docProwadzenie działalności piekarskiej
download 
Reklamacja Transkrypt
Prowadzenie działalności piekarskiej
MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ Iwona Kowalczyk Prowadzenie działalności piekarskiej 741[02].Z4.02 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom 2007 „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” Recenzenci: mgr inż. Ludwika Karwacka mgr inż. Jan Oczoś Opracowanie redakcyjne: mgr inż. Danuta Bajor Konsultacja: mgr Małgorzata Sienna Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 741[02].Z4.02 „Prowadzenie działalności piekarskiej” zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu piekarz. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007 „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 1 SPIS TREŚCI 1. 2. 3. 4. Wprowadzenie Wymagania wstępne Cele kształcenia Materiał nauczania 4.1. Zarządzanie przedsiębiorstwem 4.1.1. Materiał nauczania 4.1.2. Pytania sprawdzające 4.1.3. Ćwiczenia 4.1.4. Sprawdzian postępów 4.2. Pracownik w przedsiębiorstwie 4.2.1. Materiał nauczania 4.2.2. Pytania sprawdzające 4.2.3. Ćwiczenia 4.2.4. Sprawdzian postępów 4.3. Majątek przedsiębiorstwa 4.3.1. Materiał nauczania 4.3.2. Pytania sprawdzające 4.3.3. Ćwiczenia 4.3.4. Sprawdzian postępów 4.4. Uproszczone formy rachunkowości w przedsiębiorstwie 4.4.1. Materiał nauczania 4.4.2. Pytania sprawdzające 4.4.3. Ćwiczenia 4.4.4. Sprawdzian postępów 5. Sprawdzian osiągnięć 6. Literatura „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 2 3 5 6 7 7 7 14 15 17 18 18 22 22 25 26 26 28 29 31 32 32 35 36 37 38 43 1. WPROWADZENIE Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy i umiejętności z zakresu podejmowania działalności piekarskiej. W poradniku znajdziesz: − wymagania wstępne – wykaz umiejętności jakie powinieneś mieć już ukształtowane, abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika, − cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem, − materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia założonych celów kształcenia i opracowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej, − ćwiczenia – pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować umiejętności praktyczne, − sprawdzian postępów, − sprawdzian osiągnięć – przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie materiału całej jednostki modułowej, − literaturę uzupełniającą. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 3 741[02].Z4 Przedsiębiorstwo piekarskie 741[02].Z4.01 Podejmowanie działalności gospodarczej 741[02].Z4.02 Prowadzenie działalności piekarskiej Schemat układu jednostek modułowych „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 4 2. WYMAGANIA WSTĘPNE − − − − − Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć: posługiwać się podstawowymi zagadnieniami z zakresu planowania i podejmowania działalności gospodarczej, podejmować decyzje w sytuacjach trudnych i ryzykownych, współpracować w zespole / grupie, korzystać z różnych źródeł informacji, dokonać prezentacji własnego stanowiska, stosując różne środki komunikacji werbalnej i niewerbalnej. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 5 3. CELE KSZTAŁCENIA − − − − − − − − − − − − − − − − − W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć: określić i scharakteryzować funkcje zarządzania, sporządzić schemat struktury organizacyjnej zakładu piekarskiego, zaplanować i zorganizować stanowiska pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii, określić rolę i funkcję kierownictwa przedsiębiorstwa, określić zasady rozwiązywania konfliktów, prowadzić negocjacje, określić podstawowe źródła prawa pracy, określić sposób sporządzania umowy o pracę i umowy zlecenia, określić prawa i obowiązki pracownika i pracodawcy, określić składniki wynagrodzeń, rozróżnić środki trwałe i obrotowe, określić różnice pomiędzy leasingiem i kredytem, sporządzić bilans majątkowy zakładu piekarskiego, sklasyfikować i obliczyć koszty, ustalić cenę wyrobów piekarskich, sklasyfikować i obliczyć podatki, określić sposoby rozliczania się z urzędem skarbowym. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 6 4. MATERIAŁ NAUCZANIA 4.1. Zarządzanie przedsiębiorstwem 4.1.1. Materiał nauczania Zarządzanie to działania zmierzające do sprawnego funkcjonowania przedsiębiorstwa, zgodnie z założonymi celami. Funkcje zarządzania: − planowanie to działania decyzyjne, których istotą jest wyznaczanie celów oraz określenie sposobów ich osiągania. Planowanie może być długookresowe, średniookresowe i krótkookresowe, − organizowanie polega na tworzeniu formalnej struktury firmy, stanowisk i przypisanych im zadań, sposobów komunikacji między nimi. Dobra organizacja jest kluczowym warunkiem wykonania zadań, zapewnia płynność zaopatrzenia w materiały oraz sprawne współdziałanie zatrudnionych osób, − kierowanie to działania, na które składa się właściwy dobór pracowników, przekazywania im poleceń dotyczących wykonania zadań oraz motywowania za pomocą różnych środków, − kontrolowanie polega na sprawdzeniu zgodności wykonanych zadań z założonymi celami oraz na wprowadzeniu niezbędnych zmian. Na etapie tworzenia firmy i w całym jej „życiu” bardzo istotne jest zarządzanie strategiczne. To ono nadaje kierunki rozwoju przedsiębiorstwa. W małych przedsiębiorstwach, szczególnie początkujących, za zarządzanie strategiczne często odpowiedzialna jest jedna osoba – właściciel. Tylko właściciel ma wyobrażenie o tym, jak ma wyglądać jego firma w przyszłości, to on wyznacza kierunki jej rozwoju, robi dalekosiężne plany i zastanawia się jak te plany zrealizować. Gdy właścicieli jest kilku lub firma rozrasta się i powiększa swoją kadrę menedżerską zarządzaniem strategicznym zajmuje się zespół osób, niemniej zawsze jest to ścisłe kierownictwo firmy. Wizja i misja firmy Wizja i misja firmy to dwa bardzo ważne pojęcia zarządzania strategicznego. Wizja firmy to jej fundamentalne wartości i cele, do których firma powinna dążyć oraz przyszłość, w kierunku której należy stymulować wzrost firmy. Misja firmy określa jej tożsamość i główny cel istnienia. Może zawierać informacje o docelowych klientach, najważniejszych produktach lub usługach. Misja musi być pozytywna i przekonująca, ponieważ powinna motywować pracowników. Należy ją wyraźnie sformułować i zakomunikować podwładnym oraz klientom i otoczeniu. Cele firmy Wizja i misja firmy powinny być tak sformułowane, aby przetrwać przez wiele lat w niezmienionej formie. Z tego powodu nie zawierają one zazwyczaj szczegółowych i zbyt ściśle określonych informacji. Informacje takie ujęte są w celach firmy. Cele firmy można podzielić na trzy kategorie: − cele długoterminowe, „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 7 − − cele średnioterminowe, cele krótkoterminowe. Cele długoterminowe to najważniejsze, strategiczne cele przedsiębiorstwa. Realizowane są w długim okresie – w ciągu 10, 15, 20 lat. Wskazują kierunek rozwoju firmy i koncentrują się na rezultatach a nie działaniach. Cele średnioterminowe służą do realizacji celów strategicznych. Są bardziej szczegółowe, ujęte w planach kilkuletnich – 3, 5 lat. Cele krótkoterminowe, do realizacji w ciągu np. roku, kilku miesięcy, są jeszcze bardziej szczegółowe. Struktura organizacyjna przedsiębiorstwa W małych przedsiębiorstwach wszystkie czynności najczęściej wykonuje właściciel tego przedsiębiorstwa. W dużych przedsiębiorstwach poszczególne zadania realizowane są w wyniku podziału pracy przez różne osoby. Odpowiedni podział pracy jest jednym z istotnych warunków sprawnego działania przedsiębiorstwa. Struktura organizacyjna przedsiębiorstwa obejmuje wyodrębnione na skutek podziału pracy komórki organizacyjne wraz z zachodzącymi między nimi zależnościami. Struktura organizacyjna przedsiębiorstwa najczęściej przedstawiana jest w postaci schematu struktury organizacyjnej, który ma postać graficzną i pokazuje zależności hierarchiczne między poszczególnymi komórkami organizacyjnymi przedsiębiorstwa. Każdą strukturę organizacyjną charakteryzują cztery cechy: specjalizacja, hierarchia, centralizacja i formalizacja. Specjalizacja określa podział pracy i rodzaj więzi wewnątrz przedsiębiorstwa. Można wyróżnić specjalizację funkcjonalną, produktową (rys. a, b). Specjalizacji dokonuje się na każdym szczeblu organizacyjnym. Hierarchia określa liczbę stanowisk organizacyjnych i kierowniczych oraz sposobów ich powiązania. Rozstrzyga, kto komu podlega w danej strukturze i jaką w związku z tym ponosi odpowiedzialność (rys. b, c, d, e, f). Przykładowe struktury organizacyjne przedstawiają rysunki: a) według funkcji kierownik przedsiębiorstwa badania rozwój zaopatrzenie produkcja marketing b) według produktu kierownik przedsiębiorstwa Produkt A Produkt B Produkt C „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 8 Produkt D c) struktura wysmukła – znaczna liczba szczebli organizacyjnych spowodowana małą rozpiętością kierowania d) struktura płaska – spowodowana dużą rozpiętością kierowania, struktura bardziej elastyczna i oszczędna o małej liczbie szczebli e) struktura jednoliniowa – podwładny w każdej sprawie musi zwracać się do jednego przełożonego f) struktura wieloliniowa – podwładny może podlegać równocześnie kilku przełożonym, odpowiedzialnym za różne funkcje Rys. 1. Przykładowe schematy struktur organizacyjnych [3, s. 118] Struktura organizacyjna przedsiębiorstwa to nie tylko schemat; określają ją również regulamin organizacyjny i zakres obowiązków. Regulamin organizacyjny to dokument, w którym opisane są zadania poszczególnych komórek organizacyjnych, a także zakres kompetencji, odpowiedzialności i współpracy tych komórek i ich kierowników. Zakres obowiązków jest dokumentem opracowanym dla każdego stanowiska pracy. Określa on zadania jakie ma wykonywać pracownik zatrudniony na danym stanowisku pracy. Zakres obowiązków podpisywany jest przez pracownika i jego bezpośredniego przełożonego. