmosferycznego w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska w 9 miastach
województwa tj. w: Drezdenku (do 30 czerwca 2009r.), Gorzowie Wlkp.,
Międzyrzeczu, Słubicach, Sulęcinie, Świebodzinie, Zielonej Górze, śaganiu i śarach.
Zakres
badanych
zanieczyszczeń
powietrza
atmosferycznego
obejmował
zanieczyszczenia gazowe (dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, formaldehyd) i
zanieczyszczenia pyłowe (pył zawieszony mierzony metodą reflektometryczną, pył
zawieszony PM10) oraz metale cięŜkie zawarte w pyle zawieszonym PM10 (arsen,
kadm, nikiel, ołów).
Wyniki stęŜeń badanych zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego (za
wyjątkiem pyłu zawieszonego BS) wzorem lat ubiegłych przekazywano raz w miesiącu
do wojewódzkiej bazy danych JPOAT naleŜącej do Inspekcji Ochrony Środowiska,
której
zadaniem
jest
archiwizacja
danych
dotyczących
jakości
powietrza
atmosferycznego zbieranych w systemie Państwowego Monitoringu Środowiska.
Ponadto miesięczne wyniki stęŜeń pyłu zawieszonego PM10 przekazywano do
Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny Zakładu
Higieny Komunalnej w Warszawie.
Oceny jakości powietrza atmosferycznego na terenie województwa dokonano w
oparciu o wartości kryterialne ujęte w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 03
marca 2008r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz.U. Nr 47,
poz.281).
45/187
Poziomy wybranych substancji w powietrzu atmosferycznym, ze względu na ochronę zdrowia
ludzi w świetle zapisów rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 03 marca 2008r. w
sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 47, poz. 281).
Poziom
Poziom dopuszczalny
dopuszczalny
substancji w powietrzu
substancji w
powiększony o margines
powietrzu
tolerancji na rok 2009
Dopuszczalna częstość
Okres uśredniania
Nazwa substancji
przekroczenia poziomu
wyników pomiarów
dopuszczalnego w roku
3
kalendarzowym
3
[µg/m ]
[µg/m ]
dwutlenek azotu
rok kalendarzowy
40
42
–
dwutlenek siarki
24 godziny
125
125
3 razy
0,5
–
*
ołów
rok kalendarzowy
0,5
pył zawieszony
24 godziny
50
50
35 razy
PM10
rok kalendarzowy
40
40
–
3
* 500 ng/m
Kryteria oceny jakości powietrza atmosferycznego pod kątem zawartości arsenu,
kadmu i niklu w pyle zawieszonym PM10, ze względu na ochronę zdrowia ludzi w
świetle zapisów rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 03 marca 2008r. w
sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 47, poz. 281).
Nazwa substancji
Okres uśredniania
wyników pomiarów
Poziom
docelowy
substancji w
3
powietrzu [ng/m ]
Termin osiągnięcia
poziomu docelowego
substancji w powietrzu
arsen
rok kalendarzowy
6
2013r.
kadm
rok kalendarzowy
5
2013r.
nikiel
rok kalendarzowy
20
2013r.
Zanieczyszczenia gazowe
Odnotowywane w ciągu roku 24-godzinne stęŜenia dwutlenku siarki (SO2),
podobnie jak w latach ubiegłych kształtowały się na niskim poziomie. NajwyŜsze
odnotowane stęŜenie średniodobowe SO2 (przy dopuszczalnym poziomie dla stęŜenia
średniodobowego – 125 µg/m3) wyniosło 17,5 µg/m3 (stanowisko pomiarowe w
Gorzowie Wlkp., ul. Mickiewicza). Wartości średniego rocznego stęŜenia wahały się od
0,6 µg/m3 do 3,2 µg/m3.
46/187
Wyniki pomiarów stęŜenia dwutlenku siarki w powietrzu atmosferycznym na obszarze
województwa lubuskiego w 2009 roku (µg/m3), z uwzględnieniem sezonu letniego i
grzewczego.
Gorzów Wlkp., ul. Wróblewskiego
Gorzów Wlkp., ul. Mickiewicza
Miedzyrzecz, Os. Centrum
Słubice, ul. Mickiewicza
Sulęcin, ul. Lipowa
Świebodzin, ul. 1-go Maja
Zielona Góra, ul. Jasna
śagań, ul. Szprotawska
śary, ul. 1-go Maja
0,0
średnie stęŜenie w sezonie letnim
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
średnie stęŜenie w sezonie grzewczym
3,0
3,5
4,0
4,5
stęŜenie średnioroczne
Zanotowane wartości średniego rocznego stęŜenia dwutlenku azotu (NO2) nie
przekroczyły
dopuszczalnego
poziomu
stęŜenia
średniorocznego
dla
tego
zanieczyszczenia. NajwyŜsze stęŜenie średnioroczne NO2 zanotowano na stanowisku
pomiarowym w Świebodzinie, ul. 1-go Maja, które wyniosło 20,9 µg/m3 (najwyŜsze
stęŜenia średnioroczne w 2008r. wynosiło 15 µg/m3). NajwyŜsze stęŜenie 24 – godzinne
dwutlenku azotu odnotowano na stanowisku pomiarowym w Gorzowie Wlkp., ul.
Wróblewskiego – 38,2 µg/m3. Największy wzrost wartości średniorocznego stęŜenia
dwutlenku azotu, w porównaniu z rokiem 2008 odnotowano na dwóch stanowiska
pomiarowych w: Międzyrzeczu, Os. Centrum z 11,8 µg/m3 do 20,6 µg/m3 i
Świebodzinie z 12,5 µg/m3 do 20,9 µg/m3.
W 2009r. kontynuowano pomiary stęŜenia formaldehydu (CH2O) w 4 miastach
województwa na 5 stanowiskach pomiarowych w: Gorzowie Wlkp. (2 stanowiska),
Słubicach, Zielonej Górze i śarach. Średnie roczne stęŜenie wahało się od 2,6 µg/m3
(śary, ul. 1-go Maja) do 5,4 µg/m3 (Zielona Góra ul. Jasna; w 2008 roku – 7,5 µg/m3).
NajwyŜsze stęŜenie 24-godzinne odnotowano na stanowisku pomiarowym w Zielonej
Górze – 12,2 µg/m3. Z dniem 20 sierpnia 2009r. przestała obowiązywać ujęta w
rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 05 grudnia 2002r. w spawie wartości
odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz.U. z 2003r. Nr 1, poz.12) wartość
odniesienia dla rocznego stęŜenia formaldehydu równa 4 µg/m3.
47/187
Średnioroczne stęŜenia formaldehydu (µg/m3) na obszarze województwa lubuskiego w
latach 2005 – 2009.
10
8
6
4
2
2005r.
2006r.
2007r.
2008r.
2009r.
0
Pył zawieszony PM10
Oceny poziomu zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym PM10 za
2009r. dokonano na podstawie 1043 wyników pomiarów stęŜenia 24-godzinnego. Przy
ocenie jakości powietrza atmosferycznego, ze względu nas ochronę zdrowia kierowano
się docelowymi wartościami dopuszczalnymi: 40 µg/m3 dla stęŜenia średniorocznego
oraz 50 µg/m3 dla stęŜenia 24-godzinnego z moŜliwością przekraczania tej wartości 35
razy w ciągu roku.
StęŜenie średnioroczne wahało się od 15,7 µg/m3 (śary, ul.PodchorąŜych) do
24,5 µg/m3 na stanowisku pomiarowym w Gorzowie Wlkp., ul.Borowskiego (61%
wartości dopuszczalnej) – w 2008r. stęŜenie średnioroczne na tym stanowisku wynosiło
20,2 µg/m3. Analiza wyników badań za lata 2005 – 2009 wskazuje, Ŝe stęŜenie tego
zanieczyszczenia na stanowisku pomiarowym w śarach sukcesywnie spada.
Średnioroczne stęŜenia pyłu zawieszonego PM10 w powietrzu atmosferycznym na
obszarze województwa lubuskiego w latach 2005 – 2009 przedstawiono na poniŜszym
wykresie:
48/187
Średnioroczne stęŜenia pyłu zawieszonego PM10 (µg/m3) na obszarze województwa
stęŜenie
lubuskiego w latach 2005 – 2009.
50
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
2005r.
2006r.
2007r.
2008r.
2009r.
Gorzów Wlkp.,
ul. Borowskiego
Zielona Góra,
ul. Jasna
śary,
ul. PodchorąŜych
Dopuszczalny poziom stęŜenia 24-godzinnego określony dla pyłu zawieszonego
PM10 pod kątem ochrony zdrowia ludzi został przekroczony w 2009r. na wszystkich 3
stanowiskach pomiarowych: 31 razy na stanowisku w Gorzowie Wlkp. ul.
Borowskiego, 14 razy na stanowisku w Zielonej Górze ul. Jasna i 21 razy na stanowisku
w śarach ul. PodchorąŜych. Liczba wyników przekraczających wartość 50 µg/m3
wyniosła ogółem dla 3 stanowisk pomiarowych pyłu zawieszonego PM10 – 66 (w
2008r.–36), co stanowi 6,3% uzyskanych wyników NajwyŜsze stęŜenie średniodobowe
odnotowano na stanowisku pomiarowym w Gorzowie Wlkp. – 138,4 µg/m3. Liczbę dni
z przekroczeniem dopuszczalnego poziomu dla stęŜenia 24-godzinnego pyłu PM10 na
poszczególnych stanowiskach pomiarowych w latach 2005 – 2009 przedstawiono na
wykresie:
Liczba dni
Liczba dni z przekroczeniem dopuszczalnego stęŜenia 24-godzinnego pyłu
zawieszonego PM10 w powietrzu atmosferycznym na obszarze województwa
lubuskiego w latach 2005 – 2009.
55
50
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
2005r.
53
2006r.
2007r.
47
32
31
25
24
14
2008r.
21
20
15
14
0
Gorzów Wlkp.,
ul. Borowskiego
2009r.
Zielona Góra,
ul. Jasna
7
śary,
ul. PodchorąŜych
49/187
Pył zawieszony mierzony metodą reflektometryczną
Z uwagi na brak docelowych wartości dopuszczalnych dla pyłu zawieszonego
BS, za wartości kryterialne przy interpretacji wyników pomiarów – zgodnie z
„Wytycznymi Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 12 stycznia 2005r. w sprawie
działalności stacji sanitarno – epidemiologicznych w dziedzinie monitoringu jakości
powietrza atmosferycznego” przyjęto wartości dopuszczalne określone dla pyłu
zawieszonego PM10.
NajwyŜsze średnioroczne stęŜenie pyłu zawieszonego BS – 17,3 µg/m3
zanotowano na stanowisku pomiarowym w Gorzowie Wlkp., ul. Mickiewicza.
NajwyŜsze stęŜenie 24-godzinne – 127,9 µg/m3 odnotowano na stanowisku
pomiarowym w śarach, ul. 1-go Maja. Liczba dni w ciągu roku ze stęŜeniem 24godzinnym przekraczającym wartość 50 µg/m3 wyniosła ogółem dla wszystkich 10
stanowisk pomiarowych – 33.
Metale cięŜkie w pyle zawieszonym PM10
Pyły drobne są niebezpieczne dla zdrowia człowieka m. in. z uwagi na to, iŜ
stanowią nośnik bardzo toksycznych metali cięŜkich. Oceny poziomu stęŜenia: arsenu,
kadmu, niklu i ołowiu w pyle zawieszonym PM10 za 2009r. dokonano na podstawie
2089 wyników pomiarów uzyskanych z próbek zbiorczych.
Wartości średniego rocznego stęŜenie arsenu w pyle PM10 wahały się od 0,7
ng/m3 (śary, ul. PodchorąŜych) do 1,5 ng/m3 (Gorzów Wlkp., ul. Borowskiego) przy
poziomie docelowym dla stęŜenia średniorocznego wynoszącym 6 ng/m3.
Zanotowane wartości stęŜeń średniorocznych kadmu w pyle PM10 w 2009r.
wyniosły poniŜej granicy oznaczalności, która dla stanowiska w Gorzowie Wlkp.,
ul.Borowskiego była równa 5,45 ng/m3, a dla dwóch pozostałych stanowisk w Zielonej
Górze, ul. Jasna i w śarach, ul. PodchorąŜych – 5 ng/m3.
Wartości stęŜeń średniorocznych niklu w pyle PM10 znajdowały się poniŜej
granicy oznaczalności wynoszącej 9 ng/m3 (Gorzów Wlkp., ul. Borowskiego, Zielona
Góra, ul. Jasna i śary, ul.PodchorąŜych) – przy poziomie docelowym dla stęŜenia
średniorocznego wynoszącym 20 ng/m3.
NajwyŜsze średnioroczne stęŜenie ołowiu w pyle PM10 w 2009r. wyniosło 19,8
ng/m3 na stanowisku pomiarowym w śarach, ul. PodchorąŜych (w 2008r. wynosiło 32
ng/m3) przy dopuszczalnym poziomie dla stęŜenia średniorocznego – 500 ng/m3.
50/187
Podsumowanie
Badania imisji zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego przeprowadzone w
2009r. ze względu na ochronę zdrowia ludzi na terenie województwa lubuskiego,
podobnie jak w latach ubiegłych nie wykazały przekroczeń dopuszczalnych poziomów
stęŜeń określonych dla dwutlenku siarki i dwutlenku azotu, natomiast odnotowano
przekroczenia dopuszczalnego poziomu stęŜenia 24-godzinnego określonego dla pyłu
zawieszonego PM10 w ciągu roku na wszystkich 3 stanowiskach pomiarowych –
dotrzymana jednak została dopuszczalna ilość przekroczeń w ciągu roku (35 razy).
Ponadto
nie
odnotowano
przekroczeń
poziomów
docelowych/dopuszczalnych
określonych dla metali cięŜkich zawartych w pyle zawieszonym PM10.
4. Jakość wody w kąpieliskach i basenach
kąpielowych
W sezonie letnim 2009r. nadzorowano ogółem 79
kąpielisk,
w
tym:
9
kąpielisk
zorganizowanych
raportowanych do Komisji Europejskiej (KE), 33 kąpieliska
zorganizowane pozostałe i 37 kąpielisk wykorzystywanych
tradycyjnie, przede wszystkim w oparciu o rozporządzenie
Ministra Zdrowia z dnia 16 października 2002r. w sprawie
wymagań, jakim powinna odpowiadać woda w kąpieliskach (Dz.U. Nr 193, poz.1530).
W związku z nie wywiązywaniem się przez niektórych właścicieli/zarządców
kąpielisk z obowiązku pisemnego zgłoszenia kąpieliska do właściwego terenowo
Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w celu objęcia kąpieliska nadzorem
sanitarnym – liczba kąpielisk nadzorowanych przez organy Państwowej Inspekcji
Sanitarnej województwa zmniejsza się (2007r. – 94; 2008r. – 85; 2009r. – 79).
51/187
Liczba kąpielisk nadzorowanych przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej na
terenie województwa lubuskiego w latach 2007 – 2009.
79
94
2007r.
2008r.
85
2009r.
W sezonie letnim 2009r. przeprowadzono ogółem 265 kontroli sanitarnych
kąpielisk, podczas, których pobrano do badań laboratoryjnych 620 próbek wody,
kwestionowano – 6.
Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Nowej Soli w dniu 21 maja
2009r. wydał orzeczenie o nieprzydatności wody do kąpieli w kąpielisku „Koci Staw”
w Nowej Soli z powodu stwierdzenia przekroczenia wartości dopuszczalnej określonej
dla bakterii grupy coli, które obowiązywało przez cały sezon letni 2009r. Okresowo,
natomiast z powodu stwierdzonego zakwitu sinic woda była nieprzydatna do kąpieli w 1
kąpielisku znajdującym się w miejscowości Długie na jeziorze Lipie (gmina Strzelce
Krajeńskie) oraz warunkowo przydatna do kąpieli w miejscowości Uście na Jeziorze
Rudno (gmina Kolsko) – właściwi terenowo Państwowi Powiatowi Inspektorzy
Sanitarni wydali orzeczenia o nieprzydatności i warunkowej przydatności wody do
kąpieli.
O nieprzydatności wody do kąpieli w kąpieliskach właścicieli/zarządców
kąpielisk,
jednostki
administracji
rządowej
i
samorządu
terytorialnego
oraz
uŜytkowników kąpielisk informowano na bieŜąco – w formie komunikatów w
lokalnych środkach przekazu.
Udział procentowy kąpielisk, w których jakość wody odpowiadała i nie odpowiadała
wymaganiom określonym dla wody w kąpieliskach w sezonie letnim 2009r.
4%
kąpieliska, w których jakość
wody odpowiadała
wymaganiom
96%
kąpieliska, w których jakość
wody nie odpowiadała
wymaganiom
52/187
Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Gorzowie Wlkp. w sezonie
letnim 2009r. wydał ogółem 4 komunikaty dotyczące jakości wody w nadzorowanych
kąpieliskach województwa, które przekazywał do: Głównego Inspektora Sanitarnego,
Wojewody Lubuskiego, Przewodniczącego Sejmiku Województwa Lubuskiego,
Komendanta Wojewódzkiego Policji, Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska,
Zarządu Okręgowego Wodnego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego w Gorzowie
Wlkp., Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej w: Poznaniu, Szczecinie i we
Wrocławiu, Państwowego Inspektora Sanitarnego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i
Administracji na obszarze województwa lubuskiego oraz lokalnych środków przekazu.
Stan sanitarny kąpielisk i ich infrastruktury w sezonie letnim 2009r. na terenie
województwa był zróŜnicowany. Część kąpielisk nie w pełni odpowiadała wymaganiom
określonym w definicjach kąpielisk ujętych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 06
maja 1997r. w sprawie określenia warunków bezpieczeństwa osób przebywających w
górach, pływających, kąpiących się i uprawiających sporty wodne (Dz.U. Nr 57,
poz.358) przede wszystkim, ze względu na brak urządzeń sanitarnych oraz obiektów
pomocniczych tj.: pomosty, natryski i szatnie – dotyczyło to głównie kąpielisk
wykorzystywanych tradycyjnie.
Wśród 35 basenów kąpielowych znajdujących się w 2009r. w ewidencji było 21
basenów kąpielowych krytych i 14 basenów kąpielowych odkrytych.
Liczba basenów kąpielowych krytych i odkrytych nadzorowanych przez organy
Państwowej Inspekcji Sanitarnej na terenie województwa lubuskiego w 2009r.
14
21
baseny kąpielowe
kryte
baseny kąpielowe
odkryte
W trakcie przeprowadzonych kontroli sanitarnych
basenów kąpielowych ocenie podlegały m. in. warunki
higieniczne panujące w obiektach (poczekalnie, szatnie,
pomieszczenia sanitarne, natryski i hale basenowe) oraz
jakość wody w nieckach basenowych. Kontrolowano
równieŜ stan techniczny niecek basenowych oraz innych urządzeń słuŜących do kąpieli
tj.: brodzików, wanien z hydromasaŜem i zjeŜdŜalni oraz sposób zaopatrzenia w wodę
53/187
basenów, gospodarkę nieczystościami stałymi i płynnymi, postępowanie z preparatami
do uzdatniania i dezynfekcji wody, a takŜe sprzętem myjącym i środkami czystości. W
2009r. nie stwierdzono uchybień w powyŜszym zakresie.
Właściwy nadzór sanitarny nad jakością wody w basenach był utrudniony z powodu
braku szczegółowych regulacji prawnych określających wymagania, jakim powinna
odpowiadać woda w basenach kąpielowych oraz sposób kontroli i oceny. Ze względu
na ryzyko wystąpienia zagroŜeń zdrowotnych spowodowanych zanieczyszczeniem
wody w basenach kąpielowych o charakterze mikrobiologicznym i chemicznym nadzór
sanitarny sprawowany był na podstawie zapisów ustawy z dnia 05 grudnia 2008r. o
zapobieganiu oraz zwalczaniu zakaŜeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz.U. Nr 234.
poz.1570 z późniejszymi zmianami) oraz ustawy z dnia 18 stycznia 1996r. o kulturze
fizycznej (Dz.U. z 2007r. Nr 226, poz.1675 z późniejszymi zmianami).
W
2009r.
okresowe
mikrobiologicznym
pogorszenie
stwierdzono
m.in.
w
się
jakości
wody
następujących
pod
względem
obiektach
basenów
kąpielowych: „Easyline” w Gorzowie Wlkp., „Świewoda” w Świebodzinie, Ośrodek
„Leśna” w śarach i w basenie sezonowym w Jasieniu. Właścicieli tych obiektów
zobowiązano do natychmiastowej poprawy jakości wody.
Podsumowanie
1. W sezonie letnim 2009r. kwestionowano jakość wody w 3 kąpieliskach ze
względu na zakwity sinic (2 kąpieliska) i obecność bakterii grupy coli (1
kąpielisko). W związku z nie wywiązywaniem się właścicieli/zarządców
kąpielisk z obowiązku pisemnego zgłaszania kąpieliska w celu objęcia
kąpieliska nadzorem sanitarnym przez właściwego terenowo Państwowego
Powiatowego Inspektora Sanitarnego – liczba kąpielisk nadzorowanych przez
organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej województwa lubuskiego co rok
zmniejsza się.
2. Stan sanitarno – higieniczny i techniczny oraz jakość wody w zdecydowanej
większości skontrolowanych w 2009r. basenów kąpielowych nie budziły
zastrzeŜeń.
54/187
III. Stan sanitarny obiektów uŜyteczności
publicznej
W roku 2009 kontrolę stanu sanitarnego przeprowadzono w 2471 obiektach
uŜyteczności publicznej spośród 4221 ujętych w ewidencji. Obiekty te stanowią liczną i
róŜnorodną grupę, co powoduje zróŜnicowanie wymagań sanitarnych, jakim powinny
odpowiadać obiekty naleŜące do poszczególnych podgrup obiektów uŜyteczności
publicznej. Kontrole sanitarne objęły:
zakłady: fryzjerskie, kosmetyczne, tatuaŜu i odnowy biologicznej oraz inne zakłady,
w których są świadczone łącznie więcej niŜ jedna z usług: fryzjerskich,
kosmetycznych, tatuaŜu i odnowy biologicznej – skontrolowano 838 spośród 1567
zewidencjonowanych;
hotele, motele, pensjonaty, kempingi, domy wycieczkowe, schroniska i pola
biwakowe oraz inne obiekty, w których są świadczone usługi hotelarskie –
skontrolowano 276 spośród 322 zewidencjonowanych;
domy pomocy społecznej i noclegownie – skontrolowano 38 spośród 50
zewidencjonowanych;
ustępy publiczne – skontrolowano 51 spośród 60 zewidencjonowanych;
tereny rekreacyjne – skontrolowano 321 spośród 356 zewidencjonowanych;
dworce autobusowe, dworce kolejowe i stacje kolejowe oraz port lotniczy –
skontrolowano 48 spośród 61 zewidencjonowanych;
przystanie jednostek pływających rekreacyjnych i sportowych – skontrolowano 4
spośród 4 zewidencjonowanych;
cmentarze – skontrolowano 155 spośród 350 zewidencjonowanych obiektów;
zakłady pogrzebowe – skontrolowano 45 spośród zewidencjonowanych obiektów;
inne obiekty uŜyteczności publicznej, które nie naleŜą do Ŝadnej z wyŜej
wymienionych grup – skontrolowano 715 spośród 1391 zewidencjonowanych.
55/187
1. Zakłady fryzjerskie, kosmetyczne, tatuaŜu,
odnowy biologicznej oraz inne zakłady, w
których są świadczone łącznie więcej niŜ jedna
z takich usług
Zakłady, które naleŜą do tego rodzaju obiektów uŜyteczności publicznej
stanowiły najbardziej liczną podgrupę obiektów uŜyteczności publicznej objętych
nadzorem sanitarnym. Spośród ujętych w ewidencji 1567 zakładów w 2009r. kontrolę
stanu sanitarnego przeprowadzono w 838 [53,0%].
Wśród skontrolowanych obiektów omawianej podgrupy przewaŜały zakłady
fryzjerskie [50,2%], dalej zakłady kosmetyczne [18,6%], a mniej liczne były zakłady
świadczące łącznie więcej niŜ jedną z usług: fryzjerskich, kosmetycznych, tatuaŜu i
odnowy biologicznej [16,3%], zakłady odnowy biologicznej [14,3%] i zakłady tatuaŜu
[0,6%].
Rodzaje obiektów świadczących usługi pielęgnacyjne objętych kontrolą sanitarną w
2009r.
Zakłady fryzjerskie
Zakłady kosmetyczne
Zakłady tatuaŜu
Zakłady odnowy biologicznej
Inne zakłady*
*Inne zakłady, w których świadczone są łącznie więcej niŜ jedna z usług:
fryzjerskich, kosmetycznych, odnowy biologicznej i tatuaŜu
Stan sanitarno – higieniczny i techniczny skontrolowanych pod względem wymagań
określonych w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 17 lutego 2004r. w sprawie
szczegółowych wymagań sanitarnych, jakim powinny odpowiadać zakłady fryzjerskie,
kosmetyczne, tatuaŜu i odnowy biologicznej (Dz.U. Nr 31, poz.273) zakładów oceniano
najczęściej jako dobry, bądź dostateczny. Ze względu na wzrost liczby zakładów
świadczących przedmiotowe usługi podnosi się ich standard. W dalszym ciągu w części
zakładów, głównie fryzjerskich problem stanowi przestrzeganie przez personel zasad
prawidłowej dezynfekcji narzędzi i sprzętu wielorazowego uŜytku oraz właściwego
sporządzania i oznakowywania roztworów roboczych środków dezynfekcyjnych.
56/187
Sterylizacja narzędzi w części zakładów nadal prowadzona jest w sterylizatorach
kulkowych, natomiast nieznaczna część zakładów, głównie zakładów kosmetycznych
posiadała na wyposaŜeniu autoklawy. Kontrole wykazały, Ŝe właściciele zakładów nie
posiadają urządzeń do sterylizacji parowej, z uwagi na znaczny koszt związany z ich
zakupem. Istotny problem stanowi prawidłowa gospodarka odpadami niebezpiecznymi
powstającymi w zakładach kosmetycznych oraz inny zakładach, w których są
świadczone łącznie więcej niŜ jedna z usług: fryzjerskich, kosmetycznych, tatuaŜu i
odnowy biologicznej z uwagi na brak spójności w przepisach prawnych. Zakłady dąŜą
do ograniczenia ilości wytwarzanych odpadów niebezpiecznych poprzez wykonywanie
zabiegów środkami pielęgnacyjnymi umoŜliwiającymi osiągnięcie tych samych efektów
bez uŜywania narzędzi ostrych. Dodatkowo obserwuje się, iŜ coraz częściej podmioty
rezygnują ze stosowania bielizny wielokrotnego uŜytku na rzecz bielizny jednorazowej.
W większości skontrolowanych zakładów nie stwierdzano uchybień w zakresie sposobu
postępowania z bielizną czystą. Natomiast w postępowaniu z bielizną brudną istotny
problem stanowi jej pranie przez samych właścicieli/pracowników zakładów. Obiekty
nowo powstające to zakłady nowoczesne, estetycznie urządzone i dobrze wyposaŜone.
Podczas bieŜących kontroli pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej w dalszym
ciągu prowadzili działania instruktaŜowe dotyczące zagadnień związanych głównie z
dezynfekcją i sterylizacją, jak teŜ opracowywaniem instrukcji postępowania z odpadami
niebezpiecznymi.
Wyniki nadzoru nad poszczególnymi zakładami świadczącymi usługi: fryzjerskie,
kosmetyczne, tatuaŜu i odnowy biologicznej oraz innymi zakładami w 2009r.
800
700
600
500
400
300
200
100
0
Liczba zakładów
według ewidencji
766
421
266
155
0
0
Liczba zakładów
skontrolowanych
338
191
6 5
0
120
137
0
0
Liczba zakładów
o niedostatecznym stanie
sanitarno-technicznym
57/187
2. Hotele, motele, pensjonaty, kempingi, domy
wycieczkowe, schroniska i inne obiekty, w
których są świadczone usługi hotelarskie
PowyŜsza podgrupa obiektów usługowych zgodnie z ustawą
z dnia 29 sierpnia 1997r. o usługach turystycznych (Dz.U. z 2004r.
Nr 223, poz.2268, z późniejszymi zmianami) obejmuje poza
hotelami takŜe motele, pensjonaty, kempingi, domy wczasowe,
schroniska i pola biwakowe oraz inne niŜ wymienione wyŜej obiekty świadczące usługi
hotelarskie. Podgrupa ta obejmuje, zatem obiekty znacznie zróŜnicowane biorąc pod
uwagę zarówno warunki techniczne i standard ich wyposaŜenia, jak i zakres oraz
poziom świadczonych usług.
Łącznie w 2009r. w ewidencji Państwowej Inspekcji Sanitarnej znajdowały się 322
obiekty tej grupy, z czego kontrolę stanu sanitarnego przeprowadzono w 276 [85,7%].
Podstawowymi elementami uwzględnianymi przy ocenie stanu sanitarnego
obiektów świadczących usługi hotelarskie było: zaopatrzenie w wodę przeznaczoną do
spoŜycia, postępowanie z nieczystościami stałymi i płynnymi, sprawność wentylacji
pomieszczeń, stan stolarki budowlanej i wyposaŜenia pomieszczeń mieszkalnych,
sanitariatów i ciągów komunikacyjnych, zaopatrzenie i właściwe przechowywanie
środków czystości i preparatów dezynfekcyjnych, dbałość o stan bieŜącej czystości i
higieny pomieszczeń mieszkalnych i sanitariatów oraz terenu wokół obiektu.
Rodzaje obiektów świadczące usługi hotelarskie objętych kontrolą sanitarną w 2009r.
Hotele
Motele
Pensjonaty
Kempingi
Domy wycieczkowe
Schroniska i pola biwakowe
Inne obiekty, w których
świadczone są usługi hotelarskie
Wśród objętych kontrolą sanitarną obiektów hotelarskich najliczniejszą grupę
stanowiły obiekty zdefiniowane jako inne obiekty, w których świadczone są usługi
hotelarskie [174], hotele [63]. Pozostałe obiekty były mniej liczne a ich udział w
58/187
ogólnej liczbie skontrolowanych obiektów świadczących usługi hotelarskie wyniósł dla:
moteli [15], schronisk i pól biwakowych [10], pensjonatów [9], kempingów [4], domów
wycieczkowych [1].
W
województwie
lubuskim
stan
sanitarno
–
techniczny
wszystkich
skontrolowanych hoteli i obiektów hotelarskich nie budził zastrzeŜeń i oceniony został
pozytywnie.
Liczba hoteli, moteli, pensjonatów, kempingów, domów wycieczkowych, schronisk i
pól biwakowych według ewidencji i obiektów skontrolowanych w 2007 – 2009, w tym
obiektów z niewłaściwym stanem sanitarno – technicznym.
350
300
250
200
150
100
50
0
2007r.
2008r.
2009r.
Liczba obiektów wg ewidencji
Liczba obiektów skontrolowanych
Liczba obiektów z niewłaściwym stanem sanitarno - technicznym
3. Domy pomocy społecznej
Spośród 42 domów pomocy społecznej będących w ewidencji
w 2009r. skontrolowano 31 obiektów [73,8%].
W omawianej podgrupie obiektów przewaŜają domy pomocy
społecznej
zapewniające
całodobową
opiekę,
całodzienne
wyŜywienie, często takŜe oferując udział w programach rehabilitacyjnych i terapii
zajęciowej. Ogólnie stan sanitarny obiektów tej kategorii był oceniany jako
zadawalający. Najwięcej zastrzeŜeń budził stan sanitarno – techniczny: pomieszczeń
mieszkalnych, ciągów komunikacyjnych, ustępów ogólnodostępnych, ustępów przy
pomieszczeniach mieszkalnych, pomieszczeń do przechowywania brudnej bielizny.
Najczęściej stwierdzanymi nieprawidłowościami w stanie sanitarno – technicznym
skontrolowanych obiektów były: zniszczone i brudne ściany oraz sufity, uszkodzona
59/187
stolarka okienna i drzwiowa oraz niewystarczająca wentylacja pomieszczeń.
Na ogół nie stwierdzano zaniedbań w utrzymaniu bieŜącej czystości tych
obiektów i ich otoczenia.
4. Noclegownie
W ewidencji znajdowało się łącznie 8 noclegowni dla
bezdomnych. Kontrole stanu sanitarnego przeprowadzono w 7
[87,5%] obiektach. Noclegownie są placówkami o niskim
standardzie technicznym, wyposaŜonymi w podstawowe
sprzęty tj.: łóŜka, krzesła, stoliki i szafy ubraniowe. Obiekty te posiadają pomieszczenia
sanitarne, podręczne kuchenki i urządzenia do prania, ponadto wydzielone miejsca do
przechowywania środków czystości i dezynfekcyjnych. O stan bieŜącej czystości dbają
sami mieszkańcy pod nadzorem kierownictwa.
Stan sanitarno – techniczny skontrolowanych w 2009r. noclegowni nie budził
większych zastrzeŜeń.
5. Ustępy publiczne
W 2009r. skontrolowano 51 ustępów publicznych w
celu sprawdzenia ich stanu sanitarno – higienicznego i
technicznego.
Dodatkowo w sezonie letnim 2009r. kontrolowano
ustępy ogólnodostępne w obiektach uŜyteczności publicznej z
uwagi na zwiększony ruch turystyczny oraz ustępy tymczasowe, głównie podczas
odbywających się imprez masowych tj.: XV edycja festiwalu Przystanek Woodstock w
Kostrzynie nad Odrą – 583 szt. i Winobranie w Zielonej Górze – 51 szt.
Nadal nie rozwiązano problemu dotyczącego zbyt małej ilości ustępów
publicznych w miastach i miejscowościach turystycznych województwa.
Zgodnie z ustawą z dnia 13 września 1996r. o utrzymaniu czystości i porządku w
gminach (Dz.U. z 2005r. Nr 236, poz.2008 z późniejszymi zmianami) – obowiązek
budowy, utrzymania i eksploatacji szaletów publicznych spoczywa na organach gminy.
Mając powyŜsze na uwadze oraz w związku z poleceniem Głównego Inspektora
60/187
Sanitarnego – Państwowi Powiatowi Inspektorzy Sanitarni województwa lubuskiego
nawiązali w tej sprawie współpracę z władzami gmin oraz zaoferowali pomoc w
działaniach mających na celu poprawę sytuacji w tym zakresie.
Stan sanitarno – higieniczny i techniczny skontrolowanych w 2009r. ustępów
publicznych oceniono jako zadowalający.
Liczba ustępów publicznych według ewidencji organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej na
terenie województwa lubuskiego w latach 2007 – 2009 z podziałem na miasto i wieś.
50
40
30
20
10
0
45
46
41
12
14
8
2007r.
2008r.
miasto
2009r.
wieś
6. Tereny rekreacyjne
Podgrupa ta obejmuje róŜnorodne obiekty przeznaczone do odpoczynku poza
budynkami tj.: parki, skwery z wydzielonymi miejscami do odpoczynku, ośrodki
rekreacji przy akwenach wodnych oraz wydzielone tereny do zabaw dla dzieci: ogródki,
place zabaw i piaskownice. Ogółem w 2009r. skontrolowano 321 takich obiektów, co
stanowiło 90,2% ujętych w ewidencji. Wszystkie skontrolowane tereny rekreacyjne
oceniono pozytywnie pod względem sanitarnym. Stan sanitarny terenów rekreacyjnych
kontrolowany był przed rozpoczęciem sezonu letniego, jak równieŜ w trakcie jego
trwania.
7. Dworce autobusowe
W ramach sprawowanego nadzoru sanitarnego nad tą podgrupą obiektów w
2009r.
skontrolowano
15
dworców
autobusowych
[100%],
spośród
61/187
zewidencjonowanych.
15
Stwierdzone
w
czasie
przeprowadzonych
kontroli
sanitarnych
uchybienia/nieprawidłowości dotyczyły przede wszystkim niewłaściwego stanu
sanitarno – technicznego: poczekalni i ustępów dla podróŜnych (dworzec autobusowy w
Gubinie) oraz pomieszczeń dla kierowców (dworzec autobusowy w Nowej Soli) –
wydane zostały decyzje administracyjne. Podczas kontroli dworca autobusowego w
Gorzowie Wlkp. stwierdzono miejscowe uszkodzenia dachu nad stanowiskami odjazdu
autobusów, który wykonany jest z płyt eternitowych azbestowo – cementowych.
Informację w tej sprawie przekazano do Powiatowego Inspektora Nadzoru
Budowlanego dla miasta Gorzowa Wlkp.
W 2009r. stwierdzono poprawę stanu sanitarno – technicznego dworca
autobusowego w Zielonej Górze, w którym wymieniono część zadaszenia nad
stanowiskami odjazdu autobusów i w Szprotawie, gdzie wyegzekwowano obowiązki
nałoŜone decyzją administracyjną wydaną w 2008r. dotyczące doprowadzenia do
właściwego stanu sanitarno – technicznego pomieszczeń tego dworca.
NajwyŜszą ocenę bardzo dobrą pod względem stanu sanitarno – technicznego
uzyskał dworzec PKS w Krośnie Odrzańskim.
Stan sanitarno – porządkowy i techniczny skontrolowanych przystanków
autobusowych nie budził w większości zastrzeŜeń. Teren wokół przystanków PKS
utrzymany był czysto oraz zapewnione były pojemniki na odpady stałe.
8. Dworce i stacje kolejowe
Dworce kolejowe są to obiekty od wielu lat nie modernizowane, w których
prowadzone są wyłącznie doraźne prace remontowe. Przeprowadzone kontrole
sanitarne tych obiektów wykazały znaczne zróŜnicowanie ich stanu sanitarno –
technicznego.
W 2009r. skontrolowano 32 dworce i stacje kolejowe wśród 45 znajdujących się
w ewidencji. Uzyskano poprawę stanu sanitarno – technicznego dworca kolejowego w
Bytomiu Odrzańskim ,którego obecny stan oceniony został jako bardzo dobry oraz
budynku dworca kolejowego w Zielonej Górze gdzie oddano do uŜytku nowe ustępy dla
podróŜnych i rozpoczęto prace w zakresie wykonania instalacji wentylacji i
klimatyzacji. Wykonywany jest równieŜ remont wnętrza budynku dworca kolejowego
w Gorzowie Wlkp. Trwa postępowanie administracyjne w sprawie doprowadzenia do
62/187
właściwego stanu sanitarno – technicznego: nawierzchni i wiat peronów dworca
kolejowego w Kostrzynie nad Odrą oraz ścian i sufitu w holu dworca kolejowego w
Zielonej Górze, a takŜe prowadzone jest postępowanie administracyjne w stosunku do 2
stacji kolejowych w Kowalowie i Laskach Lubuskich (powiat słubicki) w celu poprawy
stanu sanitarno – technicznego pomieszczeń poczekalni dla podróŜnych.
Obiektem, którego stan sanitarny oceniony został jako niedostateczny jest
dworzec kolejowy w Dobiegniewie – wszczęto postępowanie administracyjne w celu
poprawy stanu sanitarno – technicznego pomieszczeń dworca kolejowego. Drugim
obiektem, którego stan sanitarno – techniczny oceniono jako niedostateczny jest
dworzec kolejowy w śarach – właściwy terenowo Państwowy Powiatowy Inspektor
Sanitarny w śarach wystosował pismo do zarządcy obiektu w tej sprawie o
konieczności przeprowadzenia bezzwłocznego remontu. Ponadto w stosunku do tego
dworca kolejowego prowadzone jest postępowanie administracyjne w sprawie
doprowadzenia do właściwego stanu sanitarno – technicznego ustępu dla podróŜnych.
9. Zakłady pogrzebowe i cmentarze
W
ewidencji
organów
Państwowej
Inspekcji
Sanitarnej
województwa
lubuskiego w 2009r. znajdowało się 60 zakładów świadczących usługi pogrzebowe, z
czego 45 [75%] skontrolowano oraz 350 cmentarzy – skontrolowano 155 [44%].
