Ročný plán podujatí 2013

Transkrypt

| Európsky fond regionálneho rozvoja | „Investícia do vašej budúcnosti“ |
| Projekt: Krásy a zaujímavosti Žilinského kraja |
| Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego | „Inwestujemy w Twoją przyszłość“ |
| Projekt: Piękno i atrakcje Kraju Żylińskiego |
| European Regional Development Fund | “Investment in your future” |
| Project: Beauty and Attractions of the Žilina Region |
Chute
ˆ
a vone
’
Smaki i zapachy
– przyjedz´ i poczuj
je sam!
Tastes & Scents
– Come & Try!
ROČNÝ PLÁN PODUJATÍ
ROCZNY HARMONOGRAM IMPREZ
ANNUAL PLAN OF EVENTS
Przedmowa
Foreword
Milí čitatelia a návštevníci nášho kraja,
v rukách držíte knižku, ktorá Vám potvrdí, že i podujatia môžu byť
chutné. Slávnosti, akcie a predstavenia, na ktorých si pochutí nielen vaša
duša, ale i žalúdok, sú toho neklamným príkladom. Čaro kuchýň našich
prastarých mám zachovávajú i kultúrne inštitúcie v Žilinskom kraji a výsledný jedálniček premenili na desiatky podujatí prezentujúcich kultúrny
a historický potenciál Oravy, Liptova, Turca, Horného Považia a Kysúc. Ich
výber nájdete na stránkach tejto publikácie. Ulahodiť svojim chutiam mohli aj návštevníci Kulinárskych dní, ktoré v roku 2012 zorganizoval Žilinský
samosprávny kraj v rámci projektu „Krásy a zaujímavosti Žilinského kraja“,
a na túto tradíciu nadviaže i v tomto roku. Viac ako päťtisíc ľudí na nich
zažilo skvelú atmosféru plnú vôní a chutí tradičných jedál. Minuloročné
chutné aktivity sme v decembri zakončili konferenciou, ako inak, o chutiach
nášho kraja, s účasťou 150 odborníkov, podnikateľov z oblasti gastronómie,
kultúrnych manažérov a študentov. Lahodné menu v podobe prezentácií
o tajoch kulinárskych pochúťok našich predkov, či o efektívnom využití
marketingu v gastronómii, pošteklilo všetky chuťové bunky jej účastníkov.
Prijmite pozvanie do nášho kraja a vyskúšajte si na vlastnej koži a vlastnom
žalúdku, ako chutí Žilinský kraj.
Drodzy czytelnicy i wszyscy odwiedzający nasz kraj,
Publikacja, którą trzymacie w rękach, potwierdza, że imprezy też
mogą być apetyczne. Uroczystości, akcje i przedstawienia dostarczające
przyjemności nie tylko dla duszy, lecz także dla ciała, niewątpliwie są tego
przykładem. Magię kuchni naszych prababć zachowują dla nas również
instytucje kulturalne w Kraju Żylińskim zamieniając menu na wiele imprez
prezentujących potencjał kulturowy i historyczny regionów Orava, Liptov,
Turiec, Horné Považie i Kysuce. Wybrane imprezy znajdą Państwo na stronach niniejszej publikacji. Dogodzić kubkom smakowym mogli także goście
odwiedzający Dni Kulinarne zorganizowane w 2012 roku przez Samorządowy Kraj Żyliński w ramach projektu „Piękno i atrakcje Kraju Żylińskiego“,
impreza ta odbędzie się również w tym roku. Uczestniczyło w niej ponad
pięć tysięcy osób, które cieszyły się wspaniałą atmosferę pełną smaków
i zapachów tradycyjnych potraw. Ubiegłoroczne smakowite przedsięwzięcia zakończyły się w grudniu konferencją – jakby inaczej – na temat
smaków naszego kraju, w której uczestniczyło 150 specjalistów i przedsiębiorców z branży gastronomicznej oraz menedżerów kultury i studentów.