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 9 Ergonomia – zajmuje się dostosowaniem materialnych środków produkcji do psychofizycznych możliwości człowieka. To dostosowanie powinno zapewnić warunki pracy w pełni bezpieczne, wygodne i komfortowe oraz możliwie najniższy koszt wykonywanej pracy. Do czynników określających materialne warunki środowiska pracy można zaliczyć: − rodzaj i charakter środków pracy, − mikroklimat, − hałas i wibrację, − oświetlenie i barwy, − czynniki fizyczne i chemiczne na stanowisku pracy. Środki pracy powinny być tak dobrane, by konstrukcja i usytuowanie budynków, hal fabrycznych i innych pomieszczeń zapewniały jak największe bezpieczeństwo pracy i minimalny wysiłek fizyczny i psychiczny oraz stwarzały warunki do dobrego samopoznania pracownika. Mikroklimat środowiska pracy nazywa się zespół czynników, takich jak temperatura, ruch, wilgotność, i ciśnienie powietrza, naturalnych na tym stanowisku. Czynniki te działają w poważnym stopniu na organizm ludzki i wpływają na samopoczucie pracownika, a więc na jego sprawność w pracy. Hałas i wibracja nie są dla organizmu człowieka obojętne, a skutki ich działania zależą od intensywności i czasu działania. Ogólnie przyjętą w przemyśle granicą szkodliwości hałasu jest jego poziom wynoszący 80-100 dB (decybeli). W pomieszczeniach pracy umysłowej hałas nie powinien przekraczać 25 dB, w halach fabrycznych – 90 dB. Hałas o intensywności 120 dB powoduje już ból w uszach. Wady oświetlenia powodują narastanie zmęczenia i obniżają wydajność pracownika. Najbardziej korzystne jest oświetlenie dzienne. Niedostateczne oświetlenie pogarsza samopoczucie pracownika i zmniejsza chęć do pracy. Oddziaływanie barw stosowanie odpowiednich barw w miejscu pracy może wpływać na poprawę widoczności, zmniejszenie zmęczenia wzroku. Istotną sprawą jest oznaczenie części poruszających się odmienną barwą, co poprawia bezpieczeństwo pracy. Zbyt kontrastowa kolorystyka otoczenia powoduje natomiast niepokój i rozprasza uwagę pracownika. Czynniki chemiczne i fizyczne, na które narażony jest człowiek w czasie wykonywania pracy to: substancje toksyczne, pył przemysłowy, promieniowanie, dym powodowany paleniem tytoniu w miejscu pracy i inne. Zawartość tych substancji w atmosferze na stanowisku pracy lub w przedmiotach, z jakimi spotyka się pracownik w trakcie wykonywania swojej pracy, wpływa ujemnie na organizm ludzki. Często prowadzi do chorób zawodowych. Obciążenia fizyczne i psychiczne pracą wywołują u pracownika objawy zwane zmęczeniem. Zmęczenie związane jest ze spadkiem zdolności człowieka do pracy i jest zjawiskiem odwracalnym przy stosowaniu przerw wypoczynkowych. Celem przerwy wypoczynkowej jest usunięcie skutków zmęczenia pracą. Kierowanie ludźmi Kierowanie to wzajemne oddziaływanie kierownika i pracownika, które powinno doprowadzić do realizacji założonych celów, niezależnie od sprzyjających lub niesprzyjających czynników zewnętrznych. Postępowanie kierownika w stosunku do podwładnych nazywamy stylem kierowania. Wyróżniamy następujące style kierowania: − autokratyczny – kierownik podejmuje decyzje bez konsultacji z podwładnymi, nie wyjaśnia im celu działań, „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 10 − − demokratyczny – kierownik konsultuje decyzje z podwładnymi, daje im większą samodzielność w działaniu, liberalny – kierownik pozostawia podwładnym pełną swobodę w podejmowaniu decyzji. Do zadań kierownika związanych z kierowaniem personelem należą: wydawanie poleceń dotyczących czynności, jakie pracownik ma wykonać, udzielanie informacji na temat powodów i danych niezbędnych do wykonania zadania, motywowanie pracowników, które ma na celu wywołanie zachowań pożądanych ze względu na wytyczony przez przedsiębiorstwo cel, − kontrola wyników pracy mająca na celu sprawdzenie prawidłowości wykonanych zadań, − ocena pracowników polegająca na wydawaniu opinii o ich pracy na podstawie przyjętych kryteriów, niezbędna przed podjęciem decyzji o awansowaniu, wyróżnieniu lub ukaraniu. Kierownik, który chce wypełniać powierzone mu funkcje, takie jak: planowanie, organizowanie, motywowanie i kontrolowanie, powinien dysponować konkretnymi kwalifikacjami tzw. umiejętnościami kierowniczymi: − umiejętności techniczne – są potrzebne do wykonywania lub zrozumienia sposobu wykonania pracy, − umiejętności koncepcyjne – pozwalają dostrzegać zależności między poszczególnymi czynnościami przedsiębiorstwa oraz przedsiębiorstwem a jego otoczeniem, − umiejętności diagnostyczne i analityczne umożliwiają odpowiednią diagnozę sytuacji i wybór najlepszego rozwiązania, − umiejętności interpersonalne umożliwiają współpracę z innymi pracownikami przedsiębiorstwa. Są to umiejętności nawiązywania kontaktu, rozumienia, empatii oraz motywowania poszczególnych osób i grup. − − − Motywowanie polega na skłanianiu ludzi za pomocą różnych działań do chętnego i dobrego wykonywania powierzonych im zadań i osiągania zakładanych celów. Narzędzia motywacyjne są to bodźce stosowane w celu osiągania określonych postaw i zachowań. Mogą to być zachęty, które skłaniają do określonych pozytywnych zachowań lub kary, które ograniczają postawy niepożądane. Zachęty mogą być materialne: premie i nagrody pieniężne, świadczenia zdrowotne i emerytalne, świadczenia materialne – samochód służbowy, pożyczki. Niematerialne to: awans pracownika, umożliwienie jego rozwoju, uznanie, dobre warunki pracy lub zapewnienie bezpieczeństwa. Karą może być upomnienie, nagana, odebranie każdej z powyższych zachęt, zwolnienie z pracy. Należy cały czas motywować podwładnych, ponieważ wtedy lepiej pracują. Kierownik powinien nagradzać zachowania pozytywne (zgodnie z jego oczekiwaniami) oraz karać zachowania sprzeczne z jego oczekiwaniami. Pracownicy muszą dokładnie wiedzieć, jakie zachowania mają powtarzać, a jakich unikać. Komunikacja (komunikowanie się) – proces, w trakcie którego ludzie w różny sposób (słowny lub bezsłowny) przekazują sobie informacje (komunikaty). Komunikat – informacja przekazana od nadawcy do odbiorcy. W komunikacie poza treścią (np. poprzez barwę głosu, gesty, mimikę) przekazywane są informacje o nadawcy (np. o jego stanie emocjonalnym) oraz intencje, postawy i uczucia wobec odbiorcy komunikatu. Sposób nawiązywania kontaktów, prowadzenia rozmów, treść przesyłanych komunikatów oraz sposobów ich przyjmowania w dużym stopniu decydują o życiowych sukcesach lub porażkach. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 11 Umiejętności interpersonalne są ważne dla każdego. Szef powinien być dobrze zorientowany w tym, co dzieje się w przedsiębiorstwie. Do tego potrzebne są rzetelne informacje otrzymywane od wyznaczonych osób. Do zarządzania firmą warto w różnym stopniu włączyć wszystkich pracowników. Mogą oni przyczynić się do poprawy warunków pracy, a także lepszych relacji pomiędzy przełożonymi a podwładnymi. Udział pracowników w zarządzaniu firmą wymaga zapewnienia warunków sprawnego komunikowania się na wszystkich szczeblach (między dyrektorem, kierownikiem, pracownikami). Warto podjąć taką próbę, gdyż daje to szansę stworzenia emocjonalnych więzi pracowników z firmą, co korzystnie wpływa na atmosferę, jakość produkcji oraz wizerunek zewnętrzny firmy. Precyzyjne przekazywanie informacji o tym, kto odpowiada za to, co dzieje się w firmie, pozwala wzmocnić dyscyplinę pracy, a także określić hierarchię w zakresie podejmowania decyzji i odpowiedzialności. Szef kontroluje i ocenia wykonywanie poleceń, powinien rozmawiać o tym z pracownikami zarówno indywidualnie, jak i grupowo. Pozwala to na indywidualizację odpowiedzialności za wykonaną pracę i nagradzanie za dobre wyniki. Komunikacja rzadko przebiega bez zakłóceń. Najczęstsze utrudnienia w komunikacji, to: krytykowanie, pochopne osądzanie, nakazywanie, grożenie, obrażanie, nadmierne