Skontrolowane zakłady świadczące usługi pogrzebowe na terenie województwa
prowadzą działalność zgodną z wpisem do rejestru przedsiębiorców i wynikającą z
zapisów ustawy z dnia 02 lipca 2004r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z
2007r. Nr 155, poz.1095 z późniejszymi zmianami). Stan sanitarno – techniczny
większości skontrolowanych obiektów był zadowalający, tylko w kilku zakładach
stwierdzono nieprawidłowości, które dotyczyły głównie ich stanu technicznego.
Na
skontrolowanych
155
cmentarzy
w
województwie
z
350
zewidencjonowanych stan sanitarny większości oceniono jako zadowalający.
10. Inne obiekty uŜyteczności publicznej
W skład tej grupy wchodzą: apteki; prosektoria; obiekty sportowe tj. hale,
boiska, ośrodki sportowe, lodowiska, kręgielnie, hale i korty tenisowe, strzelnice, kluby
63/187
sportowe; obiekty kulturalno – widowiskowe; galerie; kina; teatry; muzea; ośrodki
kultury; świetlice; kluby; biblioteki; obiekty rozrywkowe tj. dyskoteki; zakłady karne;
zakłady poprawcze; schroniska dla nieletnich; izby wytrzeźwień; stacje paliw; pralnie;
magle; targowiska; składowiska odpadów; parkingi. W 2009r. ogółem skontrolowano
715 innych obiektów uŜyteczności publicznej spośród 1391 będących w ewidencji
organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Negatywnie oceniono stan sanitarno –
techniczny jednego skontrolowanego obiektu tj. prosektorium przy ul. Niepodległości w
Sulechowie, natomiast stan pozostałych obiektów był zadowalający.
11. Środki transportu publicznego
W 2009r. nadzorem sanitarnym objęte zostały: autobusy komunikacji publicznej,
autobusy turystyczne, tramwaje i wagony w pociągach, a takŜe samochody do
przewozu: chorych, zwłok i szczątków ludzkich oraz bielizny szpitalnej.
Skontrolowano ogółem 194 środki transportu, w tym: 41 – autobusów
komunikacji publicznej, 2 – autobusy turystyczne; 5 – tramwajów i 77 wagonów w
pociągach oraz 69 samochodów do przewozu: chorych (15), zwłok i szczątków ludzkich
(51), bielizny szpitalnej (3). Niewłaściwy stan sanitarny stwierdzono w 3 wagonach
pociągu.
Stan sanitarno – porządkowy pozostałych skontrolowanych środków transportu
publicznego nie budził większych zastrzeŜeń. Czystość bieŜąca w skontrolowanych
autobusach była zachowana, stan siedzeń był zadawalający oraz zapewnione były
jednorazowe worki foliowe zawieszone przy siedzeniach do gromadzenia odpadów
stałych. W trakcie kontroli sanitarnych taboru kolejowego zwracano szczególną uwagę
na stan sanitarny składów pociągów, czystość armatury sanitarnej, zapewnienie bieŜącej
ciepłej i zimnej wody oraz wyposaŜenie ustępów w środki do utrzymania higieny.
Podsumowanie
1.
Stan sanitarno – techniczny skontrolowanych w 2009r. obiektów uŜyteczności
publicznej był zróŜnicowany w większości dobry, bądź dostateczny. Nadal
najgorzej w ocenie wypadły dworce i stacje kolejowe, a przeprowadzone kontrole
sanitarne tych obiektów uwidaczniają pilną potrzebę poprawy ich stanu
technicznego.
64/187
IV. Stan sanitarny zakładów opieki zdrowotnej
1. Nadzorowane obiekty i działalność kontrolno –
represyjna
W
ewidencji
organów
Państwowej
Inspekcji
Sanitarnej
województwa
lubuskiego w 2009r. znajdowało się ogółem 2058 obiektów opieki zdrowotnej, w tym:
29 zakładów opieki zdrowotnej typu zamkniętego,
766 zakładów opieki zdrowotnej typu otwartego,
1039 indywidualnych, indywidualnych specjalistycznych i grupowych
praktyk lekarskich oraz lekarzy dentystów,
195 indywidualnych, indywidualnych specjalistycznych i grupowych
praktyk pielęgniarek oraz połoŜnych,
29 innych obiektów świadczących usługi medyczne nie będących zakładami
opieki zdrowotnej.
Sprawowany nadzór nad obiektami opieki zdrowotnej w 2009r. tak, jak w latach
ubiegłych polegał przede wszystkim na sprawdzaniu przestrzegania przepisów
dotyczących wymagań higieniczno – sanitarnych i technicznych określonych dla tych
obiektów. Podczas przeprowadzonych kontroli zwracano szczególną uwagę na warunki
higieniczno – sanitarne udzielania świadczeń zdrowotnych oraz stan sanitarno –
techniczny
jednostek.
W
skontrolowanych
obiektach
opieki
zdrowotnej
przeprowadzono kontrole: kompleksowe, problemowe, sprawdzające oraz doraźne, w
tym tematyczne i interwencyjne, a takŜe wizytacje w zaleŜności od przedmiotu obszaru
kontrolowanego. W 2009r. skontrolowano ogółem 1131 obiektów opieki zdrowotnej
[55%], w tym:
29 [100%] zakładów opieki zdrowotnej typu zamkniętego,
494 [64%] zakładów opieki zdrowotnej typu otwartego,
502 [48%] indywidualnych, indywidualnych specjalistycznych i grupowych
praktyk lekarskich oraz lekarzy dentystów,
85 [44%] indywidualnych, indywidualnych specjalistycznych i grupowych
praktyk pielęgniarek oraz połoŜnych,
21 [72%] innych obiektów świadczących usługi medyczne nie będących
zakładami opieki zdrowotnej.
65/187
Procent (liczba) skontrolowanych w 2009r. przez organy Państwowej Inspekcji
Sanitarnej zakładów opieki zdrowotnej typu zamkniętego i otwartego oraz innych
obiektów świadczących usługi medyczne nie będących zakładami opieki zdrowotnej.
100%(29)
100%
72%(21)
64%(494)
80%
60%
40%
20%
0%
zakłady opieki zdrowotnej typu zamkniętego
zakłady opieki zdrowotnej typu otwartego
inne obiekty świadczące usługi medyczne nie będące zakładami opieki zdrowotnej
Procent (liczba) skontrolowanych w 2009r. przez organy Państwowej Inspekcji
Sanitarnej indywidualnych, indywidualnych specjalistycznych i grupowych praktyk:
lekarskich, lekarzy dentystów oraz pielęgniarek i połoŜnych.
48%(502)
48%
47%
46%
44%(85)
45%
44%
43%
42%
indywidualne, indywidualne specjalistyczne i grupowe praktyki lekarskie oraz lekarzy dentystów
indywidualne, indywidualne specjalistyczne i grupowe praktyki pielęgniarek oraz połoŜnych
2. Zakłady opieki zdrowotnej typu zamkniętego
2.1 Stan sanitarno – techniczny i funkcjonalność
Stan sanitarno – techniczny większości zakładów opieki zdrowotnej typu
zamkniętego w województwie oceniono jako dostateczny. Dostosowanie tych
66/187
zakładów do wymagań rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 10 listopada 2006r. w
sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym
pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej ( Dz.U. Nr 213, poz.1568 z
późniejszymi zmianami) następuje bardzo powoli. Zakłady znajdują się w większości w
„starych budynkach”, co negatywnie wpływa zarówno na ich funkcjonalność, jak i
utrzymanie właściwego stanu sanitarno – technicznego. Ponadto część tych obiektów
posiada bariery architektoniczne, które ograniczają moŜliwości przystosowania ich do
wymagań określonych w przepisach prawnych.
W 2009r. stan sanitarno – techniczny jednego obiektu tj. SP ZOZ Szpitala w
Sulechowie ponownie oceniono jako niedostateczny, głównie z uwagi na niewłaściwy
stan sanitarno – techniczny oddziałów szpitalnych tj. anestezjologii i intensywnej
terapii oraz centralnej sterylizatorni, a takŜe z powodu nieprawidłowego układu
funkcjonalnego bloku operacyjnego, porodowego oraz brak umywalek do mycia rąk w
niektórych oddziałach szpitalnych.
Stan sanitarno – porządkowy skontrolowanych zakładów nie budził większych
zastrzeŜeń.
Czystość
bieŜąca
oddziałów
i
pozostałych
pomieszczeń
oraz
zagospodarowanie terenu wokół zakładów zostały ocenione jako zadowalające.
2.2 Stan sanitarno – higieniczny oddziałów noworodkowych
Na terenie lubuskiego znajduje się 15 oddziałów
noworodkowych, w tym 3 z pododdziałem intensywnego
nadzoru noworodkowego. W 2009r. przeprowadzono 58
kontroli sanitarnych oddziałów noworodkowych.
Wszystkie
oddziały
na
terenie
obiektów
szpitalnych
posiadały opracowaną procedurę mycia rąk. Stanowiska do mycia rąk wyposaŜone były
w podajniki do mydła w płynie, środka dezynfekcyjnego oraz w podajniki do ręczników
jednorazowych. Niedobory najczęściej występowały w salach połoŜnic. W 2009r.
bardzo duŜe było obłoŜenie oddziałów noworodkowych, w związku z czym
występowały okresowo problemy z utrzymaniem prawidłowego stanu higieniczno sanitarnego, zanotowano równieŜ braki w bieliźnie pościelowej oraz środkach
dezynfekcyjnych.
Oddziały dysponowały wykazem rekomendowanych środków dezynfekcyjnych. Środki
dezynfekcyjne zawierały informację o tym, Ŝe mogą być stosowane do dezynfekcji
inkubatorów.
Dezynfekcję
inkubatorów
przeprowadzano
w
pomieszczeniach
67/187
gospodarczych, brudownikach, przedsionkach boksów, dyŜurkach pielęgniarskich,
pomieszczeniach inkubatorów, korytarzu oraz w salach wypisowych noworodka.
Dezynfekcję
materacyków,
wag
noworodkowych,
wanienek
oraz
łóŜeczek
noworodkowych wykonywano po kaŜdym dziecku. Procesowi sterylizacji podlegał
sprzęt wielokrotnego uŜycia, bielizna oraz materiały opatrunkowe.
W celu dokonania oceny czystości mikrobiologicznej sprzętu i narzędzi w
oddziałach noworodkowych w 2009 roku pobrano ogółem 18 wymazów sanitarnych,
próbek kwestionowanych nie było. Ze sprzętu medycznego po sterylizacji pobrano 3
wymazy sanitarne, próbek kwestionowanych nie było. Ze sprzętu i powierzchni po
dezynfekcji pobrano 12 wymazów sanitarnych, próbek kwestionowanych nie było.
Ponadto od personelu z rąk pobrano 3 wymazy sanitarne, próbek kwestionowanych nie
było.
2.3 Stan sanitarno – higieniczny pracowni endoskopowych
Na terenie województwa znajduje się 26 pracowni endoskopowych, w których w
2009r. przeprowadzono 103 kontrole. Podczas kontroli stwierdzono, iŜ wszystkie
pracownie posiadały opracowane procedury higienicznego mycia rąk. Narzędzia
medyczne, sprzęt i akcesoria endoskopowe podlegały dezynfekcji. Procesy sterylizacji
akcesoriów endoskopowych oraz cystoskopów odbywały się w oddziałowej
sterylizatorni, bądź w centralnej sterylizatorni.
Celem oceny czystości mikrobiologicznej
sprzętu i narzędzi pobrano ogółem 19 wymazów
sanitarnych. Ze sprzętu medycznego po sterylizacji
pobrano
5
wymazów
sanitarnych,
próbek
kwestionowanych nie było. Ze sprzętu i powierzchni
po dezynfekcji pobrano 13 wymazów sanitarnych –
próbek kwestionowanych nie było. Ponadto od personelu z rąk pobrano 1 wymaz
sanitarny, próbka niekwestionowana.
2.4 Komory dezynfekcyjne i urządzenia myjąco – dezynfekujące
Na terenie działalności Powiatowych Stacji Sanitarno – Epidemiologicznych
znajdowało się 7 komór dezynfekcyjnych oraz 13 urządzeń myjąco - dezynfekujących.
Skuteczność pracy komór kontrolowano przy pomocy testów biologicznych. W 2009
roku wykonano 6 kontroli skuteczności procesów sterylizacji, próbek kwestionowanych
68/187
nie było. Natomiast skuteczność pracy urządzeń myjąco – dezynfekujących
kontrolowano przy pomocy emulacyjnych testów chemicznych (10 kontroli - testów
kwestionowanych nie było). Gorąca woda w urządzeniach myjąco – dezynfekcyjnych
jest wykorzystywana do narzędzi w pracowniach endoskopowych oraz do wyposaŜenia
sanitarnego (baseny, kaczki).
2.5 Czystość mikrobiologiczna w obiektach szpitalnych
W celu ochrony personelu, pacjentów i środowiska przed drobnoustrojami
chorobotwórczymi, dezynfekcji poddawano narzędzia i sprzęt, który kontaktował się z
potencjalnym źródłem zakaŜenia, krwią, płynami ustrojowymi, a takŜe powierzchniami
w otoczeniu chorego. Większość czynności dezynfekcyjnych, zarówno dotyczących
powierzchni, jak i narzędzi przeprowadzana była przy uŜyciu chemicznych środków
dezynfekcyjnych. Do dezynfekcji powierzchni, rąk, narzędzi uŜywano preparaty
posiadające wpis do rejestru prowadzonego przez Urząd Rejestracji Produktów
Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych.
Na wyposaŜeniu szpitali znajdowało się: 71 autoklawów, 3 sterylizatory na
suche gorące powietrze, 12 sterylizatorów na tlenek etylenu, 3 sterylizatory na
formaldehyd i 1 plazma. W 2009r. zanotowano spadek liczby sterylizatorów na suche
gorące powietrze. We wszystkich szpitalach autoklawy stanowiły ponad połowę
urządzeń wykorzystywanych do sterylizacji (79%). W porównaniu do 2008r.
zmniejszyła się (4,67%) liczba sterylizatorów na suche gorące powietrze. Spośród
wszystkich urządzeń przeznaczonych do sterylizacji w szpitalach wyróŜnia się 27
sterylizatorów klasy B, 14 sterylizatorów klasy N oraz 21 klasy S. Jak wynika z
powyŜszych danych w szpitalach najwięcej jest sterylizatorów klasy B. Są to
najbardziej zaawansowane
sterylizatory parowe, przeznaczone do
sterylizacji
praktycznie kaŜdego rodzaju materiału.
Klasy sterylizatorów wykorzystywanych w szpitalach w 2009r.
35
30
25
Klasa B
20
Klasa N
15
Klasa S
10
5
0
Klasa B
Klasa N
Klasa S
69/187
W 2009r. wykonano 1544 kontrole skuteczności procesów sterylizacji (za
pomocą pary wodnej w nadciśnieniu, suchego gorącego powietrza, tlenku etylenu oraz
formaldehydu), w tym stwierdzono 3 testy kwestionowane.
W celu oceny czystości mikrobiologicznej sprzętu i narzędzi w szpitalach
pobrano ogółem 63 wymazy sanitarne, z czego 1 próbkę (1,58%) zakwestionowano.
We wszystkich przypadkach zakwestionowania próbek, Państwowi Powiatowi
Inspektorzy Sanitarni podejmowali natychmiastowe działania wyjaśniające oraz
wdraŜali postępowanie administracyjne.
2.6 Zaopatrzenie w wodę przeznaczoną do spoŜycia przez ludzi
Podstawowymi źródłami zaopatrzenia w wodę przeznaczoną do spoŜycia przez
ludzi zakładów opieki zdrowotnej typu zamkniętego. były źródła własne tj.
indywidualne ujęcia wody – 14 zakładów i wodociągi publiczne – 15 zakładów.
Podstawowe źródła zaopatrzenia w wodę przeznaczoną do spoŜycia przez ludzi
zakładów opieki zdrowotnej typu zamkniętego w 2009r.
52%(15)
48%(14)
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
indywidualne ujęcia wody
wodociągi publiczne
Nadal 10 obiektów szpitalnych nie posiadało rezerwowego źródła zaopatrzenia
w wodę, którego zapewnienie ujęły w swoich programach dostosowania – ostateczny
termin do dnia 31 grudnia 2012r.
2.7 Ocena stanu sanitarnego bloków Ŝywienia w szpitalach w 2009r.
W 2009 roku na terenie województwa lubuskiego, podobnie jak w roku 2008,
działało 27 bloków Ŝywienia w szpitalach, w tym 13 w formie cateringu (w 2008r. - w 4
szpitalach). Wszystkie bloki Ŝywienia zostały skontrolowane, przeprowadzono w nich
70/187
łącznie 83 kontrole sanitarne. 24 bloki Ŝywienia prowadzą działalność z wdroŜonymi
zasadami GHP/GMP, w tym 14 wdroŜyło zasady systemu HACCP. W dalszym ciągu
podejmowane są działania w kierunku doskonalenia tego systemu. W celu poprawy
stanu sanitarno-higienicznego wydano 14 decyzji administracyjnych dotyczących
głównie usunięcia uchybień natury techniczno- sanitarnej. Za nieprzestrzeganie
przepisów sanitarnych w zakresie utrzymania naleŜytego stanu sanitarnego w kuchni
centralnej Ośrodka dla Osób UzaleŜnionych SPZOZ „Nowy Dworek” w Nowym
Dworku nałoŜono na osobę odpowiedzialną 1 mandat karny na kwotę 100,00 zł. Za
rozpoczęcie działalności bez uzyskania zatwierdzenia przez organ nadzoru, Państwowy
Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Gorzowie Wlkp. wymierzył Samodzielnemu
Publicznemu Szpitalowi Wojewódzkiemu w Gorzowie Wlkp. karę pienięŜną w
wysokości 3500,00 zł. Przeprowadzone w 2009 r. oceny stanu sanitarnego bloków
Ŝywienia w szpitalach nie wykazały, podobnie jak w latach ubiegłych, obiektów
niezgodnych z wymaganiami. Pomimo to, podczas przeprowadzanych kontroli
stwierdzano uchybienia dotyczące najczęściej nieprawidłowego stanu technicznego
sufitów, ścian, podłóg oraz stolarki drzwiowej i okiennej. W roku 2009 nadzorowano
równieŜ jakość Ŝywienia w stołówkach szpitalnych w zakresie zawartości soli w
oferowanych posiłkach. We wszystkich przypadkach stwierdzono nadmierną zawartość
soli w porównaniu do zalecanej dziennej normy spoŜycia przez WHO (6 g) W jednym
przypadku odsetek realizacji zalecanej całodziennej ilości soli kuchennej wyniósł aŜ
316% a w czterech ponad 200%, co jest zjawiskiem wysoce niepokojącym.
2.8 Postępowanie z odpadami medycznymi
Przeprowadzone kontrole wykazały, Ŝe zakłady posiadały opracowane i
wdroŜone wewnętrzne instrukcje lub procedury postępowania z odpadami.
Odpady medyczne powstające w trakcie udzielania świadczeń zdrowotnych
zbierane były selektywnie w miejscach ich powstawania. Odpady niebezpieczne, z
wyjątkiem odpadów o ostrych końcach i krawędziach zbierane były do pojemników lub
worków jednorazowego uŜycia – znakowanych, natomiast odpady medyczne o ostrych
końcach i krawędziach zbierane były do sztywnych, odpornych na działanie wilgoci,
mechanicznie odpornych na przekłucie, bądź przecięcie pojemników jednorazowego
uŜycia.
Powstałe odpady medyczne na początku gromadzone były w oddziałach w
wyznaczonych miejscach, a następnie transportowane do magazynów lub do
71/187
pomieszczeń przeznaczonych do składowania odpadów medycznych – znajdujących się
na terenie jednostek ochrony zdrowia.
Podczas przeprowadzanych kontroli sanitarnych zwracano szczególną uwagę na:
klasyfikowanie odpadów medycznych, selektywne zbieranie odpadów medycznych w
miejscach ich powstawania,
magazynowanie
i
warunki transportu
odpadów
medycznych wewnątrz jednostki ochrony zdrowia.
W 2009r. na terenie województwa lubuskiego funkcjonowały 2 spalarnie
odpadów medycznych w: SP Szpitalu Wojewódzkim w Gorzowie Wlkp. – Zespół
Szpitalny przy ul. Dekerta 1 i Wielospecjalistycznym SP ZOZ w Nowej Soli.
3. Zakłady opieki zdrowotnej typu otwartego
3.1 Stan sanitarno – techniczny i funkcjonalność
W ewidencji organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej w 2009r. znajdowało się
766 zakładów opieki zdrowotnej typu otwartego, z których skontrolowano 494 [64 %].
Stan sanitarny tej grupy obiektów był zróŜnicowany, ale nie stwierdzono raŜących
uchybień w zakresie ich stanu sanitarno – technicznego oraz funkcjonalności.
Najczęściej stwierdzano następujące nieprawidłowości/uchybienia: niewłaściwy
stan sanitarno – techniczny pomieszczeń tj. brak zmywalnych ścian do wymaganej
wysokości, przybrudzone i z odpryskami farby ściany i sufity, wyeksploatowane
wykładziny podłogowe, brak właściwej wentylacji w pomieszczeniach, a takŜe
nieprzestrzeganie dat waŜności środków dezynfekcyjnych i pakietów po sterylizacji
oraz niewłaściwy sposób pakowania narzędzi przeznaczonych do sterylizacji. W
stosunku do podmiotów, w których stwierdzono nieprawidłowości/uchybienia wydano
decyzje administracyjne, które w większości zostały wykonane. Zakłady opieki
zdrowotnej typu otwartego, które nie spełniają wymagań zostaną do nich dostosowane
zgodnie z opracowanymi programami dostosowania. Czystość bieŜąca w obiektach i ich
otoczenia na ogół była zachowana. W większości skontrolowanych obiektów
utrzymaniem czystości i porządku zajmował się personel danego zakładu.
3.2 Czystość mikrobiologiczna
Procesy dezynfekcji sprzętu, narzędzi i powierzchni były prowadzone na ogół
prawidłowo. W gabinetach zabiegowych znajdowały się instrukcje oraz procedury
72/187
mycia i dezynfekcji. Do dezynfekcji powierzchni, rąk, narzędzi uŜywane były preparaty
posiadające wpis do rejestru prowadzonego przez Urząd Rejestracji Produktów
Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych.
Na wyposaŜeniu zakładów opieki zdrowotnej typu otwartego znajdowało się 138
autoklawów, 23 sterylizatory na suche gorące powietrze i 1 sterylizator na tlenek
etylenu. W 2009r. znacząco spadła liczba sterylizatorów na suche gorące powietrze.
Spośród wszystkich urządzeń przeznaczonych do sterylizacji w placówkach „lecznictwa
otwartego” stwierdzono 64 sterylizatory klasy B, 48 sterylizatory klasy N oraz 15 klasy
S. Jak wynika z powyŜszych danych w placówkach „lecznictwa otwartego” najwięcej
jest sterylizatorów klasy B.
140
120
100
80
60
40
20
0
Autoklawy
Sterylizatory
na suche
gorące
powietrze
Tlenek
Etylenu
Urządzenia sterylizacyjne
W 2009r. wykonano 357 kontroli skuteczności procesów sterylizacji aparatury
sterylizacyjnej, próbek kwestionowanych nie zanotowano.
W celu oceny czystości mikrobiologicznej sprzętu i narzędzi pobrano ogółem 60
wymazów sanitarnych, z czego 2 próbki (4,76%) zakwestionowano. Ze sprzętu
medycznego po sterylizacji pobrano 27 wymazów sanitarnych, z czego 2 próbki
zakwestionowano (10%). Ze sprzętu i powierzchni po dezynfekcji pobrano 31
wymazów sanitarnych, próbek kwestionowanych nie było. Ponadto od personelu
pobrano 2 wymazy sanitarne, próbek kwestionowanych nie było. W kwestionowanych
próbkach pobranych wymazów sanitarnych ze sprzętu po sterylizacji stwierdzono
obecność
bakterii
chorobotwórczych
-
gronkowców
koagulazoujemnych:
Staphylococcus haemoliticus.
We wszystkich przypadkach zakwestionowania próbek, Państwowi Powiatowi
Inspektorzy Sanitarni podejmowali natychmiastowe działania wyjaśniające oraz
wdraŜali postępowanie administracyjne.
73/187
Podstawowymi źródłami zaopatrzenia w wodę większości zakładów opieki
zdrowotnej typu otwartego były wodociągi publiczne dostarczające w większości wodę
spełniającą wymagania określone dla wody przeznaczonej do spoŜycia przez ludzi.
3.4 Postępowanie z bielizną
Zakłady stosowały w większości bieliznę jednorazowego uŜytku, w nielicznych
przypadkach uŜywano bielizny wielorazowej – sposób jej przechowywania, transport
oraz pranie nie budziły większych zastrzeŜeń. Zapas bielizny czystej w kontrolowanych
obiektach
był
wystarczający,
zakłady
posiadały
wyodrębnione
miejsca
do
przechowywania czystej i brudnej bielizny.
3.5 Postępowanie z odpadami medycznymi
Podczas kontroli sanitarnych zwracano szczególną uwagę na postępowanie z
odpadami, zwłaszcza medycznymi. W kaŜdej placówce prowadzi się segregację
odpadów na komunalne i niebezpieczne. Odpady zbierane były selektywnie w miejscu
ich powstawania, głównie do pojemników uchylnych wyłoŜonych workami
jednorazowego uŜycia, natomiast przedmioty o ostrych końcach i krawędziach
gromadzono w sztywnych, odpornych na działanie wilgoci, mechanicznie odpornych na
przekłucia bądź przecięcia pojemnikach jednorazowego uŜycia, składowano w
wydzielonych pomieszczeniach lub w miejscach wyposaŜonych w urządzenia
chłodnicze. Przekazywanie odpadów specjalistycznym firmom odbywa się za pomocą
karty przekazania odpadu niebezpiecznego.
Stan sanitarno – techniczny pomieszczeń i miejsc do przechowywania odpadów
medycznych był zróŜnicowany, w większości dobry.
4. Indywidualne, indywidualne specjalistyczne i
grupowe praktyki: lekarskie i lekarzy dentystów
oraz pielęgniarek i połoŜnych
4.1 Stan sanitarno – techniczny gabinetów
Na terenie województwa lubuskiego w 2009r. znajdowało się 1039 –
indywidualnych, indywidualnych specjalistycznych i grupowych praktyk lekarskich i
74/187
lekarzy dentystów oraz 195 – indywidualnych, indywidualnych specjalistycznych i
grupowych praktyk pielęgniarek i połoŜnych. Przeprowadzono ogółem 629 kontroli
sanitarnych – indywidualnych, indywidualnych specjalistycznych i grupowych praktyk
lekarskich i lekarzy dentystów oraz 88 – indywidualnych, indywidualnych
specjalistycznych i grupowych praktyk pielęgniarek i połoŜnych, podczas których
skontrolowano łącznie 502 [48%] praktyki lekarskie i lekarzy dentystów oraz 85 [44%]
praktyk pielęgniarek i połoŜnych. Na podstawie przeprowadzonych kontroli sanitarnych
wydano: 37 decyzji administracyjnych i 100 decyzji administracyjnych opłatowych, 117
zaleceń pokontrolnych, a takŜe nałoŜono mandat karny na kwotę 500zł. Wydane
decyzje i zalecenia dotyczyły przede wszystkim odnowienia pomieszczeń, zapewnienia
powierzchni łatwo zmywalnych, a takŜe odpowiedniego wyposaŜenia gabinetów.
4.2 Czystość mikrobiologiczna
Procesy dezynfekcji sprzętu, narzędzi i powierzchni były prowadzone na ogół
prawidłowo. W gabinetach zabiegowych znajdowały się instrukcje oraz procedury
mycia i dezynfekcji. Do dezynfekcji powierzchni, rąk i narzędzi uŜywane były
preparaty posiadające wpis do rejestru prowadzonego przez Urząd Rejestracji
Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. W 2009r.
odnotowano przypadki stosowania przeterminowanych środków dezynfekcyjnych. W
takich przypadkach właściwy terenowo Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny
wdraŜał stosowne postępowanie.
Na wyposaŜeniu indywidualnych i grupowych praktyk lekarskich oraz pielęgniarskich
znajdowało się 363 autoklawy. Stanowiły one 100% ogólnej liczby sprzętu do
sterylizacji. Spośród wszystkich urządzeń przeznaczonych do sterylizacji na terenie
województwa lubuskiego w indywidualnych i grupowych praktykach lekarskich oraz
pielęgniarskich wyróŜnia się 144 sterylizatory klasy B, 40 sterylizatorów klasy N oraz
143 klasy S. Jak wynika z powyŜszych danych w indywidualnych i grupowych
praktykach lekarskich oraz pielęgniarskich najwięcej jest sterylizatorów klasy B.
W 2009r. wykonano 582 kontrole skuteczności procesów sterylizacji aparatury
sterylizacyjnej za pomocą pary wodnej w nadciśnieniu – testów kwestionowanych nie
było.
Obiekty zaopatrywane były w wodę przede wszystkim z wodociągów
publicznych o zróŜnicowanej jakości, w większości zadawalającej.
75/187
4.4 Postępowanie z bielizną
W indywidualnych i grupowych praktykach lekarskich oraz pielęgniarskich
stosowano bieliznę jednorazowego uŜycia, natomiast odzieŜ ochronną personelu
gromadzono w workach foliowych i prano we własnym zakresie.
4.5 Gospodarka nieczystościami
W indywidualnych i grupowych praktykach lekarskich i pielęgniarskich
uŜywano
sprzęt
jednorazowego
uŜytku.
Odpady
medyczne
były
właściwie
zabezpieczane i gromadzone. Do czasu przekazania firmom specjalistycznym, odpady
przetrzymywane są w zamkniętych, tylko do tego celu przeznaczonych urządzeń, w
których zachowana jest odpowiednia temperatura, najczęściej bywają to lodówki.
Urządzenia te znajdują się w pomieszczeniach piwnicznych, garaŜach bądź na terenie
placówki w wydzielonym pomieszczeniu lub miejscu.
Nieczystości płynne odprowadzane były do kanalizacji, bądź do zbiorników
bezodpływowych. W trakcie przeprowadzonych kontroli nie stwierdzono uchybień w
tym zakresie.
4.6 śłobki
W 2009 roku obejmowano bieŜącym nadzorem sanitarnym 11 Ŝłobków, w
których sprawowana była opieka nad dziećmi w 4 grupach wiekowych. W obiektach
tych przeprowadzono 14 kontroli (skontrolowano 8 placówek, tj. 72% placówek
będących w ewidencji). Z przeprowadzonych kontroli wynika, iŜ stan sanitarnohigieniczny i techniczny Ŝłobków w województwie lubuskim jest dobry.
W Ŝłobkach znajdowały się wydzielone miejsca do zabawy, wypoczynku, nauki
i spoŜywania posiłków. Wszystkie pomieszczenia, z których korzystały dzieci
utrzymane były we właściwym stanie sanitarno-higienicznym i dobrym stanie
technicznym. WyposaŜenie sal zabaw (meble oraz zabawki) nie budziło zastrzeŜeń –
meble dostosowane do wzrostu dzieci, zabawki nieuszkodzone i czyste, spełniają normy
bezpieczeństwa. ŁóŜeczka i leŜaki oznakowane indywidualnie dla kaŜdego dziecka, a
kojce i materace do przebierania dzieci spełniają wymagania bezpieczeństwa.
Pranie
bielizny
zlokalizowanych
niemowlęcej
w odrębnych
i
dziecięcej
budynkach,
bądź
odbywa
w
się
w
pralniach
wydzielonych
zespołach
pomieszczeń w budynkach głównych. W pralniach wydzielone są pomieszczenia na
pralnie właściwą, suszarnię, prasowalnię. Bielizna brudna gromadzona jest w
76/187
oznakowanych workach płóciennych, natomiast czysta przechowywana jest w
magazynie bielizny czystej, w przeznaczonych na ten cel szafach. Prasowalnie
wyposaŜone w urządzenia do mechanicznego prasowania pościeli oraz w urządzenia do
ręcznego prasowania. Stan techniczny wyposaŜenia i sprzętu - dobry.
Otoczenie skontrolowanych Ŝłobków zagospodarowane i utrzymane było czysto,
ogrodzenia w dobrym stanie technicznym, oświetlenie właściwe, studzienki
kanalizacyjne zabezpieczone. Nawierzchnie dróg i przejść w większości placówek
równe, zabezpieczone i utwardzone. Urządzenia i sprzęt na placach zabaw bezpieczne
dla uŜytkowników, posiadają certyfikaty.
5. Wyniki nadzoru sanitarnego nad środowiskiem
pracy w obiektach słuŜby zdrowia
Spośród ogółu pracujących, bezpośrednio naraŜonych na działanie szkodliwych
czynników biologicznych jest 6941 osób. W roku 2009 przeprowadzono 56 kontroli w
zakresie nadzoru nad warunkami pracy, podczas 15 kontroli stwierdzono uchybienia
higieniczno-sanitarne. Najwięcej stwierdzanych nieprawidłowości związanych było z
nieprzestrzeganiem przepisów z zakresu stosowania substancji i preparatów
chemicznych, które dotyczyły:
• nie uwzględnienia w ocenie ryzyka zawodowego naraŜenia na czynniki chemiczne,
• nie zapewnienia właściwych środków ochrony indywidualnej przy pracach z
zastosowaniem substancji i preparatów chemicznych (w tym preparatów Ŝrących),
• przekroczenia normatywów higienicznych epoksyetanu czy formaldehydu,
• brak aktualnego spisu stosowanych substancji i preparatów chemicznych.
Stwierdzano nieprawidłowości w dokumentacji bhp dotyczące oceny ryzyka
zawodowego poprzez nie uwzględnienie w ocenie ryzyka zawodowego naraŜenia
pracowników
na
szkodliwe
czynniki
biologiczne
zgodnie
z
wymaganiami
rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie szkodliwych czynników biologicznych
oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo naraŜonych na te czynniki.
Przeprowadzone kontrole wykazały, Ŝe problemem w kontrolowanych zakładach jest
zapewnienie właściwych warunków pracy – stwierdzano zły stan sanitarno - techniczny
pomieszczeń pracy oraz pomieszczeń sanitarno-higienicznych (brudne ściany i sufity z
zaciekami i odpadającym miejscowo tynkiem lub łuszczącą się farbą), brak wentylacji
77/187
w pomieszczeniach pracy, niewłaściwe warunki przechowywania odzieŜy własnej i
roboczej. Istotną nieprawidłowością jaką stwierdzano był brak rejestru prac, których
wykonywanie powoduje konieczność pozostawania w kontakcie z substancjami,
preparatami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym
lub mutagennym oraz nie przekazanie PWIS informacji o substancjach, preparatach,
czynnikach
lub
procesach
technologicznych
o
działaniu
rakotwórczym
lub
mutagennym. Państwowi Powiatowi Inspektorzy Sanitarni wydali ogółem 19 decyzji
zobowiązujących pracodawców do usunięcia stwierdzanych uchybień.
5.1 NaraŜenie pracowników na leki cytostatyczne
NaraŜenie na związki chemiczne, między innymi
wchodzące w skład środków odkaŜających i leków,
stanowi
nieodłączny
element
środowiska
pracy
personelu medycznego. Liczną grupę stanowią leki
przeciwnowotworowe. Produkcji, podawaniu leków
cytostatycznych
oraz
opiece
nad
pacjentem
poddawanym w chemioterapii musi bezwzględnie towarzyszyć przestrzeganie zasad
bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ustalonych szczegółowych przepisów obchodzenia
się z tymi substancjami.
Leki cytostatyczne podawane są w 3 placówkach województwa lubuskiego:
Samodzielnym Publicznym Szpitalu Wojewódzkim w Gorzowie Wlkp.:
- w Oddziale Chemioterapii Klinicznej w Zespole Szpitalnym przy ul. Dekerta
(Dzienny Oddział Chemioterapii został przeniesiony z Zespołu Szpitalnego przy ul.
Walczaka 42 do budynku szpitala przy ul. Dekerta1 w Gorzowie Wlkp.)
SP ZOZ Szpitalu Wojewódzkim w Zielonej Górze: Oddziale Onkologii Ogólnej i
Poradni Chemioterapii oraz w zaleŜności od potrzeb na Oddziale Chorób
Wewnętrznych z pododdziałem Hematologii i Oddziale Urologii,
Lubuskim
Szpitalu
Specjalistycznym
Pulmonologiczno-Kardiologicznym
w
Torzymiu.
W kontakcie z lekami cytostatycznymi pracowało 136 osób, w tym 130 kobiet. W
porównaniu do roku 2008 (72 osoby, w tym 51 kobiet) znacznie wzrosła liczba osób
naraŜonych, co jest wynikiem wprowadzenia podawania leków cytostatycznych na
Oddziale Chorób Wewnętrznych –pododdział Hematologii i na Oddziale Urologii SP
ZOZ Szpitala Wojewódzkiego w Zielonej Górze.
78/187
Cytostatyki podawane były doustnie w postaci tabletek lub kapsułek oraz w postaci
wlewów doŜylnych. Leki przygotowywane były w wydzielonych, odpowiednio
oznakowanych pomieszczeniach, wyposaŜonych
w dygestoria zaopatrzone
w
wentylację mechaniczną zapewniającą wymaganą wymianę powietrza (okresowe
sprawdzanie skuteczności wentylacji), oddzielonych od korytarzy przedsionkiem
(śluzą). Pomieszczenia wyposaŜone były w odpowiedni sprzęt i meble, a stan
techniczny pozwalał na utrzymanie higieny i czystości. Przestrzegane były zasady
gromadzenia i zabezpieczenia odpadów zabiegowych. Pracownicy wyposaŜeni zostali
w indywidualne środki ochrony, odzieŜ ochronną jednorazowego uŜytku, zapoznani
zostali
z
instrukcjami
bezpiecznej
pracy
podczas
przygotowywania
leków
cytostatycznych.
W powyŜszym zakresie przeprowadzono kontrole w 2 placówkach, nie stwierdzono
nieprawidłowości i nie wydano Ŝadnej decyzji.
5.2 NaraŜenie pracowników na epoksyetan
Na terenie województwa lubuskiego funkcjonuje sześć zakładów opieki zdrowotnej w
których do sterylizacji stosowany jest epoksyetan (tlenek etylenu):
• Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Sulęcinie,
• Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Słubicach,
• Nowy Szpital w Świebodzinie,
• Nowy Szpital w Kostrzynie,
• Samodzielny Publiczny Szpital Wojewódzki w Gorzowie Wlkp.,
• Wielospecjalistyczny Szpital SPZOZ w Nowej Soli,
w których naraŜone są 33 osoby, w tym 31 kobiet.
W 2009r. w 2 szpitalach stwierdzono przekroczenie chwilowego stęŜenia
epoksyetanu na stanowisku obsługi sterylizatorów gazowych w:
1) Nowym Szpitalu w Świebodzinie – wydano 2 decyzje administracyjne (prolongujące
decyzję wydaną w 2008r.). Przekroczenie NDSCh stwierdzono w 2008r., wydano
decyzję nakazującą ograniczenie stęŜenia epoksyetanu do lub poniŜej NDS.
Pomimo podjęcia przez pracodawcę działań technicznych i organizacyjnych
(wyprowadzenie przewodu odprowadzającego zuŜyty gaz ponad dach budynku,
skrócenie czasu przebywania pracownika po otwarciu sterylizatora) mających na
celu zmniejszenie naraŜenia pracowników na epoksyetan, wyniki pomiarów
79/187
przeprowadzonych w 2009r. nadal wykazały przekroczenia normatywów
higienicznych. Pracodawca zaprzestał uŜytkowania przestarzałych sterylizatorów
gazowych i zastąpił je najpierw sterylizatorem plazmowym, a po miesiącu prób i
kalkulacji kosztów, zakupił nowy sterylizator gazowy z aeracją. Pomiary
epoksyetanu nie wykazały jego obecności w badanych próbkach.