Smakowite prezentacje dotyczące tajników przygotowywania smakołyków
przez naszych przodków lub marketingu w gastronomii podziałały na kubki smakowe wszystkich uczestników. Zapraszamy do naszego kraju, gdzie
na własnej skórze i w żołądku można poczuć smak Kraju Żylińskiego.
Dear readers and visitors to our Region,
You are reading a tiny book that confirms that even events can be
tasty. Festivities, events and performances are guaranteed to flatter your
soul and stomach. The magic of our grandmothers´ kitchens is preserved
by the cultural institutions in the Žilina Region, and the resulting menu is
offered in form of dozens of events presenting the cultural and historical
potential of Orava, Liptov, Turiec, Horné Považie and Kysuce. Selected
events are included in this publication. Definitely delighted were the
taste buds of visitors to the Culinary Days organised in 2012 by the Žilina
Selfgoverning Region as part of the project Beauty and Attractions of the
Žilina Region. The office has decided to continue the tradition this year
as well. Over five thousand people had a great time at the Culinary Days
– atmosphere full of scents and tastes of traditional dishes. The last year’s
tasty activities were wrapped up in December by a conference about, of
course, the tastes of our Region, involving 150 experts, entrepreneurs in
gastronomy, cultural managers and students. The delicious menu consisted
of presentations about the secrets of culinary delicacies of our ancestors
and efficient use of marketing in gastronomy. All attendants were satisfied.
Therefore, accept the invitation to our Region and let your stomach have
the first hand experience of the tastes of the Žilina Region.
Juraj Blanár
predseda ŽSK
Przewodniczący Samorządowego
Kraju Żylińskiego
Chairman of the
Žilina Selfgoverning Region
´
Spis tresci
Contents
CHUTE A VÔNE  PRÍĎTE SI PO NE!
04
SMAKI I ZAPACHY  PRZYJEDŹ I POCZUJ JE SAM!
06
TASTES & SCENTS  COME & TRY!
08
PREHĽAD AKCIÍ
PRZEGLĄD IMPREZ
LIST OF EVENTS
10
MAREC / MARZEC / MARCH
10
MÁJ / MAJ / MAY
16
JÚN / CZERWIEC / JUNE
18
JÚL / LIPIEC / JULY
20
AUGUST / SIERPIEŃ / AUGUST
26
SEPTEMBER / WRZESIEŃ / SEPTEMBER
31
OKTÓBER / PAŹDZIERNIK / OCTOBER
33
DECEMBER / GRUDZIEŃ / DECEMBER
34
CHUŤOPIS ŽILINSKÉHO KRAJA
SMAKOGRAFIA KRAJU ŻYLIŃSKIEGO
TASTEGUIDE OF THE ZILINA REGION
Vydal / Wydał / Issued by: Žilinský samosprávny kraj / Samorządowy Kraj
Żyliński / Žilina Selfgoverning Region
Autor / Przygotowanie / Written by: Peter Kubica
Autori fotiek / Autorzy zdjęć / Photo authors: archív Žilinský samosprávny
kraj (archive Žilina Selfgoverning Region), Múzeum liptovskej dediny
v Pribyline, Múzeum kysuckej dediny Nová Bystrica - Vychylovka, Turčianske
kultúrne stredisko Martin, Matica slovenská, Národné osvetové centrum,
Liptovské kultúrne stredisko, Liptovské múzeum v Ružomberku, Oravské
kultúrne stredisko v Dolnom Kubíne, Oravské múzeum P. O. Hviezdoslava,
Kysucké múzeum v Čadci, Považské múzeum v Žiline, Krajské kultúrne
stredisko v Žiline, M KREO, Imagebank
Jazyková korektúra / Korekta językowa / Proofreading by: Jana
Gelatíková
Preklad / Tłumaczenie / Translated by: Ján Gažo (EN), Zuzanna Fajth (PL)