wykorzystywanie, popędzanie, odwracanie uwagi. Należy unikać takich zachowań w komunikacji z pracownikami i partnerami w biznesie. Konflikt – to sytuacja, w której zaistniała sprzeczność interesów, a jej uczestnicy próbują narzucić swoją wolę sobie nawzajem. W firmie występują konflikty organizacyjne. Uczestniczą w nich co najmniej dwie osoby lub grupy. Występuje pomiędzy nimi sprzeczność przekonań lub celów, które chcą realizować. Konflikty organizacyjne Konflikty interpersonalne Konflikty międzygrupowe Rys. 2. Konflikty organizacyjne [ 3, s. 153] Konflikty interpersonalne występują pomiędzy poszczególnymi pracownikami danej firmy. Konflikty międzygrupowe występują pomiędzy grupami jej pracowników. Przyczyny powstawania konfliktów organizacyjnych: „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 12 Różnice poglądów, celów Różnice osobowości Przyczyny powstawania konfliktów organizacyjnych Podział dóbr Dostęp do informacji Struktura sytuacji, uczestnicy konfliktu w której znajdują się Blokada realizacji potrzeb Rys. 3. Przyczyny powstawania konfliktów organizacyjnych [3, s. 153] Różnice poglądów, celów – realizacja różnych celów wymaga współdziałania pomiędzy uczestnikami i grupami firmy. Wzajemne uzależnienie i wspólna odpowiedzialność za sukcesy i porażki stwarza między nimi konflikty. Różnice osobowości – sprzyjają temu cechy ludzkie takie jak: chęć objęcia kontroli nad innymi, niska odporność na stres, brak empatii (nieumiejętność wczuwania się w położenie innych ludzi), brak umiejętności komunikowania się. Podział dóbr – źródłem konfliktu stają się wszystkie te dobra, których zasoby są mniejsze niż żądania pragnących je osiągnąć. Dostęp do informacji – konflikt wynika z braku dostępu do informacji przez uczestników konfliktu. Taka sytuacja może doprowadzić do narastania żądań, ponieważ strony zazwyczaj oskarżają się o nie ujawnianie danych, manipulację lub celowe wprowadzanie w błąd. Struktura sytuacji – konflikt może wynikać ze struktury organizacji, ograniczeń czasowych, zbyt dużej liczby zadań, jakie mają być wykonane w tym samym czasie. Blokada realizacji potrzeb – konflikt wynikający ze współzależności między uczestnikami konfliktu najczęściej powstaje wówczas, gdy jakaś ze stron chce zaspokoić swoje potrzeby kosztem drugiej strony. Metody rozwiązywania konfliktów: − kompromis – hamuje rozwój konfliktów, ale nie przynosi skutecznych rozwiązań. Mankamentem rozstrzygnięć kompromisowych jest to, że w ich wyniku przeważnie żadna ze stron nie jest zadowolona, − metoda dominacji – polega na dążeniu do uzyskania przewagi nad drugą stroną i wykorzystania dominującej pozycji do osiągnięcia założonych celów. Rozwiązanie konfliktu za pomocą tej metody stwarza sytuację zwycięzcy i pokonanego. Przegrany zmuszony jest do podporządkowania się silniejszemu, − metoda liberalna – polega na zostawieniu spraw własnemu biegowi, dawaniu dużej swobody w podejmowaniu decyzji. Może to pozytywnie oddziaływać na ludzi i prowadzić do twórczego rozwiązywania konfliktów. Może jednak również spowodować chaos i anarchię, − metoda „dwóch zwycięzców” polega na zrezygnowaniu z walki i przemocy. Rozwiązanie konfliktu następuje poprzez współpracę, w wyniku której dwie strony są usatysfakcjonowane. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 13 Negocjacje to dwustronny proces komunikowania się, którego celem jest osiągnięcie porozumienia. Celem negocjacji jest znalezienie takiego rozwiązania problemu, które zadowoli wszystkie strony biorące w nich udział. Negocjacje są podstawowym mechanizmem porozumiewania się ludzi, dzięki któremu partnerzy osiągają możliwie korzystne rozwiązanie konfliktu interesu. Dlatego tak ważną umiejętnością jest skuteczne komunikowanie się. Negocjator powinien cały czas inicjować i podtrzymywać kontakt z partnerem, dopóki wymiana informacji nie doprowadzi do wypracowania wspólnego stanowiska. W negocjacjach niewskazany jest pośpiech i kierowanie się emocjami. Należy dążyć do realizacji najważniejszych celów przy zachowaniu elastyczności wobec mniej ważnych kwestii. Jeśli nie można uzgodnić, któregoś punktu, trzeba przejść do następnego. Umiejętności i cechy przydatne podczas negocjacji: − staranne przygotowanie (ustalenie celów negocjacji, analiza sytuacji dwóch stron), − koncentracja uwagi na partnerze negocjacyjnym (kontakt wzrokowy, gesty, słowa), − poszukiwanie informacji u partnera (umiejętność zadawania pytań), − przekazywanie partnerowi informacji (należy ujawnić swoje uczucia i opinie na temat zachowań partnera lub konkretnej sprawy), − podtrzymywanie korzystnej atmosfery (ustalić porządek omawianych spraw, dbać o satysfakcję partnera), − skuteczne argumentowanie. Podczas negocjacji może okazać się, że będzie trzeba wybrać jeden ze sposobów ich prowadzenia: − negocjacje twarde – polegają na dążeniu do uzyskania przewagi i osiągnięcia jak największych korzyści, prowadzone są zwykle przy braku zaufania do drugiej strony, − negocjacje rzeczowe – polegają na poszukiwaniu rozwiązań akceptowanych i przynoszących korzyści wszystkim stronom. 4.1.2. Pytania sprawdzające 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. Co określają terminy zarządzanie, kierowanie? Jakie znasz style kierowania? Co charakteryzuje struktura organizacyjna przedsiębiorstwa? Jakie znasz rodzaje struktur organizacyjnych przedsiębiorstwa? Jaka jest różnica między wysmukłą, a płaską strukturą organizacyjną? Na czym polega motywowanie? Jakie to są narzędzia motywacyjne? „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 14 4.1.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Kierownicy stosują różne metody zarządzania zespołem. W zespołach 3-osobowych zastanówcie się i przyporządkujcie wymienione cechy kierownikowi autokratycznemu, demokratycznemu i liberalnemu. Uzupełnijcie tabelkę. Cechy: − zachęca swój zespół do wspólnego ustalenia przydziału pracy, − często wydaje polecenia, − stosuje kary, − stara się utrzymać dobrą atmosferę w pracy, − zezwala grupie na samodzielną realizację pomysłów, − nie interesuje się atmosferą w pracy, − samodzielnie przydziela czynności, − zachęca członków zespołu do dyskusji, − daje członkom zespołu pełną swobodę działania, − unika oceniania pracowników, − sprawiedliwy i obiektywny w ocenie pracowników. Tabela do ćwiczenia 1. Cechy kierownika [opracowanie własne] Cechy kierownika: autokraty demokraty liberała Sposób wykonania ćwiczenia 1) 2) 3) 4) Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: utworzyć 3-osobowe zespoły, dokonać analizy treści ćwiczenia, rozróżniać style kierowania, wypełnić tabelę. − Wyposażenie stanowiska pracy: arkusz do ćwiczeń. Ćwiczenie 2 Pracując w zespole 3-4 osobowym zaproponuj strukturę organizacyjną dla zakładu piekarskiego, wykorzystując podane informacje. Właściciel piekarni Jan Kowalski zatrudnia w swojej firmie trzech piekarzy, kierowcę zaopatrzeniowca i księgową. Wszyscy pracownicy bezpośrednio jemu podlegają. Wyniki pracy zaprezentuj na forum grupy. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 15 Sposób wykonania ćwiczenia 1) 2) 3) 4) 5) Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: utworzyć zespół 3-4 osobowy, zapoznać się z opisem przypadku, przeprowadzić dyskusję w grupie – wyszukiwanie elementów różnych struktur, narysować strukturę organizacyjną na plakacie, zaprezentować pomysł na forum grupy przez przedstawicieli zespołów. − − Wyposażenie stanowiska pracy: arkusz do ćwiczeń, arkusze papieru formatu A3, flamastry. Ćwiczenie 3 Pracując w grupie 3-4 osobowej dokonaj analizy pozapłacowych czynników motywacyjnych z punktu widzenia pracownika i właściciela firmy. Wyniki analizy zapisz w tabeli. Tabela do ćwiczenia 3. Czynniki motywacyjne [opracowanie własne] Rodzaj pozapłacowych czynników motywujących dobre warunki pracy – bezpieczeństwo pracy znaczenie oddziaływania czynnika dla pracownika dla właściciela firmy - możliwość awansu i rozwoju pracownika - - dobre komunikowanie się między pracownikami i przełożonymi - - Sposób wykonania ćwiczenia 3) 4) Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: utworzyć zespół 3-4 osobowy, dokonać analizy przedstawionych w tabeli pozapłacowych czynników motywacyjnych – dyskusja w grupie, wypełnić tabelę, zaprezentować wyniki pracy na forum grupy. − Wyposażenie stanowiska pracy: arkusz do ćwiczenia. 1) 2) „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 16 4.1.