2) Nowym Szpitalu w Kostrzynie nad Odrą - wydano 1 decyzję zobowiązującą do
wstrzymania prac na stanowisku obsługi sterylizatorów do czasu zapewnienia
bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Sterylizatory oddano do przeglądu
technicznego. Do czasu włączenia ich do eksploatacji sterylizację drobnego sprzętu
zlecano do wykonania sąsiednim szpitalom. Przeprowadzone ponowne pomiary
stęŜenia epoksyetanu nie wykazały w pobranej próbce powietrza obecności tlenku
etylenu powyŜej granicy oznaczalności.
5.3 Choroby zawodowe
W 2009r. u pracowników ochrony zdrowia stwierdzono 4 choroby zawodowe wirusowe zapalenie wątroby. Jeden przypadek dotyczył stwierdzenia choroby
zawodowej w postaci wzw typu C u salowej. ZakaŜenie zostało wykryte podczas
profilaktycznych badań okresowych w 2007r. Wydana decyzja w 2008r. w tej sprawie
uprawomocniła się w styczniu 2009r. Pozostałe 3 przypadki stwierdzonych chorób
zawodowych u pracowników ochrony zdrowia dotyczyły:
− rozpoznanego w 1992r. zakaŜenia wzw typu B u pielęgniarki zatrudnionej na
oddziale IOM i oddziale dializ,
− rozpoznanego w 1987r. zakaŜenia wzw typu B rehabilitantki zajmującej się
wówczas rehabilitacją dzieci z poraŜeniem mózgowym hospitalizowanych w
oddziale neurologii,
− rozpoznanego w 2007r. podczas profilaktycznych badań okresowych zakaŜenia
wzw C higienistki szkolnej.
Rozpoznanie zakaŜenia u jednej z w/w osób przypadło na lata, w których brak było
szczepień ochronnych przeciwko wzw typu B - rehabilitantka nie była uodporniona, a
pielęgniarka zatrudniona
w 1992r. w oddziale IOM i oddziale dializ nie została
wówczas zaszczepiona pomimo wprowadzania obowiązkowych szczepień naraŜonych
pracowników szpitali.
80/187
6. Działalność w zakresie promocji zdrowia i
oświaty zdrowotnej
W roku 2009 pod nadzorem pionu promocji zdrowia i oświaty zdrowotnej PSSE
w województwie lubuskim pozostawało 242 zakłady opieki zdrowotnej.
Pracownicy pionu promocji zdrowia i oświaty zdrowotnej podejmowali
działania prozdrowotne w zakresie programów profilaktycznych i kampanii
edukacyjnych skierowanych zarówno do personelu medycznego jak i do pacjentów i ich
rodzin. Do najczęściej realizowanych programów prozdrowotnych realizowanych przez
zakłady opieki zdrowotnej naleŜą: Krajowy Program Zwalczania AIDS i zapobiegania
zakaŜeniom HIV, Krajowy Program Ograniczenia Zdrowotnych Następstw Palenia
Tytoniu i program profilaktyki raka piersi i raka szyjki macicy. Wśród realizowanych
kampanii edukacyjnych dominują zagadnienia z zakresu profilaktyki innych chorób
zakaźnych, (w tym grypy i HIV) oraz zapobiegania inwazyjnej chorobie
meningokokowej. Ponadto pracownicy zakładów opieki zdrowotnej (głównie
pielęgniarki) aktywnie włączali się w obchody Światowego Dnia Rzucania Palenia,
Światowego Dnia bez Tytoniu, Światowego Dnia AIDS oraz Światowego Dnia
Zdrowia.
Podsumowanie
1. Stan sanitarno – techniczny obiektów opieki zdrowotnej w 2009r. był
zróŜnicowany tj. dobry i dostateczny, za wyjątkiem 1 zakładu opieki zdrowotnej
typu zamkniętego (SP ZOZ Szpital w Sulechowie) ocenionego jako obiekt o
niewłaściwym stanie sanitarno – technicznym. Większość zakładów opieki
zdrowotnej
typu
otwartego
oraz
indywidualnych,
indywidualnych
specjalistycznych i grupowych praktyk: lekarzy, lekarzy dentystów oraz
pielęgniarek i połoŜnych utrzymane było w dobrym stanie sanitarno –
technicznym.
2. Stan
sanitarno
–
higieniczny
bloków
Ŝywienia
w
szpitalach
ulega
systematycznej poprawie za wyjątkiem Samodzielnego Publicznego Szpitala
Wojewódzkiego w Gorzowie Wlkp., w którym stwierdza się w dalszym ciągu
pogarszanie stanu techniczno - sanitarnego kuchni centralnej.
3. Korzystne zmiany odnotowano w zakresie zaopatrzenia w sprzęt do sterylizacji,
organizacji procesów sterylizacji i sposobu prowadzenia dezynfekcji.
81/187
V. Stan sanitarny obiektów ŜywnościowoŜywieniowych
1. Ogólna charakterystyka
W 2009 roku słuŜby sanitarne w lubuskim obejmowały nadzorem obiekty
zajmujące się produkcją Ŝywności, jej obrotem, zakłady Ŝywieniowe, zakłady
produkujące i wprowadzające do obrotu materiały i wyroby przeznaczone do kontaktu z
Ŝywnością oraz kosmetyki. Sprawowano równieŜ nadzór nad bezpieczeństwem i
jakością zdrowotną środków spoŜywczych, materiałów i wyrobów przeznaczonych do
kontaktu z Ŝywnością, jak równieŜ nad wprowadzanymi do obrotu produktami
kosmetycznymi.
W 2009 r. najliczniejszą grupę zakładów, podobnie jak latach ubiegłych,
stanowiły obiekty obrotu Ŝywnością - 4573 obiekty, w tym 141 super i hipermarketów.
Z zakładów produkcyjnych objętych nadzorem sanitarnym najliczniejszą grupę
stanowiły podobnie jak w latach poprzednich, piekarnie (177) i ciastkarnie (71).
Kontrole sanitarne
prowadzone były w oparciu o procedury opracowane
i wdroŜone zarządzeniem Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 15.12.2005 r.
(zmienione w dniu 28.10.2006 r. – w związku z wejściem w Ŝycie ustawy z dnia 25
sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie Ŝywności i Ŝywienia).
Pomimo zapowiedzi nie ukazało się w 2009 r. rozporządzenie
Ministra Zdrowia wprowadzające nowe procedury kontrolne.
Nastąpiły równieŜ zmiany w ustawodawstwie unijnym.
Organy prawodawcze Unii Europejskiej wydały szereg nowych przepisów, jak na
przykład rozporządzenia Komisji Europejskiej:
1. W zakresie najwyŜszych dopuszczalnych poziomów pozostałości pestycydów:
nr 1050/2009 z dnia 28 października 2009 r. zmieniające załączniki II i III do
rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 396/2005 w
odniesieniu
do
azoksystrobiny,
najwyŜszych
acetamipridu,
dopuszczalnych
chlomazonu,
poziomów
pozostałości
cyflufenamidu,
benzoesanu
emamektyny, famoksadonu, tlenku fenbutatinu, flufenoksuronu, fluopikolidu,
indoksakarbu, joksynilu, mepanipirymu, protiokonazolu, pirydalilu, tiakloprydu i
82/187
trifloksystrobiny w określonych produktach lub na ich powierzchni (Dz.Urz. UE
L 290 z dnia 6.11.2009r., str.7), które stosuje się od dnia 7 listopada 2009 r.,
nr 1097/2009 z dnia 16 listopada 2009 r. zmieniające załącznik II do
rozporządzenia (WE) nr 396/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady w
odniesieniu do najwyŜszych dopuszczalnych poziomów pozostałości dimetoatu,
etefonu,
fenamifosu,
oksydemetonu
fenarymolu,
metylowego,
metamidofosu,
procymidonu,
metomylu,
tiodikarbu
i
ometoatu,
winklozoliny
określonych produktach lub na ich powierzchni (Dz.Urz. UE L 301 z
w
dnia
17.11.2009 r., str.6), które będzie stosowane od dnia 7 czerwca 2010 r.
2. W zakresie materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z Ŝywnością zostało
opublikowane rozporządzenie Komisji (WE) nr 975/2009 z dnia 19 października
2009r. zmieniające dyrektywę 2002/72/WE w sprawie materiałów i wyrobów z
tworzyw sztucznych przeznaczonych do kontaktu ze środkami spoŜywczymi
(Dz.Urz. UE L 274 z dnia 20.10.2009 r., str. 3).
3. W zakresie środków spoŜywczych specjalnego przeznaczenia Ŝywieniowego zostały
opublikowane rozporządzenia Komisji (WE):
• nr 41/2009 z dnia 20 stycznia 2009 r. dotyczące składu i etykietowania środków
spoŜywczych odpowiednich dla osób nietolerujących glutenu (Dz.Urz. UE L 16
z dnia 21.1.2009 r., str. 3), które będzie stosowane od dnia 1 stycznia 2012r.
(zgodnie z art. 5 akapit 3 tego rozporządzenia produkty, które w dniu wejścia w
Ŝycie niniejszego rozporządzenia spełniają juŜ ustanowione w nim wymogi,
mogą być wprowadzane do obrotu we Wspólnocie. Oznacza to, Ŝe do dnia 1
stycznia 2012r. rozporządzenie to moŜe być stosowane na zasadzie
dobrowolności),
• nr 953/2009 z dnia 13 października 2009 r. w sprawie substancji, które mogą
być dodawane w szczególnych celach odŜywczych do środków spoŜywczych
specjalnego przeznaczenia Ŝywieniowego (Dz.Urz. UE L 269 z dnia
14.10.2009r., str. 9),
4. W zakresie środków spoŜywczych wzbogacanych oraz w zakresie suplementów
diety zostało ostatnio opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej
rozporządzenie Komisji (WE) nr 1170/2009 z dnia 30 listopada 2009 r. zmieniające
dyrektywę 2002/46/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz rozporządzenie
83/187
(WE) nr 19225/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w od niesieniu do wykazów
witamin i składników mineralnych oraz ich form chemicznych, które moŜna
dodawać do Ŝywności, w tym do suplementów Ŝywnościowych (Dz.Urz. UE L 314
z dnia 01.12.2009 r., str.36).
5.
W zakresie granicznej kontroli sanitarnej:
• nr 669/2009 z dnia 24 lipca 2009 r. w sprawie wykonania rozporządzenia (WE)
nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie zwiększonego poziomu
kontroli urzędowych przywozu niektórych pasz i Ŝywności niepochodzących od
zwierząt i zmieniającego decyzję 2006/504/WE, które będzie stosowane od dnia
25 stycznia 2011 r.
• nr 1152/2009 z dnia 27 listopada 2009 r. nakładające specjalne warunki dotyczące
przywozu niektórych środków spoŜywczych z niektórych państw trzecich w
związku z ryzykiem zanieczyszczenia aflatoksynami i uchylające decyzję
2006/504/WE, które jest stosowane od dnia 1 stycznia 2010 r.
Rok 2009 przyniósł równieŜ zmiany prawodawstwa polskiego – ukazały się 3 nowe
rozporządzenia wykonawcze do ustawy z dnia 25 sierpnia 2006r. o bezpieczeństwie
Ŝywności i Ŝywienia:
•
z dnia 14 stycznia 2009r. w sprawie wprowadzenia do obrotu i stosowania w
Ŝywności na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej określonych substancji
dodatkowych (Dz.U. Nr 17, poz.96), które będzie obowiązywać do dnia 2 lutego
2011r.,
•
z dnia 18 lutego 2009r. w sprawie ogólnych odstępstw od wymagań
higienicznych w zakładach produkujących Ŝywność tradycyjną nie zwierzęcego
pochodzenia (Dz.U. nr 37, poz.294),
•
z dnia 8 maja 2009r. w sprawie opłat za czynności
wykonywane przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej
w ramach urzędowych kontroli Ŝywności (Dz.U. nr 78,
poz.656) normujące opłaty na rzecz PIS na terenie kraju.
Ponadto po raz kolejny zmieniono rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z
dnia 10 lipca 2007r. z w sprawie znakowania środków spoŜywczych.
W porównaniu z rokiem 2008 zwiększyła się represyjność w zakresie
84/187
wymierzania przedsiębiorcom kar pienięŜnych. Państwowy Wojewódzki Inspektor
Sanitarny w Gorzowie Wlkp. wymierzył w 2009 r. 45 takich kar na kwotę 63.800,00zł
(w 2008 r. – 33 kary pienięŜne na kwotę 45.200,00 zł). Większość kar pienięŜnych
dotyczyła, podobnie jak w latach ubiegłych, prowadzenia przez przedsiębiorców
działalności niezatwierdzonej przez właściwego Państwowego Powiatowego Inspektora
Sanitarnego lub rozszerzenia działalności bez wymaganego zatwierdzenia przez PPIS.
W zakresie Systemu Wczesnego Ostrzegania o Niebezpiecznych Produktach
śywnościowych i Środkach śywienia Zwierząt (Rapid Alert System for Food and Feed
– RASFF), obejmującego kraje członkowskie Unii Europejskiej,
w 2009 r. Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w
Gorzowie Wlkp. zobowiązał do wycofania z rynku 10 produktów, (w 2008r.- 7), które
nie spełniały wymagań zdrowotnych. Dotyczyło to Ŝywności zanieczyszczonej
pozostałościami pestycydów - szpinaku i sałaty, zmienionych cech organoleptycznych
mleka spoŜywczego, obecności niedozwolonych substancji dodatkowych w napojach i
serach.
Ponadto, podejmowano działania celem monitorowania obecności w obrocie i
wycofywania z rynku 43 asortymentów produktów niezgodnych z wymogami prawa
Ŝywnościowego, zgłoszonych do systemu przez inne kraje członkowskie lub
państwowych wojewódzkich inspektorów sanitarnych w kraju. Zgłoszenia dotyczyły
zarówno Ŝywności jak i materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z
Ŝywnością krajowych, pochodzących z krajów trzecich i Unii Europejskiej. Były to na
przykład:
− dietetyczne posiłki zawierające pastę orzechową, kebab drobiowy mroŜony,
mielonka wieprzowa, mroŜone mielone mięso indycze zanieczyszczone
pałeczkami Salmonella,
− kiełbaski bankietowe oraz parówki „Berlinki classic-vacum” zanieczyszczone
pałeczkami Listeria monocytogenes,
− szklanki dekorowane i porcelanowe talerze ze względu zagroŜenie migracją
metali do Ŝywności,
−
talerze z melaminy oraz opakowania papierowe do hamburgerów z uwagi
na zagroŜenie migracją formaldehydu do Ŝywności,
−
opakowania do produktu „Chocolate Crunch Muesli” z powodu zagroŜenia
migracją 4-metylobenzofenonu do produktu,
85/187
− wody mineralne zanieczyszczone pałeczką ropy błękitnej (Pseudomonas
aeuroginosa),
−
krokosz barwierski zanieczyszczony niedozwolonym barwnikiem „Orange II”,
− orzechy pistacjowe i kasza gryczana skaŜone mykotoksynami,
− kukurydza uŜyta do produkcji śruty sojowej z niedozwoloną modyfikacją
genetyczną,
− suplement diety zanieczyszczony hormonem progesteron,
− winogrona i gruszki zanieczyszczone pozostałościami pestycydów (amitraz,
folpet, propikonazol).
System RASFF pomógł w szybkim reagowaniu na powstanie takich incydentów jak:
obecność melaminy w mleku w proszku pochodzącym z Chin oraz produktach
zawierających to mleko (przełom roku 2008 i 2009),
obecność melaminy w kwaśnym węglanie amonu (proszek do pieczenia),
przetwory mięsne zawierające mięso wieprzowe pochodzące z Irlandii skaŜone
dioksynami (na teren województwa trafiły: pasztety wyprodukowane przez
producenta z województwa wielkopolskiego, smalec z województwa kujawskopomorskiego, szynka konserwowa z województwa podkarpackiego),
kilkudziesięcioletnie konserwy mięsne pochodzące ze Szwecji – na teren
województwa trafiły paszteciki szczecińskie wyprodukowane z udziałem tych
konserw przez producenta z województwa zachodniopomorskiego.
Korzystając z systemu RAPEX pozyskiwane są informacje o wprowadzaniu do
obrotu kosmetyków zagraŜających zdrowiu ludzi. Zgłoszenia w systemie RAPEX
najczęściej dotyczą: lakierów do paznokci (ftalan dibutylu), farb do włosów (zabronione
barwniki), kremów do twarzy (zanieczyszczenia mikrobiologiczne), tuszów do rzęs i
eyelinerów (zanieczyszczenie N- nitrosodietanoloaminami).
W kaŜdym przypadku organy PIS weryfikują działania podejmowane przez podmioty
prowadzące działalność w danym zakresie, które zgodnie z rozporządzeniem (WE)
178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiającego
ogólne zasady i wymagania prawa Ŝywnościowego, powołującego Europejski Urząd ds.
bezpieczeństwa Ŝywności oraz ustanawiające procedury w zakresie bezpieczeństwa
Ŝywności, odpowiadają za bezpieczeństwo produkowanych i wprowadzanych do obrotu
środków spoŜywczych.
Na przełomie lat 2008 i 2009 wystąpił w Europie tzw. „skandal melaminowy”.
86/187
Melamina została celowo dodana w Chinach do mleka w proszku, w celu zwiększenia
zawartości białka. Stąd skaŜenie rozprzestrzeniło się miedzy innymi na takie produkty
spoŜywcze jak na przykład: ciastka, cukierki, krakersy, napoje mleczne.
Bilans skandalu z melaminą w mleku i produktach mlecznych w Chinach to kilkoro
zmarłych i ponad 50 tys. chorych dzieci. W związku z powyŜszym Państwa
Członkowskie wzmocniły kontrole na granicach zewnętrznych jak i na rynku
wewnętrznym z uwagi na ewentualność pojawienia się skaŜonego mleka w proszku z
nielegalnego źródła.
W związku z zaistniałą sytuacją Komisja Europejska wydała wówczas decyzję
nr 2008/798/WE z dnia 14 października 2008 r., nakładającą specjalne warunki
regulujące przywóz produktów zawierających mleko lub przetwory mleczne
pochodzące lub wysłane z Chin. Decyzja zakazuje przywozu do Wspólnoty,
pochodzących lub wysłanych z Chin produktów złoŜonych zawierających mleko lub
przetwory mleczne, będących środkami spoŜywczymi specjalnego przeznaczenia
Ŝywieniowego dla niemowląt lub małych dzieci, nakazuje graniczną kontrolę
produktów złoŜonych i pasz zawierających przetwory mleczne i ustala dopuszczalny
poziom melaminy w produktach złoŜonych nieprzekraczający poziomu 2,5 mg/kg
produktu. Na terenie województwa lubuskiego podjęto akcję kontrolną, w wyniku,
której nie stwierdzono produktów zawierających chińskie mleko w proszku, będących
przedmiotem wycofywania.
Drugi kryzys melaminowy dotyczył zafałszowania melaminą dozwolonej substancji
dodatkowej - kwaśnego węglanu amonu (proszek do pieczenia). W dniu 9 grudnia
2008r. Komisja Europejska wydała kolejną Decyzję [nr 921/2008 (WE)], która
rozszerzyła obowiązek granicznych kontroli sanitarnych o wodorowęglan amonu
przeznaczony do Ŝywności i pasz oraz o Ŝywność zawierającą soję lub przetwory
sojowe.
W województwie lubuskim kwestionowany węglan amonu trafił do zakładu
produkującego wyroby cukiernicze. Wyrób gotowy nie stanowił zagroŜenia dla
konsumentów, co potwierdziła przeprowadzona przez producenta ocena ryzyka.
Następnym wydarzeniem było wprowadzenie na rynek krajowy wieprzowiny
pochodzącej z Irlandii skaŜonej dioksynami. Kryzys ten zapoczątkowała Holandia,
zgłaszając Komisji Europejskiej powiadomienie o skaŜeniu dioksynami mięsa
wieprzowego pochodzącego z Irlandii. Krajowym importerem irlandzkiego mięsa były
firmy z województwa mazowieckiego, wielkopolskiego oraz łódzkiego.
87/187
W związku z tym na przełomie roku 2008/2009 organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej
we współpracy z organami Inspekcji Weterynaryjnej prowadziły postępowania
wyjaśniające,
przeprowadzały
kontrole
urzędowe
i
weryfikowały
działania
podejmowane przez przedsiębiorców. W wyniku szeroko zakrojonych działań
stwierdzono, Ŝe na rynek województwa lubuskiego trafiły produkty wyprodukowane z
udziałem w/wym. surowca. Były to: pasztety z róŜnymi dodatkami, wyprodukowane
przez producenta z województwa wielkopolskiego, smalec wyprodukowany przez
producenta z województwa kujawsko-pomorskiego oraz szynka z województwa
podlaskiego. W wyniku podjętych działań wycofano w województwie lubuskim 35891
sztuk pasztetów oraz 1613 opakowań smalcu. Ponadto market TESCO ze Świebodzina
wycofał z obrotu szynkę mieloną w ilości 225 sztuk.
Kolejne wydarzenie miało miejsce we wrześniu 2009 roku. Krajowy Punkt Kontaktowy
w Głównym Inspektoracie Sanitarnym otrzymał informację od Państwowego
Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Krakowie dot. wprowadzania do obrotu
konserw pn. „Mince Meat Mix” oraz Corned Beef” wyprodukowanych przez szwedzką
firmę Novia Livsmedelsinustrier AB Van deb Bergh Food AB, których termin
przydatności do spoŜycia trudny był do jednoznacznego określenia a ich data produkcji
wskazywała na to, Ŝe zostały wyprodukowane kilkadziesiąt lat temu. W związku z
informacją przekazaną przez PWIS w Krakowie o dystrybucji ww. produktów do
wytwórni garmaŜeryjnych na terenie całej Polski, Główny Inspektor Sanitarny
zobowiązał organy PIS do monitorowania pochodzenia surowców mięsnych,
uŜywanych do produkcji wyrobów garmaŜeryjnych. W wyniku działań kontrolnych w
tym
zakresie
stwierdzono,
iŜ
producenci
z
woj.
lubuskiego
nie
uŜywali
do produkcji tych konserw. Natomiast w woj. zachodnio-pomorskim z wyŜej
wymienionych konserw wyprodukowano produkt o nazwie „Paszteciki szczecińskie z
mięsem á 900 g (produkcja w okresie od 30.03.2009 r. do 10.09.2009 r., data
minimalnej trwałości: 6 m-cy od daty produkcji). Zgodnie z listą odbiorców przekazaną
przez PWIS w Szczecinie paszteciki te trafiły do sklepów w powiecie gorzowskim oraz
powiecie strzelecko-drezdeneckim i zostały wycofane z obrotu.
Wzorem lat ubiegłych, w 2009 roku w zakresie higieny Ŝywności, Ŝywienia
oraz materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z Ŝywnością współpracowano
z Inspekcją Weterynaryjną, Państwową Inspekcją Farmaceutyczną (w zakresie
suplementów
diety
oraz
środków
spoŜywczych
specjalnego
przeznaczenia
Ŝywieniowego wprowadzanych do obrotu w aptekach) oraz Inspekcją Handlową na
88/187
podstawie zawartych porozumień. Współpracowano takŜe z Inspekcją Ochrony Roślin i
Nasiennictwa głównie w zakresie wymiany informacji na temat przekroczeń zawartości
środków ochrony roślin stwierdzanych w Ŝywności produkowanej w gospodarstwach
rolnych województwa lubuskiego a takŜe z Urzędem Celnymi i Izbą Celną. Współpraca
z Izbą Celna w Rzepinie polegała na współudziale w kontroli obiektów ŜywnościowoŜywieniowych, w których znajdowały się urządzenia do gry na automatach o niskich
wygranych. W grudniu 2009 r. i na początku stycznia 2010 r. przeprowadzono 222
kontrole sanitarne, stwierdzając w 66 obiektach nieprawidłowości dotyczące stanu
sanitarno-higienicznego (m.in. brudny sprzęt i urządzenia oraz pomieszczenia,
nieprawidłowe przetrzymywanie środków spoŜywczych, nieprawidłowa dezynfekcja jaj
lub naczyń, brak ciepłej wody przy umywalkach do mycia rak, przeterminowana
Ŝywność). Na osoby winne zaniedbań nałoŜono 41 mandatów na kwotę 8.500,00 zł. W
21 przypadkach wszczęto postępowanie administracyjne przed wydaniem decyzji
nakazujących usunięcie uchybień sanitarno-technicznych a w 5 przypadkach w związku
z brakiem aktualnych orzeczeń do celów sanitarno-epidemiologicznych, jakie
wymagane są od osób zatrudnionych przy kontakcie z Ŝywnością.
Ponadto, podobnie jak w latach ubiegłych pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej
uczestniczyli w przygotowaniach oraz zabezpieczeniu imprezy masowej „Przystanek
Woodstock 2009”.
W 2009 roku Państwowa Inspekcja Sanitarna nadzorowała w lubuskim 10.924
obiekty Ŝywnościowo-Ŝywieniowe, w tym 1367 środków transportu Ŝywności,
15 producentów materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z Ŝywnością i 110
miejsc obrotu tymi wyrobami. Ponadto nadzorem sanitarnym objętych było 110 miejsc
obrotu kosmetykami i 1 zakład produkcji oraz 1 importer wyrobów kosmetycznych.
Stan sanitarno-higieniczny tych obiektów utrzymuje się od kilku lat na podobnym
poziomie i w 2,55% jest niezgodny z wymaganiami określonymi w obowiązujących
aktach prawnych.
W 2009 roku w woj. lubuskim liczba obiektów Ŝywnościowo-Ŝywieniowych w
stosunku do roku 2008 zwiększyła się o 275 zakładów. W ewidencji pionu higieny
Ŝywności, Ŝywienia i przedmiotów uŜytku Państwowej Inspekcji Sanitarnej znajdowało
się 9557 obiektów produkcyjnych, obrotu, Ŝywieniowych i wytwórni oraz miejsc obrotu
materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z Ŝywnością (w 2008 r. – 9282).
Największy wzrost odnotowano w ilości obiektów obrotu Ŝywnością (+137) i w
89/187
zakładach Ŝywienia zbiorowego otwartego (+90). Po raz pierwszy od kilku lat
zwiększyła się liczba obiektów produkujących Ŝywność (+19), których w województwie
lubuskim jest bardzo mało i ich liczba od kilku lat wykazywała tendencję spadkową.
Obiekty objęte nadzorem Państwowej Inspekcji Sanitarnej przedstawiono w poniŜszej
tabeli.
Obiekty objęte nadzorem Państwowej Inspekcji Sanitarnej w latach 2007-2008
Lp.
Rodzaj obiektów
Liczba obiektów
Kierunek
zmian
rok 2008 rok 2009
Obiekty Ŝywnościowo- Ŝywieniowe ogółem
9282
9557
+ 275
1.
Zakłady produkcji Ŝywności
431
450
+ 19
2.
Obiekty obrotu Ŝywnością
5551
5688
+ 137
3.
Zakłady Ŝywienia zbiorowego typu otwartego
809
894
+ 90
4.
Zakłady małej gastronomii
1569
1583
+ 14
5.
6.
Zakłady Ŝywienia zbiorowego typu zamkniętego
Wytwórnie materiałów i wyrobów przeznaczonych do
kontaktu z Ŝywnością
Miejsca obrotu materiałami i wyrobami przeznaczonymi
do kontaktu z Ŝywnością
810
817
+7
11
15
+4
101
110
+9
7.
Z ogólnej liczby obiektów wymienionych w tabeli skontrolowano 4623 zakłady,
tj. 42,81% (2008 r.– 49,58%), przeprowadzając w nich 8110 kontroli sanitarnych (w
2008 r.–8382), w tym 684 kontrole wynikające z interwencji klientów, w większości
mieszkańców województwa lubuskiego (8,43%).
W wyniku przeprowadzonych kontroli stwierdzono, Ŝe 120 zakładów
Ŝywnościowo- Ŝywieniowych, tj. 2,60% (w 2008 r. – 2,44%) posiadało stan
higieniczno-sanitarny niezgodny z wymaganiami.
Jak wynika z przedstawionych danych stan sanitarny obiektów utrzymał się na poziomie
zbliŜonym
do
poprzedniego
roku.
Stan
sanitarny
zakładów
Ŝywnościowo-
Ŝywieniowych ilustruje wykres.
90/187
Stan sanitarny zakładów Ŝywnościowo- Ŝywieniowych w latach 2005-2009
16
14
12
10
8
6
4
2
0
Zakłady
produkcji
Ŝywności
Zakłady
obrotu
Ŝywnością
Zakłady
Zakłady Zakłady małej Obiekty
Ŝywienia
Ŝywienia
gastronomii Ŝywnościowozbiorowego- zbiorowegoŜywieniowe
otwarte
zamknięte
2005
2006
2007
2008
2009
Na osoby nieprzestrzegające przepisów sanitarnych nałoŜono 744 mandaty
karne na łączną kwotę 162.090,00 zł. (w roku 2008 - 745 mandatów na kwotę
157.250,00 zł.). Do sądu grodzkiego skierowano 1 wniosek o ukaranie (w 2008 r.- 3) za
odmowę przyjęcia mandatu karnego.
W celu uzyskania poprawy stanu sanitarno-technicznego wydano w 2009 roku
ogółem 830 decyzji administracyjnych, w tym 20 decyzji nakazujących przerwanie
produkcji lub unieruchomienie zakładu (m.in. ze względu na złe warunki higienicznosanitarne produkcji, obecność szkodników, obecność w produkcie drobnoustrojów
chorobotwórczych) oraz 15 decyzji zakazujących wprowadzania do obrotu Ŝywności
niespełniającej wymogów zdrowotnych, w tym Ŝywności przeterminowanej.
Przedsiębiorcy stwarzali najczęściej problemy dotyczące wdraŜania bądź
dokumentowania systemów zapewniających bezpieczeństwo Ŝywności, GHP, GMP.
HACCP. Problemem pozostaje wciąŜ wprowadzanie przez przedsiębiorców systemu
identyfikowalności i monitorowania Ŝywności wprowadzanej do obrotu, pozwalającego
na sprawne wycofanie z rynku niebezpiecznych środków spoŜywczych.
Spośród skontrolowanych w 2009 r. przedsiębiorstw 100,00% wdroŜyło zasady
GHP/GMP a 37,79% - HACCP.
Podobnie jak w latach ubiegłych Państwowa Inspekcja Sanitarna współpracowała
szeroko ze środkami masowego przekazu przedstawiając róŜnorodne zagadnienia,
takie jak:
91/187
•
Wyniki kontroli obiektów obrotu mięsem i jego przetworami w związku z
programem „TVN Uwaga”,
•
Ocena stanu sanitarnego hiper i supermarketów, hurtowni wraz z oceną
jakości zdrowotnej Ŝywności wprowadzanej do obrotu przez te obiekty w
woj. lubuskim za rok 2008 i 2009,
•
Ocena stanu sanitarnego ciastkarni i zakładów garmaŜeryjnych oraz jakości
zdrowotnej produkowanych wyrobów w 2008 roku,
•
Występowanie bakterii Listeria monocytogenes w Ŝywności, zagroŜenia z
tego wynikające,
•
Zapobieganie zatruciom pokarmowym,
•
Co to są dioksyny?,
•
Czy spleśniała Ŝywność jest szkodliwa dla zdrowia?,
•
Zatrucia grzybami,
•
Co to są antyoksydanty?,
•
Sól w Ŝywieniu,
•
Jakość i bezpieczeństwo opakowań do Ŝywności.
W Dniu Otwartym Państwowej Inspekcji Sanitarnej, to jest w dniu 23
października 2009 r. mieszkańcy województwa lubuskiego, podobnie jak w latach
ubiegłych, mieli moŜliwość bezpośredniego kontaktu z pracownikami pionu higieny
Ŝywności, Ŝywienia i przedmiotów uŜytku oraz uzyskania informacji na interesujące
tematy. Dostępne były równieŜ ulotki informacyjne na temat grzybów dziko rosnących,
suplementów diety – zakupy przez Internet, oraz
zatwierdzania zakładów sektora
spoŜywczego.
2. Zakłady produkcji Ŝywności
W 2009 r. odnotowano zahamowanie zmniejszania się
liczby zakładów produkujących Ŝywność. W 2009 roku na terenie
województwa lubuskiego działało 450 zakładów produkujących
Ŝywność, natomiast w 2008 roku – 431 zakładów.
Ocenę stanu sanitarnego zakładów produkujących Ŝywność w podziale na poszczególne
rodzaje obiektów przedstawia tabela.
92/187
Stan sanitarny zakładów produkujących Ŝywność na terenie województwa lubuskiego
w latach 2008-2009
2008 rok
Rodzaj obiektów
Wytwórnie lodów
Automaty do lodów
Wytwórnie tłuszczów
roślinnych i
mieszanych
Piekarnie
Ciastkarnie
Przetwórnie
owocowo-warzywne
i grzybowe
Browary
Wytwórnie napojów
bezalkoholowych i
rozlewnie piwa
Wytwórnie
naturalnych wód
min., nat. wód
źródlanych
Zakłady
garmaŜeryjne
Zakłady przemysłu
zboŜowomłynarskiego
Wytwórnie
makaronów
Wytwórnie wyrobów
cukierniczych
Wytwórnie
koncentratów
spoŜywczych
Wytwórnie
suplementów diety
Wytwórnie substancji
dodatkowych
Inne wytwórnie
Ŝywności
OGÓŁEM
Liczba
obiektów
skontrolowanych
Liczba
obiektów
niezgodnych
z
wymaganiami
10
56
2009 rok
Liczba
obiektów
skontrolo
-wanych
0
2
%
obiektów
niezgodnych
z
wymagania
mi
0,00
3,57
9
65
Liczba
obiektów
niezgodnych
z
wymagania
mi
0
0
%
obiektów
niezgodnych
z
wymagania
mi
0
0
1
0
0,00
-
-
-
158
65
6
1
3,80
1,54
165
65
5
1
3,03
1,54
9
0
0,00
14
0
0
2
0
0,00
2
0
0
4
1
25,00
3
0
0
2
0
0,00
2
0
0
28
0
0,00
31
0
0
10
0
0,00
7
0
0
2
0
0,00
1
0
0
6
0
0,00
4
0
0
4
0
0,00
5
0
0
2
0
0,00
2
0
0
1
0
0,00
-
-
-
19
0
0,00
18
0
0
379
10
2,64
393
6
1,53
W omawianym okresie skontrolowano 393 zakłady, a w 270 dokonano oceny stanu
sanitarnego na podstawie arkusza oceny, w wyniku, czego - 6 obiektów uznano za
93/187
niezgodne z wymogami sanitarnymi (1,53%). Poprawa stanu sanitarno-higienicznego w
tej grupie zakładów o 1,11% była wynikiem likwidacji niezgodnej z wymaganiami
wytwórni napojów bezalkoholowych i rozlewni piwa w Zielonej Górze. W dalszym
ciągu jednak funkcjonują w województwie zakłady, w których tempo dostosowywania
się
do
wymogów
rozporządzeń,
szczególnie
nr
178/2002(WE)
Parlamentu
Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiającego ogólne zasady i
wymagania
prawa
Ŝywnościowego,
powołującego
Europejski
Urząd
ds.
Bezpieczeństwa śywności oraz ustanawiającego procedury w zakresie bezpieczeństwa
Ŝywności oraz 852/2004 (WE) Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia
2004 r. w sprawie higieny środków spoŜywczych jest zbyt wolne. Stwierdza się w nich:
Nieprawidłowy stan sanitarnotechniczny ścian, podłóg i sufitów,
Niewłaściwe przechowywanie surowców i składników,
Brak czystości i porządku w pomieszczeniach produkcyjnych,
Brak aktualnych orzeczeń do celów sanitarno-epidemiologicznych,
Nieprawidłowości w oznakowaniu wyrobów.
Ponadto w zakładach produkujących Ŝywność stwierdzano brak wdroŜenia zasad
systemu zarządzania jakością - HACCP oraz nierzetelne prowadzenie dokumentacji juŜ
wdroŜonych systemów. Do obiektów produkcyjnych, stwarzających najwięcej
problemów natury sanitarnej naleŜy zaliczyć piekarnie, gdzie do produkcji ciast
uŜywano brudnego, niedomytego sprzętu produkcyjnego, pomieszczenia produkcyjne
utrzymane były brudno. W jednej z piekarń stwierdzono aŜ 16 pozycji róŜnych
przeterminowanych środków spoŜywczych. W innej piekarni stwierdzono powaŜne
nieprawidłowości przy produkcji bułki tartej (niewłaściwy dobór surowca, produkcja w
brudnym pomieszczeniu). Organ nadzoru zakazał decyzją produkcji powyŜszego
asortymentu do czasu poprawy warunków sanitarno-higienicznych i okazania
pozytywnych wyników badań gotowego produktu. W obiektach tych wszczęto
postępowanie administracyjne oraz zastosowano liczne sankcje karne. Kontrole
sprawdzające wykazały zdecydowaną poprawę stanu sanitarno- technicznego.
Ponadto
decyzjami
państwowych
powiatowych
inspektorów
sanitarnych
unieruchomiono 2 piekarnie, w których stwierdzono obecność owadów (na czas
przeprowadzenia zabiegów dezynsekcji), 1 ciastkarnię ze względu na konieczność
przeprowadzenia zabiegów dezynfekcji urządzeń i pomieszczeń po stwierdzeniu w
94/187
pobranej do badań próbce ciastka pn. „omlet z kremem”, w której stwierdzono
zanieczyszczenie
pałeczkami
Salmonella.
Zakazano
równieŜ
produkcji
tego
asortymentu do czasu uzyskania pozytywnych wyników badań laboratoryjnych (i
sanitarnych)
oraz
1
wytwórnię
naturalnych
wód
mineralnych,
źródlanych
i stołowych ze względu na zanieczyszczenie drobnoustrojami tlenowymi. Po
przeprowadzeniu zabiegów koniecznych dla zapewnienia bezpieczeństwa Ŝywności
zakłady uruchomiono.
W związku ze zmianą rozporządzenia Ministra Zdrowia dotyczącego substancji
dodatkowych dozwolonych w produkcji pieczywa, w 2009 roku Państwowy
Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Gorzowie Wlkp. podjął inicjatywę sprawdzenia
stosowania w piekarniach substancji dodatkowych, szczególnie niedozwolonego
barwnika (E150c) do produkcji określonego pieczywa.
Do końca listopada 2009 r. przeprowadzono w piekarniach 160 kontroli
ukierunkowanych na stosowanie substancji dodatkowych uŜywanych w produkcji oraz
na nieprawidłowości w znakowaniu pieczywa i wyrobów ciastkarskich.
Stosowanie niedozwolonego barwnika do barwienia pieczywa (karmel amoniakalny E
150c) stwierdzono w 2 piekarniach.
Barwnik dodawany był do barwienia chleba
razowego, jak równieŜ chleba wieloziarnistego o masie 500g. Barwnik w obu
przypadkach został wycofany z produkcji w trakcie kontroli. W jednym przypadku
wydana została decyzja zakazująca stosowanie karmelu amoniakalnego E 150c do
produkcji pieczywa (z wyjątkiem chleba słodowego) z rygorem natychmiastowej
wykonalności. Obowiązek został wykonany.
W zakresie znakowania pieczywa niewielkie nieprawidłowości stwierdzono w 5
piekarniach.
Zakwestionowano:
wyszczególnienia
rodzaju
brak
pieczywa,
numeru
brak
partii
procentowej
produkcyjnej,
zawartości
brak
składnika,
występującego w nazwie produktu, brak wody w wykazie składników, nieaktualny
adres siedziby firmy.
W 2 przypadkach stwierdzono stosowanie przeterminowanych surowców do
produkcji pieczywa i wyrobów ciastkarskich. Osoby odpowiedzialne ukarano
mandatami karnymi wysokości 550 zł. Przeterminowane środki spoŜywcze zostały
wycofane z produkcji w trakcie kontroli.
95/187
3. Obiekty obrotu Ŝywnością
Obiekty obrotu Ŝywnością od lat stanowią najliczniejszą
w województwie lubuskim grupę zakładów Ŝywnościowych.