Grafické spracovanie a tlač / Opracowanie graficzne i druk / Graphic
design and layout: M KREO s.r.o., www.mkreo.sk
Prvé vydanie / Wydanie pierwsze / First issue
ISBN 978-80-971282-8-9
’
´’
ˆ
Žilinský kraj tvorí päť regiónov, kde sú desiatky riek, stovky vrchov
a pohorí, tisíce chutí a vôní. Zázrivské korbáčiky z Oravy, podlesníky
z Kysúc, krúpna baba zo Žiliny, ale aj bryndzové halušky z Liptova. A k nim
patrí aj celá Turčianska záhradka, ktorá už svojím poetickým pomenovaním naznačuje pozitívny vzťah ku gastronómii. Téma dnes nadmieru moderná a žiadaná však neprišla len tak, akoby náhodou. Kulinárske zážitky
dneška sa opierajú o kuchyne starých materí prechádzajúc jednotlivými
storočiami. No najpravdivejšie bude rozdelenie na dobu predzemiakovú
a dobu zemiakovú, hoci by tú najaktuálnejšiu prítomnosť mnohí nazvali aj ako doba hranolková. Už staré príbehy, ktoré putovali z úst do uší
a odtiaľ do sŕdc, prezrádzali veľa o tajomných kašiach, začarovaných nápojoch a nebezpečných potravinách. Veď si len spomeňte na jablko, ktoré
dostala Snehulienka od zlej kráľovnej! Alebo na kašu, čo ju varili Lomidrevo, Miesiželezo i Valivrch, a nie a nie ju dovariť, lebo si na nej Laktibrada
pochutnával. A od rozprávok sa dostaneme až k pomenovaniam, ktorých
je v Liptove, Turci, Orave, Hornom Považí a na Kysuciach neúrekom, pričom vyberáme iba tie, ktoré súvisia s jedením.
Oravské obce Hladovka a Chlebnice, tiež Chlebnický a Soľný potok. Osady
Slaná voda, Slanická osada, ale aj Mlynský potok, či Beňadovský a Nižniansky mlyn.
Liptovské obce Hubová a Rybárpole, tiež osady Tvarožná a Krupová, doplnené o Krúpovú hoľu.
Turčianske obce Lipovec, Rakovo, Diviaky, ale aj osada Lipové a Jahodnícke
háje. K nim priradíme Diviacky potok a vrchy Nižná a Vyšná Lipová.
Hornopovažské obce Divina, Divinka, Višňové i Ovčiarsko, ako aj dve osady Cibuľková a Cibuľkovo.
Kysucká obec Makov, doplnená o osady Bryndzárovci a Polievkov, a tiež
Varechov potok.
Takže dobrú chuť a na zdravie pri putovaní po Žilinskom kraji!
TEMPLÁRI
TEMPLÁRI
Nielen mečom je človek živý, aj keď patrí k najvýznamnejším rytierom
stredoveku. K udatným, statočným a cnostným, akými boli templári. Boli
to rádoví bratia, ktorí zároveň ovládali svoju myseľ a meč až natoľko, že
sa stali obávanou mocou. A tak dňom i nocou strážili pútnikov, cesty
i brody, ale mali aj viacero miest, ktoré si opevnili, aby sa dokázali brániť.
Neviedli útočné vojny, ale vždy sa stavali na stranu obrany viery. No ťažko
by bolo ťažkoodenému bojovníkovi, hoci aj posilnenému duchom, keby
mal prázdny žalúdok. A vláčiť na sebe štyridsaťkilové oblečenie tiež nepatrí ku kratochvíľam, ktoré by sa dali zvládať nalačno. Je úplne prirodzené, že sa potrebovali nasýtiť. Stredovek sem, stredovek tam, ale jesť sa
musí. Medzi tradičné chute stredoveku patria všakovaké placky a kaše.
No nie zemiakové, ktorých čas ešte len mal prísť. Z akejkoľvek múky, čo
prišla pod ruky, dokázali stredovekí kulinári vytvoriť jedlá hodné rytierov
cti a slávy.
Liptovských 783
V roku 1230 sa datuje smrť templárskeho vizitátora Johanna Gottfrieda
z Herbersteinu v okolí Ludrovej.