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) 10) 11) 12) wymienić i scharakteryzować funkcje zarządzania? zdefiniować pojęcia misja, wizja? zaplanować strukturę organizacyjną firmy? zdefiniować pojęcie ergonomii? określić wpływ czynników ergonomicznych na jakość i wydajność pracy? rozróżnić style kierowania? rozróżnić płacowe i pozapłacowe czynniki motywacyjne? zdefiniować pojęcia konflikt, negocjacje? wymienić przyczyny powstawania konfliktów organizacyjnych? wymienić i scharakteryzować metody rozwiązywania konfliktów? wymienić i scharakteryzować sposoby prowadzenia negocjacji? wymienić umiejętności i cechy przydatne podczas negocjacji? „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 17 Tak Nie 4.2. Pracownik w przedsiębiorstwie 4.2.1. Materiał nauczania Przepisy dotyczące zatrudniania reguluje ustawa z 26 czerwca 1974 roku z późniejszymi zmianami – kodeks pracy. Kodeks pracy to akt prawny, który reguluje wzajemne stosunki pracy między pracodawcami a pracownikami. Przepisy zawarte w kodeksie pracy dotyczą: − stosunku pracy (zobowiązania pracownika do wykonania pracy na rzecz pracodawcy, pod jego kierownictwem; pracodawca zobowiązuje się do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem), − wysokości wynagrodzeń za pracę, − obowiązków pracownika i pracodawcy, − czasu pracy, − urlopów pracowniczych, zatrudniania młodocianych, bezpieczeństwa i higieny pracy, − sposobów rozpatrywania sporów o roszczenia wynikające ze stosunku pracy. Warunkiem powstania stosunku pracy jest zatrudnienie pracownika. Możemy wyróżnić różne formy zatrudnienia. Formy zatrudnienia ze względu na czas pracy ze względu na rodzaj umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu forma stała w niepełnym wymiarze czasu forma czasowa forma dorywcza forma sezonowa Rys. 4. Formy zatrudnienia [3, s. 191] Ze względu na czas pracy zatrudnionych dzieli się na: pełnozatrudnionych (pracujących w pełnym wymiarze czasu), niepełnozatrudnionych (pracujących w niepełnym wymiarze czasu). Ze względu na rodzaj umowy o pracę, wyodrębniamy formy zatrudnienia: − stałą (na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony), − czasową (na podstawie umowy o pracę na czas określony), − dorywczą (na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło), − sezonową (na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło). Zatrudnienie stałe to praca długotrwała, bez wyznaczonego terminu jej zakończenia. Zatrudnienie czasowe trwa w okresie zapisanym w umowie, np. rok lub trzy lata. Praca dorywcza to praca krótkotrwała, do jednego miesiąca, o charakterze pomocniczym. Praca sezonowa dotyczy kilku miesięcy i ma powtarzalny charakter. − − „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 18 Umowa o pracę powinna być zawarta na piśmie. Pracodawca ma obowiązek potwierdzić pracownikowi na piśmie rodzaj umowy i jej warunki (najpóźniej w ciągu 7 dni od rozpoczęcia pracy). Rozwiązanie umowy o pracę Kodeks pracy przewiduje następujące sposoby rozwiązania umowy o pracę: − za porozumieniem stron – jest to najkorzystniejsza forma z punktu widzenia pracodawcy i pracownika, ponieważ strony nie mają w stosunku do siebie żadnych zobowiązań, − za wypowiedzeniem przez jedną ze stron – oznacza złożenie drugiej stronie pisemnego oświadczenia woli o zakończeniu stosunku pracy. Jeśli pracodawca wypowiada umowę o pracę na czas nieokreślony, powinien wskazać przyczyny uzasadniające wypowiedzenie, zachowanie okresów wypowiedzenia obowiązuje zarówno pracodawcę, jak i pracownika. Długość okresu wypowiedzenia wynosi: − dla umów zawartych na czas nieokreślony: 2 tygodnie, gdy pracownik jest zatrudniony krócej niż 6 miesięcy, 1 miesiąc – przy stażu co najmniej 6-miesięcznym i 3 miesiące przy stażu wynoszącym co najmniej 3 lata, − dla umów zawartych na okres próbny: 3 dni robocze, gdy okres próbny nie przekracza 2 tygodni, 1 tydzień, gdy okres próbny jest dłuższy niż 2 tygodnie, 2 tygodnie przy 3 miesięcznym okresie próbnym, − umowa na czas określony, może być rozwiązana za 2-tygodniowym wypowiedzeniem, − bez wypowiedzenia – jest natychmiastowa (z dnia na dzień) forma ustania stosunku pracy. Ten sposób rozwiązania umowy może być wykorzystywany tylko w wyjątkowych przypadkach: − jeśli pracownik poważnie naruszył obowiązki pracy, − jeśli pracownik popełnił przestępstwo, które uniemożliwia dalsze zatrudnienie go na zajmowanym stanowisku, jeśli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem, − zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do wykonywanej pracy na zajmowanym stanowisku (np. utrata prawa jazdy przez kierowcę), − z powodu długotrwałej choroby pracownika lub dłuższej niż 1 miesiąc usprawiedliwionej nieobecności w pracy. Pracownik także może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenie, ale tylko w sytuacjach, gdy: − zostanie wydane orzeczenie lekarskie stwierdzające szkodliwy wpływ wykonywanej pracy na jego zdrowie, − pracodawca dopuści się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec pracownika. Umowy cywilnoprawne: − umowa zlecenie, − umowa o dzieło. Stron umowy nie obowiązują wtedy przepisy Kodeksu Pracy. Umowa zlecenie jest zawierana na wykonanie określonej pracy i nie gwarantuje ciągłości pracy ani jej ukończenia. Umowa o dzieło dotyczy natomiast wykonywania pracy, której czynnikiem jest konkretny rezultat, np. zbudowanie domu. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 19 Prawa i obowiązki pracownika i pracodawcy Prawo pracy określa prawa i obowiązki pracownika i pracodawcy. Obowiązki pracownika wynikają z układów zbiorowych, regulaminu pracy, przepisów BHP i przepisów przeciwpożarowych, praw pracodawcy np.: − sumienne i staranne wykonywanie zadań oraz stosowanie się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, − przestrzeganie ustalonego w zakładzie czasu pracy, − przestrzeganie regulaminu pracy i ustalonego porządku, − wykonywanie okresowych badań lekarskich, − wykonywanie pracy zgodnie z przepisami BHP, − współdziałanie w kreowaniu pozytywnego wizerunku firmy, − przestrzeganie tajemnicy, czyli nie przekazywanie na zewnątrz informacji o zakładzie, produkcji, pracownikach. − − − − − − − − − − − − − − Wybrane prawa pracownika, to: prawo do poszanowania godności, równouprawnienie pod względem płci, wieku, narodowości, przekonań politycznych i religijnych, prawo do terminowego wypłacania wynagrodzenia, prawo do wypoczynku oraz przynajmniej jednej 15-minutowej przerwy w pracy, prawo do płatnego urlopu, bezpieczne warunki pracy, prawo do świadczeń socjalnych, prawo do ubezpieczeń (obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego i emerytalnego przez pracodawcę), ochrona pracy kobiet. Do obowiązków pracodawcy należą: zapoznanie pracowników z ich obowiązkami oraz sposobem wykonywania pracy, organizowanie pracy z uwzględnieniem kwalifikacji pracowników i przepisów BHP, terminowe wypłacanie wynagrodzeń, informowanie pracowników o możliwości zatrudnienia w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu pracy, a pracowników zatrudnionych na czas określony – o wolnych miejscach pracy, stwarzanie warunków do podnoszenia kwalifikacji. Prawem pracodawcy jest stosowanie sankcji w razie nie wywiązywania się pracownika z powierzonych zadań, np.: − odpowiedzialność porządkowa: kara upomnienia, kara nagany, − odpowiedzialność materialna: do wysokości rzeczywistych strat powstałych z winy pracownika, − odpowiedzialność karna: za popełnienie czynu przestępczego np. kradzież mienia, jej ustalenie należy do policji i sądu, sąd może orzec zakaz wykonywania zawodu. Wynagrodzenie jest to świadczenie pracodawcy na rzecz pracownika z tytułu wykonanej przez niego pracy. Wypłacane pracownikowi zazwyczaj raz w miesiącu. Rozróżniamy płacę: − minimalną (w Polsce co roku jej wysokość określa Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej), „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 20 − − netto – wynagrodzenie po potrąceniu podatków i składki na ZUS, brutto – wynagrodzenie bez uwzględnienie podatków i składek na ZUS. Płaca brutto – składki ZUS płacone przez pracownika – zaliczka na podatek = Płaca netto Składka ZUS płacona przez pracownika obejmuje składkę: emerytalną, rentową, chorobową. W skład zaliczki na podatek dochodowy wchodzi składka na powszechne ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 7,75%. Podstawą wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne są przychody pracownika. Podstawą wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne są przychody pracownika pomniejszone o zapłacone składki na ubezpieczenie społeczne. W 2007 roku wysokość składek ustalono na następującym poziomie: − ubezpieczenie emerytalne – 9,76% podstawy wymiaru składki płaci pracownik oraz 9,76% pracodawca, razem 19,25% podstawy. Ubezpieczenie to polega na comiesięcznej wypłacie określonej kwoty osobom, które osiągnęły wiek emerytalny, − ubezpieczenie rentowe – 6,50% podstawy wymiaru składki płaci pracownik oraz 6,50% pracodawca, razem 13 % podstawy. Z tytułu ubezpieczenia rentowego wypłacane są renty osobom niezdolnym do pracy, renty rodzinne, dodatki do rent rodzinnych, − ubezpieczenie wypadkowe – 1,93-3,80% podstawy wymiaru składki płaci pracodawca. Polega na wypłacaniu określonej kwoty w postaci zasiłków, odszkodowań