Obejmuje ona zarówno duŜe obiekty (hiper, supermarkety,
hurtownie), jak i małe sklepiki, kioski i ruchome punkty
sprzedaŜy. W 2009 r. w ewidencji Państwowej Inspekcji
Sanitarnej województwa lubuskiego znajdowało się ich 5688. Skontrolowano 2328
obiektów w wyniku czego za niezgodne z wymogami sanitarnymi uznano 79, to jest
3,39% (w 2008 r.- 2,50%).
Stan sanitarny tej grupy zakładów przedstawiono w tabeli.
Ocena stanu sanitarnego obiektów obrotu Ŝywnością województwa lubuskiego w
latach 2008-2009
2008 rok
Rodzaj
obiektów
2009 rok
Liczba
Liczba obiektów
% obiektów
obiektów
Liczba obiektów
% obiektów
niezgodnych z
niezgodnych z
wymaganiami
wymaganiami
Liczba obiektów
niezgodnych z
niezgodnych z
skontrolowany
skontrolowanych
wymaganiami
wymaganiami
ch
Sklepy
spoŜywcze
Kioski
spoŜywcze
Magazyny
hurtowe
Obiekty
ruchome
i
tymczasowe
Inne obiekty
obrotu
Ŝywnością
OGÓŁEM
1990
58
2,91
1843
69
3,74
77
0
0,00
72
3
4,16
200
3
1,50
211
4
1,90
72
0
0,00
65
1
1,54
100
0
0,00
137
2
1,46
2439
61
2,50
2328
79
3,39
PowyŜsze dane wskazują na to, iŜ stan sanitarny tej grupy obiektów w pewnym
stopniu uległ pogorszeniu.
BieŜące kontrole sanitarne przeprowadzane w obiektach obrotu wykazują pewne
nieprawidłowości. Są to nie tylko braki natury technicznej (zły stan sanitarnotechniczny pomieszczeń), ale takŜe:
96/187
• brak aktualnych orzeczeń do celów sanitarno-epidemiologicznych pracowników
zatrudnionych przy sprzedaŜy Ŝywności;
• wprowadzanie do obrotu Ŝywności przeterminowanej,
• nieprawidłowe przechowywanie Ŝywności łatwo psującej się (w niewłaściwej
temperaturze lub poza urządzeniami chłodniczymi), brak segregacji środków
spoŜywczych (Ŝywność gotowa do spoŜycia przechowywana razem z Ŝywnością
surową),
• ślady obecności szkodników.
W omawianym okresie unieruchomiono decyzjami 4 sklepy spoŜywcze w
Świebodzinie: 2 – z uwagi na konieczność przeprowadzenia zabiegów dezynsekcyjnych
– ze względu na obecność much (sklep spoŜywczo-rybny w Łagowie) oraz dezynfekcji
sklepu mięsno-wędliniarskiego w Świebodzinie ze względu na moŜliwość zakaŜenia
pałeczkami Salmonella z zanieczyszczonego mięsa drobiowego. Pozostałe dwa sklepy –
ze względu na prowadzenie działalności niezgodnie z zatwierdzeniem przez
Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Świebodzinie. W jednym z nich
wprowadzono produkcję surówek, w drugim – mielenie mięsa, pomimo braku
warunków sanitarno-technicznych w tych obiektach.
Szczególnym rodzajem nadzoru nad bezpieczeństwem Ŝywności jest nadzór nad
sprzedaŜą internetową. Takim rodzajem nadzoru objęte są głównie suplementy diety i
Ŝywność specjalnego przeznaczenia Ŝywieniowego. Wyniki przeprowadzonych kontroli
wskazują na niewłaściwą prezentację tych produktów w internecie, przypisującą
właściwości lecznicze tym środkom spoŜywczym jak równieŜ obecność w ich składzie
substancji leczniczych. Z uwagi jednak na obowiązujący stan prawny trudno było
uzyskać radykalną poprawę w tym zakresie. Działania organów Państwowej Inspekcji
Sanitarnej
w
województwie
nieprawidłowościach
właściwych
lubuskim
polegały
Państwowych
na
powiadamianiu
Wojewódzkich
o
Inspektorów
Sanitarnych nadzorujących producentów i dystrybutorów a w określonych przypadkach
powiadamianie organów ścigania. Współpracowano w tym zakresie z Lubuskim
Wojewódzkim Inspektorem Farmaceutycznym oraz Policją.
97/187
4. Zakłady Ŝywienia zbiorowego
W roku 2009 w województwie lubuskim działało
3294 zakładów Ŝywienia zbiorowego, obejmujących 2 róŜne
grupy obiektów: 2477 zakłady Ŝywienia zbiorowego
otwartego (restauracje, bary, kawiarnie itp.), w tym 1583
zakłady małej gastronomii (smaŜalnie, tzw. „fast- food”,
pijalnie piwa itp.) oraz 817 zakładów Ŝywienia zbiorowego zamkniętego – w
placówkach prowadzących Ŝywienie dla zorganizowanych grup ludności (zakłady
pracy, słuŜba zdrowia, placówki oświatowe, domy opieki społecznej itp.). Spośród
wymienionej wyŜej liczby skontrolowano 1902 obiekty, w wyniku czego za niezgodne
z wymaganiami uznano 35 – to jest 1,84% (w 2008 r. – 2,39%).
Stan sanitarny obiektów Ŝywieniowych przedstawiono w tabeli.
Ocena stanu sanitarnego obiektów Ŝywieniowych województwa lubuskiego
w latach 2008-2009
2008
Rodzaj
obiektów
Zakłady
Ŝywienia
zbiorowego
typu
otwartego
Zakłady
małej
gastronomii
Zakłady
Ŝywienia
zbiorowego
typu
zamkniętego
OGÓŁEM
2009
Liczba
obiektów
skontrolowa
nych
Liczba
obiektów
niezgodnych
z
wymagania
mi
% obiektów
niezgodnych
z
wymaganiami
553
16
619
Liczba
obiektów
skontrolo
wanych
Liczba
obiektów
niezgodnych
z
wymaganiami
% obiektów
niezgodnych
z
wymaganiami
2,89
587
17
2,90
20
3,23
686
16
2,33
547
5
0,91
629
2
0,32
1719
41
2,39
1902
35
1,84
Analizując dane zawarte w tabeli nr 4 naleŜy stwierdzić, Ŝe w tej grupie
zakładów stan sanitarny uległ poprawie.
W obiektach Ŝywienia zbiorowego stwierdzano, podobnie jak w latach ubiegłych:
98/187
Brak lub niedostateczne dokumentowanie działań podejmowanych w zakresie
dobrej praktyki higienicznej (GHP) i produkcyjnej (GMP) oraz zasad HACCP
(dostosowanych do tego typu obiektów na zasadzie elastyczności);
Nieprawidłowe przechowywanie surowców i półproduktów;
Brudny sprzęt i urządzenia; brak czystości i porządku w pomieszczeniach
produkcyjnych;
Brak aktualnych orzeczeń lekarskich do celów sanitarno – epidemiologicznych;
Niewłaściwą ochronę przed szkodnikami.
W wyniku działań kontrolnych unieruchomiono 5 zakładów małej gastronomii na
terenie powiatu świebodzińskiego z uwagi na konieczność przeprowadzenia zabiegów
ddd (obecność szkodników) a w dwóch – nakazano zaprzestanie działalności w zakresie
niezgodnym z decyzją zatwierdzającą, wydaną przez Państwowego Powiatowego
Inspektora Sanitarnego w Świebodzinie. W Słubicach cofnięto zatwierdzenie barowi
„Kuchnia Polska” z uwagi na bardzo zły stan sanitarno-techniczny. Państwowy
Powiatowy Inspektor Sanitarny w Gorzowie Wlkp. unieruchomił Zakład Usług
Cateringowych w Kłodawie z powodu bardzo złego stanu sanitarno-higienicznego i
licznych uchybień w zakresie higieny produkcji posiłków.
W związku z ukazaniem się w dniu 12 listopada 2009 roku artykułu
prasowego na temat złej jakości warzyw i owoców wprowadzanych do szkół w ramach
programu „Owoce w szkole” dofinansowywanego przez Agencję Rynku Rolnego ze
środków Unii Europejskiej, Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Gorzowie
Wlkp. podjął inicjatywę wyjaśnienia problemu. W tym celu zostały przeprowadzone
kontrole sanitarne zarówno w szkołach uczestniczących w programie jak i u
producentów przygotowujących warzywa i owoce oraz u pośredników dostarczających
te produkty do szkół. Wyniki tych kontroli wykazały, Ŝe faktycznie w miesiącach
wrześniu i październiku 2009 roku do szkół dostarczano nieświeŜe owoce i warzywa - z
nalotem pleśni, wysuszone marchewki, oślizgła papryka oraz ogórki z duŜą ilością
wydzielonego soku i o fermentacyjnym zapachu.
Główną przyczyną takiego stanu rzeczy był fakt, Ŝe warzywa dostarczano do szkół
obrane, pokrojone i niejednokrotnie pakowane w zamykane foliowe woreczki, co
powodowało, Ŝe ich jakość zdrowotna pogarszała się w bardzo szybkim tempie.
Natomiast
czas dostarczenia warzyw do szkół wynosił nawet kilka dni. Nie bez
wpływu na pogorszenie się jakości warzyw i owoców miały równieŜ warunki ich
przechowywania i transportu. Wyniki kontroli wykazały, Ŝe nie zawsze były one
99/187
prawidłowe. W jednej z hurtowni stwierdzono niewłaściwą temperaturę w chłodni, w
której były przechowywane porcje owoców i warzyw, niezgodną z procedurą HACCP i
wynoszącą 7,70C. W niektórych przypadkach stwierdzono równieŜ trwałe zabrudzenie
koszy (pod tekturą, którą wykładano ich dno). Dodatkowym problemem była kwestia
oznakowania
dostarczanych
produktów.
Oznakowanie
nie
było
zgodne
z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 10 lipca 2007 r. w sprawie
znakowania środków spoŜywczych (Dz.U. Nr 137 poz.965 i 966 z późn.zm.).
W związku z powyŜszym Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Gorzowie
Wlkp. wystąpił z pismem do organizatora akcji - Agencji Rynku Rolnego (Oddział
Terenowy w Gorzowie Wlkp.) o spowodowanie poprawy sytuacji w tym zakresie, tym
bardziej, Ŝe zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 11 sierpnia 2009 r. w
sprawie realizacji przez Agencję Rynku Rolnego zadań zawiązanych z wdroŜeniem na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej programu „Owoce w szkole” w roku szkolnym
2009/2010 (Dz.U. z dnia 14 sierpnia 2009r.), w miesiącach od 1 lutego do 18 czerwca
2010r. planowane jest udostępnianie dzieciom truskawek, czyli owoców o wyjątkowo
krótkiej trwałości.
W roku 2009 nadzorowano równieŜ jakość Ŝywienia w stołówkach szkolnych i
szpitalnych w zakresie zawartości soli w oferowanych posiłkach. We wszystkich
przypadkach stwierdzono nadmierną zawartość soli w porównaniu do zalecanej
dziennej normy spoŜycia przez WHO (6 g). W jednym przypadku odsetek realizacji
zalecanej całodziennej ilości soli kuchennej wyniósł aŜ 316% a w czterech ponad 200%,
co jest zjawiskiem wysoce niepokojącym.
5. Środki transportu Ŝywności
W 2009 r. nadzorem sanitarnym objętych było 1367
środków transportu Ŝywności, z których skontrolowano
412. Przeprowadzono w nich 404 kontrole sanitarne, w
tym 22 - w oparciu o arkusz oceny stanu sanitarnego.
Kontrole te, podobnie jak w roku 2008 nie wykazały
niezgodności z przepisami sanitarnymi.
Kontrole sanitarne środków transportu wykazują powtarzające się uchybienia, jak:
niewłaściwy stan higieniczny powierzchni ładunkowych, brak odzieŜy ochronnej
100/187
kierowców lub konwojentów, brak orzeczeń do celów sanitarno- epidemiologicznych,
brak prawidłowej dokumentacji sanitarnej dotyczącej środka transportu (brak rejestracji
przeprowadzanych zabiegów mycia i dezynfekcji pojazdu).
6. Materiały i wyroby przeznaczone do kontaktu z
Ŝywnością
W roku 2009 pod nadzorem Państwowej Inspekcji
Sanitarnej województwa lubuskiego znajdowało się 15
wytwórni materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu
z Ŝywnością oraz 110 specjalistycznych miejsc obrotu, w tym
43 hurtownie i 67 sklepów. W omawianym okresie
skontrolowano 12 wytwórni, przeprowadzając w nich 15
kontroli sanitarnych. W 6 obiektach przeprowadzono oceny na podstawie arkuszy oceny
stanu sanitarnego, nie stwierdzając niezgodności z wymaganiami. Kontrole materiałów i
wyrobów przeznaczonych do kontaktu z Ŝywnością prowadzone są od lat dwutorowo: u
producentów i w obrocie oraz w zakładach Ŝywnościowo - Ŝywieniowych, gdzie
kontroluje się te materiały i wyroby, które są juŜ w kontakcie z Ŝywnością. Oceniany
jest sposób postępowania z materiałami opakowaniowymi do Ŝywności, naczyniami i
sztućcami jednorazowego uŜytku – czy są dopuszczone do kontaktu z Ŝywnością, w
jakich warunkach są przechowywane, czy nie są naraŜone na wtórne zanieczyszczenie.
U producentów i w obrocie kontrolowana jest zgodność wyrobów z wymaganiami,
oznakowanie i cechy organoleptyczne. Nieprawidłowości w wyŜej wymienionym
zakresie nie stwierdzono.
W 2009 r. zbadano laboratoryjnie 48 próbek róŜnych materiałów i wyrobów
przeznaczonych do kontaktu z Ŝywnością. Głównymi kierunkami badań była migracja
metali szkodliwych dla zdrowia, migracja formaldehydu. Dwie próbki kubeczków
importowanych z Chin zostały zdyskwalifikowane ze względu na nieprawidłowe
oznakowanie.
101/187
7. Kosmetyki
Nadzór nad kosmetykami prowadzony jest w województwie
lubuskim zarówno w obrocie handlowym jak i u producenta. Na
terenie naszego województwa, w Gorzowie Wlkp., znajduje się jeden
zakład produkujący i konfekcjonujący kremy do rąk, odŜywki i
lakiery do paznokci oraz jeden importer wyrobów kosmetycznych.
W ewidencji Państwowej Inspekcji Sanitarnej na terenie województwa
lubuskiego znajduje się 96 specjalistycznych sklepów i 14 hurtowni kosmetycznych, w
których przeprowadzono 203 kontrole sanitarne. Podczas kontroli oceniano między
innymi oznakowanie kosmetyków (tego typu kontroli w skali województwa
przeprowadzono 51) a takŜe warunki ich przechowywania. Pracownicy Państwowej
Inspekcji Sanitarnej przeprowadzali równieŜ kontrole wynikające z funkcjonowania
Systemu RAPEX oraz informacji otrzymanych od innych państwowych wojewódzkich
inspektorów sanitarnych. Są to kontrole, które mają na celu wyeliminowanie z rynku
produktów, które nie zostały zgłoszone do Krajowego Systemu Informowania o
Kosmetykach, a takŜe kosmetyków nieodpowiadających wymaganiom zdrowotnym, lub
niespełniających wymogów w zakresie znakowania.
W 2009 r. pobrano do badań laboratoryjnych 20 próbek róŜnych wyrobów
kosmetycznych (mleczko do demakijaŜu, Ŝele pod prysznic, do higieny intymnej i do
mycia twarzy oraz szampon). Niezgodności z obowiązującymi wymaganiami nie
stwierdzono.
8. Jakość zdrowotna środków spoŜywczych
W roku 2009 r. zbadano ogółem 2214 próbek, w tym:
•
1716 próbek środków spoŜywczych krajowych,
•
93 próbki środków spoŜywczych z importu,
•
170 próbek środków spoŜywczych z UE,
•
160 badań sanitarnych,
•
7 próbek z zatruć pokarmowych,
•
48 próbki materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z Ŝywnością
•
20 próbek wyrobów kosmetycznych.
102/187
Próbki badano w laboratoriach zintegrowanych Państwowej Inspekcji Sanitarnej
województwa lubuskiego, to jest w WSSE w Gorzowie Wlkp. i w PSSE w Zielonej
Górze, a takŜe w laboratoriach zewnętrznych. I tak:
1.
w laboratorium WSSE w Poznaniu zbadano 15 próbek Ŝywności w kierunku
obecności GMO,
2.
w laboratorium Instytutu Chemii i Techniki Jądrowej w Warszawie zbadano
9 próbek Ŝywności w kierunku napromieniania,
3.
w laboratorium Wojewódzkiej Stacji Sanitarno - Epidemiologicznej w Warszawie
zbadano 11 próbek Ŝywności w kierunku zanieczyszczenia 3 MCPD (3monochloropropano-1,2-diolu),
4.
w laboratorium Powiatowej Stacji Sanitarno - Epidemiologicznej we Włocławku
zbadano 5 próbek Ŝywności w kierunku zanieczyszczenia histaminą oraz 3 próbki
w kierunku zawartości kwasu erukowego,
5.
w laboratorium Wojewódzkiej Stacji Sanitarno - Epidemiologicznej w
Bydgoszczy zbadano 10 próbek Ŝywności w kierunku zanieczyszczenia
benzo[a]pirenem oraz 9 próbek środków spoŜywczych specjalnego przeznaczenia
Ŝywieniowego w kierunku zanieczyszczenia mykotoksynami,
6.
w laboratorium Wojewódzkiej Stacji Sanitarno - Epidemiologicznej w Rzeszowie,
Oddział Laboratoryjny w Sanoku zbadano 5 próbek mięsa drobiowego w
kierunku zanieczyszczenia pozostałościami antybiotyków,
7.
w Instytucie śywności i śywienia w Warszawie zbadano 11 próbek róŜnych
środków spoŜywczych w kierunku zanieczyszczenia akryloamidem i 2 próbki
tłuszczów roślinnych w kierunku zanieczyszczenia izomerami trans kwasów
tłuszczowych,
8.
w Narodowym Instytucie Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny
zbadano 6 próbek, w tym 3 próbki Ŝywności dla dzieci oraz 3 próbki kawy
w kierunku zanieczyszczenia furanem.
W wyniku badań laboratoryjnych zdyskwalifikowano 57 próbek, w tym 55 próbek
Ŝywności, tj. 2,56% (w 2008r. - 2,69%) i 2 próbki materiałów i wyrobów
przeznaczonych do kontaktu z Ŝywnością.
Próbki Ŝywności kwestionowano pod względem:
mikrobiologicznym – 29 próbek,
z uwagi na nieprawidłowe cechy organoleptyczne – 10 próbek,
nieprawidłowego oznakowania – 7 próbek,
103/187
niezgodności w zakresie dozwolonych substancji dodatkowych – 6 próbek,
pozostałości pestycydów – 2 próbki,
zanieczyszczeń biologicznych (obecność szkodników lub ich pozostałości) –1
próbka.
8.1 Jakość zdrowotna zbadanych krajowych środków spoŜywczych
W 2009 r. zbadano 1716 próbek środków spoŜywczych pochodzenia krajowego.
Zakwestionowano z uwagi na niewłaściwą jakość zdrowotną 53 próbki środków
spoŜywczych tj. 3,09% (w 2008 r.- 2,83%).
Najczęstszymi przyczynami kwestionowania środków spoŜywczych były:
pod względem mikrobiologicznym - obecność bakterii chorobotwórczych, w tym
pałeczek z rodzaju Campylobacter i Salmonella:
surowe mięso i podroby drobiowe – 26 próbek,
mięso, podroby, przetwory mięsne – 1 próbka
wyroby ciastkarskie – 1 próbka,
wody mineralne i napoje bezalkoholowe – 1 próbka,
pod względem fizyko-chemicznym:
przekroczenie dopuszczalnej zawartości pozostałości pestycydów – 2 próbki
szpinaku,
niezgodności w zakresie dozwolonych substancji dodatkowych – 3 próbki
przetworów mlecznych, 1 próbka napoju bezalkoholowego, 1 próbka
majonezu, 1 próbka środka spoŜywczego specjalnego przeznaczenia
Ŝywieniowego,
nieprawidłowe oznakowanie Ŝywności – 2 próbki przetworów warzywnych, 2
próbki przetworów zboŜowo-mącznych oraz 1 próbka przetworów rybnych
nieprawidłowe cechy organoleptyczne – 10 próbek mleka,
zanieczyszczenia biologiczne – 1 próbka przetworów owocowych.
Jakość zdrowotną krajowych środków spoŜywczych ilustruje wykres.
104/187
krajowych
15
środków spoŜywczych
zdrowotna
Jakość
20
10
5
0
2005
2006
2007
2008
2009
8.2 Jakość zdrowotna zbadanych środków spoŜywczych pochodzących
z Państw Trzecich oraz z Państw Członkowskich Unii Europejskiej
W 2009 roku zbadano ogółem 263 próbki Ŝywności
pochodzące z innych krajów, w tym 170 próbek pochodzących
z Państw Członkowskich UE i 93 próbki z Państw Trzecich.
Badaniami objęto m.in. przetwory zboŜowo-mączne,
wyroby cukiernicze i ciastkarskie, warzywa, owoce
suszone, zioła i przyprawy oraz sosy, mleko i jego przetwory, suplementy diety. Nie
zakwestionowano jakości zdrowotnej Ŝadnej z próbek z Państw Trzecich. Spośród
próbek Ŝywności pochodzących z Państw Członkowskich UE zakwestionowano
oznakowanie 2 próbek – suplementu diety i przetworów rybnych.
9. Zatrucia pokarmowe
W roku 2009 na terenie woj. lubuskiego odnotowano 10
ognisk zbiorowych zatruć pokarmowych. W 7 przypadkach
ogniska wystąpiły w domach prywatnych, 2 – zakładach Ŝywienia
zbiorowego, 1 – w Sali Koła Gospodyń Wiejskich. W trakcie
dochodzenia epidemiologicznego pobrano do badań laboratoryjnych 7 próbek
Ŝywności. Wszystkie przebadano pod względem mikrobiologicznym. W Ŝadnej z
próbek nie stwierdzono drobnoustrojów chorobotwórczych. Najczęściej występującym
czynnikiem etiologicznym od osób chorych była pałeczka Salmonella enteritidis oraz
rotawirusy.
105/187
10. Nadzór nad Ŝywnością zmodyfikowaną
genetycznie (GMO)
W 2009 roku, w ramach urzędowej kontroli Ŝywności i
monitoringu pobrano do badań laboratoryjnych 15 próbek Ŝywności,
które zbadano w specjalistycznym laboratorium Wojewódzkiej
Stacji
Sanitarno-Epidemiologicznej
w
Poznaniu.
Do
badań
pobierano róŜne produkty Ŝywnościowe, w tym przetwory zboŜowomączne (szczególnie z kukurydzy i soi), ale takŜe przetwory mięsne, warzywa,
przetwory warzywne. Próbki nie zostały zakwestionowane.
Podsumowanie
1. Stan sanitarny obiektów Ŝywnościowo-Ŝywieniowych w porównaniu z rokiem
2008r. utrzymuje się na zbliŜonym poziomie. Pogorszenie nastąpiło w obiektach
zajmujących się obrotem środkami spoŜywczymi. Nadal występują problemy
dotyczące
wdraŜania
bezpieczeństwo
doskonalenia
bądź
Ŝywności,
wymaga
dokumentowania
przede
wszystkim
wprowadzony
systemów
systemu
przez
zapewniających
HACCP.
przedsiębiorców
Dalszego
system
identyfikowalności i monitorowania Ŝywności wprowadzanej do obrotu (system
traceability), pozwalający na sprawne wycofywanie z rynku niebezpiecznych
środków spoŜywczych.
2. Jakość zdrowotna środków spoŜywczych znajdujących się na rynku w porównaniu
z rokiem ubiegłym utrzymuje się na podobnym poziomie. ChociaŜ w 2009r. nastąpił
niewielki spadek liczby kwestionowanych próbek, to jednak jakość zdrowotna
Ŝywności
krajowej
pod
względem
mikrobiologicznym
pogorszyła
się.
Spowodowane to było obecnością bakterii z rodzaju Campylobacter w mięsie
drobiowym. Inną przyczyną kwestionowania jakości zdrowotnej były bakterie z
rodzaju Salmonella, których obecność stwierdzono w mięsie drobiowym, mięsie
garmaŜeryjnym wieprzowo- cielęcym oraz wyrobie ciastkarskim. Niepokojące jest
ciągłe stwierdzanie nadmiernej pozostałości pestycydów w sałacie i mroŜonym
szpinaku
oraz
obecność
w
obrocie
Ŝywności
o
zmienionych
cechach
organoleptycznych.
106/187
VI. Warunki higieniczno-sanitarne środowiska
pracy
1. Wprowadzenie
Państwowa Inspekcja Sanitarna sprawuje nadzór nad warunkami pracy w celu
ochrony zdrowia ludzkiego przed niekorzystnym wpływem szkodliwości i uciąŜliwości
środowiskowych oraz zapobiegania powstawaniu chorób zawodowych i innych chorób
związanych z warunkami pracy. Głównym przepisem prawnym jest ustawa z dnia 26
czerwca 1974r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 1998r. Nr 21, poz. 94 z pózn.zm.) na
podstawie której wydano następujące akty prawne, będące podstawą podejmowanych
działań:
- rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26 września 1997 r. w
sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy - tekst jednolity (Dz. U.
Nr 169/2003 poz. 1650 z późniejszymi zmianami),
- rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w
sprawie najwyŜszych dopuszczalnych stęŜeń i natęŜeń czynników szkodliwych w
środowisku pracy (Dz. U. Nr 217 poz. 1833 z pózn. zm.),
- rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2005 r. w sprawie badań i
pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr 73
poz.645),
- rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 01. grudnia 2004 r. w sprawie substancji,
preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym
lub mutagennym w środowisku pracy (Dz. U. Nr 280 poz.2771 z pózn. zmianami),
- rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych
czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia
pracowników zawodowo naraŜonych na te czynniki (Dz. U. Nr 81 poz. 716 z pózn.
zmianami),
- rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób
zawodowych (Dz.U.09.105.869).
Ponadto kontrolowano:
• przestrzeganie przez osoby wprowadzające substancje lub preparaty chemiczne do
obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz przez uŜytkowników substancji
107/187
lub preparatów chemicznych obowiązków wynikających z ustawy z dnia 9 stycznia
2009r. o zmianie ustawy o substancjach i preparatach chemicznych oraz niektórych
innych ustaw (Dz. U. Nr 20, poz. 106) oraz rozporządzenia (WE) NR 1907/2006
Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji,
oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów
(REACH) i utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów, zmieniające dyrektywę
1999/45/WE
oraz
uchylające
rozporządzenie
Rady
(EWG)
nr
793/93
i
rozporządzenie Komisji (WE) nr 1488/94, jak równieŜ dyrektywę Rady
76/769/EWG i dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i
2000/21/WE (Dz.U.UE.L. 06.396.1).
• wprowadzanie do obrotu prekursorów kategorii 2 i 3 w świetle ustawy o
przeciwdziałaniu narkomanii dnia 29 lipca 2005r. (Dz. U. Nr 179, poz. 11201).
• przestrzeganie przez osoby wprowadzające do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej produkty biobójcze obowiązków wynikających z ustawy z dnia 13 września
2002 r. o produktach biobójczych (Dz. U. Nr 175, poz. 1433 z późniejszymi
zmianami).
2. NaraŜenia w środowisku pracy
W ewidencji Państwowej Inspekcji Sanitarnej figurują 2792 zakłady pracy. Są
one kontrolowane w systemie 2-3 letnim SłuŜby sanitarne dysponują ponadto szerszą
bazą podmiotów działających na terenie poszczególnych powiatów, które kontrolowane
są akcyjnie przy realizacji zagadnień problemowych lub wyłączono je z nadzoru,
poniewaŜ brak jest w nich istotnych naraŜeń zawodowych, sytuacja jest ustabilizowana.
W roku 2009 skontrolowano 1165 zakładów (42% nadzorowanych), w których
zatrudnionych było 75 015 osób.
Tabela: Kontrole w nadzorowanych zakładach pracy w latach 2005-2009r.
Rok
2005
2006
2007
2008
2009
Liczba
Liczba
zakładów
skontrolowanych
pracy
w zakładów pracy
ewidencji
5272
1378
5149
1213
4189
1302
2725
1305
2792
1165
Liczba
Przeprowadzone
pracowników
kontrole
skontrolowanych
zakładów pracy
81112
2053
82255
1858
83375
2095
77364
1880
75015
1622
108/187
Kontrole obejmowały szeroki zakres zagadnień, prawie połowa z nich dotyczyła
nadzoru nad chemikaliami. Do nadzoru wybierane były zakłady, które stwarzają
największe zagroŜenia zawodowe.
Tabela: Skontrolowane w roku 2009 zakłady, w rozbiciu na branŜe.
BranŜa
Liczba
skontrolowanych
zakładów
rolnictwo
leśnictwo
przemysł
budownictwo
handel
edukacja
słuŜba zdrowia
inne
razem
Liczba osób w nich Liczba kontroli
zatrudnionych
37
43
593
51
222
38
30
151
1165
707
1323
48456
1280
3910
2233
8207
8899
75015
54
60
853
64
293
42
57
199
1622
Najwięcej kontroli przeprowadzono w zakładach przemysłowych, technologie
w nich stosowane warunkują naraŜenie zawodowe zatrudnionych w nich pracowników.
Wykres: Zatrudnienie w poszczególnych gałęziach przemysłu (cyfry oznaczają liczbę
skontrolowanych w 2009 roku zakładów).
produkcja art. spoŜywczych
63
79
produkcja wyrobów z drewna
192
77
produkcja wyrobów z
pozostałych surowców
niemetalicznych
produkcja metalowych wyrobów
gotowych
produkcja pojazdów
117
produkcja mebli
48
inna produkcja
17
Przekroczenia dopuszczalnych normatywów stwierdzono w 256 zakładach
pracy (w roku 2008 w 280 zakładach). Były to zakłady produkujące metalowe wyroby
gotowe (45), wyroby z drewna (40) i wyroby z pozostałych surowców niemetalicznych
(31).
109/187
Wykres: Liczba osób pracujących w przekroczeniach norm higienicznych według PKD
PKD 10 - Produkcja artykułów spoŜywczych
PKD 10
- 179 PKD 13
- 211
PKD 13 - Produkcja wyrobów tekstylnych
PKD 31 - 576
PKD 16 - Produkcja wyrobów z drewna oraz
korka, z wyłączeniem mebli
PKD 30 - 272
PKD 17 - Produkcja papieru i wyrobó z
papieru
PKD 29 - 283
PKD 16 - 1136
PKD 20 - Produkcja chemikaliów i wyrobów
chemicznych
PKD 23 - Produkcja wyrobów z pozostałych
mineralnych surowców niemetalicznych
PKD 28 - 382
PKD 17 -270
PKD 24 - Produkcja metali
PKD 25 - 578
PKD 20 - 726
PKD 25 - Produkcja metalowych wyrobów
gotowych, z wyłączeniem maszyn i urzadzeń
PKD 28 - Produkcja maszyn i urządzeń, gdzie
indziej niesklasyfikowanych
PKD 24 - 433 PKD 23 - 476
PKD 29 - Produkcja pojazdów
samochodowych, przyczep i naczep …
PKD 30 - Produkcja pozostałego sprzętu
transportowego
PKD 31 - Produkcja mebli
Liczba osób zatrudnionych w warunkach przekroczonych normatywów
higienicznych, w skontrolowanych zakładach pracy znacznie zmalała. W roku 2009
były to 5962 osoby - 8% ogółu zatrudnionych w skontrolowanych zakładach (w 2008r.–
6922, co stanowiło 9% ogółu zatrudnionych, w 2007- 7920 pracowników, 9,5%).
Przedwczesnym jednak jest stwierdzenie, Ŝe poprawiła się sytuacja w tym zakresie. W
świetle obowiązujących przepisów przedsiębiorcy nie mają obowiązku przesyłania do
PPIS opracowania wyników pomiarów środowiska pracy, dopiero podczas kontroli
stwierdzane zostają warunki pracy niezgodne z normatywami higienicznymi. Nie we
wszystkich
zakładach,
w
których
występowały
czynniki
szkodliwe
w
stęŜeniach/natęŜeniach powyŜej NDS/NDN przeprowadzono w 2009 roku kontrole a
dane liczbowe odnoszą się tylko do zakładów skontrolowanych w okresie
sprawozdawczym. Wśród przeprowadzonych kontroli w roku 2009 dominowały
kontrole tematyczne związane z nadzorem nad chemikaliami. Nowelizowane w tym
zakresie prawodawstwo w związku z ujednolicaniem przepisów w Unii a czasami wręcz
globalnie wymusza konieczność przeprowadzania kontroli o określonej tematyce
(wymogi rozporządzenia REACH i GHS). Liczba osób naraŜonych w środowisku pracy
jest jednak znacznie większa (podana cyfra nie obejmuje naraŜonych na substancje
rakotwórcze, z którymi nawet kontakt traktowany jest jako zagroŜenie, pracujących w
110/187
kontakcie ze środkami ochrony roślin, naraŜonych na czynniki biologiczne oraz osoby
wykonujące pracę w pozycji wymuszonej lub powtarzających ruchy monotypowe).
Najwięcej osób zatrudnionych w warunkach przekroczonych norm higienicznych jest w
najludniejszych powiatach: gorzowskim i zielonogórskim.
Wykres: Liczba osób pracujących w przekroczeniach norm higienicznych według
powiatów.
powiat żarski
581
450
powiat żagański
powiat zielonogórski
1012
powiat świebodziński
314
162
powiat sulęciński
powiat słubicki
18
powiat nowosolski i wschowski
755
powiat miedzyrzecki
293
207
powiat krośnieński
powiat gorzowski
1646
powiat strzelecko-drezdenecki
524
0
200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 1800
NaraŜonych na działanie czynników fizycznych powyŜej dopuszczalnych
normatywów było 5670 osób, w tym 5570 na hałas. Przekroczenie NDS dla pyłu
stwierdzono w przypadku 501 osób (w 2008 roku- 523), natomiast 139 pracowało w
przekroczeniu NDS substancji chemicznych (w 2008 roku- 133).
Oprócz realizacji zadań wynikających z bieŜącego
nadzoru nad przestrzeganiem przez pracodawców przepisów
w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, corocznie
realizowane są zadania problemowe, mające na celu
wnikliwszą analizę problematyki zagroŜeń zawodowych w
wytypowanych branŜach. W roku 2009 jednym z takich
zagadnień była ocena naraŜenia zawodowego w zakładach, w
których wykonywane są prace spawalnicze.
Przeprowadzono 165 kontroli problemowych w zakresie
naraŜeń zawodowych spawaczy, w 118 zakładach pracy.
111/187
Przekroczenia normatywów higienicznych czynników szkodliwych dla zdrowia na
stanowiskach spawaczy stwierdzono w 37 zakładach pracy, w 44 pracodawcy nie
posiadali wyników badań na stanowiskach spawaczy lub były one nieaktualne. W
warunkach przekroczonych normatywów higienicznych pracowało 751 spawaczy,
najwięcej – 630 naraŜonych było na działanie ponadnormatywnego hałasu. Na
szkodliwe działanie pyłu, powyŜej dopuszczalnych norm, eksponowanych było 170
osób. Często stwierdzano przekroczenie dopuszczalnej normy higienicznej frakcji
respirabilnej pyłu. Są to na tyle małe cząsteczki pyłu, Ŝe mają moŜliwość wnikania do
pęcherzyków płucnych- mogą powodować w konsekwencji pylicę płuc. 68 osób
pracowało w niedopuszczalnych, za wysokich stęŜeniach związków metali (Ŝelaza,
manganu i miedzi), w przypadku 52 osób stwierdzono przekroczenie dopuszczalnej
normy tlenku węgla. Nie stwierdzono przekroczeń rakotwórczych związków chromu i
niklu. Spawanie stali kwasoodpornej, przy którym pracownicy naraŜeni są na działanie
czynników rakotwórczych prowadzone było w 11 zakładach pracy. Tylko w 1
przypadku pracownicy nie byli informowani o naraŜeniu na działanie czynników
rakotwórczych. Istotnym czynnikiem w profilaktyce chorób zawodowych jest
stosowanie odpowiednich, dobranych do poziomu naraŜeń, ochron osobistych.
Niepokój budzi stwierdzenie w 4 zakładach brak takich ochron. Pracodawcy nie
wyposaŜyli pracowników w ochronniki słuchu, w 1 przypadku brak było ochrony oczu
na stanowisku cięcia laserowego. W związku ze stwierdzonymi uchybieniami
państwowi powiatowi inspektorzy sanitarni wydali 93 decyzje administracyjne,
zobowiązujące pracodawców do zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków
pracy.
Innym zagadnieniem problemowym była ocena naraŜenia zawodowego pracowników
zatrudnionych przy produkcji materiałów budowlanych.
Przeprowadzono 81 kontroli w 61
zakładach
grupę
pracy
stanowiły
produkujące
masę
(największą
zakłady
betonową).
Proces technologiczny produkcji
mieszanek
betonowych
w
większości
przypadków
jest
zautomatyzowany i odbywa się w
sposób hermetyczny w systemie zamkniętym. Wyniki przeprowadzonych kontroli
112/187
najczęściej wykazywały: brak aktualnych wyników pomiarów czynników szkodliwych
dla zdrowia w środowisku pracy, przekroczenia dopuszczalnych norm stęŜeń i natęŜeń
czynników szkodliwych dla zdrowia, niewłaściwy stan sanitarno-higieniczny zaplecza
sanitarno-higienicznego oraz pomieszczeń pracy. Wydanych zostało 85 decyzji
administracyjnych. Pracownicy 4 zakładów produkujących materiały budowlane byli
naraŜeni na działanie czynników bądź procesów rakotwórczych lub mutagenych.
Od
kilku
lat
sprawdzane
jest
przygotowanie
pracodawców
zatrudniających
pracowników przy zabezpieczaniu lub usuwaniu wyrobów albo innych materiałów
zawierających azbest w zakresie zapewnienia ochrony pracowników przed szkodliwym
działaniem włókien azbestu i pyłu
zawierającego
zawierające
azbest.
azbest
Materiały
najczęściej
występują na terenie województwa
jako: pokrycia dachowe, stropy oraz
elewacje ścian budynków, izolacje
instalacji grzewczych i wodnych,
zsypów na śmieci w wieŜowcach,
rury
wodociągowe,
elementy
instalacji chłodni, izolacje przeciwpoŜarowe w przestrzeniach międzystropowych. 22
firmy posiadające siedzibę na terenie województwa lubuskiego deklarują w zakresie
prowadzonej działalności wykonywanie prac polegających na usuwaniu, zabezpieczaniu
bądź transportowaniu wyrobów zawierających azbest.
Przeprowadzono 9 kontroli, wszystkie w siedzibach firm, obejmowały tylko
sprawdzenie dokumentacji. Wydane zostały 4 decyzje administracyjne zobowiązujące
do
usunięcia
nieprawidłowości
w
prowadzonej
dokumentacji.
Zgodnie
z
obowiązującymi przepisami wykonawca prac polegających na zabezpieczeniu lub
usunięciu wyrobów zawierających azbest jest zobowiązany do zgłoszenia faktu tylko
organowi nadzoru budowlanego i okręgowemu inspektorowi pracy. Nie ma takiego
obowiązku w stosunku do inspektora sanitarnego. W takiej sytuacji nadzór przez PIS
nad warunkami pracy ludzi pracujących w naraŜeniu na rakotwórczy azbest jest bardzo
trudny (z informacji uzyskanych od PIP wynika, Ŝe pracodawcy nie zgłaszają faktu prac
z azbestem lub robią to zbyt późno –przepisy prawne nie określają terminu zgłoszenia).