Liptovských 753
Z roku 1260 pochádza stavba gotického kostola sv. Martina v Martinčeku.
Oravských 210
V roku 1803 popísal ostrihomský kanonik a cirkevný historik Damián Fuxhoffer Oravský hrad ako sídlo templárov.
GORALI
Gorali, vrchárski ľudia žijúci zo svojich valaských koreňov jedli to, čo si
vyrobili a vypestovali. No s tým pestovaním to veru nebolo priveľmi slávne, pretože obývali zväčša neúrodné časti Beskýd, kde iní obyvatelia žiť
nechceli. Najskôr sa museli popasovať s lesiskami, potom s klčoviskami
a napokon im pôda štedro nadelila kameňov a skál. A pomedzi ne, kde-tu aj trochu obilia, zemiakov a kapusty. Ale najdôležitejším stravovacím
základom bolo mlieko a mliečne výrobky. Ich ovečky, dokonca špeciálny
druh – valašky, im dávali biele tekuté zlato, ktoré sa oni – pastieri, valasi, gorali – naučili spracovávať. Aké jednoduché, pomyslel by si pôžitkár,
ochutnávajúci oštiepky, údené i neúdené syry, parenice, korbáčiky, a tiež
bryndzu, tvaroh, jogurty, no koľko práce to stálo ľudí z vrchov, o tom sa
kroniky nezmieňujú. A zbytočne by to aj robili, pretože nič iné ako spracovávať mlieko im neostávalo, ak chceli prežiť.
Kysuckých 372
Z roku 1641 pochádza prvá písomná zmienka o goralskej obci Skalité.
Oravských 398
Z roku 1615 poznáme prvú písomnú zmienku o goralskej obci Oravská
Lesná.
Liptovských 379
Z roku 1634 je prvá písomná zmienka o goralskej obci Liptovská Teplička.
GORALI
KURUCI
KURUCI
Kurucké vojny s cisárskymi vojskami najviac sužovali krajinu a obyčajných ľudí. Tí si neraz ani neužili plody vlastnej práce, pretože sotva stihli
pozbierať úrodu, už aj o ňu prišli. A bez rozdielu, či išlo o cisárskych alebo kuruckých. Veď aj armády musia niečo jesť, a tak vyhrávali tí, čo mali
v rukách zbrane. Roľníci, pastieri a gazdovia mali ruky prázdne. S kosami,
cepmi alebo sekerami by veľa vody nenamútili. Preto im neostávalo nič
iné, iba skloniť hlavy a čakať. Do najbližšieho mieru, kedy sa opäť vracali
na polia, vyhnali zvieratá na pašu a boli plní očakávania, čo im prinesie
leto a jeseň. Najčastejšie im priniesli zimu, avšak nielen tú v prírode, ale aj
do nevykúrených príbytkov a prázdnych hrncov. Museli čarovať z mála, ba
poniektoré ženy aj z ničoho. Ešteže mali naporúdzi prírodu, kde si občas
našli voľačo, čo ich síce nezasýtilo, ale pomohlo im prečkať do najbližšej
cisársko-kuruckej roztržky. Ako si len všetci vydýchli, keď sa obdobie bojov skončilo! Až vtedy si vydýchli a mohli sa naplno venovať práci, ktorá
prinášala úžitok celým rodinám. Čo si dopestovali, to si aj zjedli. Čo si zakvasili, to si vypili.
Oravských 335
V roku 1678 sa uskutočnil vpád kurucov Imricha Tökölyho na Oravu.
Liptovských 304
V roku 1709 sa odohrala bitka kurucov s cisárskymi pri Vavrišove.
Kysuckých 333
V roku 1680 sa do kroník zapísal neúspešný pokus Tökölyho kurucov dobyť Šance.
04
05
TEMPLARIUSZE
Kraj Żyliński składa się z pięciu regionów, dziesiątków rzek, setek
wzgórz i łańcuchów górskich oraz tysięcy smaków i zapachów.