z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, − ubezpieczenie chorobowe – 2,45% podstawy wymiaru składki płaci pracownik. Polega na wypłacie określonej kwoty w razie chorób oraz za urlopy macierzyńskie, − Ubezpieczenie zdrowotne – 7,75% podstawy wymiaru składki płaci pracownik (składka ta pomniejsza zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych), − Fundusz Pracy – 2,45% podstawy wymiaru płaci pracodawca, − Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych – 0,15% podstawy wymiaru składki płaci pracodawca. Wynagrodzenie powinno być czynnikiem motywującym do pracy. Nie może ono być zbyt niskie, bowiem wtedy pracownicy będą poszukiwali lepiej płatnej pracy. Wynagrodzenie nie może być zbyt wysokie, ponieważ obniża ono zysk przedsiębiorstw. W niektórych przedsiębiorstwach opracowywane są zakładowe systemy płac. Do najczęściej stosowanych systemów płac należą: − system czasowy – płaca określana jest jako miesięczna kwota wynagrodzenia lub też jako stawka godzinowa, która po ustaleniu liczby przepracowanych godzin i pomnożeniu tych dwóch wielkości pozwala na ustalenie miesięcznego wynagrodzenia, − system czasowo-premiowy – polega na tym, że pracownik otrzymuje nie tylko kwotę płacy podstawowej, ale także otrzymuje premię za wykonanie przydzielonych mu dodatkowych zadań. Płaca składa się z dwóch części: płacy zasadniczej i premii, − system akordowy – pracownik otrzymuje wynagrodzenie za ilość wykonanej pracy (produkcji), − system prowizyjny – stosowany w handlu i polega na tym, że wynagrodzenie zależy wyłącznie od wielkości sprzedaży towarów. Wynagrodzenie w tym systemie jest określane jako procent wartości sprzedaży. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 21 4.2.2. Pytania sprawdzające 1. 2. 3. 4. 5. 6. Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. Jakie znasz formy zatrudnienia ze względu na czas pracy? Jakie znasz formy zatrudnienia ze względu na rodzaj umowy o pracę? Jakie znasz rodzaje umów o pracę? Co charakteryzuje poszczególne rodzaje umów o pracę? Jakie są konsekwencje zatrudnienia pracownika na czas określony i czas nieokreślony dla niego i dla pracodawcy? Jakie podstawowe elementy musi zawierać umowa o pracę? 4.2.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Do podanych w tabeli sytuacji dopasuj odpowiednią formę zatrudnienia ze względu na czas i rodzaj umowy. Tabela do ćwiczenia 1. Formy zatrudnienia [opracowanie własne] Forma zatrudnienia ze względu na rodzaj ze względu na czas umowy Sytuacja 1. W piekarni u Pana Kowalskiego odszedł na emeryturę jeden piecowy. Potrzebna jest osoba, która przejmie jego dotychczasowe obowiązki. 2. Na drzwiach piekarni Pana Kowalskiego pojawiło się ogłoszenie następującej treści: „Potrzebny pracownik zaopatrzeniowiec na 3 godziny dziennie” 3. Pan Kowalski musi rozbudować swoją piekarnię o jedno pomieszczenie. Jest to bardzo pilna sprawa. Poszukuje odpowiedniej firmy budowlanej do tego zlecenia Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) dokonać analizy przedstawionych w tabeli sytuacji, 2) rozróżnić formy zatrudnienia ze względu na czas pracy i formy zatrudnienia oraz ze względu na rodzaj umowy, 3) wypełnić tabelę. − Wyposażenie stanowiska pracy: arkusz do ćwiczeń. Ćwiczenie 2 Pracując w zespole 3-osobowym wypełnij tabelę wpisując wady i zalety przedstawionych umów o pracę z punktu widzenia pracownika. Pomocny ci w tym będzie Kodeks pracy. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 22 Tabela do ćwiczenia 2. Charakterystyka umów o pracę [opracowanie własne] Rodzaj umowy wady zalety Umowa na okres próbny Umowa na czas określony Umowa na czas nieokreślony Sposób wykonania ćwiczenia 3) 4) Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: rozróżnić rodzaje umów o pracę, dokonać analizy poszczególnych umów o pracę pod kątem ich wad i zalet z punktu widzenia pracownika – dyskusja w zespole, korzystając z Kodeksu pracy, wypełnić tabelę, wyniki pracy zaprezentować na forum grupy. − − Wyposażenie stanowiska pracy: arkusz do ćwiczeń, aktualny kodeks pracy. 1) 2) Ćwiczenie 3 Pracujesz w zespole 2-osobowym. Wyobraź sobie, że jesteś pracodawcą. Właścicielem Piekarni „Bułeczka” i chcesz zatrudnić pracownika. W związku z tym musisz podpisać z pracownikiem umowę o pracę. Wypełnij wzór umowy o pracę, wykorzystując dane. Dane do umowy: Krzysztof Nowak, urodzony 13.03.1980r., mieszkający w Łodzi, ul. Kowalska 30, podejmuje pracę na pełen etat na stanowisku ciastowego w Twojej Piekarni „Bułeczka” w Łodzi, ul. Stroma 11. Do jego obowiązków będzie należało: przygotowanie ciasta do produkcji, formowanie wyrobów piekarsko-ciastkarskich i szkolenie pracowników młodocianych. Wynagrodzenie pracownika w okresie próbnym wyniesie 1700 zł brutto. Postanowiłeś, że okres próbny będzie trwał 3 miesiące, a druga umowa będzie na okres dłuższy od 2-3 lat. Sposób wykonania ćwiczenia 1) 2) 3) 4) Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: dokonać analizy danych, jakie informacje należy zawrzeć w umowie o pracę, dokonać analizy załącznika do ćwiczenia „Umowa o pracę”, wypełnić załącznik do ćwiczenia „Umowa o pracę”, podpisać umowę z pracownikiem (będzie nim kolega z zespołu). − − Wyposażenie stanowiska pracy: arkusz do ćwiczeń, załącznik do ćwiczenia wzór umowy o pracę. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 23 Załącznik „Umowa o pracę” ...................................................... ................................................. (pieczęć pracodawcy) (miejscowość data) Umowa o pracę zawarta w dniu ................................. w ........................................... pomiędzy: ............................................................................................................................................... zwanym dalej Pracodawcą, reprezentowanym przez: ............................................................................................................................................... a ............................................................................................................................................... zwanym dalej Pracownikiem §1 Pracodawca zatrudnia Pracownika na stanowisku: ............................................................................................................................................... §2 Umowa zostaje zawarta na czas: ............................................................................................................................................... §3 Miejscem wykonywania pracy będzie: ............................................................................................................................................... §4 Praca będzie wykonywana w wymiarze: ............................................................................................................................................... §5 Do podstawowych obowiązków Pracownika będzie należało: a) ........................................................................................................................................... b) .......................................................................................................................................... c) ........................................................................................................................................... §6 Za pracę Pracownik otrzyma wynagrodzenie w wysokości: .................................. za miesiąc, płatne z dołu, do ......................... dnia każdego miesiąca, §7 Pracownik rozpocznie pracę dnia: ............................... §8 Umowę sporządzono w trzech jednobrzmiących egzemplarzach, z których jeden otrzymał Pracownik. ...................................................... ................................................. (pieczęć pracownika) (pieczęć i podpis pracodawcy) „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 24 4.2.