Oprócz zadań planowych realizowane były kontrole doraźne, wynikające z
zapotrzebowania społecznego, zdarzeń losowych, interwencji itp., na przykład:
113/187
przeprowadzano akcyjne kontrole podmiotów, które potencjalnie mogły prowadzić
obrót niebezpiecznymi środkami tzw. „dopalaczami”. W sumie w ciągu roku
przeprowadzono 129 kontroli. Nadzór nad obrotem dopalaczami jest bardzo utrudniony
z powodu braku odpowiednich przepisów. Stwierdzono, Ŝe duŜa część sprzedawanych
produktów nie była prawidłowo oznakowana, wydawano decyzje nakazujące usuniecie
uchybień. Nie stwierdzono podczas kontroli produktów zawierających w składzie środki
odurzające grupy I-N oraz substancje psychotropowe grupy II-P wymienione w ustawie
z dnia 20 marca 2009r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii.
Postępowanie administracyjno- egzekucyjne
W roku 2009 wydano 652 decyzje administracyjne nakładające na pracodawców
1734 obowiązki w zakresie higieny pracy. 329 decyzji dotyczyło poprawy warunków
pracy, 73 zobowiązywały pracodawców do obniŜenia stęŜeń/natęŜeń czynników
szkodliwych do dopuszczalnych granic. W roku 2009 wydano 2 decyzje
unieruchamiające zakład pracy i 1 decyzję unieruchamiającą stanowiska pracy.
Decyzje unieruchamiające zakład pracy wydane zostały na zakład TPV Displays
Polska Sp. z o.o. w Gorzowie Wlkp. W jednym przypadku powodem było zgłoszenie
się ok. 30 osób z pierwszej zmiany roboczej do lekarza zakładowego skarŜących się na
dolegliwości zdrowotne (wymioty, nudności, bóle głowy, podraŜnienie górnych dróg
oddechowych). W związku z podejrzeniem zatrucia chemicznego kilkanaście osób
zostało hospitalizowanych. W czasie kontroli sanitarnej przeprowadzonej w tym samym
dniu stwierdzono, Ŝe prawdopodobną przyczyną dolegliwości mogły być opary
emitowane do hali produkcyjno-magazynowej wydzielane z twardniejącej posadzki
wylanej w nocy w nowej hali produkcyjno-magazynowej sąsiadującej z halą, na której
prowadzona juŜ była produkcja. Stwierdzono, Ŝe posadzka utwardzana była preparatem
PANABEXIL zawierającym w swym składzie m. in. ksylen i solwent naftę. W tym
samym dniu, ale juŜ po przewietrzeniu hali wykonano z nadzoru pomiary stęŜeń
substancji chemicznych. PoniewaŜ w próbkach powietrza nie wykryto substancji w
stęŜeniach powyŜej granicy oznaczalności stosowanych metod badawczych, zakład
wznowił produkcję. Po 3 dniach Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w
Gorzowie Wlkp. został powiadomiony przez pracodawcę o wystąpieniu zdarzeń
związanych ze złym samopoczuciem pracowników wykonujących prace montaŜu
telewizorów na drugiej zmianie roboczej w hali produkcyjno-magazynowej (u około 40
114/187
pracowników, z czego 7 osób zostało przewiezionych do szpitala, nie zostali
hospitalizowani).
Podczas
kontroli
sanitarnej
przeprowadzonej
w
zakładzie
stwierdzono, Ŝe w tym przypadku nie prowadzono we wcześniejszych godzinach prac
na sąsiedniej hali związanych z wylewaniem posadzki. Przeprowadzono ponowne
pomiary stęŜenia substancji chemicznych w powietrzu obszaru produkcyjnego, w
których poza śladowymi ilościami acetonu i n-pentanu nie stwierdzono badanych
związków w stęŜeniach wyŜszych od granicy oznaczalności stosowanych metod
badawczych. Po ponownym uruchomieniu zakładu nie zgłaszano juŜ więcej
przypadków związanych ze złym samopoczuciem pracowników i ewentualnym
podejrzeniem zatrucia chemicznego.
Decyzja unieruchamiająca stanowisko pracy w zakładzie dotyczyła nakazu
wstrzymania prac na stanowisku pracy w sterylizatorni w szpitalu w Kostrzynie nad
Odrą z powodu przekroczenia wartości stęŜenia chwilowego epoksyetanu. Zakład
dokonał przeglądu technicznego i naprawy sterylizatorów, co potwierdził kolejnymi
pomiarami stęŜenia epoksyetanu, w których wartości stęŜenia w powietrzu były poniŜej
granicy oznaczalności.
W celu wyegzekwowania wykonania przez pracodawców obowiązków
zawartych w decyzjach wydano 91 upomnień, 10 tytułów wykonawczych i postanowień
o nałoŜeniu grzywny na kwotę 8.636 zł. Wystawiono 4 mandaty na kwotę 900 zł.
Warunki pracy w zakresie przekroczeń normatywów higienicznych poprawiono
dla 696 osób. Poprawę w zakresie obniŜenia stęŜenia pyłu i substancji chemicznych
osiągano głównie poprzez remonty, modernizację, udraŜnianie lub wymianę instalacji
odciągowej. W niektórych wypadkach, gdzie było to uzasadnione i moŜliwe
wyposaŜono pracowników w specjalistyczne środki ochrony dróg oddechowych w
postaci półmasek twarzowych wyposaŜonych w pochłaniacze pyłów i substancji
chemicznych z wymiennymi filtrami Wprowadzano równieŜ zmiany technologiczne, w
wyniku których poprawiono warunki pracy.
ObniŜenie natęŜenia dźwięku osiągnięto poprzez:
- remonty lub wymianę maszyn,
- zastosowanie obudów lub ekranów dźwiękochłonnych,
- rozgęszczenie stanowisk pracy,
- zmiany organizacyjne (rotacja pracowników, skrócenie
czasu ekspozycji).
W przypadku przekroczeń hałasu pracodawcy opracowali i wdroŜyli w Ŝycie program
115/187
działań organizacyjno – technicznych zmierzających do ograniczenia naraŜenia na hałas
oraz dostosowali te działania do potrzeb pracowników naleŜących do grup szczególnego
ryzyka. Program ten obejmował głownie wyposaŜenia pracowników w odpowiednio
dobrane ochronniki słuchu, rotacją pracowników, częstsze przerwy w pracy.
Oprócz poprawy w zakresie obniŜenia normatywów higienicznych, wielu osobom
poprawiono warunki pracy poprzez inne działania, np:
- zapewniono funkcjonalne, zgodne z przepisami pomieszczenia higieniczno-sanitarne,
- przeprowadzono remonty hal produkcyjnych oraz pomieszczeń socjalnych i
sanitarnych,
- wyposaŜono apteczki I pomocy,
- opracowano instrukcje udzielania I pomocy.
3. Czynniki biologiczne w środowisku pracy
W roku 2009 przeprowadzono w zakresie nadzoru nad szkodliwymi
czynnikami biologicznymi 341 kontroli, w 274 zakładach pracy.
Były to głównie zakłady słuŜby zdrowia; zakłady rolne;
produkujące artykuły spoŜywcze; świadczące usługi weterynaryjne;
zajmujące się wywozem odpadów; ubojnie drobiu. Według
szacunkowych danych, w skontrolowanych zakładach naraŜonych na działanie
szkodliwych czynników biologicznych było około 13,5 tysiąca osób, w tym około 10
tysięcy na czynniki z 3 grupy zagroŜenia. Wydano 50 decyzji administracyjnych
zawierających
243
obowiązki,
Stwierdzane
uchybienia
dotyczyły
głównie
nieprawidłowego prowadzenia dokumentacji dotyczącej naraŜenia pracowników na
szkodliwe czynniki biologiczne (ocena ryzyka, rejestry, instrukcje). Kontrole wykazały
takŜe brak przeszkolenia pracowników w zakresie ochrony zdrowia przed skutkami
działania szkodliwych czynników biologicznych. Nie stwierdzono uchybień w zakresie
zapewnienia pracownikom odpowiednich środków higieny osobistej, środków
dezynfekcyjnych oraz ochron indywidualnych. Pracodawcy zapewniają pracownikom
uodpornienie przy uŜyciu dostępnych szczepionek (głównie przeciwko WZW typ B i
przeciwko KZM). Liczba wydanych decyzji i obowiązków w nich zawartych zmalała w
porównaniu do roku 2008r., świadczyć to moŜe o zwiększającej się świadomości
pracodawców oraz osób odpowiedzialnych za bhp w zakładach na temat szkodliwych
czynników biologicznych dla zdrowia występujących w miejscu pracy.
116/187
4. Nadzór nad substancjami i preparatami
chemicznymi
W
ewidencji
nadzorowanych
obiektów
znajduje
się
196
podmiotów
wprowadzających do obrotu substancje i preparaty chemiczne, w tym 13 producentów
(głównie chemii budowlanej i preparatów biobójczych) oraz 4 importerów
sprowadzających substancje i preparaty chemiczne spoza Unii Europejskiej (dwa
podmioty importujące preparaty z USA oraz po jednym z Chin i Rosji).
Przeprowadzono 122 kontrole sanitarne w zakresie nadzoru nad przestrzeganiem
przepisów dotyczących chemikaliów, przede wszystkim w hurtowniach i sklepach
wielkopowierzchniowych. Większość kontrolowanych podmiotów nie miała aktualnego
spisu sprzedawanych substancji i preparatów niebezpiecznych W 4 przypadkach
stwierdzono brak karty charakterystyki sprzedawanego preparatu, 8 kart charakterystyki
opracowanych było niezgodnie z przepisami, 19 etykiet nie zawierało wymaganych
informacji-
znaków
lub
napisów
ostrzegawczych.
Wydano
15
decyzji
administracyjnych zobowiązujących do usunięcia stwierdzonych uchybień.
Przykładowe znaki ostrzegawcze (piktogramy).
T - Produkt toksyczny
C - Produkt Ŝrący
Xn - Produkt
szkodliwy
N - Produkt
niebezpieczny dla
środowiska
Substancje i preparaty chemiczne są stosowane niemal w kaŜdym zakładzie,
temat ten jest przedmiotem większości kontroli sanitarnych. W 2009 roku
przeprowadzono 488 kontroli podmiotów stosujących w działalności zawodowej
produkty chemiczne. W 44 przypadkach stwierdzono brak kart charakterystyki
stosowanych preparatów, w 24 zakładach były one niezgodne z przepisami. Znacznie
mniej
niŜ
w
latach
ubiegłych
stwierdzono
preparatów
z
nieprawidłowym
oznakowaniem (w 2009r.-19, rok wcześniej- 39). Wydano 92 decyzje administracyjne
zobowiązujące do usunięcia uchybień.
117/187
Tabela: Nadzór nad substancjami i preparatami niebezpiecznymi w województwie
lubuskim w latach 2005-2009 (nie obejmuje prekursorów narkotyków
i produktów biobójczych).
Rok
Liczba producentów substancji i preparatów
chemicznych
Liczba importerów substancji i preparatów
chemicznych
Liczba dystrybutorów substancji i
preparatów chemicznych
Liczba stosujących w działalności zawodowej
substancje i preparaty chemiczne
Liczba kontroli przeprowadzonych w
zakresie wprowadzania do obrotu substancji
i preparatów chemicznych
Liczba kontroli przeprowadzonych w
zakresie stosowania substancji i preparatów
chemicznych
Liczba wydanych decyzji I instancji
w zakresie wprowadzania do obrotu
substancji i preparatów chemicznych
Liczba wydanych decyzji I instancji
w zakresie stosowania substancji i
preparatów chemicznych
2005
2006
2007
2008
2009
9
9
8
10
13
1
2
3
4
4
158
101
126
137
194
692
616
725
689
855
140
132
170
142
122
718
519
560
463
488
22
15
13
20
15
131
144
148
63
92
Nadzór nad prekursorami narkotyków
W zakresie nadzoru nad prekursorami narkotyków kategorii 2 i 3
przeprowadzono 62 kontrole sanitarne w 24 obiektach zajmujących się obrotem
prekursorów. W związku ze stwierdzonymi uchybieniami wydano 3 decyzje
administracyjne.
W województwie działa 10 podmiotów wprowadzających do obrotu prekursory
narkotyków kategorii 2 i 33 wprowadzających do obrotu prekursory kategorii 3. W
przypadku kategorii 2 najczęściej są to nadmanganian potasu i bezwodnik octowy,
natomiast prekursorami kategorii 3 są aceton, kwas solny i siarkowy. Na terenie
lubuskiego nie stwierdzono podmiotów gospodarczych zajmujących się eksportem do
krajów trzecich prekursorów kategorii 2 i 3 i w związku z tym PPIS nie wydawali
zezwoleń na wywóz prekursorów do krajów trzecich.
Nadzór nad produktami biobójczymi
Na terenie województwa lubuskiego działają 94 podmioty wprowadzające do
obrotu produkty biobójcze. Liczba ta znacznie wzrosła w porównaniu z rokiem 2008 (4
podmioty), związane to jest z nową kwalifikacją podmiotów wprowadzających do
obrotu. Zgodnie z treścią Komunikatu Prezesa Urzędu Rejestracji Produktów
118/187
Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych z dnia 9 czerwca 2009r.
w sprawie wprowadzania do obrotu produktów biobójczych, wprowadzanie obejmuje
nie tylko przechowywania (składowania) po dostawie produktu (a więc po nabyciu od
producenta lub importera), ale równieŜ przechowywanie przez kaŜdego, w tym równieŜ
ostatecznego nabywcę, niezaleŜnie od tego, od kogo nabył produkt. Przeprowadzono 81
kontroli sanitarnych (hurtownie, sklepy wielkopowierzchniowe, róŜnego rodzaju
drogerie), skontrolowano 71 podmiotów; 13 wprowadzało produkty biobójcze bez
wymaganego
pozwolenia
Ministra
Zdrowia
(33
produkty).
W
związku
ze
stwierdzonymi uchybieniami Państwowi Powiatowi Inspektorzy Sanitarni województwa
lubuskiego wydali 15 decyzji administracyjnych.
5. Nadzór nad czynnikami rakotwórczymi
W porównaniu do roku 2008 liczba zakładów pracy objętych nadzorem
sanitarnym, w których występują czynniki kancerogenne uległa zwiększeniu z 207 do
279. W 2009 r. nastąpiła zmiana stanowiska Głównego Inspektora Sanitarnego na temat
uznawania osób o zwiększonym ryzyku zachorowania na chorobę nowotworową w
wyniku zawodowego naraŜenia na działanie czynnika biologicznego o działaniu
nowotworowym (za osoby naraŜone uwaŜa się obecnie wszystkie pracujące w kontakcie
z krwią i płynami ustrojowymi, wcześniej tylko te, które przechorowały na WZW). W
związku z tym nie moŜna porównywać danych liczbowych wykazywanych w
sprawozdaniach za rok 2009 do liczb podawanych wcześniej. Do nadzoru włączono 60
zakładów opieki zdrowotnej, których wcześniej nie klasyfikowano jako stwarzających
naraŜenie na czynniki rakotwórcze.
W
kilku
przedsiębiorstwach
zlikwidowano
procesy
z
udziałem
czynnika
kancerogennego np. poprzez zastąpienie innym, nieszkodliwym. Jest to wynikiem
ciągle rosnącej wiedzy na temat kancerogenów wśród pracodawców i pracowników
zakładów. Objęto takŜe nadzorem nowe obiekty. Przeprowadzano 124 kontrole
sanitarne związane z warunkami pracy w naraŜeniu na
czynniki o działaniu rakotwórczym, w 91 zakładach.
Najwięcej osób naraŜonych na czynniki rakotwórcze i
mutagenne pracuje w zakładach:
- produkcji drewna i wyrobów drewnianych, mebli – pył
119/187
drewna
twardego,
impregnaty
do
drewna
zawierające
związki
chromu
sześciowartościowego (sukcesywnie zastępowane innymi impregnatami);
- ochrony zdrowia i opieki socjalnej – promieniowanie jonizujące, tlenek etylenu oraz
wirus zapalenia wątroby typu B i C;
- produkujących wyroby metalowe oraz maszyny i urządzenia – proces spawania,
związki chromu sześciowartościowego i tlenki niklu w dymach spawalniczych;
- wytwarzających wyroby z gumy i tworzyw sztucznych – tlenek styrenu (przy
stosowaniu Ŝywic poliestrowych), benzo[a]piren.
Liczba osób pracujących w naraŜeniu na czynniki rakotwórcze wyniosła 7055
osób, z czego prawie 79% stanowią kobiety (5553).
Najczęściej stwierdzane uchybienia:
- nie złoŜenie stosownej informacji o czynnikach rakotwórczych występujących w
zakładzie do Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego – 16
przypadków,
- brak rejestru prac, przy których występuje konieczność pozostawania w kontakcie
z kancerogenem – w 12 przypadkach;
- brak rejestru pracowników naraŜonych na działanie czynników rakotwórczych- 11
przypadków. W związku ze stwierdzonymi uchybieniami wydano 31 decyzji
administracyjnych.
Na podstawie kilkuletnich obserwacji moŜna uznać, iŜ warunki pracy,
oznakowanie substancji, preparatów o działaniu kancerogennym oraz świadomość
pracodawców i ich załóg uległy poprawie.
6. Choroby zawodowe
W roku 2009 stwierdzono 68 chorób zawodowych (wzrost o 7 w porównaniu do
roku 2008). Państwowi inspektorzy sanitarni wydali równieŜ 25 decyzji o braku
podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej.
120/187
Wykres. Choroby zawodowe stwierdzone w roku 2009 (według pozycji wykazu).
bruceloza; 1
WZW typu B; 2
choroby narzadu
głosu; 3
WZW typu C; 2
choroby wywołane
sposobem
wykonywania pracy;
3
ubytek słuchu; 4
choroby skóry; 4
inne; 3
borelioza; 46
Tabela: Choroby zawodowe stwierdzone w województwie lubuskim w latach 20072009.
Pozycja
wykazu
3
6
7
12
15
17
18
19
20
21
22
25
26
ogółem
Wykaz chorób zawodowych
Pylice płuc
Astma oskrzelowa
Zewnątrzpochodne alergiczne zapalenie pęcherzyków
płucnych
Alergiczny nieŜyt nosa
Przewlekłe choroby narządu głosu
Nowotwory złośliwe powstałe w następstwie działania
czynników występujących w środowisku pracy
uznanych za rakotwórcze u ludzi
Choroby skóry
Przewlekłe choroby układu ruchu wywołane sposobem
wykonywania pracy
Przewlekłe choroby obwodowego układu nerwowego
wywołane sposobem wykonywania pracy
Obustronny trwały ubytek słuchu typu ślimakowego
spowodowany hałasem
Zespół wibracyjny
Choroby układu wzrokowego wywołane czynnikami
fizycznymi chemicznymi lub biologicznymi
Choroby zakaźne lub pasoŜytnicze albo ich następstwa:
1. wirusowe zapalenie wątroby typu C
2. wirusowe zapalenie wątroby typu B
3. borelioza
4. bruceloza
5. inne
Liczba stwierdzonych chorób
2007
1
3
2008
1
4
2009
1
1
1
-
-
3
12
4
19
1
3
-
1
-
9
4
4
1
3
1
3
3
2
4
3
4
2
1
2
2
-
9
3
5
1
50
16
1
14
1
61
51
2
2
46
1
68
121/187
Wykres: Liczba stwierdzonych chorób zawodowych w województwie lubuskim w
latach 1999- 2009
300
285
250
200
196
150
113
100
130
106
69
50
54
69
68
61
50
0
1999r. 2000r.
2001r
2002r. 2003r. 2004r. 2005r. 2006r. 2007r. 2008r. 2009r.
Na przestrzeni ostatnich lat zauwaŜalna jest tendencja spadkowa stwierdzanych
chorób zawodowych, zwłaszcza w zakresie schorzeń spowodowanych mierzalnymi,
materialnymi czynnikami środowiska pracy, takich jak np. ubytek słuchu spowodowany
hałasem, zespół wibracyjny, pylice. Bardzo zmalała ilość chorób zawodowych narządu
głosu u nauczycieli. W roku 2009 uznano w lubuskim tylko 3 przypadki, w 1999 było
ich aŜ 159. Przewlekłe choroby narządu głosu przez wiele lat stanowiły w lubuskim
najczęstsze schorzenie mające etiologię zawodową. Skutek odniosły prowadzone od lat
przez PIS i słuŜby medycyny pracy działania profilaktyczne.
Wykres : Liczba stwierdzonych chorób zawodowych narządu głosu w województwie
lubuskim w latach 1999- 2009
200
159
150
101
100
60
50
47
30
15
24
12
20
38
0
3
2009r.
2008r.
2007r.
2006r.
2005r.
2004r.
2003r.
2002r.
2001r.
2000r.
1999r.
Zgodnie z prognozami w roku 2009 nastąpił bardzo duŜy wzrost stwierdzonych
borelioz o etiologii zawodowej (w roku 2008 stwierdzono 14 przypadków, w 2009 –
46). Obecnie boreliozy to 68% wszystkich stwierdzonych w lubuskim chorób
122/187
zawodowych. Prawie wszystkie zachorowania dotyczyły pracowników leśnych, u
których rozpoczęto w ramach okresowych badań profilaktycznych przeprowadzanie
testów w kierunku boreliozy. Stwierdzane zachorowania mogą więc dotyczyć
zachorowań sprzed lat. Istotny problem stanowią rolnicy, u których pomimo naraŜenia
nie wykonuje się profilaktycznie badań w kierunku boreliozy (jest to grupa zawodowa
pod względem profilaktyki chorób związanych ze środowiskiem pracy bardzo
zaniedbana). W roku 2009 stwierdzono 2 przypadki wzw t.B i 2 przypadki wzw t.C. (w
wyniku okresowych badań profilaktycznych ujawniono zachorowania, które miały
miejsce kilka a nawet kilkanaście lat wcześniej).
Wykres: Liczba stwierdzonych borelioz jako chorób zawodowych w województwie
lubuskim w latach 1999- 2009
50
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
46
11
2
0
1
3
3
1
4
14
5
2009r.
2008r.
2007r.
2006r.
2005r.
2004r.
2003r.
2002r.
2001r.
2000r.
1999r.
Na stałym poziomie w ostatnich latach utrzymuje się liczba chorób
spowodowanych niemierzalnymi czynnikami środowiska pracy -ruchy monotypowe,
przeciąŜenie, wymuszona pozycja ciała (na obecnym etapie choroby te mogą być
kwalifikowane jako choroby z innych przyczyn). Z uwagi na skalę zjawiska i wysokie
koszty społeczne, które związane są ze skutkami chorób narządu ruchu (leczenie, renty)
konieczne jest zintensyfikowanie działań mających na celu właściwą, pełną ocenę
naraŜenia zawodowego w celu przeprowadzenia prac korygujących i właściwej
profilaktyki. Wymaga to zapewnienia odpowiednich uregulowań prawnych.
RównieŜ na stałym poziomie jest liczba stwierdzonych chorób skóry. Ze
względu na stosowanie w środowisku pracy coraz większej ilości środków chemicznych
powodujących alergie i podraŜnienia naleŜy się spodziewać wzrostu liczby tych
123/187
schorzeń. Czynnikami, które powodowały choroby skóry stwierdzone w roku 2009 były
esencje zapachowe stosowane przy wyrobie produktów cukierniczych oraz świec
zapachowych; związki chromu przy produkcji elementów z betonu oraz związki niklu i
kobaltu będących składnikami stopów, z których produkowane są monety.
Podsumowanie
1. Zanotowano dalszy spadek liczby osób pracujących w przekroczeniach normatywów
w porównaniu do roku 2008. Przedwczesne jest jednak stwierdzenie, Ŝe nastąpiła
poprawa warunków pracy w tym zakresie. Dane statystyczne odnoszą się tylko do
roku sprawozdawczego.
2. Stwierdzono poprawę świadomości pracodawców i osób odpowiedzialnych za bhp w
zakładach pracy, zarówno w zakresie naraŜenia na czynniki rakotwórcze jak i
biologiczne.
3. Zmniejszyła się liczba stwierdzanych uchybień w zakresie oznakowania preparatów
chemicznych.
4. Wzrosła liczba stwierdzonych chorób zawodowych, zgodnie z przewidywaniami
wzrost dotyczył borelioz (z 14 do 46 przypadków).
124/187
VII. Warunki sanitarne w szkołach i innych
placówkach oświatowo-wychowawczych
1. Wprowadzenie
Państwowa Inspekcja Sanitarna w zakresie higieny
dzieci i młodzieŜy realizowała działania skierowane na
doprowadzenie zakładów nauczania i wychowania do właściwego stanu sanitarnotechnicznego, zapewniającego dzieciom i młodzieŜy optymalne oraz bezpieczne
warunki nauczania, wychowania i rozwoju. Zgodnie z ustawą o Państwowej Inspekcji
Sanitarnej (Dz.U. z 2006r. Nr 122 poz. 851 z późn.zm.), aktami wykonawczymi oraz
obowiązującymi normami higienicznymi, zasadniczym działaniem wobec wszystkich
nadzorowanych placówek było eliminowanie z nich czynników zagraŜających zdrowiu
dzieci i młodzieŜy oraz zaniedbań w zakresie bezpieczeństwa i higieny.
W 2009 w ewidencji słuŜb sanitarnych znajdowało się 1376 placówek oświatowowychowawczych, w tym: 11 Ŝłobków, 267 przedszkoli, 546 szkół na róŜnych
poziomach kształcenia, 306 innych placówek oświatowo-wychowawczych oraz 246
placówek letniego i zimowego wypoczynku dzieci i młodzieŜy.
W ramach bieŜącego nadzoru nad w.w. placówkami przeprowadzono ogółem 2114
kontroli w 1088 placówkach. Przedmiotem prowadzonych czynności kontrolnych była
ocena:
− funkcjonalności budynków,
− stanu technicznego oraz bieŜącej czystości i porządku,
− warunków do utrzymania higieny osobistej,
− ergonomii stanowiska pracy ucznia i przedszkolaka,
− higieny pracy umysłowej,
− dostępności infrastruktury do prowadzenia zajęć wychowania fizycznego,
− doŜywiania oraz profilaktycznej opieki medycznej.
W wyniku przeprowadzonych kontroli w 2009 roku:
− wydano ogółem 341 decyzji administracyjnych,
− nałoŜono 16 mandatów karnych na łączną kwotę 2600,00 zł,
− dokonano rozstrzygnięć 45 wniosków o interwencję w sprawach stanu
125/187
sanitarno-higienicznego placówek oświatowo-wychowawczych, 16 z nich
uznano za uzasadnione, a 29 oceniono jako bezzasadne.
Prowadzono takŜe liczne kontrole problemowe oraz działania akcyjne
wynikające z bieŜących potrzeb i pojawiających się problemów w zakresie higieny
dzieci i młodzieŜy. Między innymi przeprowadzono kontrole szkół pod kątem
zaopatrzenia w podstawowe środki do utrzymania higieny oraz akcję waŜenia
tornistrów (plecaków) uczniów szkół podstawowych. Rozpoczęto takŜe wdraŜanie
nadzoru w zakresie higieny procesu nauczania według „Poradnika do oceny higieny
procesu nauczania-uczenia się w szkole podstawowej” przygotowanego przez Instytut
Badań Edukacyjnych MEN we współpracy z Departamentem Zdrowia Publicznego
i Promocji Zdrowia GIS.
2. Stan sanitarno-techniczny
W ostatnich latach odnotowuje się poprawę stanu sanitarno-higienicznego
placówek nauczania i wychowania województwa lubuskiego. Systematycznie zmniejsza
się liczba placówek funkcjonujących w budynkach nieprzystosowanych oraz placówek
będących w złym stanie technicznym. Uchybienia porządku i czystości stwierdza się
takŜe w mniejszym zakresie w porównaniu do lat ubiegłych. Korzystne zmiany
wynikają z prowadzonych kaŜdego roku prac remontowych oraz modernizacyjnych. W
omawianym okresie uruchomiono 17 placówek w nowych obiektach (11 przedszkoli, 1
szkołę wyŜszą oraz 5 innych placówek), 24 otwarto w obiektach istniejących (6
przedszkoli, 1 gimnazjum, 1 zespół szkół i 16 innych placówek), a w 19 placówkach
przeprowadzono remonty generalne.
Stan sanitarno techniczny placówek
oświatowo-wychowawczych w latach 2006 - 2009
100
88
76
80
2007
56
60
40
20
2008
36
2009
30
19
19
25
17
0
nieprzystosowane
budynki
zły stan techniczny
zły stan techniczny
oraz higieniczny
126/187
Istotne znaczenie w zapewnieniu właściwych warunków higienicznych ma
wyposaŜenie placówek w urządzenia wodociągowe i kanalizacyjne oraz zapewnienie
dzieciom i młodzieŜy w czasie ich pobytu względnego komfortu przy zaspokajaniu
potrzeb fizjologicznych. Według stanu na dzień 31 grudnia 2009r. wszystkie
skontrolowane placówki zaopatrzone były w wodę bieŜącą, wszystkie równieŜ
posiadały podłączenia do kanalizacji. W 2 szkołach podstawowych nadal funkcjonują
sanitariaty zewnętrze (powiat krośnieński i powiat Ŝarski), a w 19 stwierdzono
niewystarczającą ich ilość.
Warunki do utrzymania higieny w placówkach oświatowowychowawczych w latach 2007 - 2009
25
21
20
19
17
15
10
5
8
5
0
2007
5
2
0
2008
0
2009
brak kanalizacji
ponadnormatywna ustępy zewnętrzne
liczba uczniów na
urządzenie
ustępowe
.
śłobki i przedszkola
W 2009 roku w ewidencji znajdowało się 11 Ŝłobków i 267 przedszkoli. W ramach
bieŜącego nadzoru skontrolowano 8 Ŝłobków oraz 199 przedszkoli. Warunki sanitarnotechniczne Ŝłobków oceniono jako dobre. Spośród skontrolowanych przedszkoli 5
placówek funkcjonowało w budynkach o złym stanie technicznym (powiat Ŝagański – 4
i powiat sulęciński - 1) i w tym zakresie nastąpiła korzystna zmiana. Natomiast zły stan
techniczny,
uchybienia
w
zakresie
utrzymania
porządku
i
czystości
oraz
ponadnormatywną liczbę dzieci przypadających na jedno urządzenie sanitarne
stwierdzono, podobnie jak w roku 2008, w 4 przedszkolach. W związku z powyŜszym
wydano decyzje nakładające obowiązki doprowadzenie do właściwego stanu sanitarnotechnicznego pomieszczeń w tych obiektach.
Pozostałe placówki utrzymane były we właściwym stanie sanitarno-higienicznym
oraz technicznym. Przedszkola posiadały wydzielone pomieszczenia do zabawy,
wypoczynku, nauki i spoŜywania posiłków, a zespoły sanitarne wydzielone były dla
poszczególnych grup wiekowych. WyposaŜenie, sprzęt i meble dostosowane były do
127/187
wieku dzieci, posiadały atesty lub certyfikaty. Tereny skontrolowanych przedszkoli były
ogrodzone, oświetlone, a urządzenia i sprzęt do zabaw zapewniały bezpieczne
uŜytkowanie.
Wśród nadzorowanych placówek znajdowały się 44 inne formy wychowania
przedszkolnego powołane do Ŝycia na mocy rozporządzenia Ministra Edukacji
Narodowej z dnia 27 maja 2009r. w sprawie rodzajów innych form wychowania
przedszkolnego, warunków tworzenia i organizowania tych form oraz sposobu ich
działania (Dz. U. z 2009r, Nr 83, poz. 693). W 2009 roku wydano ogółem 26 opinii
sanitarnych dla omawianych placówek, w tym 3 negatywne z uwagi na stwierdzone
nieprawidłowości: pomieszczenia placówki usytuowane na I piętrze, nie zachowane
standardy dostępności do urządzeń sanitarnych, brak dostępu do urządzeń sanitarnych z
bieŜącą ciepłą wodą, brak osłon ochraniających na grzejnikach centralnego ogrzewania.
Szkoły.
W 2009 roku w ewidencji znajdowało się 546 szkół na wszystkich poziomach
kształcenia. Liczbę szkół według poszczególnych typów prezentuje poniŜszy wykres.
Liczba szkół pod nadzorem
1
23
88
79
67
18
11
243
szkoły podstawowe
gimnazja
zasadnicze szkoły zawodowe
licea i technika
W ramach bieŜącego nadzoru w omawianym okresie przeprowadzono 1071 kontroli
w 424 szkołach. Spośród szkół wszystkich typów 18 funkcjonowało w budynkach
nieprzystosowanych do tego celu i w największym stopniu problem ten dotyczył szkół
podstawowych. W porównaniu do roku 2008 zmniejszyła się liczba szkół w złym stanie
technicznym z 60 do 41. W placówkach, w których stwierdzono zły stan sanitarnotechniczny wydano 264 decyzje administracyjne. Obowiązki nakładane decyzjami
dotyczyły najczęściej:
− poprawy stanu sanitarno-higienicznego i technicznego ścian, sufitów, podłóg w
128/187
salach lekcyjnych, gimnastycznych, szatniach i węzłach sanitarnych,
− zabezpieczenia klatek schodowych i zainstalowania poręczy w placówkach,
− doprowadzenia do właściwego stanu techniczno-sanitarnego stolarki okiennej,
drzwiowej oraz nawierzchni boisk szkolnych,
− zapewnienia właściwego oświetlenia w pomieszczeniach do nauki,
− dostosowania do wymagań ergonomii stanowisk pracy ucznia oraz zapewnienia
stosownych certyfikatów na meble.
W 2009 roku prowadzono takŜe kontrole szkół pod kątem zaopatrzenia w
podstawowe środki higieny oraz dostępności do ciepłej wody. Ogółem skontrolowano
380 szkół na terenie województwa. Wyniki kontroli wykazały, iŜ właściwe warunki do
utrzymania higieny osobistej zapewnia uczniom blisko 80% skontrolowanych
placówek, natomiast w pozostałych stwierdzono zaniedbania dotyczące m.in. złego
stanu sanitarno-technicznego sanitariatów, braku porządku czystości armatury
sanitarnej, niesprawnych urządzeń do grzania wody, braku dostatecznej ilości
preparatów do utrzymania czystości w sanitariatach. W 56 szkołach objętych kontrolą
uczniowie nie mieli dostępu do ciepłej wody lub dostęp ten był utrudniony.
W
omawianym zakresie wydano 12 decyzji administracyjnych, 16 zaleceń pokontrolnych
oraz nałoŜono 4 mandaty karne
Inne placówki oświatowo-wychowawcze
W 2009 roku w ewidencji Państwowej Inspekcji Sanitarnej województwa lubuskiego
znajdowało się równieŜ 306 innych placówek oświatowo-wychowawczych, w tym:
− warsztaty szkolne i centra szkolenia zawodowego – 64,
− domy dziecka, domy studenckie, internaty i bursy – 54,
− placówki pobytem dziennym i całodobowym – 82,
− placówki pracy pozaszkolnej – 91,
− placówki rekreacyjne – 15.
Ogółem skontrolowano 121 placówek. W porównaniu do roku 2008 nastąpiła
poprawa warunków sanitarno-technicznych w ww. obiektach. W budynkach
nieprzystosowanych funkcjonowała 1 placówka, a w 10 stwierdzono zły stan
techniczny. Wydano 24 decyzje nakładające obowiązki doprowadzenia do właściwego
stanu sanitarno-technicznego pomieszczeń w tych obiektach.
129/187
3. Warunki pracy ucznia
W trosce o zapewnienie uczniom higienicznych warunków nauki poddawano ocenie
środowisko pracy ucznia i przedszkolaka poprzez między innymi: badanie obciąŜenia
uczniów tornistrami i plecakami, analizę rozkładów zajęć lekcyjnych oraz badanie
dostosowania stanowiska pracy ucznia do jego wzrostu.
W 2009 roku pomiary obciąŜenia uczniów plecakami/tornistrami przeprowadzono
w wybranych losowo klasach I-VI szkół podstawowych. Skontrolowano cięŜar
plecaków i tornistrów u 7616 uczniów.
Ocena wagi tornistrów uczniów szkół podstawowych.
Rok szkolny
Liczba zbadanych
uczniów
Liczba uczniów, u
których waga tornistrów
przekroczyła 10 – 15%
wagi ciała
% uczniów, u których
waga tornistrów
przekroczyła 10 – 15%
wagi ciała
2006/2007
11790
4597
39%
2007/2008
10432
3789
36%
2008/2009
7616
2788
36%
Analiza zebranych informacji wskazuje, iŜ 36% uczniów nosiło tornistry/plecaki,
których waga przekraczała 10% ich masy ciała. W porównaniu z rokiem 2008 nie
odnotowano poprawy sytuacji w tym zakresie, co prezentuje powyŜsza tabela.
Innym waŜnym elementem środowiska szkolnego, mającym wpływ na rozwój
młodego człowieka jest prawidłowo dobrane do wzrostu stanowisko pracy ucznia.
Prowadzone co roku badania w przedszkolach i szkołach, w dalszym ciągu wykazują
uŜywanie mebli niezgodnych z zasadami ergonomii.
130/187
W omawianym okresie przeprowadzono ocenę dostosowania mebli do wzrostu w
515
oddziałach
266
placówek.
Niedostosowane
meble
szkolne
stwierdzono
w 57 oddziałach 226 placówek. Analiza tego zjawiska pokazuje, iŜ w ostatnich latach
następuje systematyczne zmniejszenie niedostosowanych stanowisk pracy ucznia.
Poprawie ulega takŜe sytuacja w zakresie posiadania certyfikatów na meble szkolne
i przedszkolne, w 2009 roku takich certyfikatów nie posiadało 26,3% skontrolowanych
placówek (2008 rok – 32,2%).
Na właściwy rozwój ucznia wpływa równieŜ organizacja procesu nauczania
i wychowania w szkołach, zwłaszcza planowanie nauki i wypoczynku. W związku z
tym w 2009 roku dokonano oceny 1102 tygodniowych rozkładów lekcji w 140
placówkach. Niezgodne z zasadami higieny tygodniowe rozkłady lekcji stwierdzono w
43 placówkach. Na przestrzeni ostatnich trzech lat zaobserwowano pewną poprawę w
tym zakresie, co prezentuje ostatni wykres. Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości
dotyczyły:
− nierównomiernego rozłoŜenia zajęć dydaktycznych w poszczególnych dniach
tygodnia,
− długości przerw międzylekcyjnych,
− nieuwzględniania zajęć z elementami ruchu w kaŜdym dniu.
PowyŜsze związane jest z niewystarczającą liczbą gabinetów lekcyjnych,
podziałem uczniów na grupy oraz dojazdami dzieci do szkół. W placówkach, w których
stwierdzono nieprawidłowości osobom odpowiedzialnym za rozkłady zajęć lekcyjnych
udzielono instruktaŜu na temat higieny procesu nauczania oraz wydano stosowne
zalecenia.
4. DoŜywianie uczniów
Prawidłowy rozwój dzieci i młodzieŜy, ich samopoczucie oraz dyspozycja do pracy
i zabawy zaleŜy w znacznym stopniu od prawidłowego Ŝywienia, zarówno pod
względem jakościowym, jak i od właściwego rozłoŜenia posiłków w ciągu dnia.
Liczba placówek prowadzących doŜywianie w formie ciepłych posiłków oraz liczba
uczniów objętych tą formą doŜywiania nie uległy zmianie w stosunku do roku 2008.
Spośród 423 skontrolowanych pod kątem doŜywiania szkół 241 (57%) wydawało ciepłe
posiłki dla 20628 uczniów, w tym 136
wyłącznie posiłki jednodaniowe.
131/187
Organizowaniem śniadań szkolnych zajmowało się 97 placówek dla 4205 dzieci, a w
169 placówkach podawany był napój dla 26774 uczniów.
Istotne znaczenie ma takŜe moŜliwość korzystania przez uczniów z posiłków
dofinansowanych przez róŜne instytucje. W ostatnim czasie zanotowano w
województwie lubuskim zmniejszenie o ok. 7% liczby dzieci objętych tą formą
doŜywiania.
Formy doŜywiania prowadzone w szkołach.