„Korbáčiky” – serowe korbacze z wioski Zázrivá na Orawie, „podlesníky”
– placuszki z regionu Kisuce, „krúpna baba” - babka ziemniaczana z kaszą
jęczmienną z Żyliny, ale także „bryndzové halušky” - kluseczki z bryndzą z regionu Liptova. Należy wspomnieć także o Turczańskim Ogródku,
którego poetyczna nazwa mówi o umiłowaniu sztuki kulinarnej. Temat
- obecnie wyjątkowo aktualny i popularny, nie pojawił się jednak przez
przypadek. Znane dziś przepisy opierają się na kuchni babć i przekazywanych od stuleci recepturach. Historię regionalnej kuchni najlepiej
obrazuje podział na epokę przedziemniaczaną i epokę poziemniaczaną,
chociaż wielu z nas nazwałoby współczesność epoką frytek. Dawne legendy przekazywane z ust do uszu i tak trafiające stamtąd do serc zdradzały tajemnice kasz, magicznych napojów i niebezpiecznych potraw.
Przypomnijmy sobie chociażby jabłko, które Królewna Śnieżka dostała
od złej królowej lub kaszę, którą gotowali bohaterowie pewnej bajki - Lomidrevo, Miesiželezo i Valivrch, nie mogąc jej za nic w świecie dogotować,
ponieważ delektował się nią Łokcibroda. Poza bajkami możemy tu przytoczyć przykład związanych z jedzeniem nazw miejscowości z regionów
Liptov, Turiec, Orava, Horné Považie i Kysuce: wioski orawskie Hladovka
(Głodówka) i Chlebnice, oraz Chlebnický i Solný potok, osady Slaná voda
(Słona woda), Slanická osada (Przysiółek Słonicki), Mlynský potok (Potok Młyński), lub Benadovský mlyn i Nižniansky mlyn; wioski liptowskie
Hubová (Grzybowa) i Rybárpole (Pole Rybaka) oraz przysiółki Tvarožná
(Twarogowa) i Krupová oraz Krúpová hola (słow. krúpy - kasza jęczmienna, przyp. tłum.); miejscowości turczańskie Lipovec, Rakovo, Diviaky
oraz Lipové i Jahodnícke háje (Gaje Poziomkowe). Można jeszcze wspomnieć o miejscowościach Diviacky potok oraz gór Nižná i Vyšná Lipová;
górnopowaskich miejscowościach Divina, Divinka, Višnové i Ovciarsko,
przysiółkach Cibulková i Cibulkovo, kisuckiej miejscowośćci Makov oraz
przysiółkach Bryndzárovci i Polievkov (słow. polievka -zupa, przyp. tłum.)
oraz Varechov potok (Potok Warzechy).
Na zdrowie! Życzymy smacznego podczas wędrówek po Kraju Żylińskim!
TEMPLARIUSZE
Nie tylko mieczem człowiek żyje, chociażby był najsłynniejszym rycerzem
średniowiecza – dzielnym, odważnym i przestrzegającym kodeksu honorowego, tak jak templariusze. Byli to bracia zakonni, którzy jednocześnie potrafili w sposób mistrzowski władać swym umysłem i mieczem, a sam zakon
stał się siłą, której wielu się bało. Dniami i nocami strzegli pielgrzymów, dróg,
mielizn oraz wielu miast, które otoczyli murami, żeby mogły się bronić. Nie
prowadzili wojen zdobywczych, ale zawsze bronili wiary. Rycerz odziany w
ciężką zbroję niewiele zdziała samym silnym duchem, jeśli ma pusty żołądek.
Noszenie czterdziestokilogramowej zbroi na czczo nie należy do przyjemności, templariusze potrzebowali więc zaspokoić głód. Nawet w średniowieczu trzeba było jeść. Do tradycyjnych przysmaków tych czasów należały
różne kasze i placki, nie były to jednak placki ziemniaczane, które miały się
dopiero pojawić. Średniowieczni kucharze z każdej mąki, jaką mieli pod ręką,
potrafili przygotować potrawy godne czci i honoru rycerskiego.