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) wymienić formy zatrudnienia ze względu na czas pracy? wymienić formy zatrudnienia ze względu na rodzaj umowy o pracę? scharakteryzować rodzaje umów o pracę? wymienić źródło prawa pracy? wymienić i scharakteryzować sposoby rozwiązywania umów o pracę? wymienić umowy cywilnoprawne? wymienić co najmniej trzy prawa i obowiązki pracownika? rozróżnić wynagrodzenie brutto od netto? wymienić i scharakteryzować systemy płac? „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 25 Tak Nie 4.3. Majątek przedsiębiorstwa 4.3.1. Materiał nauczania Warunkiem wykonywania działalności gospodarczej jest dysponowanie przez przedsiębiorstwo określonym majątkiem, czyli majątkiem trwałym i obrotowym. − Majątek trwały to rzeczowy majątek trwały, czyli środki trwałe np.: maszyny, urządzenia, grunty, budynki produkcyjne, punkty usługowe, sprzedaży detalicznej, budynki magazynowe. Środki trwałe zużywają się w procesie produkcji w okresie dłuższym niż jeden rok. − Majątek obrotowy, czyli środki obrotowe, np.: zapasy materiałów i wyrobów gotowych, środki pieniężne, należności krótkoterminowe, papiery wartościowe. Środki obrotowe w procesie produkcji w okresie dłuższym niż jeden rok zużywają się całkowicie lub ulegają przeobrażeniom np.: mąka do wypieku chleba. Źródła finansowania majątku przedsiębiorstwa Fundusze własne przedsiębiorstwa: - kapitał wniesiony przez właścicieli przedsiębiorstwa - kapitał wygospodarowany przez przedsiębiorstwo w toku jego działania Fundusze obce przedsiębiorstwa: - kredyty i pożyczki bankowe zaciągnięte na zakup maszyn, urządzeń itp. - zobowiązania wobec dostawców Rys. 5. Źródła finansowania majątku przedsiębiorstwa [4, s. 117] Leasing to forma odpłatnego udostępniania do użytkowania dóbr służących do prowadzenia działalności gospodarczej. Te dobra to przede wszystkim maszyny, urządzenia oraz inne środki długotrwałego użytkowania. Właściciel maszyny lub urządzenia (leasingodawca) w zamian za jego udostępnienie pobiera opłatę w postaci rat leasingowych. Leasingodawca pozostaje właścicielem przedmiotu leasingu w czasie trwania umowy i po jej wygaśnięciu. Leasingobiorca może po wygaśnięciu umowy nabyć przedmiot leasingu najczęściej na zasadzie pierwokupu. Bilans majątkowy przedsiębiorstwa Cały majątek przedsiębiorstwa – trwały i obrotowy – jest określany jako aktywa. Fundusze własne i obce, finansujące majątek przedsiębiorstwa, nazywamy pasywami. Suma aktywów musi się równać sumie pasywów. Zestawienie wszystkich elementów majątku i źródeł ich finansowania jest nazywane bilansem przedsiębiorstwa. Bilans otwarcia to bilans sporządzony na dzień rozpoczęcia działalności firmy. Zobowiązania to kwoty, które firma powinna w zaplanowanym momencie zapłacić innym (bankowi, dostawcom itp.). Należności to kwoty, które inni płatnicy powinni w zaplanowanym momencie zapłacić firmie. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 26 Aktywa Majątek trwały Pasywa Kapitał własny Majątek obrotowy Kapitał obcy Ogółem aktywa Ogółem pasywa Rys. 6. Składniki bilansu [opracowanie własne] Koszty w przedsiębiorstwie Koszty to celowe zużycie materiałów, pracy ludzkiej, składników majątku trwałego lub usług własnych. Strata to niecelowe, gospodarczo nieuzasadnione zużycie wymienionych wyżej środków. Prowadząc działalność gospodarczą, przedsiębiorstwo ponosi koszty: − koszty zmienne – zmieniają się wraz ze zmianą rozmiarów produkcji i wielkości firmy − koszty stałe – niezależne od wielkości produkcji. Podział kosztów przedsiębiorstwa Koszty zmienne: - surowce, materiały, półprodukty - płace pracowników produkcyjnych - energia, woda Koszty stałe: - płace pracowników administracji - wynajem lokalu - zużywanie się maszyn, urządzeń, budynków Rys. 7. Podział kosztów przedsiębiorstwa [6, s. 118] Ustalenie ceny produktu W celu skalkulowania ceny produktu finalnego (wyrobu gotowego lub usługi) właściciel przedsiębiorstwa posługuje się sumą tych kosztów, czyli kosztem całkowitym. Kc = Kz + Ks gdzie: Kc – koszt całkowity Kz – koszty zmienne Ks – koszty stałe Kj = Kc / Wp gdzie: Kj – koszt jednostkowy wyrobu Kc – koszty całkowity Wp – wielkość produkcji (liczba wyrobów gotowych). „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 27 − − Rozróżniamy dwa modele ustalania cen: model ekonomiczny i model księgowy. model ekonomiczny, polega na ustaleniu ceny na podstawie sytuacji na rynku. Przedsiębiorca kieruje się cenami konkurentów i tym, ile klienci byliby skłonni zapłacić za jego produkt. Bierze również pod uwagę koszty własne, ale tylko dla porównania, czy koszt jednostkowy nie jest wyższy niż cena. model księgowy, polega na ustaleniu ceny, doliczając do kosztu jednostkowego zysk, jaki przedsiębiorca chce otrzymać. Cena zbytu produktu = koszt jednostkowy + zysk producenta Cena hurtowa = cena zbytu + marża hurtowa Cena detaliczna = cena hurtowa + marża detaliczna Cena sprzedaży = cena zakupu + marża handlowa Wynik finansowy firmy Przychody powstają w momencie sprzedaży produktów firmy (wyrobów lub usług), niezależnie od tego, czy wpływ gotówki następuje w chwili sprzedaży, czy po pewnym czasie. przychód ze sprzedaży = liczba sprzedanych produktów x cena produktu Odejmując od przychodów koszty działalności, otrzymujemy wynik finansowy. Dodatni wynik finansowy nazywamy zyskiem, ujemny zaś stratą. wynik finansowy = przychód – koszty działalności Firma ma zyski, gdy jej przychody są większe od ponoszonych kosztów. Jeśli przychody są mniejsze od kosztów, firma ma straty. zysk brutto = przychód – koszty zysk netto = zysk brutto – podatek dochodowy Zysk netto przedsiębiorstwa można przeznaczyć na konsumpcję, inwestycje, modernizację produkcji lub nagrody dla pracowników. 4.3.2. Pytania sprawdzające 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. Kiedy sporządzamy bilans otwarcia firmy? Jakie są podstawowe składniki bilansu firmy? Jaka występuje różnica między pojęciami aktywa i pasywa? Jakimi cechami charakteryzuje się majątek trwały podmiotu gospodarczego? Jakimi cechami charakteryzuje się majątek obrotowy podmiotu gospodarczego? Jakie elementy majątku firmy należą do środków trwałych? W jakiej postaci, w firmie, mogą występować środki pieniężne? W jaki sposób obliczamy przychody ze sprzedaży? W jaki sposób obliczamy zysk netto przedsiębiorstwa? „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 28 4.3.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Pracując w zespole 3-4 osobowym, sporządź bilans otwarcia firmy, tj. Piekarni, w dniu rozpoczęcia działalności. Zakładamy, że na ten dzień zostały zrealizowane następujące działania: − został wynajęty lokal, − zakupiono środek transportu, − zakupiono maszyny i urządzenia do produkcji pieczywa, − zakupiono początkowy zapas materiałów np. mąka, dodatki do pieczenia itp., − zostały zaciągnięte zobowiązania na okres 6 lat w wysokości 30.000 zł. Przyporządkuj podane działania do odpowiednich kategorii bilansu zamieszczonych w tabeli do ćwiczenia. Tabela do ćwiczenia 1. Bilans otwarcia firmy [opracowanie własne] Aktywa Majątek trwały - lokal ......................... - Kapitał własny - Pasywa Majątek obrotowy - Kapitał obcy - Ogółem aktywa .............................. Ogółem pasywa ........................... Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) utworzyć zespół 3-4 osobowy, najlepiej ten, w którym pracowałeś przy opracowaniu pomysłu na działalność gospodarczą, 2) dokonać analizy treści ćwiczenia oraz tabeli do ćwiczenia, 3) przyporządkować wymienione działania do odpowiednich kategorii – składników bilansu, 4) zaplanować przybliżone wartości dla zrealizowanych działań (pomocne tu będą dane z ćwiczeń z jednostki modułowej: Podejmowanie działalności gospodarczej), 5) obliczyć ogółem aktywa i pasywa. − Wyposażenie stanowiska pracy: arkusz do ćwiczenia. Ćwiczenie 2 „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 29 Dokonaj klasyfikacji majątku przedsiębiorstwa piekarskiego. Zapoznaj się z opisem przypadku, zakwalifikuj wymieniony tam majątek do trwałego lub obrotowego i wpisz go do podanej tabeli. Przypadek: Pan Jan Nowak otworzył Piekarnię, wypieka pieczywo, pozyskał m.in. odpowiednią bazę ekonomiczną na którą składa się majątek trwały i obrotowy: samochód dostawczy, komputer, lokal, maszyny do produkcji, surowce i materiały do produkcji, produkty gotowe, środki na rachunku bankowym, gotówka, produkty w toku produkcji. Tabela do ćwiczenia 2. Klasyfikacja majątku przedsiębiorstwa [opracowanie własne] Majątek trwały Majątek obrotowy Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) dokonać analizy treści ćwiczenia, 2) rozróżnić majątek trwały i obrotowy przedsiębiorstwa, 3) wypełnić tabelę do ćwiczenia. − Wyposażenie stanowiska pracy: arkusz do ćwiczenia. Ćwiczenie 3 Oblicz wynik finansowy netto przedsiębiorstwa, jeśli wiesz, że: przychody ze sprzedaży wyrobów wynosiły 40.000 zł, a koszty własne produkcji wyniosły 15.000 zł. Przedsiębiorca zapłacił podatek dochodowy w wysokości 20%. Sposób wykonania ćwiczenia 1) 2) 3) 4) Aby wykonać ćwiczenie, powinniście: dokonać analizy treści ćwiczenia, obliczyć zysk brutto przedsiębiorstwa, obliczyć podatek dochodowy jaki musi zapłacić przedsiębiorca, obliczyć zysk netto przedsiębiorstwa. − Wyposażenie stanowiska pracy: arkusz do ćwiczeń. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 30 4.3.