Placówki skontrolowane, w których stwierdzono:
liczba placówek
liczba
korzystających
liczba
uczniów
z posiłków
jednodaniowyc
h
liczba
placówek
z
obiadów
pełnych
Podawanie
napoju
liczba
uczniów
ogółem
w tym
wyłącznie
posiłki
jednodaniowe
Organizowanie
śniadań
szkolnych
liczba
placówek
Rodzaj placówki
Liczba
placówek
skontrolowanych
Wydawanie ciepłych posiłków
szkoły
podstawowe
212
127
80
3951
5661
68
2379
129
20415
gimnazja
65
43
23
1295
1847
7
280
1
65
10
1
0
15
0
0
0
0
0
21
4
0
365
0
1
232
0
0
szkoły specjalne
9
4
0
326
0
2
54
3
236
szkoły policealne
4
0
0
0
0
0
0
0
0
zespoły szkół
102
62
33
3292
3876
19
1260
36
6058
Ogółem
423
241
136
9244
11384
97
4205
169
26774
licea
ogólnokształcące
ponadgimnazjalne
szkoły zawodowe
.
5. Profilaktyczna opieka zdrowotna nad uczniami
Zgodnie z obowiązującymi przepisami profilaktyczna opieka zdrowotna nad
uczniami powinna być sprawowana przez pielęgniarkę lub higienistkę szkolną w
gabinecie profilaktycznym w szkole oraz przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej
(lekarza rodzinnego lub pediatrę) w zakładzie opieki zdrowotnej lub innym miejscu
praktyki zawodowej lekarza, w odniesieniu do dzieci i młodzieŜy znajdujących się na
jego liście.
Na terenie województwa lubuskiego spośród 380 placówek skontrolowanych w tym
132/187
zakresie, gabinety profilaktycznej opieki zdrowotnej posiadały 234 szkoły, tj. 62%.
W przypadku pozostałych placówek profilaktyczną opiekę zdrowotną zapewniano
w pomieszczeniach zastępczych na terenie szkoły, w zakładach opieki zdrowotnej lub
w gabinetach innych placówek. Pielęgniarki sprawujące opiekę nad uczniami w wielu
przypadkach obejmowały opieką więcej niŜ jedną szkołę, w związku z czym
odwiedzały placówki 1-2 razy w tygodniu. Wykonywały między innymi testy
przesiewowe, prowadziły działalność edukacyjną oraz profilaktykę próchnicy zębów.
Skontrolowane gabinety profilaktycznej opieki zdrowotnej spełniały właściwe
warunki sanitarno-higieniczne oraz techniczne (m.in. pomieszczenia wykorzystywane
wyłącznie do celów praktyki pielęgniarskiej; ściany i podłogi wykonane z materiałów
trwałych, zmywalnych, odpornych na działanie środków dezynfekcyjnych; środki
myjąco-dezynfekcyjne dostępne i prawidłowo przechowywane; powierzchnia gabinetu
dostosowana do posiadanego sprzętu i wyposaŜenia). Tylko w 1 przypadku
kwestionowano stan sanitarny oraz w 2 przypadkach powierzchnię gabinetu.
6. Infrastruktura do prowadzenia zajęć
wychowania fizycznego
WaŜnym czynnikiem warunkującym prawidłowy rozwój i
zdrowie ucznia jest jego aktywność fizyczna. W związku z tym
istotne są warunki środowiskowe do prowadzenia zajęć
133/187
wychowania fizycznego. Niekorzystnym czynnikiem jest brak dostatecznej ilości sal
gimnastycznych,
boisk
i
basenów.
Spośród
420
szkół
wszystkich
typów
skontrolowanych w tym zakresie sale gimnastyczne posiadało 227, co stanowi 54%
placówek (2008 – 43%), natomiast boiska sportowe 341, co stanowi 81% szkół (2008 –
57%). W porównaniu z rokiem 2008 zmniejszyła się liczba szkół nie posiadających
infrastruktury do prowadzenia zajęć wychowania fizycznego oraz odnotowano
zwiększenie liczby placówek, które umoŜliwiają swoim uczniom korzystanie z
obiektów sportowych i rekreacyjnych poza placówką. Kontrole wykazały, Ŝe
zmniejszyła się liczba nieczynnych natrysków w szkolnych zespołach sportowych, a
dzieci i młodzieŜ korzystały z nich nie tylko po dodatkowych zajęciach sportowych, a
takŜe po zajęciach wychowania fizycznego.
Ocenie poddano takŜe stan posiadanego sprzętu i urządzeń sportowych
z certyfikatami. Pod tym kątem skontrolowano 437 placówek. Analiza uzyskanych
danych wykazała, iŜ systematycznie zmniejsza się liczba szkół nie posiadających
certyfikatów na sprzęt i urządzenia sportowe i w 2009 roku wynosiła 30%
skontrolowanych szkół (2008 rok – 42%).
Pomimo licznych inwestycji i rozbudowy bloków sportowych (w 2009 roku
oddano 13 nowych obiektów sportowych, a 9 zmodernizowano) infrastruktura do
prowadzenia zajęć wychowania fizycznego jest ciągle niewystarczająca.
7. Nadzór nad preparatami chemicznymi i
substancjami niebezpiecznymi
W wyniku systematycznie prowadzonych kontroli Państwowej Inspekcji Sanitarnej
w ostatnich latach znacznie zmniejszyła się ilość posiadanych przez szkoły
przeterminowanych substancji i preparatów chemicznych.
W 2009 roku spośród 411 skontrolowanych w tym zakresie szkół, substancje
i preparaty chemiczne posiadały 53 placówki (13%). Ilość posiadanych substancji
i preparatów niebezpiecznych wynosiła 604,96 kg, w tym przeterminowanych 16,29 kg
(2008 rok – 194,52 kg). Wszystkie skontrolowane placówki posiadały aktualne spisy
posiadanych preparatów i substancji chemicznych, wymagane karty charakterystyki,
właściwe oznakowanie, a preparaty przechowywane były w sposób prawidłowy.
134/187
Posiadanie przez szkoły substancji i preparatów chemicznych.
Skontrolowanych
Ilość substancji i preparatów chemicznych
W ewidencji
Liczba placówek
Posiadających
substancje
i preparaty
chemiczne
gimnazja
79
65
26
221,39
0
licea ogólnokształcące
20
12
5
200,726
16,295
ponadgimnazjalne
szkoły zawodowe
23
21
4
40,784
0
szkoły policealne
18
4
2
11,0
0
zespoły szkół
135
92
16
131,065
0
523
411
53
604,965
16,295
Rodzaj placówki
Ogółem
ogółem (kg)
w tym
przeterminowanych
8. Warunki wypoczynku i rekreacji
Na terenie województwa lubuskiego w 2009 roku
wypoczynek letni i zimowy zorganizowano w 246
zgłoszonych placówkach, w których wypoczywało
ogółem 14049 dzieci i młodzieŜy. Pomimo niewielkiego
wzrostu liczby ww. placówek w porównaniu z rokiem
2008, nastąpiło zmniejszenie liczby uczestników o 19%
(2008 rok – 17421 uczestników).
Mając na uwadze zapewnienie przez organizatorów bezpiecznych i higienicznych
warunków
pobytu
uczestników
pracownicy
Państwowej
Inspekcji
Sanitarnej
przeprowadzili ogółem 395 kontroli placówek wypoczynku (286 wypoczynku letniego i
109 wypoczynku zimowego). Nie odnotowano istotnych uchybień i nieprawidłowości.
W 5 placówkach stwierdzono zaniedbania w zakresie porządku i czystości, a w 66 brak
opieki medycznej w miejscu zamieszkania.
W czasie nadzoru nad placówkami realizowano takŜe działania edukacyjne poprzez:
udzielanie instruktaŜy, prowadzenie pogadanek na temat profilaktyki grypy i
podstawowych zasad zdrowego stylu Ŝycia oraz dystrybucję materiałów edukacyjnych.
Przekazywano
równieŜ
informacje
organizatorom
wypoczynku
dotyczące
bezpieczeństwa i higieny pomieszczeń, racjonalnego Ŝywienia i właściwej opieki
wychowawczej.
135/187
Podobnie, jak w latach ubiegłych nadzór na omawianymi placówkami prowadzony
był we współpracy z przedstawicielami Kuratorium Oświaty, Policji, StraŜy PoŜarnej
oraz Wojewódzkiego Inspektoratu Inspekcji Handlowej i Inspekcji Transportu
Drogowego. Wszystkie te działania powodują, Ŝe organizatorzy z roku na rok
zapewniają dzieciom i młodzieŜy coraz lepsze warunki wypoczynku.
Podsumowanie
1.
Warunki
sanitarno-higieniczne
w
placówkach
oświatowo-wychowawczych
województwa lubuskiego ulegają systematycznej poprawie. Coraz mniej placówek
funkcjonuje w nieprzystosowanych budynkach, poprawia się takŜe stan sanitarnotechniczny.
2.
W dalszym ciągu problemem pozostaje (pomimo inwestycji i rozbudowy bloków
sportowych) infrastruktura do prowadzenia zajęć wychowania fizycznego, chociaŜ
w 2009 roku zanotowano niewielkie zmniejszenie liczby szkół nie posiadających tej
infrastruktury.
3.
W 2009 roku nastąpiło zmniejszenie liczby uczniów korzystających z posiłków
dofinansowanych.
4.
Stopniowej poprawie ulegają higieniczne warunki pracy ucznia w zakresie
rozkładów zajęć lekcyjnych oraz dostosowania stanowiska pracy ucznia.
5.
Placówki do organizacji letniego i zimowego wypoczynku dzieci i młodzieŜy w
2009 roku zostały przygotowane prawidłowo i nie budziły większych zastrzeŜeń.
136/187
VIII. Warunki ochrony przed promieniowaniem
jonizującym i niejonizującym
1. Informacje ogólne
Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Gorzowie Wlkp. realizował na
terenie województwa lubuskiego zadania z zakresu zdrowia publicznego równieŜ
poprzez sprawowanie nadzoru nad warunkami higieny radiacyjnej.
Działalność ta w 2009r. w ramach sprawowania I-instancyjnego bieŜącego i
zapobiegawczego nadzoru sanitarnego była zgodna z głównymi kierunkami
nakreślonymi przez Główny Inspektorat Sanitarny. Obejmowała kontrolę medycznych
zastosowań promieniowania jonizującego, w tym aparatury rentgenowskiej oraz
realizację przez uŜytkowników urządzeń radiologicznych zasad ochrony radiologicznej
pacjenta. Prowadzono nadzór nad wykorzystywaniem urządzeń wytwarzających pole i
promieniowanie elektromagnetyczne, stosowanych w ochronie zdrowia, przemyśle,
radio i telekomunikacji. Kontrolowano warunki pracy i ochronę zdrowia osób
zatrudnionych w naraŜeniu.
W ramach zapobiegawczego nadzoru inwestycyjnego przed wydaniem stosownych
zezwoleń na uruchomienie nowych pracowni oraz uruchomienie i stosowanie aparatury
rentgenowskiej do celów medycznych oceniano jednostki organizacyjne w zakresie
spełnienia wymagań higienicznych i zdrowotnych, w tym zwłaszcza higieny
radiacyjnej. Opiniowano projekty techniczne pracowni, sprawdzając poprawność
wykonanych obliczeń oraz ochronność zaprojektowanych osłon stałych. Celem zadania
była realizacja inwestycji zapewniająca bezpieczeństwo pracowników i osób z ogółu
ludności przebywających w sąsiedztwie pracujących aparatów rentgenowskich.
W ramach nadzoru bieŜącego prowadzono nadzór nad osobami zatrudnionymi w
warunkach naraŜenia na promieniowanie jonizujące i niejonizujące. Kontrolowano
prowadzenie przez pracodawców specjalistycznych szkoleń wewnętrznych dla
pracowników, a takŜe objęcie osób naraŜonych właściwą opieką lekarską, w celu
niedopuszczenia do pracy i przebywania w promieniowaniu tych, u których stwierdzono
przeciwwskazania zdrowotne lub zmiany chorobowe mogące ulec zaostrzeniu podczas
pracy w naraŜeniu.
137/187
Przy realizacji bieŜących zadań współpracowano z Krajowym Centrum Ochrony
Radiologicznej w Łodzi, Instytutem Medycyny Pracy w Łodzi, Zakładem Radiobiologii
i Ochrony Radiologicznej Państwowego Zakładu Higieny w Warszawie, Prezesem
Państwowej Agencji Atomistyki, Wojewódzkim Ośrodkiem Koordynującym w Zielonej
Górze, a takŜe z Konsultantem Wojewódzkim ds. Radiologii i Diagnostyki Obrazowej.
W ramach „Monitoringu i urzędowej kontroli Ŝywności” oraz prac Placówki
Pomiarów SkaŜeń Promieniotwórczych prowadzono badania radioaktywności prób
środowiskowych i Ŝywnościowych, a takŜe pomiary czynników szkodliwych na
stanowiskach pracy.
2. Ochrona radiologiczna w pracowniach
rentgenowskich oraz nadzór nad aparaturą
rentgenowską
Na terenie województwa lubuskiego w 2009r. uŜytkowano ogółem 288 aparatów
rentgenowskich na terenie 199 pracowni oraz 16 obiektów stosujących urządzenia
radiologiczne bez pracowni rentgenowskich. Nadzorem w 2009r. w zakresie higieny
radiacyjnej objęto 84 diagnostyczne pracownie rentgenowskie oraz 8 aparatów rtg bez
pracowni. Skontrolowano 153 urządzenia radiologiczne, przeprowadzając 102 kontrole
w jednostkach organizacyjnych wykorzystujących promieniowanie jonizujące do celów
medycznych. Wykonano przy 23 urządzeniach radiologicznych pomiary dozymetryczne
w kierunku oceny osłon stałych przed promieniowaniem jonizującym oraz oceny
warunków na stanowiskach pracy.
Na stan ochrony radiologicznej uŜytkownika oraz pacjenta w pracowni rtg wpływa
wiele czynników. Jednym z najbardziej istotnych jest wyposaŜenie aparaturowe i
materiałowe pracowni rentgenowskich, w tym wiek, technologia, nowoczesność
stosowanych procedur medycznych i urządzeń. Zasadniczą poprawę w stanie ochrony
radiologicznej pacjenta wnoszą zwłaszcza nowo uruchamiane pracownie i urządzenia
radiologiczne. Podobnie jak w latach ubiegłych największą grupę takich urządzeń
stanowiły w 2009r. aparaty rentgenowskie stomatologiczne do zdjęć wewnątrzustnych
oraz panoramiczne.
138/187
Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Gorzowie Wlkp. wydał ogółem w
2009r. 60 zezwoleń na uruchomienie i stosowanie aparatów oraz 32 zezwolenia na
uruchomienie pracowni rentgenowskich. W poprzednim 2008r. wydanych zostało
odpowiednio 23 zezwolenia na uruchomienie i stosowanie nowych urządzeń
radiologicznych oraz 16 zezwoleń na uruchomienie pracowni rentgenowskich.
Decyzje zezwalające na stosowanie aparatury
rentgenowskiej do celów medycznych wydawane były
po przeprowadzeniu kontroli sanitarnych odbiorowych,
ocenie stopnia przygotowania obiektów, a takŜe
sprawdzeniu obowiązującej i wymaganej przepisami
prawnymi dokumentacji.
Nowouruchamiane aparaty rentgenowskie
stomat. punktowe
tylko do zdjęć
28
pantomograficzne
30
tomografy komputerowe
25
mammografy
20
12
15
do prześwietleń
9
10
3
3
3
5
do zdjęć i prześwietleń
2
0
Liczba stosowanych, nowych aparatów rentgenowskich na terenie województwa
lubuskiego wzrasta. Ilości oraz zastosowanie aparatów rentgenowskich, dla których
wydano w 2009r. nowe zezwolenia przedstawia wykres.
W ramach nadzoru zapobiegawczego przed wydaniem zezwoleń na uruchomienie
pracowni rentgenowskich oceniano równieŜ i opiniowano w zakresie ochrony
radiologicznej projekty techniczne. W 2009r. Państwowy Wojewódzki Inspektor
Sanitarny
w
Gorzowie
Wlkp.
zatwierdził
52
projekty
nowych
pracowni
rentgenowskich. Przygotowano równieŜ opinię sanitarną/ postanowienie o spełnieniu
wymagań fachowych i sanitarnych, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i
urządzenia zakładów opieki zdrowotnej. W porównaniu z rokiem 2008, gdy
opiniowanych
było
28
pracowni
rentgenowskich
nastąpił
znaczący
wzrost
nowouruchamianych i modernizowanych obiektów.
139/187
Porównawcze zestawienie uŜytkowanych na terenie województwa lubuskiego w
latach 2008 i 2009, w róŜnych zastosowaniach medycznych, ilości urządzeń
radiologicznych przedstawiono na wykresie.
Medyczne aparaty rtg - 2008 i 2009r.
140
Rok 2009
Rok 2008
120
100
80
60
40
20
0
Liczba uŜytkowanych aparatów rentgenowskich nie ulega zasadniczej zmianie.
Część starej i niespełniającej wymogów ochrony radiologicznej aparatury medycznej
jest, bowiem wycofywana z uŜytkowania i zastępowana nowymi urządzeniami. Stan
aparatury rentgenowskiej stosowanej na terenie województwa lubuskiego ulega dzięki
temu systematycznej poprawie.
Zestawienie
stosowanych
Wiek stosowanych urządzeń radiologicznych
na
terenie województwa
lubuskiego urządzeń z
podziałem na lata ich
produkcji
przedstawiono
12,00%
10,00%
8,00%
6,00%
4,00%
2,00%
na
0,00%
<1985
1988
1991
1994
1997
2000
2003
2006
2009
dołączonym wykresie.
Największą grupę starszych urządzeń stanowią aparaty ogólno diagnostyczne
słuŜące duŜym grupom pacjentom. Podobnie sytuacja kształtuje się w duŜych zakładach
opieki zdrowotnej w całym kraju.
KaŜda nowo uruchamiana pracownia oraz nowe urządzenie radiologiczne to
poprawa w zakresie warunków diagnozowania pacjentów. Dotyczy to zwłaszcza
140/187
diagnostyki
rentgenowskiej
stomatologicznej
oraz
dostępu
do
badań
mammograficznych, w tym wykonywanych na rzecz „Populacyjnego programu
wczesnego wykrywania raka piersi”.
W 2009r. uruchomionych zostało wiele nowych aparatów rentgenowskich w
szpitalach województwa lubuskiego. Były to aparat mammograficzny typu LORAD
AFFINITY, diagnostyczny tylko do zdjęć typu MULTIX TOP oraz jezdny do zdjęć
POLYMOBIL PLUS w Wielospecjalistycznym Szpitalu SP ZOZ w Nowej Soli.
Wymienione zostały przestarzałe urządzenia radiologiczne w Samodzielnym
Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej w Słubicach. Wydano zezwolenia dla aparatu
diagnostycznego typu SIT 5000, aparatu stomatologicznego do zdjęć punktowych typu
PLANMECA INTRA oraz jezdnego typu BASIC 100-30.
Nową aparaturę pozyskał Lubuski Szpital Specjalistyczny PulmonologicznoKardiologiczny SP ZOZ w Torzymiu. Uruchomiono tu nowe aparaty do zdjęć oraz
zdjęć i prześwietleń typu BUCKY DIAGNOST CS4 oraz DUO DIAGNOST, a takŜe
aparat stomatologiczny do zdjęć punktowych typu MINRAY.
Na uwagę zasługuje likwidacja najstarszych urządzeń radiologicznych w
województwie oraz wymiana na nowe aparaty rentgenowskie. Uruchomiono nowe
aparaty w Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym dla Nerwowo i Psychicznie
Chorych w Ciborzu – aparat do zdjęć typu CONTROL X oraz w SP ZOZ Obwód
Lecznictwa Kolejowego w Gorzowie Wlkp. - aparat do zdjęć MULTIX PRO.
Systematycznie wzbogacane są równieŜ zasoby aparaturowe w największych
jednostkach szpitalnych województwa tj. Szpitalach Wojewódzkich w Gorzowie Wlkp.
(aparaty jezdne typu Polymobil Plus i Mobilet Plus) oraz w Zielonej Górze (tomograf
komputerowy LightSpeed VCT, aparat jezdny – tomograf – O-Arm, aparat jezdny Ziem 8000).
Pozytywnie naleŜy ocenić równieŜ stan oraz funkcjonowanie na terenie
województwa lubuskiego aparatury mammograficznej, biorącej udział w badaniach na
rzecz „Populacyjnego programu wczesnego wykrywania raka piersi”. W 2009r. zostały
wydane dwa nowe zezwolenia na uruchomienie i stosowanie aparatów rentgenowskich
mammograficznych. Były to urządzenia w ALDEMED Centrum Medyczne Zielona
Góra oraz w Wielospecjalistycznym Szpitalu SP ZOZ Nowa Sól. W styczniu 2010r.
zostało uruchomione nowe urządzenie w N ZOZ PANORAMIX Gorzów Wlkp.
Biorąc równieŜ pod uwagę, Ŝe w roku 2008 zostały wymienione aparaty w
Samodzielnych Publicznych Szpitalach Wojewódzkich w Gorzowie Wlkp. oraz w
141/187
Zielonej Górze naleŜy uznać aktualny stan aparatury mammograficznej w
województwie lubuskim za zadawalający.
Z licznych rozmów prowadzonych z kierownictwem kontrolowanych jednostek
organizacyjnych wynika, Ŝe istnieje duŜa świadomość konieczności odnowienia
stosowanych urządzeń radiologicznych. W wielu placówkach prowadzone są wstępne
rozmowy z oferentami oraz postępowania przetargowe. Urządzenia kupowane są ze
środków własnych jednostek i pozyskiwanych z wykorzystaniem środków finansowych
pochodzących z programów Funduszy Strukturalnych Unii Europejskiej.
Poza stanem stosowanej aparatury rentgenowskiej istotny wpływ na ochronę
radiologiczną mają równieŜ warunki lokalowe, stan techniczny pomieszczeń,
przestrzeganie zasad pracy z aparatem, kwalifikacje personelu, wyposaŜenie w środki
ochrony osobistej dla personelu i pacjenta, a takŜe zasadność skierowań na badania w
aspekcie korzyści i naraŜenia na promieniowanie rentgenowskie.
Podczas przeprowadzanych kontroli napotykano na nieprawidłowości. Podobnie jak
w latach poprzednich, najczęściej stwierdzano brak wykonania przy urządzeniach
radiologicznych wewnętrznych testów kontroli fizycznych parametrów jakości
aparatury rentgenowskiej. Występowały równieŜ uchybienia w zakresie stanu
technicznego
stosowanej
aparatury
rentgenowskiej.
Kierownikom
jednostek
organizacyjnych, w których stwierdzono tego typu nieprawidłowości, nakazano analizę
otrzymanych sprawozdań z wykonanych testów specjalistycznych oraz wdroŜenie
postępowania zmierzającego we współpracy z serwisami aparatury medycznej do
poprawy stanu badanych urządzeń.
Obowiązek monitorowania jakości stosowanej aparatury rentgenodiagnostycznej
specjalistycznymi i podstawowymi testami wewnętrznymi powstał z dniem 1 stycznia
2006r. i wynika z zapisów rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 25 sierpnia 2005r. w
sprawie warunków bezpiecznego stosowania promieniowania jonizującego dla
wszystkich rodzajów ekspozycji medycznej (Dz. U. Nr 194, poz. 1625).
Wśród stwierdzanych nieprawidłowości w pracowniach rentgenowskich był takŜe
brak wdroŜenia do pracy systemu zarządzania jakością. Obowiązek jego wprowadzenia
w rentgenodiagnostyce wynika z zapisów ustawy Prawo atomowe, natomiast zakres
dokumentacji oraz szczegółowe wymagania określa wymienione wyŜej rozporządzenie
Ministra Zdrowia z dnia 25 sierpnia 2005r.
142/187
Najczęściej spotykane w 2009r. nieprawidłowości, wraz z ich procentowym
rozkładem zostały przedstawione na zamieszczonym wykresie.
Rozkład nieprawidłowości stwierdzanych podczas kontroli w
medycznych pracowniach rentgenowskich
37,9%
40,0%
20,7%
30,0%
13,8%
20,0%
10,3% 10,3%
3,4% 3,4%
10,0%
0,0%
Brak testów podstawowych
Niewłaściwy stan techniczny aparatury rentgenowskiej
Negatywne wyniki testów specjalsitycznych
Brak testów specjalistycznych
Brak systemu zarządzania jakością
Brak wymaganej przepisami prawnymi właściwej dokumentacji
Brak rejestracji fizycznych parametrów ekspozycji
Państwowy
Wojewódzki
Inspektor
Sanitarny
po
stwierdzeniu
podczas
przeprowadzanych kontroli uchybień, wydał 4 decyzje merytoryczne nakazujące
zgodnie z ustawą z 14 marca 1985r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej ich usunięcie.
Liczba wydawanych w 2009r. decyzji, w porównaniu z rokiem 2008, gdy prowadzono
14 postępowań administracyjnych uległa znacznemu zmniejszeniu. Jest to wynikiem
systematycznie prowadzonego nadzoru sanitarnego, którego zadaniem jest nie tylko
kontrola stanu ochrony radiologicznej jednostki, ale równieŜ działania profilaktyczne,
informacyjne i nagłaśniające o nowych wymaganiach i wchodzących w Ŝycie
przepisach prawnych.
Niepokój natomiast budzi to, Ŝe testy specjalistyczne pomimo monitów Inspektorów
Ochrony
Radiologicznej
nie
są
wykonywane
z
odpowiednią,
wymaganą
częstotliwością. Brak środków finansowych w zakładach opieki zdrowotnej
doprowadza do sytuacji, w której testy specjalistyczne oceniające urządzenie,
wykonywane są dopiero w momencie kontroli przedstawiciela WSSE i otrzymania
decyzji administracyjnej.
Kontrolą dawek indywidualną w 2009r. objętych było na terenie województwa
lubuskiego 731 osób na ogólną liczbę 765 osób zatrudnionych w naraŜeniu na
promieniowanie
jonizujące.
Kierownicy
jednostek
organizacyjnych
pomimo
kwalifikacji pracowników do kategorii naraŜenia B, niewymagającej dozymetrii
indywidualnej, coraz częściej podejmują decyzję o tej formie dozymetrii. Liczba
pracowników objęta tą formą oceny naraŜenia ma, więc tendencję wzrostową, w
143/187
stosunku do ogólnej liczby osób pracujących w naraŜeniu na promieniowanie
jonizujące. Wśród osób zatrudnionych w naraŜeniu nie stwierdzono w 2009r.
przekroczeń indywidualnych dawek kwartalnych i rocznych.
Pozytywnie naleŜy ocenić zaangaŜowanie, wdraŜanie zasad pracy przez
pracowników oraz świadomość zagroŜeń wynikających z zatrudnienia w naraŜeniu na
promieniowanie jonizujące.
3. Ochrona przed promieniowaniem i polami
elektromagnetycznymi
Na terenie województwa lubuskiego znajduje się 70 uŜytkowników urządzeń
wytwarzające pola elektromagnetyczne. Ewidencjonowaniu i nadzorowi przez
Państwową Inspekcję
Sanitarną podlegają tylko te
urządzenia, przy których w
wyniku wykonanych
pomiarów rozkładów
natęŜeń pól
elektromagnetycznych,
stwierdzono występowanie stref ochronnych. Są to urządzenia – źródła
wykorzystywane w słuŜbie zdrowia do celów terapeutycznych, chirurgicznych oraz
urządzenia - źródła przemysłowe.
W ewidencjach urządzeń nadzorowanych istnieje aktualnie 217 urządzeń
wykorzystywanych do celów medycznych (diatermie terapeutyczne, terapulsy,
magnetroniki, diatermie chirurgiczne) oraz 117 urządzeń przemysłowych (urządzenia
do hartowania, zgrzewarki, nagrzewnice indukcyjne). Urządzenia te zainstalowane są
na terenie 52 zakładów opieki zdrowotnej
oraz 18 zakładów przemysłowych. Ilościowy
rozkład
poszczególnych
urządzeń
wykorzystywanych na terenie województwa
zaprezentowano na wykresie.
144/187
Urządzenia wytwarzające pole elektromagnetyczne
10
4
109
103
44
64
medyczne : aparaty do
elektrochirurgii
medyczne : diatermie
terapeutyczne
medyczne : inne (NMR,
magnetroniki)
przemysłowe : zgrzewarki
przemysłowe : urządzenia
indukcyjne
przemysłowe : inne
Przy źródłach wytwarzających pola elektromagnetyczne kontrolowane jest
bezpieczne ich wykorzystywanie, objęcie pracowników właściwą opieką lekarską, w
celu niedopuszczenia do pracy i przebywania w strefach ochronnych tych
pracowników, u których stwierdzono przeciwwskazania zdrowotne lub zmiany
chorobowe mogące ulec zaostrzeniu podczas pracy w naraŜeniu na pola e-m oraz
specjalistyczne szkolenia dla pracowników obsługujących urządzenia. Obowiązkiem
pracodawcy jest ustalenie stopnia szkodliwości dla zdrowia pracowników w
stosowanych procesach technologicznych, informowanie pracowników o ryzyku
zawodowym związanym z ekspozycją na pola, przeprowadzanie na swój koszt
pomiarów pól elektromagnetycznych w środowisku pracy, a takŜe wyposaŜenie w
odpowiednie środki ochrony indywidualnej.
W 2009r. skontrolowano 25 zakłady opieki zdrowotnej oraz 8 zakładów
przemysłowych, będących uŜytkownikami 110 medycznych oraz 66 przemysłowych
urządzeń wytwarzających silne pola elektromagnetyczne.
Podczas przeprowadzanych kontroli obiektów i urządzeń wytwarzających pole
elektromagnetyczne stwierdzano nieprawidłowości, z których najczęściej spotykanymi
były brak aktualnych szkoleń pracowników obsługujących urządzenia oraz pomiarów
kontrolnych rozkładów natęŜeń pól elektromagnetycznych wokół źródeł (wykres).
Nieprawidłowości [%]
Nieprawidłowości stwierdzane
podczas
kontroli urządzeń wytwarzających
30
pola e-m
25
20
15
10
5
Brak wymaganej przepisami
prawnymi właściwej dokumentacji
Brak pomiarów lub nieaktualne
terminy waŜności pomiarów
kontrolnych
Brak oznakowania urządzeń,
pomieszczeń
Brak oznakowania stref
ochronnych
Nieaktualne terminy waŜności
szkoleń pracowników
0
145/187
Były to nieprawidłowości, które pojawiały się najczęściej równieŜ podczas kontroli
w latach ubiegłych. Przyczyną tego jest niewątpliwie duŜe obciąŜenie finansowe
jednostek, wynikające z tych właśnie obowiązków.
W okresie 2009 roku nie stwierdzano w kontrolowanych jednostkach
organizacyjnych
zaniedbań
związanych
z
dopuszczeniem
do
pracy
osób
nieposiadających stosownych orzeczeń lekarskich. Ponad 98% osób posiadało aktualne
badania profilaktyczne, okresowe, pozostałe natomiast były w trakcie ich wykonywania.
Na stanowiskach pracy przy urządzeniach wytwarzających pola e-m zatrudnione
były 1137 osoby uznane za zawodowo naraŜone. Klasyfikacja pracowników odbywa się
w oparciu o rzeczywiste naraŜenie na promieniowanie elektromagnetyczne.
Wskaźnik ekspozycji W wyliczany jest na podstawie wartości rzeczywistych
natęŜeń pól e-m na stanowiskach pracy, czasu eksponowania pracownika - doza
rzeczywista oraz dozy dopuszczalnej normowanej przez akty prawne.
Największa liczba pracowników – 985 osób była zatrudniona w warunkach
ekspozycji dopuszczalnej (wskaźnik ekspozycji W<0,5). W warunkach ekspozycji
warunkowo-dopuszczalnej (wskaźnik ekspozycji 0,5≤W≤1) zatrudnione były 132
osoby, a nadmiernej (wskaźnik ekspozycji W>0,1) 20 osób. W sytuacji stwierdzenia
zatrudnienia w warunkach ekspozycji nadmiernej zostały wprowadzone środki
organizacyjne,
ograniczające
czasy
pracy
poszczególnych
pracowników
do
dopuszczalnych.
Procentowy rozkład osób zatrudnionych w róŜnych zastosowaniach, w naraŜeniu na
pola elektromagnetyczne, oceniony wartością wskaźnika ekspozycji, przedstawiono na
załączonym wykresie.
Kwalifikacja pracowników zatrudnionych w róŜnych
zastosowaniach w naraŜeniu na pola e-m
W<0,5
188
197
0
52
0,5>W>1
0 0
W>1
600
8
80
12
0
100
200
300
400
500
600
700
146/187
4. Aktywności promieniotwórcze sztuczne i
naturalne środowiska i Ŝywności
W strukturze Działu Laboratoryjnego WSSE w Gorzowie Wlkp. funkcjonuje
Placówka Pomiarów SkaŜeń Promieniotwórczych. Prace placówki prowadzone były w
2009r. zgodnie z harmonogramem ustalonym przez Prezesa Państwowej Agencji
Atomistyki. Wykonywano metodą spektrometryczną pomiary aktywności Cs137 w
próbach Ŝywnościowych. Podobne badania pracownicy oddziału wykonywali w
próbkach Ŝywnościowych pobieranych w ramach programu realizowanego przez
Głównego Inspektora Sanitarnego - „Monitoring i urzędowa kontrola Ŝywności”.
WaŜnym wskaźnikiem zagroŜenia radiologicznego człowieka, pochodzącym od
spoŜywanych produktów, jest mleko. Na wykresie przedstawiono rozkład aktywności
Cs137 w próbkach mleka, pobranych od producentów z terenu województwa lubuskiego.
Aktywność Bq/kg
Aktywność cezu-137 w mleku w latach
1987-2009
6
5
4
3
2
1
0
1987 1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008
rok
Wysokie wartości aktywności badane były w próbach mleka jedynie bezpośrednio
po awarii elektrowni jądrowej w Czarnobylu. Średnia aktywność Cs137 w próbach mleka
płynnego wynosiła w ostatnich latach do 1 Bq/l.
W 2009r. badane były róŜne grupy produktów Ŝywnościowych i elementów
środowiska. Wykonano ogółem 52 oznaczenia Cs137 w próbach mleka, drobiu, mięsa,
jaj, warzyw, owoców, pasz, zboŜa oraz opadzie całkowitym, wodzie wodociągowej i
powierzchniowej.
Stosunkowo wysoki poziom zawartości cezu, wynikający z zachowania się tego
pierwiastka w środowisku leśnym, utrzymuje się w grzybach. W roku 2009 średnie
zawartości izotopu
137
Cs w podstawowych gatunkach grzybów zawierały się w
granicach do 88 Bq/kg.
147/187
Aktywność Cs-137 w grzybach w latach 1987-2009
Aktywność Bq/kg
800
700
600
500
400
300
200
100
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2001
2000
1998
1993
1990
0
Rok
NaleŜy jednocześnie podkreślić, Ŝe w okresie przed awarią zawartości izotopu
137
Cs w grzybach były równieŜ wyŜsze od zawartości w innych produktach
spoŜywczych, a zawartość tego izotopu w grzybach hodowlanych pozostaje na
poziomie niŜszym od 1 Bq/kg.
W tabeli zostały zestawione wyniki pomiarów aktywności Cs-137 w próbach
Ŝywnościowych i środowiskowych na przełomie lat 1998÷ 2009.
Lata
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2007
2009
Opad
całkowity
[Bq/m2]
0,7
0,7
0,7
0,6
0,6
0,6
0,6
<0,30
0,6
<0,49
<0,44
Mleko
Mięso
Ryby
Warzywa
Owoce
Grzyby
Jaja
[Bq/l]
1,1
0,9
1,2
1,1
0,8
0,7
0,6
0,6
1,0
1,3
<0,53
<0,61
[Bq/kg]
1,3
1,6
1,4
1,0
1,4
0,8
2,0
2,1
1,0
1,1
0,6
<0,64
[Bq/kg]
1,0
1,3
0,8
0,8
1,0
0,8
1,4
1,8
1,2
1,4
0,6
<0,5
[Bq/kg]
1,5
1,6
2,2
1,5
1,0
1,0
1,3
2,1
0,4
1,4
0,7
<0,74
[Bq/kg]
0,8
1,6
1,0
0,8
0,5
0,7
1,1
1,0
<0,31
<0,8
1,0
<0,6
[Bq/kg]
767,5
180,0
125,6
89,3
83,0
41,8
107,5
96,5
88,1
[Bq/kg]
1,1
0,9
0,8
1,7
1,0
0,6
1,6
1,6
0,9
1,1
1,3
<0,64
Wykonywane pomiary wskazują, Ŝe zawartości sztucznych radionuklidów w
powietrzu, opadach atmosferycznych, wodach powierzchniowych, w wodzie pitnej oraz
Ŝywności są wielokrotnie niŜsze od obowiązujących w Polsce oraz krajach Unii
Europejskiej wartości dopuszczalnych stęŜeń izotopów cezu dla produktów
Ŝywnościowych.
148/187
Podsumowanie
1. W 2009r. przeprowadzono ogółem w zakresie higieny radiacyjnej 189 kontroli
róŜnych jednostek organizacyjnych. Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w
Gorzowie Wlkp. wydał 102 decyzje merytoryczne, w tym nakazujące usunięcie
stwierdzonych uchybień i nieprawidłowości.
2. Prowadzony nadzór pozwala na pozytywną ocenę zasad pracy stosowanych przy
obsłudze
aparatury
rentgenowskiej
oraz
urządzeń
wytwarzających
pole
elektromagnetyczne.
3. Stan pomieszczeń oraz urządzeń, związany z wymaganiami w zakresie higieny
radiacyjnej
naleŜy
uznać
za
zadawalający.
Stwierdzane
uchybienia
i
nieprawidłowości usuwane były na bieŜąco w toku prowadzonych postępowań
administracyjnych.
4. Jakość stosowanej aparatury rentgenowskiej monitorowana jest poprzez sprawdzanie
wyników wykonywanych przy urządzeniach wewnętrznych, specjalistycznych i
podstawowych testów kontroli jakości.
5. Personel obsługujący urządzenia radiologiczne objęty był w większości oceną
naraŜenia w formie dozymetrii indywidualnej. Nie stwierdzono w 2009r.
przypadków zagroŜenia zdrowia i Ŝycia zatrudnionych w naraŜeniu pracowników, w
tym przekroczeń indywidualnych dawek granicznych kwartalnych i rocznych.
6. W 2009r. nie zanotowano na terenie województwa awarii, zdarzeń, wypadków
radiacyjnych.
149/187
IX. Działalność w ramach zapobiegawczego
nadzoru sanitarnego
1. Wprowadzenie
Sprawując obowiązki w dziedzinie zapobiegawczego nadzoru sanitarnego, ustalone
w art. 3 ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz.U. z
2006r. Nr 122, poz.851 z poźn.zm.) realizowano zadania poprzez wydawanie opinii,
uzgodnienia:
•
projektów studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
gmin;
•
projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego;
•
dokumentacji projektowych planowanych inwestycji lub zmieniających sposób
uŜytkowania obiektów istniejących;
•
zajmowanie stanowiska, w sprawie konieczności przeprowadzenia strategicznej
oceny oddziaływania na środowisko;
•
uzgodnienia zakresu i stopnia szczegółowości informacji wymaganych w prognozie
oddziaływania na środowisko;
•
opiniowania przedstawionego projektu dokumentu wraz z prognozą oddziaływania
na środowisko;
•
uzgodnienia
przedsięwzięć
przed
wydaniem
decyzji
o
środowiskowych
uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia;
•
rozpatrywania wniosków dotyczących konieczności sporządzenia raportu o
oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko i ustalenie jego zakresu;
•
przeglądu
obiektów
budowlanych
i
statków
Ŝeglugi
śródlądowej
przed
dopuszczeniem ich do uŜytkowania przez właściwy organ;
•
wyraŜania zgody na odstępstwa od przepisów określających warunki techniczne
oraz bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie wysokości pomieszczeń,
oświetlenia naturalnego oraz zagłębienia pomieszczeń poniŜej otaczającego terenu
(w tym usytuowania pomieszczeń poniŜej poziomu terenu zgodnie z przepisem §12
ust.4 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 10 listopada 2006 r.),
150/187
•
określania warunków lokalizowania zbiorników bezodpływowych, pojemników do
czasowego gromadzenia odpadów stałych;
•
uzgadniania ekspertyz technicznych,
•
opiniowania programów dostosowawczych zakładów opieki zdrowotnej,
•
kontroli inwestycji w trakcie realizacji i w odbiorach końcowych,
•
nadzór nad działalnością rzeczoznawców ds. sanitarnohigienicznych..