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) rozróżnić i scharakteryzować majątek trwały i obrotowy? wskazać źródła finansowania majątku przedsiębiorstwa? zdefiniować pojęcie leasingu? rozróżnić aktywa i pasywa? rozróżnić koszty zmienne i stałe przedsiębiorstwa? scharakteryzować metody ustalania cen w przedsiębiorstwie? zastosować wzór na obliczenie przychodów ze sprzedaży? zastosować wzór na obliczenie wyniku finansowego przedsiębiorstwa? Nie netto „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 31 Tak 4.4. Uproszczone formy rachunkowości w przedsiębiorstwie 4.4.1. Materiał nauczania Rachunkowość to system, który dostarcza informacji niezbędnych do podejmowania decyzji gospodarczych. System ten obejmuje: − księgowość, − kalkulację, − sprawozdawczość. Księgowość zajmuje się ewidencją transakcji gospodarczych w sposób chronologiczny i systematyczny. Kalkulacja określa koszt jednostkowy wytworzenia produktu finalnego. Sprawozdawczość obejmuje przetwarzanie i systematyzowanie wcześniej zaewidencjonowanych zadań. − − − Funkcje rachunkowości: informacyjna – pozwala na uzyskanie informacji potrzebnych do zarządzania finansami firmy, kontrolna – umożliwia wykrycie niedoborów w majątku firmy powstałych na skutek np. kradzieży, analityczna – pozwala na weryfikację wyników finansowych firmy. Podatek to przymusowe, bezzwrotne, nieodpłatne i powszechne świadczenie pieniężne, które pobierane jest przez państwo lub gminę. Podatki dzielimy na bezpośrednie i pośrednie. Podatki bezpośrednie to podatki dochodowe od osób fizycznych i prawnych oraz podatki majątkowe (np. od darowizn, nieruchomości, środków transportu). Podatki pośrednie to podatek od towarów i usług VAT, akcyzowy, cło. Podatek akcyzowy nakładany jest na niektóre artykuły spożywcze (alkohol, papierosy), paliwa silnikowe, artykuły luksusowe (wysokiej klasy sprzęt elektroniczny, samochody) i wliczany w cenę produktu wprowadzonego do obrotu. Stawki podatku są zróżnicowane, a ich wysokość reguluje ustawa o podatku akcyzowym. Rozliczanie podmiotu gospodarczego z Urzędem Skarbowym Podatek dochodowy z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej jest ustalany w formie: − karty podatkowej, − ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, − księgi przychodów i rozchodów. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 32 Tabela 1. Formy opodatkowania [opracowanie własne] Formy opodatkowania Zasady prowadzenia ewidencji Karta podatkowa - przedsiębiorca jest zwolniony z obowiązku prowadzenia ksiąg i składania zeznań podatkowych - nie musi składać deklaracji o wysokości uzyskanego dochodu oraz wpłacać zaliczek na podatek dochodowy - obowiązek do wydawania na żądanie klienta rachunków i faktur stwierdzających sprzedaż wyrobów i usług - obowiązek prowadzenia ewidencji związanej z zatrudnieniem pracowników - podatek należy opłacać co miesiąc – do dnia 7 każdego miesiąca za miesiąc poprzedni - kwota podatku odprowadzana do urzędu skarbowego jest określona przez naczelnika urzędu w decyzji pomniejszona o zapłaconą składkę na ubezpieczenie zdrowotne - po zakończeniu roku podatkowego ma obowiązek złożyć w urzędzie skarbowym deklarację o wysokości zapłaconej i odliczonej od karty podatkowej, w poszczególnych miesiącach, składki na powszechne ubezpieczenie zdrowotne Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych - przedsiębiorca ma obowiązek prowadzenia, ewidencji przychodów, prowadzenia wykazu środków trwałych, ewidencji wyposażenia, przechowywania dowodów zakupu towarów, sporządzanie spisu z natury - zryczałtowany podatek dochodowy przedsiębiorca musi odprowadzać co miesiąc do urzędu skarbowego do dnia 20-go następnego miesiąca - po zakończeniu roku podatkowego należy złożyć w urzędzie skarbowym zeznanie PIT-28 o wysokości uzyskanego przychodu, wysokości dokonanych odliczeń i należnego ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych Księga przychodów i rozchodów - każdy przedsiębiorca powinien prowadzić księgowość według przepisów ustawy o rachunkowości - właściciel firmy powinien zadbać, aby księgowość prowadziła osoba wykształcona w zawodach ekonomisty, księgowego - księgi rachunkowe muszą być prowadzone rzetelnie, terminowo, chronologicznie, zgodnie ze stanem faktycznym, według zasad wynikających z przepisów ustawy o rachunkowości - przedsiębiorca ma obowiązek prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów w oparciu o dowody księgowe (tj. faktury, dowody opłat bankowych, pocztowych) „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 33 - oprócz samej księgi przychodów i rozchodów, przedsiębiorca ma obowiązek do prowadzenia innych ewidencji, tj. - ewidencja środków trwałych - ewidencja wyposażenia, sprzedaży - ewidencja przebiegu pojazdów - koszty przychodów pracowników - spis z natury towarów, materiałów, półwyrobów, wyrobów gotowych, braków i odpadów - obowiązek ustalenia wysokości podatku dochodowego za obrany rok podatkowy następuje do dnia 30 kwietnia następnego roku podatkowego poprzez wypełnienie deklaracji PIT-36. Podatek od towarów i usług (VAT) VAT jest powszechnym, wielofazowym podatkiem obrotowym. Powszechnym, ponieważ obowiązek jego odprowadzania do urzędu skarbowego spoczywa na każdym, kto zajmuje się produkcją oraz sprzedażą towarów i usług. Wielofazowym, ponieważ jest płatny w każdej fazie produkcji i sprzedaży. VAT jest liczony od wartości netto towarów i usług. Oznacza to, że przedmiot opodatkowania, np. chleb jest obciążony podatkiem VAT w fazie końcowej, czyli wtedy, gdy zostaje kupiony przez konsumenta. Obowiązek podatnika VAT Do głównych obowiązków podatników rozliczających podatek VAT na zasadach ogólnych należy zaliczyć: − dokonanie zgłoszenia rejestracyjnego (VAT-R), − prowadzenie ewidencji sprzedaży i zakupów, − wystawianie faktury VAT, − składanie deklaracji podatkowych dla podatku VAT, − terminowe wpłacanie podatku do urzędu skarbowego. Deklaracje dla podatku od towarów i usług (formularze VAT-7) składa się we właściwym urzędzie skarbowym za okresy miesięczne, w terminie do 25 dnia miesiąca następującego po miesiącu, za który składana jest deklaracja. W tym terminie należy również dokonać wpłaty podatku na rachunek urzędu skarbowego. − − − − − Ustawa o VAT przewiduje następujące stawki podatku: podstawowa 22%, obniżona – 7% np. obuwie dziecięce, odzież dla niemowląt, obniżona 3%, stawka 0%, stawka zwolniona. Faktura VAT powinna zawierać: − imiona i nazwiska sprzedawcy i nabywcy oraz ich adresy, − numery NIP, − datę wystawienia, „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 34 − − − − − − − − − numer faktury, nazwę towaru lub usługi, jednostkę miary oraz ilość sprzedanych towarów, usług, cenę jednostkową netto (bez podatku), stawkę podatku, kwotę podatku, wartość sprzedaży wraz z podatkiem, kwotę należności ogółem wyrażoną liczbowo i słownie, czytelne podpisy osób uprawnionych do wystawienia oraz otrzymania faktury. Przy wypełnianiu faktury niezbędna jest umiejętność obliczania podatku VAT. Wartość podatku VAT liczona jest od cen netto i brutto. − od ceny netto cena netto x stawka podatku − od ceny brutto cena brutto x 22 cena brutto x 7 lub 122 107 cena netto + kwota VAT = cena brutto 4.4.2. Pytania sprawdzające 1. 2. 3. 4. 5. Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. Jakie znasz zasady obliczania podatku VAT? Jaki jest układ księgi przychodów i rozchodów? Jakie zdarzenia należy księgować w poszczególnych kolumnach książki przychodów i rozchodów? W jakiej kolejności należy księgować dokumenty księgowe w księdze przychodów i rozchodów? Jakie podstawowe informacje powinna zawierać faktura VAT? „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 35 4.4.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Oblicz cenę netto i kwotę VAT wiedząc, że cena brutto wynosi 1500 zł, stawka VAT 22%. Sposób wykonania ćwiczenia 1) 2) 3) 4) Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: wskazać wzory na obliczenie wartości podatku VAT, podstawić dane do wzorów, obliczyć kwotę podatku, obliczyć cenę netto. − Wyposażenie stanowiska pracy: arkusz do ćwiczenia. Ćwiczenie 2 Przedmiotem prowadzonej działalności gospodarczej jest produkcja i sprzedaż pieczywa. Wystaw fakturę sprzedaży, dysponując następującymi informacjami: Sprzedawca: − Marian Wąs Piekarnia „Bułeczka” z siedzibą w Łodzi ul.Niska 78 − Nr NIP 777-876-12-00 − rachunek bankowy: PBG S.A. w Łodzi nr 288857-77612-727210 − płatność – przelewem w terminie 7 dni od daty wystawienia faktury Nabywca: − Zofia Wolska, Restauracja „Smakuś”, Łódź, ul. Jeziorna 36 − Nr NIP 726-168-10-08 Sprzedano: − 100 szt. bułek poznańskich w cenie netto: 0,09 zł/szt. – stawka VAT – 22% − 50 szt. bochenków długiego chleba w cenie netto: 0,77 zł/szt. – stawka VAT – 22% − 10 szt. bochenków chleba razowego w cenie netto: 1,00 zł/szt. – stawka VAT – 22% − numer faktury: 40/03 − data wystawienia: 25.03.2007 r. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) dokonać analizy treści ćwiczenia, 2) odszukać informacje na temat zasad wypełniania faktur VAT w poradniku dla ucznia, 3) wypełnić fakturę VAT, tak aby wszystkie pola były wypełnione w sposób prawidłowy. − Wyposażenie stanowiska pracy: faktura VAT. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 36 Ćwiczenie 3 Dokonaj zapisów w księdze przychodów i rozchodów przedsiębiorstwa – Piekarnia „Bułeczka” w marcu X r., dysponując podanymi informacjami: 1) faktura nr 273 za opłatę za telefon, otrzymana z Zakładu Telekomunikacji w Łodzi, ul. Chóralna 2 z 26.03.Xr. wartość netto 100 zł, 2) faktura nr 178 z 15.03.Xr. za zakup surowców do produkcji pieczywa o wartości netto 600 zł, w hurtowni artykułów spożywczych w Łodzi, ul. Piękna 25, 3) faktura sprzedaży nr 350 z 18.03.Xr.dla Restauracji „Orfeusz” w Łodzi, ul. Tuwima 25, wartość netto 1500 zł. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) uporządkować chronologicznie zdarzenia gospodarcze, 2) dokonać zapisów w księdze przychodów i rozchodów, 3) dokonać podsumowania strony po zaksięgowaniu zdarzeń gospodarczych. − Wyposażenie stanowiska pracy: księga przychodów i rozchodów. 4.4.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) zdefiniować pojęcie rachunkowości? określić funkcje rachunkowości? rozróżnić podatki bezpośrednie i pośrednie? wymienić i scharakteryzować formy opodatkowania z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej? zdefiniować pojęcie podatku VAT? obliczyć podatek VAT od ceny netto i brutto? wymienić stawki podatku VAT? określić zasady wypełniania faktur VAT? określić układ księgi przychodów i rozchodów? „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 37 Tak Nie 5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ INSTRUKCJA DLA UCZNIA W dniu dzisiejszym przystępujesz do testu, który ma na celu sprawdzenie Twoich umiejętności dotyczących prowadzenia działalności piekarskiej. Jeśli masz istotny powód, aby nie przystąpić dzisiaj do tego zadania powiadom o tym prowadzącego test. Przed przystąpieniem do rozwiązania testu zapoznaj się uważnie z instrukcją: 1. 2. 3. 4. 5. 6. Rozwiązanie testu będzie polegało na udzieleniu prawidłowych odpowiedzi na każde zadanie. Po otrzymaniu zestawu zadań testowych i karty odpowiedzi zapoznaj się z ich treścią i wyjaśnij wszelkie wątpliwości. Test zawiera 20 pytań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi. Tylko jedna jest prawidłowa. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. Na rozwiązanie testu masz 45 minut. Powodzenia! ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH 1. Funkcja zarządzania, na którą składa się właściwy dobór pracowników, przekazywanie im poleceń dotyczących wykonywania zadań oraz motywowanie za pomocą różnych środków, to a) planowanie. b) organizowanie. c) kierowanie. d) kontrolowanie. 2. Wartości i cele, którymi firma się kieruje oraz wyobrażenie przyszłości, do której dąży to a) misja firmy. b) wizja firmy. c) zarządzanie strategiczne. d) cele operacyjne. 3. Zarządzanie strategiczne dotyczy a) krótkiego okresu działania przedsiębiorstwa. b) wyznaczenia pojedynczych krótkoterminowych celów i podejmowanie, decyzji mających duże znaczenia dla najbliższej przyszłości firmy. c) wyznaczanie celów oraz ustalanie programu działań zmierzających do sprawnego funkcjonowania przedsiębiorstwa zgodnie z założonymi celami. d) sprawnej realizacji szczegółowego planu działania i szybkiego rozwiązania doraźnych problemów. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 38 4. Umiejętności kierownicze, które umożliwiają współpracę z innymi pracownikami przedsiębiorstwa, poprzez nawiązywanie kontaktów, rozumienia, empatii oraz motywowania poszczególnych osób i grup nazywamy umiejętnościami a) technicznymi. b) koncepcyjnymi. c) analitycznymi. d) interpersonalnymi. 5. Narzędzia motywacyjne to a) bodźce stosowane przez przełożonego, w celu osiągania określonych postaw i zachowań podwładnych. b) wszelkie urządzenia i maszyny za pośrednictwem, których przełożony może realizować proces motywowania. c) zestaw materialnych środków kształtujących zachowania podwładnych. d) ocena pracowników polegająca na wydawaniu opinii o ich pracy. 6. Konflikt, który wynika z różnicy poglądów lub celów, do których dążą jego uczestnicy odpowiedzialni za sukcesy i porażki firmy, to a) konflikt wartości. b) konflikt organizacyjny. c) konflikt racji. d) konflikt dwóch osobowości. 7. Jeżeli jedna ze stron konfliktu, chce osiągnąć swoje cele, nie bierze pod uwagę celów drugiej strony, to zostaje rozwiązanie konfliktu metodą a) kompromisu. b) dominacji. c) liberalną. d) dwóch zwycięzców. 8. Jeżeli jednej ze stron negocjacyjnych zależy na poszukaniu rozwiązań akceptowanych i przynoszących korzyści wszystkim stronom, zastosuje prowadzenie negocjacji w sposób a) twardy. b) ugodowy. c) rzeczowy. d) liberalny. 9. Ścisła zależność wysokości wynagrodzenia od ilości wykonywanej pracy występuje w formie płacy a) czasowej. b) akordowej. c) czasowo-premiowej. d) prowizyjnej. 10. Wynagrodzenie, to a) świadczenie urzędu pracy na rzecz zarejestrowanego. b) świadczenie pracownika na rzecz pracodawcy. c) świadczenie pracodawcy na rzecz pracownika z tytułu wykonywanej pracy. d) świadczenie emerytalne. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 39 11. Tegoroczny absolwent Technikum Przemysłu Spożywczego poszukuje stałej pracy. Najkorzystniejsza dla niego umowa o pracę, to a) umowa na czas nieokreślony. b) umowa na okres próbny. c) umowa na czas wykonania określonej pracy. d) umowa na czas określony (w tym na zastępstwo). 12. Elementami majątku obrotowego przedsiębiorstwa są a) zapasy, rzeczowy majątek trwały, należności. b) zapasy, należności, gotówka w kasie. c) zapasy, materiały, budynki. d) maszyny, akcje, licencje. 13. Bilans przedsiębiorstwa odzwierciedla a) wszystkie koszty poniesione przez przedsiębiorstwo. b) majątek przedsiębiorstwa oraz źródła jego finansowania w danej chwili. c) straty i zyski w poszczególnych latach. d) wynik finansowy przedsiębiorstwa. 14. Koszty zmienne związane są z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa i zależą od wielkości produkcji, zaliczamy do nich a) koszty surowców i robocizny. b) koszty czynszu za lokal i zużywanie się maszyn. c) koszty ubezpieczenia pracowników produkcyjnych i administracyjnych. d) koszty robocizny i odsetki kredytu. 15. Piekarnia „Rogalik” osiągnęła przychód ze sprzedaży wyrobów w wysokości 100.000 zł, a koszty własne produkcji wynosiły 60.000 zł. Zapłacono podatek dochodowy w wysokości 20%. Ustal zysk netto a) 24.000 zł b) 32.000 zł c) 40.000 zł d) 8.000 zł 16. Jeżeli przedsiębiorca ustala cenę produktu na podstawie sytuacji na rynku, kierując się cenami konkurentów i potrzebami klientów, to stosuje model ustalania cen a) księgowy. b) ekonomiczny. c) bilansowania cen. d) tylko na podstawie cen produktów konkurencji. 17. Podatek, to a) dobrowolna kwota płacona na rzecz państwa. b) obligatoryjna kwota płacona na rzecz państwa przez każdego obywatela wynosząca 100 zł miesięcznie. c) stawka procentowa od transakcji na giełdzie. d) przymusowe świadczenie pieniężne, które pobierane jest przez państwo lub gminy. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 40 18. Podatek akcyzowy jest podatkiem a) od towarów luksusowych i produktów o niskim koszcie wytworzenia. b) od wszystkich produktów krajowych. c) od wszystkich produktów importowanych. d) tylko od usług. 19. Forma opodatkowania kartą podatkową, charakteryzuje się tym, że a) stawka podatku ustalana jest kwotowo, niezależnie od osiągniętego dochodu. b) stawki podatku są zależne od rodzaju prowadzonej działalności. c) podatek płacony jest od dochodu pomniejszonego o wydatki. d) występuje obowiązek prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów. 20. Przedsiębiorca, który prowadzi podatkową księgę przychodów i rozchodów, ma obowiązek comiesięcznie wysyłać do urzędu skarbowego a) deklaracji PIT-36. b) deklaracji PIT-28. c) deklaracji VAT-7. d) deklaracji ZUS. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 41 KARTA ODPOWIEDZI Imię i nazwisko.......................................................................................... Prowadzenie działalności piekarskiej Zakreśl poprawną odpowiedź. Nr zadania 1. Odpowiedź Punkty a b c d 2. a b c d 3. a b c d 4. a b c d 5. a b c d 6. a b c d 7. a b c d 8. a b c d 9. a b c d 10. a b c d 11. a b c d 12. a b c d 13. a b c d 14. a b c d 15. a b c d 16. a b c d 17. a b c d 18. a b c d 19. a b c d 20. a b c d Razem: „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 42 6. LITERATURA 1. 2. 3. 4. 5. 6. Bieńkowska K.: Uproszczone formy ewidencji gospodarczej stosowane w małych firmach. WSIP, Warszawa 1998 Flis I., Makiewicz M..: Własna firma. Wydawnictwo Park Sp. z o.o., Bielsko Biała 2004 Gregorczyk S., Romanowska M., Sopińska A., Wachowiak P.: Przedsiębiorczość bez tajemnic. WSIP, Warszawa 2002 Makieła Z., Rachwał T.: Podstawy przedsiębiorczości. Nowa Era, Warszawa 2005 Sepkowska Z., Żurakowski F.: Wprowadzenie do zarządzania. WSIP, Warszawa 2000 Żurakowski F.: Przedsiębiorczość – Poszukiwanie pomysłu na firmę i jej uruchomienie. WSIP, Warszawa 1999 „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 43