W trakcie opiniowania i uzgadniania egzekwowane było stosowanie rozwiązań
projektowych gwarantujących zachowanie w obiektach właściwych warunków
higienicznych i zdrowotnych oraz wyeliminowanie (lub maksymalne ograniczenie)
niekorzystnego oddziaływania inwestycji na środowisko i na zdrowie ludzi.
Działalność zapobiegawczego nadzoru sanitarnego była prowadzona między innymi w
oparciu o niŜej wymienione przepisy prawa:
ustawę z dnia 14 marca 1985r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz.U. z 2006 r.
Nr 122, poz. 851 z późn. zm.);
rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie
warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie
(Dz.U. z 2002 r. Nr 75 poz. 690 z późn.zm.);
rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w
sprawie ogólnych warunków bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. Nr
169, poz. 1650 z późn.zm.);
ustawę z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2006 r. Nr
129, poz. 902 z późn.zm.);
rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 09 listopada 2004 r. w sprawie określenia
rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz
szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do
sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz.U. z 2004 r. Nr 257, poz.
2573 z późn.zm. );
ustawę z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym
(Dz.U. z 2003 r. Nr 80 poz. 717 z późn.zm.);
rozporządzenie z dnia 22 czerwca 2005 r. w sprawie wymagań, jakim powinny
odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia
zakładu opieki zdrowotnej (Dz.U. Nr 116, poz. 985, zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 250,
poz.2115), zmienione rozporządzeniem z dnia 10 listopada 2006 r. (Dz.U. Nr 213,
poz.1568),
151/187
rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Ŝywnościowej z dnia 7
października
1997r.
w sprawie
warunków
technicznych,
jakim
powinny
odpowiadać budowle rolnicze i ich usytuowanie (Dz.U. z 1997 r. Nr 132 poz.877);
rozporządzenie z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych
poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania
dotrzymania tych poziomów (Dz.U. z 2003 r. Nr 192, poz.1883);
rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 28 lipca 2005 r.
w sprawie minimalnych wymagań dla stacji demontaŜu oraz sposobu demontaŜu
pojazdów wycofanych z eksploatacji (Dz.U. z 2005 r. Nr 143, poz.1206 z
późn.zm.);
ustawę z dnia 29 lipca 2005 r. o zuŜytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym
(Dz.U. z 2005 r. Nr 180, poz.1495);
rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 12 października 2005 r. w
sprawie wymagań dla punktów zbierania pojazdów wycofanych z eksploatacji
(Dz.U. z 2005 r. Nr 214, poz.1806 z późn.zm.);
ustawę z dnia 20 stycznia 2005 r. o recyklingu pojazdów wycofanych
z eksploatacji (Dz.U. z 2005 r. Nr 25, poz.202 z późn.zm.),
ustawę z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i
jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach
oddziaływania na środowisko (Dz.U. Nr 199, poz.1227).
2. Uzgodnienia przedsięwzięć w zakresie
środowiskowych uwarunkowań.
W
analizowanym
zaopiniowano
134
projektów
miejscowych
planów
zagospodarowania przestrzennego połoŜonych na obszarze województwa. Przy
opiniowaniu analizowano głównie wpływ zamierzeń na warunki higieniczne
i zdrowotne ludności zamieszkałej na terenie objętym planem. Uzgadniając plany
zwracano szczególną uwagę na:
• prawidłową gospodarkę wodną i ściekową (zaopatrzenie ludności w wodę z sieci
wodociągowej i odprowadzenie ścieków do oczyszczalni),
• ochronę przed skaŜeniem powietrza atmosferycznego i pogorszeniem klimatu
akustycznego,
152/187
• gospodarkę odpadami,
• właściwe przestrzenne rozplanowanie terenów o róŜnych funkcjach (mieszkalne,
mieszkalno-usługowe, przemysłowe, tereny rekreacji i wypoczynku), w
szczególności sytuowanie terenów zabudowy mieszkalnej z dala od terenów
przemysłowych oraz planowanie w zabudowie mieszkalnej wyłącznie usług
nieuciąŜliwych słuŜących zaspokajaniu codziennych potrzeb mieszkańców.
Liczba zaopiniowanych w 2009 r. miejscowych planów
zagospodarowania przestrzennego przez powiatowe stacje sanitarnoepidemiologiczne woj. lubuskiego.
30
25
20
15
10
5
ry
śa
ga
ń
śa
Gó
ra
on
a
Zi
el
in
bo
dz
in
Su
lęc
Św
ie
Só
l
Sł
ub
ice
No
wa
rz.
zy
rz
ec
z
W
Od
Mi
ęd
Kr
os
no
rzó
w
Go
Dr
e
zd
en
ko
lkp
.
0
ZróŜnicowanie ilości opiniowanych miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego
przez
Państwowych
Powiatowych
Inspektorów
Sanitarnych
w województwie wynikało z ilości opracowań przedstawionych do uzgodnienia przez
organy samorządowe poszczególnych powiatów.
Po wejściu w Ŝycie ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu
informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska
oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227) do zadań słuŜb
sanitarnych naleŜało zajęcie stanowiska w sprawie konieczności przeprowadzenia
strategicznej oceny oddziaływania na środowisko dla wnioskowanych przedsięwzięć.
Organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej w roku 2009 w formie opinii uzgodniły
499
spraw,
dotyczących
konieczności
przeprowadzenia
oceny
oddziaływania
przedsięwzięcia na środowisko, a przypadku stwierdzenia takiej potrzeby co do zakresu
raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko. Wydano 28 opinii w sprawie
zakresu raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko.
Na wniosek organów samorządowych w formie opinii uzgodniono 121 spraw na
etapie, przed wydaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, oraz wydano 16
153/187
opinii przed wydaniem postanowienia przez regionalnego dyrektora ochrony
środowiska w sprawie uzgodnienia warunków realizacji przedsięwzięcia.
Wśród uzgodnień dokonanych na terenie województwa największą liczbę
stanowiły inwestycje z zakresu infrastruktury projektowane w ramach budowy i
modernizacji tras komunikacyjnych – autostrad, dróg krajowych, obwodnic, obiektów z
dziedziny gospodarki komunalnej obejmujących budowę, rozbudowę, modernizację
oczyszczalni ścieków, zakładów unieszkodliwiania odpadów , inwestycji o charakterze
rolniczym, w szczególności obiektów przeznaczonych do przemysłowej hodowli
zwierząt wraz z infrastrukturą związaną z gromadzeniem i utylizacją odchodów
zwierzęcych, instalacji związanych z recyklingiem, obiektów przemysłowych, stacji
paliw, budowy i rozbudowy obiektów słuŜby zdrowia, a takŜe przebudowy i
modernizacji istniejących zakładów opieki zdrowotnej w celu ich dostosowania do
obowiązujących warunków techniczno-budowlanych.
NałoŜone środowiskowe uwarunkowania dla przedsięwzięć realizowane były
w decyzjach o środowiskowych uwarunkowaniach, a w konsekwencji egzekwowane na
etapie projektowania i realizacji.
Lic zba uzgodnionych w 2009 r. przedsięwz ięć w zak resie środowiskowych uwarunkowań przez
poszczególne stacje s anitarno-epidemiologiczne woj. lubusk iego
25
20
15
10
5
ań
śa
g
y
śa
r
ór
a
G
on
a
Zi
el
bo
dz
in
in
ce
ęc
ie
Św
Su
l
ub
i
Sł
cz
Só
l
No
wa
dz
y
rz
e
Od
rz
.
ię
M
W
lk
p.
Kr
os
no
or
zó
w
G
Dr
e
zd
en
ko
0
3. Opiniowanie programów dostosowawczych
zakładów opieki zdrowotnej.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 10 listopada 2006r. w sprawie
wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym
154/187
pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej (Dz.U. z 2006r. Nr 213 poz.1568
ze zm. Dz.U. z 2008 r., Nr 30, poz.187) organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej
opiniują programy dostosowawcze.
W 2009 r. zaopiniowano 28 programów dostosowawczych zakładów opieki
zdrowotnej stosownie do wymogów ww. rozporządzenia, w tym 6 programów
dostosowawczych będących zakładami opieki zdrowotnej Powiatowych Stacji
Sanitarno-Epidemiologicznych.
Przy opiniowaniu programów dostosowawczych do wymagań określonych w
przepisach rozporządzenia szczególną uwagę zwracano na rodzaj niezgodności
w stosunku do wymogów rozporządzenia, sposób rozwiązania niezgodności, w tym
termin realizacji.
Liczba zaopiniowanych w 2009 r programów dostosowawczych zakładów opieki zdrowotnej w
woj. lubuskim
14
12
10
8
6
4
2
W
lk
p.
śa
ga
ń
or
zó
w
śa
ry
in
ór
a
G
na
W
SS
E
-G
lo
ie
bo
dz
Św
Z ie
ce
Su
lę
ci
n
l
cz
Só
Sł
ub
i
No
wa
Od
rz
.
yr
ze
ię
dz
M
W
lk
p.
Kr
os
no
G
or
zó
w
Dr
ez
de
nk
o
0
4. Opiniowanie dokumentacji projektowej
W roku 2009 do uzgodnienia słuŜbom sanitarnym zostało przedstawionych
łącznie
183
dokumentacji
projektowych
inwestycji
planowanych
na
terenie
województwa, 1707 rozwiązań projektowych uzgodnili upowaŜnieni przez Głównego
Inspektora Sanitarnego rzeczoznawcy do spraw sanitarno-higienicznych, działający na
terenie regionu lubuskiego.
Opiniując dokumentacje projektowe inwestycji analizowano w przyjętych
rozwiązaniach projektowych spełnienie wymagań higienicznych i zdrowotnych
zapewniających w miejscach pobytu ludzi a takŜe odpowiednie warunki pracy w
zakładach pracy. Szczególną uwagę zwracano na układ funkcjonalny pomieszczeń (w
155/187
tym niekrzyŜowanie się dróg „czystych” i „brudnych”), dostępność obiektów
uŜyteczności publicznej dla osób niepełnosprawnych, organizację stanowisk pracy (z
oświetleniem światłem dziennym włącznie), zastosowanie właściwych, bezpiecznych
dla zdrowia materiałów, prawidłowego wykończenia ścian i posadzek, wentylację i
ogrzewanie pomieszczeń, sposób rozwiązania instalacji wodno-ściekowej oraz na
właściwą gospodarkę odpadami. Analizowano wpływ projektowanych inwestycji na
środowisko i zdrowie ludzi.
Ilość uzgodnionych projektów budowlanych
w latach 2003-2009
2009
2007
2005
2003
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
Rozpatrzono 261 wniosków w sprawie odstępstw od obowiązujących przepisów
technicznych i bhp (wydano 320 decyzje).
Ponadto Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Gorzowie Wlkp. na
wniosek Zakładów Opieki Zdrowotnej wydawał zgodę na zagłębienie pomieszczeń o
charakterze gospodarczym, technicznym, zaopatrzenia medycznego, diagnostycznym
oraz administracyjnych, socjalnych, laboratorium medycznego, rtg, usg, rezonansu
magnetycznego, medycyny nuklearnej, tomografii komputerowej, rehabilitacji.
W powyŜszym zakresie Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w
Gorzowie Wlkp. rozpatrzył 4 wnioski.
Ilosć wydanych decyzji dot. odstępstw od warunków technicznych i
bhp w latach 2003-2009
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
0
50
100
150
200
250
300
350
400
156/187
5. Odbiory inwestycji
W roku 2009 pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej uczestniczyli w 586
odbiorach inwestycji kwalifikowanych do uŜytkowania, W ramach tych odbiorów
dokonywano szczegółowego przeglądu zrealizowanych obiektów i ich otoczenia pod
kątem zgodności z uzgodnioną pod względem sanitarno- higienicznym dokumentacją
projektową oraz z wymogami sanitarnymi określonymi przez obowiązujące przepisy.
Do waŜniejszych inwestycji, w odbiorach których uczestniczyli w roku 2009
przedstawiciele słuŜb sanitarnych naleŜały:
-
Laboratorium chemiczne z zapleczem socjalnym w Zakładzie Produkcji Leków
w Gorzowie Wlkp. – „BIOFAKTOR” Sp. z o.o. Skierniewice,
-
Budowa kompleksu sportowego „Orlik 2012” w Kostrzynie nad Odrą,
-
Zakład
Produkcji
Wyrobów
Silikatowych
w
Boleminie
–
EFEKT
Przedsiębiorstwo Obsługi Budownictwa Sp. z o.o. Gorzów Wlkp.,
-
Budowa Przystani Wioślarskiej w Gorzowie Wlkp. – AWF Gorzów Wlkp.,
-
Budowa hali produkcyjno-magazynowej i budynku administracyjnego Hanke
Tissue Sp. z o.o. Kostrzyn nad Odrą,
-
Przebudowa Oddziału Ratunkowego Samodzielnego Publicznego Szpitala
Wojewódzkiego w Gorzowie Wlkp.,
-
Lubuski Ośrodek Neurochirurgii i Neurotraumatologii w Szpitalu Wojewódzkim
SP ZOZ w Zielonej Górze,
-
Specjalistyczna Poradnia Lekarska ul. Zielonogórska 30 w Czerwieńsku,
-
Linia technologiczna do wypieku listków waflowych NESTLE POLSKA w
Kargowej,
-
Kompleksy sportowe Orlik 2012:
o w Babimoście przy ul. świrki i Wigury,
o na dz. nr 659/5w Zawadzie,
o na dz. nr 456/1 i 456/3 w Pomorsku,
- Budowa biogazowni w Kalsku nr 69a,
- Zakład produkcji stolarki PCV ul. Polna w Świdnicy,
- Budynek inwentarski - indycznik z instalacjami i pomieszczeniami technicznymi
w Starym Jaromierzu,
- Budowa krytej pływalni w Międzyrzeczu,
157/187
- Przebudowa części budynku szpitala na blok operacyjny z dwoma salami
operacyjnymi w Skwierzynie,
- Wielofunkcyjny
budynek
biurowo-warsztatowo-magazynowy
w
Rzepinie
naleŜący do kompleksu obiektów spółki Steinpol Central Services.
Inwestycje dopuszczone do uŜytkowania na terenie województwa lubuskiego w
2009r.
160
140
120
100
80
60
40
20
ga
Go
ń
rz
ów
W
lk
p.
ry
śa
śa
ór
a
G
in
on
a
bo
dz
W
SS
E
Zi
el
ci
n
Su
lę
Św
ie
Dr
ez
de
nk
Go
o
rz
ów
W
lk
p.
Kr
os
no
Od
rz
M
.
ię
dz
yr
ze
cz
No
wa
Só
l
Sł
ub
ic
e
0
Ilość odbiorów pośrednio wynika z ilości decyzji o pozwoleniu na budowę
wydawanych przez organy budowlane, delegujących Państwową Inspekcję Sanitarną do
uczestnictwa poprzez narzucenie obowiązku uzyskania pozwolenia na uŜytkowanie.
Ilość inwestycji dopus zczonych do uŜytkowania
w latach 2003-2009
2 00 9
2 00 8
2 00 7
2 00 6
2 00 5
2 00 4
2 00 3
0
2 00
40 0
6 00
8 00
1 00 0
1 20 0
14 00
1 60 0
1 80 0
Ilościowe zestawienie działań dla woj. lubuskiego, w kaŜdym z wymienionych
kierunków, w kolejnych 5 latach, przedstawia następujące zestawienie tabelaryczne:
158/187
Rodzaj działalności
2005
Liczba
uzgodnionych
miejscowych
planów
zagospodarowania przestrzennego miast i gmin
Liczba wydanych decyzji dot. odstępstw od warunków
technicznych i bhp
Liczba uzgodnionych przedsięwzięć przed wydaniem
decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach
Liczba uzgodnionych projektów budowlanych inwestycji
Liczba uzgodnionych programów dostosowania obiektów
słuŜby zdrowia
Liczba inwestycji dopuszczonych do uŜytkowania
Rok
2006 2007 2008 2009
91
99
88
106
134
296
388
326
232
320
435
855
758
487
137
2476
2631 2370 2500 1890
196
100
211
11
28
691
599
575
585
586
Podsumowanie
Z poszczególnych działań w zakresie zapobiegawczego nadzoru
sanitarnego
wynika, iŜ w ostatnim okresie spadła liczba uzgodnień przedsięwzięć w zakresie
środowiskowych uwarunkowań i uzgodnień projektów budowlanych inwestycji.
Wzrosła
liczba
uzgodnionych
miejscowych
planów
zagospodarowania
przestrzennego miast i gmin, wydanych decyzji dot. odstępstw od warunków
technicznych i bhp oraz liczba uzgodnionych programów dostosowania obiektów
słuŜby zdrowia.
Działania inwestycyjne na terenie województwa nie stworzyły istotnych zagroŜeń
sanitarnych dla mieszkańców. Ścisła współpraca Państwowej Inspekcji Sanitarnej
z organami samorządowymi i innymi inspekcjami, eliminowała inwestycje nie w
pełni chroniące mieszkańców i środowisko.
Realizacje inwestycji zgodne były z opracowaniami projektowymi.
Stosowane urządzenia technologiczne i rozwiązania projektowe stwarzają
uŜytkownikom lepsze warunki pobytu i większe bezpieczeństwo zdrowotne.
159/187
X. System Zarządzania w działalności
inspekcyjnej
W roku 2009 kontynuowano prace nad doskonaleniem i utrzymaniem wdroŜonego
w pionie nadzoru sanitarnego we wszystkich jednostkach Państwowej Inspekcji
Sanitarnej na terenie województwa lubuskiego systemu zarządzania zgodnego z
wymaganiami normy PN-EN ISO/IEC 17020:2006 „Ogólne kryteria działania róŜnych
jednostek inspekcyjnych”.
System był na bieŜąco monitorowany m.in. poprzez realizację programu auditów
wewnętrznych,
przeglądy
zarządzania,
podejmowane
działania
korygujące
i
zapobiegawcze a dokumentacja systemowa była okresowo przeglądana i oceniania pod
względem jej przydatności. W razie potrzeb dokonywano jej aktualizacji.
W roku 2009 kontrole obiektów przeprowadzane były zgodnie z dokumentacją
kontrolną wprowadzoną zarządzeniami Głównego Inspektora Sanitarnego m.in.
procedurą techniczną PT/01 „Sposób wykonywania działań w ramach zapobiegawczego
i bieŜącego nadzoru sanitarnego oraz zapobiegania i zwalczania chorób zakaźnych i
zakaŜeń” (zarządzenie nr 26/08 Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 21.10.2008 r.)
oraz instrukcjami roboczymi wdroŜonymi w obszarze higieny radiacyjnej, higieny pracy
i higieny dzieci i młodzieŜy.
We wszystkich stacjach na terenie województwa rozpoczęto równieŜ wdraŜanie
programu obserwacji pracy pracowników wykonujących czynności kontrolne zgodnie z
procedurą kontrolną wprowadzoną zarządzeniem nr 1 Państwowego Wojewódzkiego
Inspektora Sanitarnego w Gorzowie Wlkp. z dnia 14 marca 2008 r.
160/187
XI. Działalność w zakresie oświaty zdrowotnej i
promocji zdrowia
1. Wprowadzenie
Działalność słuŜb sanitarnych w zakresie promocji zdrowia i oświaty zdrowotnej
koncentruje się na inicjowaniu, wdraŜaniu i koordynowaniu programów edukacyjnych i
akcji profilaktycznych podejmowanych w oparciu o wytyczne Głównego Inspektoratu
Sanitarnego, załoŜenia i cele Narodowego Programu Zdrowia na lata 2007 – 2015 oraz
potrzeby zdrowotne mieszkańców województwa lubuskiego wynikające z aktualnej
sytuacji epidemiologicznej. Ponadto Państwowa Inspekcja Sanitarna nadzoruje
działalność oświatowo – zdrowotną podejmowaną przez placówki nauczania i
wychowania, zakłady opieki zdrowotnej i inne instytucje.
Zakres działalności pionu promocji zdrowia i oświaty zdrowotnej określa art. 6
ustawy z dnia 14.03.1985 r. z późn. zm. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Zadania w
zakresie promocji zdrowia podejmowane były równieŜ na podstawie zapisów ujętych w
następujących aktach prawnych:
−
ustawa z dnia 27 sierpnia 2004r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych
ze środków publicznych. (Dz.U.04.210.2135),
−
ustawa z dnia 27 czerwca 1997r., o słuŜbie medycyny pracy (Dz.U.97.96.593),
−
ustawa z dnia 30 sierpnia 1991r., o zakładach opieki zdrowotnej (Dz.U.91.91.408),
−
ustawa z dnia 5 czerwca 1998r., o samorządzie powiatowym (Dz.U.01.142.1592),
−
ustawa z dnia 8 marca 1990r., o samorządzie gminnym (Dz.U.01.142.1591),
−
ustawa z dnia 5 czerwca 1998r., o samorządzie województwa (Dz.U.01.142.1590),
−
rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 sierpnia 2009 r., w sprawie zakresu
i organizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieŜą
(Dz.U.09.139.1133),
−
ustawa z dnia 17 czerwca 2005r., o zmianie ustawy o organizowaniu i prowadzeniu
działalności
kulturalnej
oraz
o
zmianie
ustawy
o
systemie
oświaty
(Dz.U.05.131.1091),
−
rozporządzenie MENiS z dnia 31 stycznia 2003 r., w sprawie szczegółowych form
działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieŜy zagroŜonej
uzaleŜnieniami (DZ.U.03.26.226),
161/187
−
ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r., o chorobach zakaźnych i zakaŜeniach
(Dz.U.08.234.1570),
−
rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 września 2005r. w sprawie Krajowego
Programu Zwalczania AIDS i Zapobiegania ZakaŜeniom HIV (Dz.U.05.189.1590),
−
ustawa z dnia 9 listopada 1995r., z póź. zm. o ochronie zdrowia przed następstwami
uŜywania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz.U.96.10.55),
−
ustawa z dnia 29 lipca 2005 r., o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz.U.05.179.1485).
−
ustawa z dnia 27 maja 2004r., o zmianie ustawy o wychowaniu w trzeźwości
i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz.U.04.152.1597),
−
ustawa
z
dnia
19
sierpnia
1994r.,
o
ochronie
zdrowia
psychicznego
(Dz.U.94.111.535).
−
ustawa z dnia 1 lipca 2005r., o ustanowieniu programu wieloletniego „Narodowy
program zwalczania chorób nowotworowych” (Dz.U.05.143.1200),
−
ustawa z dnia 7 stycznia 1993r., o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego
i warunkach dopuszczalności przerywania ciąŜ (Dz.U.93.17.78),
−
ustawa z dnia 24 kwietnia 2003r., o działalności poŜytku publicznego i o
wolontariacie (Dz.U.03.96.873),
−
uchwała Rady Ministrów z dnia 15 maja 2007 r. Nr 90/2007 w sprawie
Narodowego Programu Zdrowia na lata 2007 – 2015.
W 2009 roku zasadnicze działania pionu promocji zdrowia i oświaty zdrowotnej na
terenie województwa lubuskiego dotyczyły:
kontynuacji i wdraŜania programów profilaktyczno – edukacyjnych o zasięgu
ogólnopolskim, wojewódzkim i lokalnym;
wspierania realizatorów programów edukacyjnych i interwencji nieprogramowych
poprzez:
−
organizowanie szkoleń i konferencji, udzielanie pomocy merytorycznej oraz
udostępnianie materiałów edukacyjnych,
−
utrwalanie współpracy z samorządami lokalnymi, instytucjami i organizacjami
pozarządowymi,
−
upowszechnianie realizowanej problematyki prozdrowotnej w lokalnych
środkach masowego przekazu.
W celu poprawy stanu zdrowia społeczeństwa województwa lubuskiego oraz
kształtowania właściwych zachowań zdrowotnych, zagadnienia problemowe przyjęte do
realizacji w 2009 roku obejmowały:
162/187
−
zapobieganie nowotworom;
−
profilaktykę nadwagi i otyłości,
−
profilaktykę uzaleŜnień, szczególnie ograniczanie zdrowotnych następstw
palenia tytoniu,
−
promocję zdrowia kobiet i dzieci,
−
profilaktykę chorób zakaźnych.
2. Działalność szkoleniowa, wizytacje i kontrole
W celu skutecznej realizacji zadań określonych w poszczególnych programach
pracownicy pionu promocji zdrowia i oświaty zdrowotnej monitorowali wdraŜane
interwencje oraz prowadzili działalność szkoleniową.
Według stanu na dzień 31.12.2009 r. pion promocji zdrowia i oświaty zdrowotnej
nadzorował działalność 1066 placówek, w tym 814 placówek nauczania i wychowania,
242 zakładów opieki zdrowotnej oraz 10 innych jednostek (domy pomocy społecznej,
domy dziecka, zakład karny).
W 2009 roku w nadzorowanych jednostkach przeprowadzono ogółem 604 wizytacji.
Przedmiotem wizytacji w nadzorowanych jednostkach była ocena sposobu realizacji
interwencji programowych w odniesieniu do celów, załoŜeń i rzeczywistych efektów
uzyskanych w wyniku podejmowanych przedsięwzięć. Ponadto prowadzona była
równieŜ
diagnoza
potrzeb
zdrowotnych
środowiska
objętego
działalnością
wizytowanych placówek. Wizytacje są równieŜ okazją do przekazywania materiałów
edukacyjnych niezbędnych do realizacji programów.
Wykres 1. Działalność nadzorcza pionu promocji zdrowia i
oświaty zdrowotnej w latach 2005 - 2009
poziom powiatowy
1400
poziom wojewódzki
liczba wizytacji (kontroli)
1600
1200
1000
800
1015
1016
859
600
939
604
400
200
52
33
35
26
22
0
2005
2006
2007
2008
2009
163/187
Wizytacje są tylko jedną z wielu form działalności w zakresie promocji zdrowia i
oświaty zdrowotnej, stąd obserwowany od kilku lat spadek ich liczby. KaŜda
realizowana interwencja programowa i nieprogramowa wymaga zastosowania
profesjonalnej metodyki, róŜnorodnych form realizacji (poradnictwo metodyczne,
organizowanie punktów informacyjno-edukacyjnych, konkursów, happeningów i in.),
monitorowania i ewaluacji programów oraz współpracy z lokalnymi samorządami.
Wykres 2. Wizytacje podległych placówek w latach 2006 - 2009
250
% wizytowanych placówek
2006
2007
200
2008
2009
150
100
50
0
Podobnie jak w latach poprzednich pion promocji zdrowia i oświaty zdrowotnej
prowadził w szerokim zakresie działalność szkoleniową. Szkolenia, konferencje
i narady, organizowane na poziomie wojewódzkim i powiatowym, obejmowały
zagadnienia
merytoryczne
wdraŜanych
interwencji
związane
z realizowanymi
programowych
programami,
i nieprogramowych
oraz
metodykę
standardy
obowiązujące w pracy pionu promocji zdrowia i oświaty zdrowotnej. W 2009 roku w
porównaniu do roku ubiegłego nastąpił znaczny wzrost działalności szkoleniowej, co
wiąŜe się z inauguracją i wdroŜeniem do realizacji nowych interwencji programowych
(krajowej - „Czyste powietrze wokół nas”, oraz dwóch wojewódzkich - „Moje dziecko
idzie do szkoły” i „Wojewódzki Program Profilaktyki Raka Piersi i Raka Szyjki
Macicy”) oraz podejmowaniem interwencji nieprogramowych w zakresie profilaktyki
grypy i inwazyjnej choroby meningokokowej.
Tematyka szkoleń dopasowywana była do specyfiki grupy zawodowej i społecznej,
do której kierowane były działania edukacyjne. Adresatami szkoleń byli:
-
pracownicy powiatowych stacji sanitarno-epidemiologicznych,
-
personel medyczny,
164/187
-
nauczyciele i pedagodzy szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych,
-
pracownicy ośrodków pomocy społecznej, kuratorzy społeczni i zawodowi,
-
przedstawiciele samorządów lokalnych,
-
uczniowie szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych.
W 2009 roku zorganizowano ogółem:
-
6 konferencji (3 zorganizowane przez WSSE i 3 przez PSSE),
-
123 szkoleń, w tym WSSE – 52 i PSSE – 71,
992 narady, w tym WSSE – 25 i PSSE – 967.
Wykres 3. Działalność szkoleniowa pionu promocji zdrowia i
oświaty zdrowotnej w latach 2006 - 2009
1200
2006
992
933
1000
2007
2008
2009
766
800
624
600
400
200
140 119 96 123
7
5
6
6
0
szkolenia
narady
konferencje
3. Realizowane programy profilaktyczne
W 2009 roku wdraŜano na poziomie wojewódzkim i powiatowym następujące
programy krajowe i wojewódzkie:
Krajowy Program Zwalczania AIDS i Zapobiegania ZakaŜeniom
HIV na lata 2007-2011.
Głównym celem Programu jest ograniczenie rozprzestrzeniania się zakaŜeń HIV
poprzez zapewnienie odpowiedniego dostępu do informacji, edukacji i usług w zakresie
profilaktyki HIV/AIDS. W 2009 roku na terenie województwa lubuskiego działania
edukacyjne realizowane były poprzez:
edukację dzieci i młodzieŜy:
165/187
− cykliczne szkolenia w zakresie profilaktyki HIV/AIDS dla poborowych z powiatu
strzelecko – drezdeneckiego (wykłady połączone z projekcją filmu) - ogółem
edukacją objęto 344 osoby,
− warsztaty - „Profilaktyka HIV/AIDS wśród młodzieŜy szkół ponadgimnazjalnych na
terenie Gorzowa Wlkp.” - w V edycji programu edukacją objęto 498 uczniów,
− z inicjatywy PSSE w Nowej Soli 15.05.2009 r. z okazji obchodów „Dnia Pamięci
i Mobilizacji w Walce z AIDS” zorganizowano konferencję dla młodzieŜy szkół
ponadgimnazjalnych, przedstawicieli władz samorządowych i lokalnych mediów, w
której wzięło udział 30 osób,
− na terenie powiatu krośnieńskiego zorganizowano zajęcia warsztatowe dla 35
uczniów – szkolnych liderów zdrowia z 9 gimnazjów.
szkolenia dla pracowników ośrodków pomocy społecznej, poradni pomocy rodzinie
oraz kuratorów społecznych i sądowych z terenu województwa lubuskiego – 68
osób.
olimpiady
wiedzy
i
konkursy
wśród
uczniów
szkół
gimnazjalnych
i ponadgimnazjalnych – 6 konkursów – 584 uczestników.
działania edukacyjne w czasie XV edycji
festiwalu „Przystanek Woodstock” w Kostrzynie
nad Odrą – punkt informacyjno-edukacyjny
prowadzony przez pracowników Wojewódzkiej
Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej, w którym
udzielono porad ok. 440 osobom.
W 2009 roku kontynuowana była medialna kampania społeczna, która przebiegała
pod hasłem „Wróć bez HIV”, skierowana głównie do osób podróŜujących. W ramach
kampanii zorganizowano i przeprowadzono:
1. wojewódzką konferencję prasową z udziałem
Wojewody
Wojewódzkiego
Lubuskiego,
Inspektora
Państwowego
Sanitarnego
i
przedstawicieli lokalnych mediów (15 osób) oraz
punkty informacyjne dla dziennikarzy lokalnych
mediów, zorganizowane przez PSSE,
2. z inicjatywy WSSE, we współpracy z II Liceum Ogólnokształcącym w Gorzowie
Wlkp. zorganizowano happening z okazji Dnia Pamięci i Mobilizacji w walce z
166/187
AIDS (23.05.2009r.), w którym uczestniczyło ok. 200 osób – uczniów i pedagogów
gorzowskich szkół ponadgimnazjalnych,
3. narady pozyskania partnerów do realizacji działań w ramach kampanii – 99 narad –
158 uczestników (m.in. przedstawiciele placówek nauczania i wychowania,
zakładów opieki zdrowotnej, urzędów pracy, biur podróŜy, samorządów lokalnych),
4. punkty informacyjno – edukacyjne w ośrodkach sportu i rekreacji oraz na terenie
pasaŜy handlowych (m.in. Centrum Sportowo-Rehabilitacyjne „Słowianka” w
Gorzowie Wlkp.) - edukacją objęto ok. 544 osoby,
5. kolportaŜ materiałów edukacyjnych w placówkach nauczania i wychowania,
szkołach wyŜszych, kinach (ulotki dla młodzieŜy i rodziców), zakładach opieki
zdrowotnej – szczególnie gabinetach ginekologicznych w ramach realizacji
kampanii „Daj szansę swojemu dziecku. Nie daj szansy AIDS” oraz biurach
podroŜy i urzędach pracy.
Ponadto współpracowano z lokalnymi mediami – specjaliści ds. HIV/AIDS
uczestniczyli w audycjach radiowych i telewizyjnych, udzielono 28 wywiadów w
lokalnych rozgłośniach radiowych, 19 w lokalnych stacjach telewizyjnych oraz ukazało
się 25 informacji prasowych. Ponadto na stronach internetowych Wojewódzkiej i
powiatowych stacji sanitarno-epidemiologicznych zamieszczono ogółem 41 informacji
tematycznych.
W ramach obchodów Światowego Dnia
AIDS
zorganizowano
konferencję
prasową
połączoną z podsumowaniem i wręczeniem
nagród laureatom wojewódzkiego konkursu
dziennikarskiego
dla
uczniów
szkół
ponadgimnazjalnych województwa lubuskiego
ph. „Nie daj szansy AIDS”. W konferencji
uczestniczyło 47 osób.
W 2009 roku kontynuowano działalność Punktu Konsultacyjno – Diagnostycznego
przy WSSE w Gorzowie Wlkp., w którym bezpłatnie i anonimowo wykonywano
badania wykrywające zakaŜenia HIV – przebadano 362 osoby.
Dodatkowo w PSSE w Słubicach przez cały rok, a w PSSE w Drezdenku od
września do grudnia funkcjonowały telefoniczne punkty informacyjne udzielające
zainteresowanym fachowych porad w zakresie profilaktyki zakaŜeń HIV.
W 2009 roku program profilaktyki HIV/AIDS realizowano w 163 szkołach (132
167/187
szkołach ponadgimnazjalnych - 83% i w 31 gimnazjach – 20,8%). Ogółem w ramach
działań prowadzonych w zakresie profilaktyki HIV/AIDS edukacją bezpośrednią objęto
37952 osoby, co stanowi 3,79% mieszkańców województwa lubuskiego. Natomiast
z informacji przekazywanych w lokalnych mediach skorzystało ok. 150 tys.
mieszkańców województwa (szacunkowa liczba odbiorców lokalnych mediów).
Program Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu
W 2009 roku Państwowa Inspekcja Sanitarna na terenie całego kraju
kontynuowała realizację krajowego „Programu Ograniczania Zdrowotnych
Następstw Palenia Tytoniu w Polsce na lata 2009 – 2013”, który jest wypełnieniem
przez Rząd RP zobowiązań wynikających z treści art. 4 ustawy z 9 listopada 1995 r. o
ochronie zdrowia przed następstwami uŜywania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U.
z 1996 r. Nr 10, poz. 55, z późn. zm.). Głównym celem programu jest zmniejszenie
zachorowań, inwalidztwa i zgonów wynikających z palenia tytoniu w Polsce poprzez
zmniejszenie ekspozycji na dym tytoniowy (aktywne i bierne palenie).
W oparciu o program krajowy opracowany został Wojewódzki Program
Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu na rok 2009, a zadania ujęte w
programie koncentrowały się przede wszystkim na zmianie klimatu społecznego oraz
zachowań w stosunku do palenia tytoniu. Realizacja tych zadań odbywała się poprzez
organizację wielu działań edukacyjno-interwencyjnych i szkoleniowych w ramach:
1. obchodów Światowego Dnia Bez Tytoniu (31 maja) oraz Światowego Dnia Rzucania
Palenia Tytoniu (trzeci czwartek listopada);
2. kampanii społecznej dla studentów „OstrzeŜenia zdrowotne”;
3. społecznej kampanii informacyjnej dla ogółu społeczeństwa „Papierosy poŜerają cię
Ŝywcem”;
4. krajowego programu edukacji antytytoniowej dla dzieci przedszkolnych i ich
rodziców „Czyste powietrze wokół nas”.
Działaniami edukacyjnymi objęto następujące grupy odbiorców:
1. dzieci, młodzieŜ i ich rodziców,
2. nauczycieli, pedagogów i pielęgniarki środowiska nauczania i wychowania,
3. studentów i pracowników uczelni wyŜszych,
4. poborowych, Ŝołnierzy i inne słuŜby mundurowe,
5. osoby osadzone w zakładach penitencjarnych,
6. pacjentów i pracowników zakładów opieki zdrowotnej,
7. palaczy oraz osoby planujące zerwanie z nałogiem.
168/187
Na terenie województwa lubuskiego kampanie
antytytoniowe
organizowane
były
w
szerokiej
współpracy lokalnej i środowiskowej jako akcje
informujące o zdrowotnych następstwach palenia
tytoniu oraz zachęcające do wyboru zdrowego stylu
Ŝycia wolnego od dymu tytoniowego. Zarówno na
poziomie wojewódzkim, jak i powiatowym w czasie kampanii organizowane były
punkty informacyjno-edukacyjne, w których wszyscy zainteresowani mogli skorzystać
z bezpłatnych porad oraz badań (pomiar ciśnienia tętniczego krwi, pomiar poziomu
cukru we krwi, wyznaczanie wskaźnika BMI, pomiar tlenku węgla w wydychanym
powietrzu). Ogółem w czasie tych akcji w 92 punktach edukacją objęto 9217 osób.
Kampanii towarzyszyły imprezy prozdrowotne dla uczniów szkół wszystkich typów i
społeczności lokalnej w czasie, których odbywały się wykłady, pogadanki,
przedstawienia teatralne, konkursy oraz happeningi i korowody uliczne.
Państwowa Inspekcja Sanitarna w województwie lubuskim w ramach Programu
Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu prowadziła szkolenia, narady
i konferencje, w czasie, których prezentowane były załoŜenia programu oraz zachęcano
do podjęcia współpracy w zakresie jego realizacji. W 2009 roku Wojewódzka Stacja
Sanitarno-Epidemiologiczna w Gorzowie Wlkp. m.in. zorganizowała:
− konferencję prasową dla przedstawicieli
lokalnych mediów połączoną z inauguracją
wystawy planszowej „Siła komunikacji
antytytoniowej” (24 osoby);
− szkolenie dla pracowników pionu promocji
zdrowia i oświaty zdrowotnej nt. metodyki
realizacji
Wojewódzkiego
Programu
Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w 2009 r.;
− 2 szkolenia warsztatowe dla nauczycieli wychowania przedszkolnego i dyrektorów
przedszkoli – koordynatorów programu przedszkolnej edukacji antytytoniowej
„Czyste powietrze wokół nas” (54 osoby).
W ramach społecznej kampanii „OstrzeŜenia zdrowotne” we współpracy z
Wydziałem Prewencji Komendy Wojewódzkiej Policji w Gorzowie Wlkp., Lubuskim
Kuratorium Oświaty, Ośrodkiem UzaleŜnień „Szansa” w Gorzowie Wlkp. oraz
169/187
Centrum
Filmowym
”Helios”
zorganizowano
konkurs
dla
uczniów
szkół
ponadgimnazjalnych na film krótkometraŜowy pt. „śycie bez narkotyków”. Patronem
medialnym konkursu była TVP 1 w Gorzowie Wlkp. W czasie imprezy masowej
„Przystanek Woodstock” w Kostrzynie nad Odrą zorganizowano punkty informacyjnoedukacyjne, w których udzielano porad i
informacji
jak
rzucić
palenie
oraz
przeprowadzono sondaŜ na temat tworzenia
stref bezdymnych w miejscach uŜyteczności
publicznej (300 osób).
W roku szkolnym 2008/2009 na terenie
województwa
realizowano
program
przedszkolnej edukacji antytytoniowej „Czyste powietrze wokół nas”. Program ten
realizowały 44 przedszkola (co stanowi 19,46% tego typu placówek w województwie)
wśród 616 pięciolatków, 1335 sześciolatków, 1359 rodziców dzieci uczestniczących w
programie i 1277 rodziców dzieci nie objętych programem. W roku szkolnym
2009/2010 program realizowany będzie w 108 przedszkolach i oddziałach
przedszkolnych na terenie województwa lubuskiego.
Działaniami wzmacniającymi realizację programu były konkursy i imprezy
organizowane na poziomie wojewódzkim i powiatowym:
− konkurs plastyczny dla dzieci sześcioletnich objętych programem „Czyste powietrze
wokół nas”;
− 15 konkursów wiedzy dla uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych i
ponadgimnazjalnych (294 osoby);
− 41 punktów informacyjno-edukacyjnych utworzonych w szkołach, uczelniach
wyŜszych, hipermarketach, centralnych punktach miast czy dworcach PKP i PKS.
W 2009 roku działaniami edukacyjnymi w ramach Programem Ograniczania
Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu objęto ogółem 51738 osób. Jednocześnie
z informacji przekazywanych w lokalnych mediach skorzystało ok. 150 tys.
mieszkańców (szacunkowa liczba odbiorców).
Program profilaktyki nadwagi i otyłości „Trzymaj Formę!”
Program realizowany od 2006 roku jest wynikiem ustaleń przyjętych
przez Światową Organizację Zdrowia – zawartych w „Globalnej
Strategii dotyczącej Diety, Aktywności Fizycznej i Zdrowia” oraz stanowiska rządu,
170/187
określającego jako priorytet edukację dzieci i młodzieŜy w zakresie promowania
zdrowego stylu Ŝycia, a szczególnie Ŝywienia i aktywności fizycznej. Edukacja
prowadzona podczas realizacji tego programu ma na celu:
−
pogłębienie wiedzy w zakresie znaczenia zbilansowanej diety i aktywności
fizycznej dla organizmu człowieka,
−
kształtowanie postaw i zachowań związanych z prawidłowym Ŝywieniem,
odpowiednią jakością zdrowotną Ŝywności i aktywnością fizyczną,
−
dostarczenie wiedzy i umiejętności korzystania z informacji zamieszczonych
na opakowaniach.
Program adresowany jest do uczniów szkół gimnazjalnych oraz uczniów klas V – VI
szkół podstawowych.
Na terenie województwa lubuskiego w roku szkolnym 2008/2009:
-
program realizowało 180 szkół, w tym: 94 szkoły gimnazjalne, co stanowi 60%
szkół tego typu w województwie, 86 szkół podstawowych (27,6% szkół
podstawowych ogółem),
-
działaniami edukacyjnymi objęto 25340 uczniów.
Realizacja programu w szkołach odbywała się metodą projektu przy wykorzystaniu
róŜnorodnych form pracy, m.in. wykładów, pogadanek, zajęć praktycznych, ćwiczeń,
organizowano konkursy plastyczne, przygotowywano własne ulotki i plakaty na temat
zasad zdrowego odŜywiania i aktywności fizycznej, organizowano wycieczki piesze i
rowerowe, przygotowywano potrawy promujące zasady zdrowego odŜywiania.
Wzmocnieniem działań edukacyjnych była kontynuacja III edycji konkursu na
najciekawszy projekt edukacyjny zrealizowany w roku szkolnym 2008/2009. Na
konkurs wpłynęło 10 projektów.
Konferencja
edycję
podsumowująca
programu
wręczeniem
połączona
nagród
III
z
laureatom
konkursu odbyła się w Urzędzie
Marszałkowskim w Zielonej Górze.
Nagrody konkursowe ufundował Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego w
Zielonej Górze oraz Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Gorzowie
Wlkp.
Zagadnienia związane z aktywnością fizyczną i prawidłowym odŜywianiem
realizowane
były
takŜe
przez
pracowników
powiatowych
stacji
sanitarno171/187
epidemiologicznych w czasie organizowanych imprez prozdrowotnych i punktów
informacyjno-edukacyjnych.
Powiatowa
Stacja
Sanitarno-Epidemiologiczna
w
Drezdenku przy wsparciu finansowym samorządów lokalnych i prywatnych sponsorów,
zorganizowała dla uczniów szkół gimnazjalnych i podstawowych realizujących program
„Trzymaj Formę” – Powiatową Olimpiadę Wiedzy o Zdrowiu pod hasłem „Aktywność
fizyczna TAK – uzaleŜnienia NIE!”.
Program profilaktyki astmy „Wolność Oddechu –
Zapobiegaj Astmie”.
Celem programu „Wolność Oddechu – Zapobiegaj Astmie” było dostarczenie wiedzy
rodzicom i opiekunom dzieci nt. wczesnych objawów astmy oskrzelowej, jak równieŜ
wyrobienie w dzieciach postawy akceptacji słabszych i chorych rówieśników.
Program realizowany był przez Państwową Inspekcję Sanitarną od 2004 roku
wspólnie z Polskim Towarzystwem Alergologicznym i Polskim Towarzystwem
Oświaty Zdrowotnej.
Działania edukacyjne w ramach programu obejmują uczniów klas pierwszych szkół
podstawowych oraz ich rodziców, nauczycieli i pielęgniarki środowiska szkolnego. W
roku szkolnym 2008/2009 na terenie województwa lubuskiego wdroŜenie kolejnej
edycji programu poprzedziły 2 szkolenia i 46 narad z koordynatorami szkolnymi
programu. Ponadto PSSE w śaganiu zorganizowała 6 narad w zakładach opieki
zdrowotnej, przekazując cele i załoŜenia programu. W ramach programu odbywały się
spotkania, podczas których pielęgniarki i szkolni koordynatorzy działań programowych
przekazywali rodzicom informacje oraz materiały edukacyjne na
temat zapobiegania chorobom alergicznym i astmie. Ponadto
udzielono 311 instruktaŜy realizatorom programu. Tematykę
wczesnego wykrywania astmy nagłośniono w lokalnych
mediach i na stronach internetowych WSSE i PSSE.
W 2009 roku w ramach nadzoru nad realizacją programu
koordynatorzy powiatowi przeprowadzili łącznie 73 wizytacje
w placówkach realizujących program.
W roku szkolnym 2008/2009 na terenie województwa lubuskiego program
realizowało 80 szkół podstawowych z 328 (24,4%) wśród 4407 uczniów klas I,
co stanowi 57,6% uczniów szkół tego typu w województwie.
Wojewódzki Program Profilaktyki Raka Piersi i Raka Szyjki Macicy.
172/187
Wojewódzki Program Profilaktyki Raka Piersi i Raka Szyjki Macicy jest
rozszerzeniem i kontynuacją Programu „Poznaj swoje piersi” realizowanego w
województwie lubuskim od 2007 roku. Główny cel programu to zmniejszenie liczby
zachorowań na raka piersi i raka szyjki macicy poprzez propagowanie profilaktyki
wśród
ogółu
kobiet,
ze
szczególnym
uwzględnieniem
dziewcząt
ze
szkół
ponadgimnazjalnych.
Realizacja programu była moŜliwa dzięki współpracy z Wojewódzkim Ośrodkiem
Koordynującym Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi w Zielonej Górze,
Wojewódzkim
Ośrodkiem
Koordynującym
Populacyjny
Program
Wczesnego
Wykrywania Raka Szyjki Macicy w Gorzowie Wlkp. oraz innymi partnerami, takimi
jak: Stowarzyszenie „Amazonki”, firma AVON, samorządy lokalne oraz lekarze i
połoŜne.
W
2009
roku
ponadgimnazjalnych,
działaniami
nauczycieli
edukacyjnymi
oraz
społeczność
objęto
młodzieŜ
szkół
lokalną
podczas
imprez
plenerowych organizowanych wspólnie z samorządami lokalnymi. W ramach działań
podejmowanych podczas realizacji programu zorganizowano m.in.:
-
3 szkolenia dla powiatowych i szkolnych koordynatorów programu (138 osób),
-
119 narad z partnerami programu,
-
25 szkoleń dla odbiorców programu,
-
39 wykładów połączonych z projekcją filmu nt nauki samobadania piersi,
-
102 pokazy i 385 ćwiczeń nauki samobadania piersi na fantomie,
-
22 imprezy dla lokalnej społeczności.
Ogółem działaniami edukacyjnymi w 2009 roku objęto 18052 osoby w 89 szkołach
ponadgimnazjalnych województwa lubuskiego, co stanowi 77% szkół tego typu.
Ponadto program realizowano w 67 zakładach opieki zdrowotnej na terenie
województwa.
Wojewódzki program „Moje dziecko idzie do szkoły”
Głównym celem programu jest ukształtowanie prawidłowych nawyków
prozdrowotnych u dzieci rozpoczynających edukację szkolną oraz
podniesienie poziomu wiedzy rodziców i opiekunów dzieci na temat
wybranych elementów zdrowego stylu Ŝycia. Program realizowany na
terenie województwa w roku szkolnym 2009/2010 po raz pierwszy. Realizację
programu zainaugurowało szkolenie dla powiatowych koordynatorów. Podobne
szkolenia i narady zorganizowano we wszystkich powiatach. Zaplanowano objęcie
173/187
edukacją wszystkie dzieci sześcioletnie i ich rodziców uczęszczające do przedszkoli lub
oddziałów „0” szkół podstawowych (9440 odbiorców).
W 2009 roku Państwowa Inspekcja Sanitarna na terenie województwa lubuskiego
realizowała równieŜ programy lokalne o zasięgu powiatowym:
Powiatowy program w zakresie zwiększenia skuteczności
zapobiegania chorobom zakaźnym – powiat nowosolski.
Program
realizowany
we
współpracy
ze
Starostwem
Powiatowym w Nowej Soli. Z inicjatywy PSSE w Nowej Soli
pozyskano fundusze na zaszczepienie 500 osób starszych
(mieszkańców miasta Nowej Soli) przeciwko grypie oraz 12 dziewcząt w wieku 12 lat,
mieszkanek Domu Dziecka w KoŜuchowie przeciwko HPV.
Powiatowy Program Profilaktyki Raka Szyjki Macicy na lata 20092014 – powiat krośnieński.
Z inicjatywy PSSE w Krośnie Odrzańskim we wszystkich klasach III i
IV szkół ponadgimnazjalnych z terenu powiatu krośnieńskiego, we
współpracy z lekarzem ginekologiem przeprowadzono prelekcje dla uczniów na temat
profilaktyki raka szyjki macicy i raka piersi. Prelekcje połączone były z pokazem i
ćwiczeniami
samobadania
piersi.
Wzmocnieniem
działań
edukacyjnych
było
sfinansowanie przez Starostwo Powiatowe oraz urzędy gmin powiatu krośnieńskiego
szczepień przeciwko HPV dla dziewcząt z rocznika 1994 i 1995. Ogółem edukacją
objęto 380 uczniów, a szczepieniami 260 dziewcząt z rocznika 1995 i 90 dziewcząt z
rocznika 1994.
4. Kampanie promujące zdrowie
Światowy Dzień Zdrowia – Ratujmy Ŝycie! Bezpieczne szpitale
w czasie katastrof”
7 kwietnia, to dzień upamiętniający rocznicę powstania Światowej
Organizacji Zdrowia. KaŜdego roku WHO ustanawia na ten dzień
inne hasło, a co za tym idzie wskazuje inny, waŜny problem z dziedziny zdrowia
publicznego. Hasło ogłoszone na rok 2009 ,,Ratujmy Ŝycie! Bezpieczne szpitale w
czasie katastrof” koncentrowało się na problemie bezpieczeństwa jednostek ochrony
zdrowia w sytuacjach kryzysowych oraz przygotowaniu pracowników słuŜby zdrowia
do niesienia pomocy podczas katastrof.
174/187
Podobnie, jak w latach ubiegłych, Państwowa Inspekcja Sanitarna województwa
lubuskiego aktywnie włączyła się w obchody Światowego Dnia Zdrowia. Informację nt
hasła roku przekazano w formie pisemnej do szkół podstawowych, gimnazjów,
przedszkoli, zakładów opieki zdrowotnej i szpitali. Na terenie województwa lubuskiego
nagłośniono hasło i tematykę Światowego Dnia Zdrowia w lokalnych i wojewódzkich
mediach. Ponadto tematyczne informacje prasowe zamieszczono na stronach
internetowych WSSE i PSSE.
Społeczna kampania „Stop menigokokom”.
W 2009 roku Państwowa Inspekcja Sanitarna na terenie całego kraju
kontynuowała kampanię społeczną „Stop meningokokom”, której głównym
celem
było
zwrócenie
uwagi
społeczeństwa
na
potencjalne
niebezpieczeństwo, jakie moŜe stanowić zakaŜenie meningokokowe.
Adresatem prowadzonych działań była przede wszystkim młodzieŜ szkół
gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych oraz rodzice dzieci przedszkolnych, personel
zakładów opieki zdrowotnej. Na terenie województwa podczas kampanii organizowane
były prelekcje i pogadanki dla dzieci i młodzieŜy, a informacje dotyczące zapobiegania
zakaŜeniom meningokokami przekazywane były takŜe podczas imprez plenerowych dla
ogółu
społeczeństwa.
Ponadto
pracownicy
powiatowych
stacji
sanitarno-
epidemiologicznych przekazali materiały edukacyjne (ulotki i plakaty) do zakładów
opieki zdrowotnej, placówek nauczania i wychowania, zakładów fryzjerskich i
kosmetycznych, samorządów lokalnych, ośrodków sportu i rekreacji.
Kampania edukacyjno-informacyjna nt. profilaktyki grypy sezonowej i nowej
grypy A/H1N1v
Kampania adresowana była do społeczeństwa województwa lubuskiego ze szczególnym
uwzględnieniem:
-
młodzieŜy i pracowników szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych oraz uczelni
wyŜszych.
-
dzieci, rodziców i opiekunów dzieci przedszkolnych i szkolnych.
-
lekarzy, pielęgniarek i innego personelu zakładów opieki zdrowotnej.
Kampania realizowana była przez pracowników pionu epidemiologii, higieny dzieci i
młodzieŜy oraz promocji zdrowia i oświaty zdrowotnej WSSE i PSSE na terenie
województwa lubuskiego.
W ramach szerokiej kampanii informacyjnej na terenie całego województwa
zorganizowano:
175/187
-
23 szkolenia dla róŜnych grup odbiorców: (pracowników inspekcji sanitarnej,
przedstawicieli ośrodków pomocy społecznej, pielęgniarek środowiska nauczania i
wychowania, przedstawicieli Ŝłobków, przedszkoli i szkół, dyrektorów placówek
nauczania i wychowania, przedstawicieli samorządów lokalnych i zespołów
zarządzania kryzysowego, dzielnicowych i społecznych inspektorów pracy).
-
konferencję
naukowo
szkoleniową
dla
przedstawicieli
Wydziału
Zdrowia
Frankfurtu n/Odrą oraz pracowników PSSE w Słubicach,
-
50 narad z pielęgniarkami, kierownikami zakładów opieki zdrowotnej, dyrektorami
placówek nauczania i wychowania, nauczycielami,
-
20 prelekcji dla dzieci i młodzieŜy oraz grona pedagogicznego szkół róŜnych typów
oraz odpoczywających w ośrodkach wypoczynkowych na terenie województwa
lubuskiego,
-
2 wykłady dla pracowników zakładów pracy,
-
71 instruktaŜy,
-
punkty informacyjne dla ogółu społeczeństwa podczas organizacji Dnia Otwartego
PIS oraz obchodów Światowego Dnia Rzucania Palenia,
-
PSSE w Nowej Soli pozyskała fundusze z lokalnych samorządów, w wyniku, czego
podczas Dni Otwartych PIS zaszczepiono nieodpłatnie 106 osób.
Ponadto PSSE w Drezdenku, Gorzowie Wlkp., Krośnie Odrz., Międzyrzeczu, Nowej
Soli, Słubicach, Sulęcinie, Świebodzinie, Zielonej Górze i śarach opracowały we
własnym zakresie materiały edukacyjne (ulotki, informacje prasowe, plakaty,
wywieszki i prezentacje multimedialne), które wykorzystywane są w bieŜącym
nadzorze. Na stronach internetowych WSSE i PSSE zamieszczono tematyczne
informacje i komunikaty. Podobne informacje przekazano do lokalnych redakcji i
rozgłośni radiowych.
Dzień Otwarty Państwowej Inspekcji Sanitarnej.
Organizowany juŜ po raz czwarty Dzień Otwarty PIS miał na celu
przybliŜenie mieszkańcom województwa lubuskiego specyfiki pracy,
zakresu działania oraz struktury organizacyjnej Państwowej Inspekcji Sanitarnej.
Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Gorzowie Wlkp. oraz stacje
powiatowe na terenie województwa zorganizowały w tym dniu punkty informacyjnoedukacyjne oraz przygotowały prezentacje i wykłady. Do dyspozycji zainteresowanych
osób byli specjaliści z róŜnych dziedzin: epidemiolodzy, grzyboznawcy, pracownicy
działów higieny Ŝywności, higieny komunalnej, promocji zdrowia i laboratoriów.
176/187
Wszyscy chętni mogli w tym dniu zaszczepić się przeciwko grypie, skorzystać z
bezpłatnych pomiarów i konsultacji: zmierzyć poziom tkanki tłuszczowej, poziom
tlenku węgla w wydychanym powietrzu, poziom cukru we krwi, jak równieŜ nauczyć
się samobadania piersi. W powiatowych stacjach sanitarno-epidemiologicznych na
terenie województwa lubuskiego pracownicy poszczególnych pionów prowadzili
prezentacje i wykłady dotyczące m.in. profilaktyki chorób zakaźnych, bezpieczeństwa
zdrowotnego wody, pierwszej pomocy przedlekarskiej, czy chorób zawodowych.
Uczniom
takŜe
szkół
ponadgimnazjalnych
zwiedzanie
laboratoriów.
umoŜliwiono
Zorganizowano
wystawy i pokazy sprzętu laboratoryjnego do poboru
prób.Ogółem w Dniu Otwartym PIS stacje sanitarnoepidemiologiczne na terenie województwa lubuskiego
odwiedziło 1179 osób.
5. Współpraca z instytucjami i organizacjami
pozarządowymi
Warunkiem prowadzenia efektywnych działań w zakresie promocji zdrowia jest
partnerska współpraca z organami administracji państwowej, placówkami naukowobadawczymi, jednostkami samorządu terytorialnego, organizacjami społecznymi oraz
innymi instytucjami. W 2009 roku programy edukacyjne i akcje prozdrowotne na
terenie województwa lubuskiego realizowane były we współpracy z:
▪ Kuratorium Oświaty w Gorzowie Wlkp., dyrekcjami placówek oświatowowychowawczych, pielęgniarkami środowiska nauczania i wychowania, pedagogami
szkolnymi, Wojewódzkim Ośrodkiem Metodycznym w Gorzowie Wlkp. i
Ośrodkiem Doskonalenia Nauczycieli w Zielonej Górze w zakresie następujących
programów i przedsięwzięć prozdrowotnych, realizowanych w szkołach:
o Krajowego Programu Profilaktyki Nadwagi i Otyłości - „Trzymaj Formę!”,
o Krajowego Programu Zwalczania AIDS i Zapobiegania ZakaŜeniom HIV
o Krajowego Programu Ograniczania Zdrowotnych Następstwo Palenia Tytoniu,
o Wojewódzkiego Programu Profilaktyki Astmy „Wolność Oddechu – Zapobiegaj
Astmie”,
o Wojewódzkiego Programu Edukacyjnego dla rodziców dzieci sześcioletnich
177/187
„Moje dziecko idzie do szkoły”,
o kampanii społecznej „Stop meningokokom”,
o kampanii nt. profilaktyki grypy;
▪ Krajowym Centrum ds. AIDS, Polskim Towarzystwem Oświaty Zdrowotnej,
Wojewodą Lubuskim, Marszałkiem Województwa Lubuskiego, WyŜszą Szkołą
Biznesu w Gorzowie Wlkp., Okręgową Izbą Lekarską w Gorzowie Wlkp.,
uczelniami
wyŜszymi
i
szkołami
ponadgimnazjalnymi,
kinami,
klubami
młodzieŜowymi, biurami podróŜy i zakładami pracy w zakresie realizacji Krajowego
Programu Zwalczania AIDS i Zapobiegania ZakaŜeniom HIV;
▪ lokalnymi władzami samorządowymi na poziomie wojewódzkim, powiatowym
i gminnym w zakresie wdraŜania programów ogólnopolskich oraz lokalnych;
▪ Urzędem Marszałkowskim i lokalnymi władzami samorządowymi w zakresie
realizacji programu profilaktyki nadwagi i otyłości „Trzymaj Formę!”, Krajowego
Programu Zwalczania AIDS i Zapobiegania ZakaŜeniom HIV, Krajowego Programu
Ograniczania Zdrowotnych Następstwo Palenia Tytoniu,
▪ Wojewódzkim Ośrodkiem Koordynującym Populacyjny Program Profilaktyki i
Wczesnego Wykrywania Raka Szyjki Macicy w Gorzowie Wlkp., Wojewódzkim
Ośrodkiem Koordynującym Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka
Piersi w Zielonej Górze, Stowarzyszeniem „Amazonek”, Lubuskim Centrum
Zdrowia Publicznego, Medycznym Studium Zawodowym w Gorzowie Wlkp. i firmą
AVON w zakresie realizacji Wojewódzkiego Programu Profilaktyki Raka Piersi i
Raka Szyjki Macicy;
▪ Centrum Onkologii, PKP, PKS, aptekami, centrami handlowymi, Wojewódzkim
Ośrodkiem Medycyny Pracy w Gorzowie Wlkp., Komendą Wojewódzką Policji
w Gorzowie Wlkp., WyŜszą Szkołą Biznesu w Gorzowie Wlkp., Wojewódzką i
Miejską Biblioteką Publiczną w Gorzowie Wlkp., zakładami opieki zdrowotnej,
ośrodkami
terapii
uzaleŜnień,
świetlicami
profilaktyczno-wychowawczymi,
gabinetami medycyny biofizykalnej w zakresie realizacji Krajowego Programu
Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu;
▪ domami pomocy społecznej, klubami seniora, poradniami psychologicznopedagogicznymi,
klubami
abstynenta,
jednostkami
wojskowymi,
ośrodkami
terapeutycznymi, PCK, przedszkolami i szkołami wszystkich typów w zakresie
profilaktyki uzaleŜnień oraz profilaktyki chorób zakaźnych (grypy i inwazyjnej
choroby meningokokwej);
178/187
▪ miejskimi i powiatowymi ośrodkami kultury w zakresie organizacji konkursów
wiedzy, konkursów plastycznych, wystaw i korowodów;
▪ Wojewódzką Radą ds. Promocji Zdrowia i Zespołem Wspierającym Szkoły
Promujące Zdrowie;
▪ lokalnymi i regionalnymi środkami masowego przekazu w zakresie podejmowanych
interwencji programowych i nieprogramowych.
Podsumowanie
W 2009 roku kontynuowano realizację lokalnych i ogólnopolskich programów
prozdrowotnych, które dotyczyły m.in. profilaktyki chorób zakaźnych, (HIV/AIDS,
grypa sezonowa i nowa grypa AH1N1v), profilaktyki nowotworów, profilaktyki
uzaleŜnień, w tym szczególnie ograniczenia zdrowotnych następstw palenia tytoniu,
profilaktyki chorób przewlekłych, profilaktyki nadwagi i otyłości. Programy
adresowane były m.in. do studentów, dzieci i młodzieŜy szkolnej, przedszkolaków,
osób palących ze szczególnym uwzględnieniem rodziców małych dzieci i kobiet
cięŜarnych, do dorosłej części populacji województwa.
Zainaugurowano cztery nowe programy edukacyjne:
− Przedszkolny program profilaktyki wczesnej edukacji antytytoniowej
„Czyste powietrze wokół nas”,
− Moje dziecko idzie do szkoły” adresowany do dzieci rozpoczynających
edukację szkolną oraz ich rodziców i opiekunów,
− Wojewódzki Program Profilaktyki Raka Piersi i Raka Szyjki Macicy,
− Krośnieński Powiatowy Program Profilaktyki Raka Szyjki Macicy na lata
2009 – 2014.
W porównaniu do roku 2008 nastąpił znaczny wzrost działalności szkoleniowej, co
wiąŜe się z inauguracją i wdroŜeniem do realizacji czterech nowych programów
edukacyjnych.
Przy realizacji programów i kampanii prozdrowotnych współpracowano z
placówkami-naukowo badawczymi, m.in.: Warszawskim Centrum Onkologii,
Instytutem Matki i Dziecka oraz Instytutem śywności i śywienia w Warszawie,
Krajowym Centrum ds. AIDS, organami administracji państwowej, placówkami
nauczania i wychowania; zakładami opieki zdrowotnej; placówkami kulturalno –
oświatowymi, organizacjami społecznymi i pozarządowymi.
179/187
Kontynuowano współpracę z samorządami lokalnymi w zakresie realizacji
programów ogólnopolskich oraz podejmowano wspólne działania przy realizacji
programów lokalnych (program profilaktyki nadwagi i otyłości, profilaktyki
uzaleŜnień, profilaktyki chorób zakaźnych).
Kontynuowano współpracę z przedstawicielami lokalnych mediów przy okazji
inauguracji kolejnych edycji programów edukacyjnych, organizowania społecznych
kampanii medialnych w zakresie profilaktyki chorób zakaźnych, profilaktyki
tytoniowej,
organizowania
prozdrowotnych
imprez
plenerowych,
wystaw,
konferencji, szkoleń, debat czy konkursów.
Zadania realizowano przy wykorzystaniu róŜnych form, mających na celu
wzmocnienie podejmowanych działań oraz aktywizację środowiska lokalnego i
szkolnego; debaty, warsztaty, konkursy wiedzy, konkursy dziennikarskie, konkursy
na najlepsze spoty i filmy edukacyjne, konferencje popularno- naukowe,
konferencje
prasowe,
szkolenia,
warsztaty,
punkty
konsultacyjne,
punkty
informacyjno-edukacyjne, imprezy plenerowe, wystawy planszowe.
W 11 powiatach województwa prowadzono dystrybucję materiałów edukacyjnych
w celu oprzyrządowania realizowanych programów.
Pozyskano środki z budŜetu Marszałka Województwa Lubuskiego na:
-
organizację punktu konsultacyjno-diagnostycznego podczas imprezy masowej
XV Przystanek Woodstock,
-
zorganizowanie i podsumowanie III edycji konkursu na najlepszy projekt
edukacyjny zrealizowany w ramach programu profilaktyki nadwagi i otyłości
„Trzymaj Formę”.
Pozyskano środki z budŜetu Wojewody Lubuskiego i Krajowego Centrum ds. AIDS
na:
−
organizację szkolenia dla kuratorów społecznych i pracowników socjalnych,
−
organizację obchodów Światowego Dnia AIDS – konkurs dziennikarski pod
hasłem „Nie daj szansy AIDS” dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych,
−
−
realizację kolejnej edycji warsztatów dla młodzieŜy szkół ponadgimnazjalnych,
organizację i działalność Punktu Konsultacyjno – Diagnostycznego, w którym
prowadzone są bezpłatne, i anonimowe badania w kierunku HIV połączone z
rozmowami okołotestowymi.
180/187
XII. Działalność laboratoryjna
1. Kierunki i zakresy badań
Głównym zadaniem realizowanym przez laboratoria PIS w 2009r.było wdraŜanie
nowych metod badawczych oraz wykonywanie badań z nadzorowanych przez słuŜby
sanitarne dziedzin (Ŝywność, środowisko, środowisko pracy, materiał biologiczny) oraz
doskonalenie wdroŜonego systemu zarządzania.
Utworzona na terenie województwa baza laboratoryjna pozwalała na pokrycie
wynikających
z
prowadzonego
nadzoru
sanitarnego
potrzeb
badawczych
w
województwie za wyjątkiem pojedynczych, oznaczeń Ŝywności i wody, których ze
względów ekonomicznych i technicznych wdraŜanie jest nieuzasadnione. Wykonanie
tych oznaczeń zlecano innym akredytowanym laboratoriom badawczym.
W 2009r. podobnie do lat ubiegłych działalność laboratoryjną na terenie
województwa lubuskiego prowadziło 5 jednostek PIS w tym: WSSE w Gorzowie Wlkp.
PSSE w Międzyrzeczu, Nowej Soli, Zielonej Górze i śarach.
Zakres badań wykonywanych przez poszczególne laboratoria był zróŜnicowany i
odpowiadał moŜliwościom technicznym laboratoriów. Badania w poszczególnych
dziedzinach prowadzono w:
Środowisko bytowania człowieka:
woda - badania podstawowe wykonywano w 4 laboratoriach: w WSSE w Gorzowie
Wlkp., PSSE w Międzyrzeczu, Nowej Soli i Zielonej Górze, natomiast badania
ponadpodstawowe w 2 laboratoriach: w WSSE w Gorzowie Wlkp. i PSSE w
Zielonej
Górze,
wykonywano
przy czym niektóre oznaczenia dla całego województwa
tylko w laboratorium w WSSE w Gorzowie Wlkp. (pestycydy,
węglowodory wielopierścieniowe, chlorowcopochodne);
powietrze
w
pomieszczeniach
przeznaczonych
na
pobyt
ludzi
w zakresie czynników fizycznych i chemicznych - wykonywano w 2 laboratoriach:
w WSSE w Gorzowie Wlkp. i PSSE w Zielonej Górze, natomiast w zakresie
czynników biologicznych dla całego województwa wykonywane są w laboratorium
WSSE w Gorzowie Wlkp.;
powietrze atmosferyczne - wykonywano w 3 laboratoriach: w WSSE w Gorzowie
Wlkp., PSSE w Zielonej Górze i w Międzyrzeczu (laboratorium PSSE w
181/187
Międzyrzeczu w ograniczonym zakresie). Próbki do analiz ponadpodstawowych
(PM10,
metale)
z
terenu
obsługiwanego
przez
PSSE
w
Międzyrzeczu
przekazywano do laboratorium WSSE w Gorzowie Wlkp.;
śywność i przedmioty uŜytku
wykonywano w 2 laboratoriach: w WSSE w Gorzowie Wlkp. i PSSE w Zielonej
Górze,
w tym specjalistyczne (pestycydy, mykotoksyny, barwniki, substancje
słodzące, benzo(a)piren, skaŜenie promieniotwórcze-cez 137) wykonywano tylko w
laboratorium WSSE w Gorzowie Wlkp.
Środowisko pracy
czynniki fizyczne i chemiczne oraz stęŜenie pyłów - wykonywano w 2
laboratoriach: w WSSE w Gorzowie Wlkp. i PSSE w Zielonej Górze, natomiast
badania czynników biologicznych wykonywano tylko w laboratorium WSSE w
Gorzowie Wlkp.
Epidemiologiczne (materiał biologiczny)
w zakresie podstawowym wykonywano w 4 laboratoriach: w WSSE w Gorzowie
Wlkp., PSSE w Międzyrzeczu, w Zielonej Górze i w śarach), rozszerzone w 2
laboratoriach: w WSSE w Gorzowie Wlkp. i PSSE w Zielonej Górze, przy czym
laboratorium WSSE w Gorzowie Wlkp. wykonywało badania specjalistyczne dla
całego województwa (w kierunku boreliozy, zakaŜeń Neisseria meningitidis,
diagnostyki grypy oraz obecności przetrwalników laseczki wąglika)
Radiacyjne
w pełnym zakresie (Ŝywność, środowisko, środowisko pracy) wykonywano dla
całego województwa przez laboratorium WSSE w Gorzowie Wlkp.
2. Akredytacja
Laboratoria PIS województwa lubuskiego działające w ramach Systemów
Zintegrowanych (badanie Ŝywności, środowiska, środowiska pracy) posiadają
wdroŜony system jakości zgodnie z normą PN-EN ISO/IEC 17025 z 2005r. i certyfikaty
akredytacyjne wydane przez PCA z określonymi zakresami badań akredytowanych. W
zakresie badań epidemiologicznych w 2009r. akredytację posiadały 2 laboratoria
(WSSE w Gorzowie Wlkp. i PSSE w Zielonej Górze), pozostałe 2 laboratoria (PSSE w
Międzyrzeczu i PSSE w śarach) planują ją uzyskać w 2010r.
182/187
Akredytacja laboratoriów PIS województwa lubuskiego w latach 2004-2009
Numer
Lp.
WSSE/PSSE
Badana
Akredytacja w latach
certyfikatu
dziedzina
1.
2.
3.
akredytacyjnego
2004
2005
2006
2007
2008
2009
WSSE
śywność
+
+
+
+
+
+
Gorzów Wlkp.
Środowisko
+
+
+
+
+
+
Środowisko pracy
+
+
+
+
+
Epidemiologia
+
+
+
Radiacja
+
+
PSSE
Środowisko
+
+
Międzyrzecz
Epidemiologia
PSSE
Środowisko
AB 486
+
+
+
AB 643
Planowane uzyskanie akredytacji w 2010r
+
+
+
+
Nowa Sól
4.
AB 629
PSSE
śywność
+
+
+
Zielona Góra
Środowisko
+
+
+
Środowisko pracy
5
PSSE
+
+
+
AB 622
+
+
+
Epidemiologia
+
Epidemiologia
Planowane uzyskanie akredytacji w 2010r
brak
śary
Pełny zakres akredytacji dostępny jest na stronie internetowej www.pca.gov.pl w części
„wykaz laboratoriów badawczych”.
W ramach doskonalenia wdroŜonego Systemu Zarządzania wszystkie laboratoria
prowadziły w szerokim zakresie kontrolę wewnętrzną oraz uczestniczyły w licznych
międzylaboratoryjnych badaniach biegłości w kraju i za granicą.
Ponadto uczestniczono w szkoleniach z zakresu działalności merytorycznej
organizowanych m.in. przez GIS, PZH i inne jednostki zewnętrzne, a takŜe szkoleniach
wewnętrznych.
3. Wykonane badania i pomiary
W ramach prowadzonego nadzoru sanitarnego w 2009r. przebadano 11.003 próbek
(Ŝywność, środowisko, środowisko pracy, materiał biologiczny). Wykonano 35.375
badań obejmujących 34.501 oznaczeń chemicznych, 38.075 fizycznych i 37.381
mikrobiologicznych.
183/187
Badania te związane były z realizacją rocznych planów pracy słuŜb sanitarnych,
sytuacji epidemiologicznej na terenie województwa (np. zakaŜenia szpitalne, zatrucia
pokarmowe), rozpatrywaniem skarg i wniosków. Prowadzono równieŜ badania akcyjne
na polecenie jednostki nadrzędnej GIS (np. zanieczyszczenie ziemi w piaskownicach).
Działalność laboratoryjną z uwzględnieniem nadzorowanych dziedzin przedstawia
poniŜsze zestawienie.
Liczba wykonanych
oznaczeń
badań /
pomiarów
ogółem
chemicznych
fizycznych
mikrobiologicznych
5.378
9.348
327
10.818
14.690
24.721
19.207
10.869
Higiena środowiska pracy
555
380
487
0
4.
Higiena radiacyjna
366
52
314
0
5.
Mikrobiologia
i parazytologia
8920
0
0
15.694
6.
Higiena Dzieci i MłodzieŜy
5466
0
17.740
0
7
Razem
35.375
34.501
38.075
37.381
Lp.
1.
2.
3.
Nadzorowana dziedzina
Higiena Ŝywności, Ŝywienia
i przedmiotów uŜytku
Higiena środowiska
bytowania człowieka
Ze względu na moŜliwości techniczne (wyposaŜenie w aparaturę, sprzęt badawczy
oraz warunki lokalowe) ilość badań wykonanych przez laboratoria w poszczególnych
stacjach była znacznie zróŜnicowana. Pełen zakres badań wykonywano w laboratorium
WSSE w Gorzowie Wlkp. (badania specjalistyczne Ŝywności, wody, radiacyjne,
środowiska pracy i epidemiologiczne dla całego województwa), rozszerzony w PSSE w
Zielonej Górze, a w pozostałych stacjach - podstawowy w wybranych dziedzinach.
Szczegółowy zakres badań wykonywanych w laboratoriach Państwowej Inspekcji
Sanitarnej
na
terenie
województwa
dostępny
jest
na
stronie
internetowej
www.wssegorzow.pl.
Procentowy udział w badaniach poszczególnych laboratoriów PIS województwa
lubuskiego w 2009r. wykres.
184/187
70,00
60,00
50,00
40,00
Badania ogółem
30,00
20,00
Oznaczenia
chemiczne
Oznaczenia fizyczne
10,00
PSSE śary
PSSE Zielona Góra
PSSE Nowa Sól
PSSE Międzyrzecz
WSSE Gorzów Wlkp.
0,00
Oznaczenia
mikrobiologiczne
Podsumowanie
Istniejąca baza laboratoryjna PIS na terenie woj. lubuskiego poza nielicznymi
wyjątkami pozwala na realizację zadań wynikających z prowadzonego nadzoru
sanitarnego.
185/187
XIII. Działalność kontrolno-represyjna
Działalność kontrolno-represyjną prowadzono w ramach czynności związanych z
realizacją zadań naleŜących do państwowych inspektorów sanitarnych w zakresie
sprawowania zapobiegawczego i bieŜącego nadzoru sanitarnego określonego ustawą z
dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej.
W ramach działalności nadzorowo – laboratoryjnej w 2009 roku:
wykonano – 35.375 badań ogółem (35.063 w 2008r.), 34.501 oznaczeń
chemicznych (34.630 w 2008r.), 38.075 oznaczeń fizycznych (38.516 w 2008r.)
oraz 37.381 oznaczeń mikrobiologicznych (32.713 w 2008r.). W celu wykonania
badań pobrano 11.003 próbek (11.342 w 2008r.);
nadzorowano ponad 21.000 obiektów,
przeprowadzono łącznie 28.271 kontroli sanitarnych (30.687 w roku 2008),
w I instancji Państwowi Powiatowi Inspektorzy Sanitarni wydali 6.107 decyzji
merytorycznych (6.126 w 2008r.), Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny
wydał 422 decyzji merytorycznych (295 w roku 2008),
w II instancji Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny wydał 21 decyzji
merytorycznych (28 w 2008r.),
wydano łącznie (PPIS i PWIS) 123 decyzje umarzające postępowanie
administracyjne w związku z nie stwierdzeniem naruszeń wymagań sanitarno –
higienicznych (PPIS – 80, PWIS – 43),
wydano ogółem 931 postanowień dotyczących istoty spraw oraz aspektów
proceduralnych postępowania (w roku 2008 - 1.163),
wystawiono 76 tytułów wykonawczych (98 w roku 2008),
złoŜono 1 wniosek o ukaranie do sądów grodzkich (w roku 2008 - 3 wnioski),
nałoŜono 837 mandatów karnych na kwotę 178.110 zł (w roku 2008 - 864
mandaty karne na kwotę 176.830 zł),
Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny nałoŜył w formie decyzji
administracyjnej 45 kar pienięŜnych na kwotę 63.800 zł (w roku 2008 - 33 kary
pienięŜne na kwotę 45.200 zł).
186/187
Podsumowanie
1. Wykonano porównywalną z rokiem 2008 ilość badań, oznaczeń chemicznych i
fizycznych oraz pobranych próbek, zdecydowanie więcej przeprowadzono
oznaczeń mikrobiologicznych.
2. Zdecydowanie więcej w odniesieniu do roku 2008 Państwowy Wojewódzki
Inspektor Sanitarny wydał decyzji w I instancji a mniej postanowień i tytułów
wykonawczych oraz wniosków o ukaranie do sądów grodzkich.
3. Na większą kwotę, w porównaniu z rokiem 2008, nałoŜono mandatów i kar
pienięŜnych.
187/187

Untitled

Transkrypt

Podobne dokumenty

Document 119863