Liptowskie 783
Na rok 1230 datuje się śmierć wizytatora zakonu templariuszy Johanna
Gottfrieda z Herbersteinu, który zmarł w okolicy Ludrovej.
Liptowskie 753
Z 1260 roku pochodzi budynek kościoła gotyckiego św. Marcina w miejscowości Martincek.
Orawskie 210
W 1803 roku Damián Fuxho - ostrzyhomski kanonik i historyk kościoła
opisał Zamek Orawski jako siedzibę templariuszy.
GÓRALE
Górale, ludzie gór o korzeniach wołoskich, jedli to, co sami wytworzyli i wyhodowali. Uprawa roślin nie była jednak łatwa, zwłaszcza na nieurodzajnych terenach Beskidów, gdzie nikt inny nie chciał mieszkać. Najpierw musieli poradzić
sobie z lasami, potem z wyrębiskami, dalej z kamienistą i skalistą glebą, i tam
wreszcie na małych poletkach gdzieniegdzie wyrosło trochę zboża, ziemniaków i kapusty. Najważniejszym składnikiem ich potraw było jednak mleko i nabiał. Owce – a wśród nich także specjalny gatunek o nazwie „valašky”, dawały
im płynne białe złoto, które oni – pasterze, wołosi, górale – nauczyli się przetwarzać. Jakie to proste – pomyślałby koneser delektujący się oscypkami, serami
wędzonymi i niewędzonymi, serem parzonym, korbaczykami, bryndzą, twarogiem i jogurtami, jednak o ilości pracy, którą w ich zrobienie musieli włożyć
ludzie z gór, nie pisze się w kronikach. Byłoby to zresztą zbyteczne, ponieważ
nie mieli innego wyjścia - musieli przetwarzać mleko, żeby przetrwać.
Kisuckie 372
Z 1641 roku pochodzi pierwsza piśmienna wzmianka o wiosce góralskiej Skalité.
Orawskie 398
Z 1615 roku pochodzi pierwsza znana piśmienna wzmianka o wiosce góralskiej Oravská Lesná.
Liptowskie 379
Z 1634 pochodzi pierwsza piśmienna wzmianka o wiosce góralskiej Liptovská Teplicka.
GÓRALE
KURUCOWIE
KURUCOWIE
Wojny kuruckie z wojskami cesarskimi były najbardziej wyniszczające dla
kraju i zwykłych ludzi, którzy nieraz nawet nie zdążyli się nacieszyć owocami
własnej pracy, ponieważ ledwo co zdążyli zebrać plony, już zostały im odebrane przez wojska. Nie stanowiło różnicy, czy to były wojska cesarskie czy
kuruckie – każda armia musi jeść, tak więc wygrywali ci, którzy mieli w ręku
broń. Rolnicy, pasterze i gospodarze mieli puste ręce, a z kosami, cepami i siekierami naprzeciwko broni niewiele by zdziałali. Dlatego nie pozostawało im
nic innego jak schylić głowę i przeczekać. Oczekiwali na rozejm i pokój, bo
wtedy mogli wrócić na pola, wypasać zwierzęta i patrzeć, co przyniesie lato
i jesień. Najczęściej przynosiły chłód, nie tylko na dworze, lecz także w nieogrzewanych domach i pustych garnkach. Musieli wyczarować coś z niewielkich
zapasów, a czasem nawet z niczego. Na szczęście mogli skorzystać z darów
przyrody, które pozwalały przetrwać do najbliższego konfliktu cesarsko-kuruckiego. Wszyscy odczuli wielką ulgę, gdy okres walk się zakończył. Wtedy
mogli odetchnąć i zająć się w pełni pracą, która przynosiła korzyści całym rodzinom - co wyhodowali, to zjedli, co ukisili, to wypili.
Orawskie 335
W 1678 roku wojska kuruckie Imricha Tököly zaatakowały Orawę.
Liptowskie 304
W 1709 roku miała miejsce bitwa kuruców z wojskami cesarskimi pod
miejscowością Vavrišov.
Kisuckie 333
W 1680 roku zapisała się w kronikach nieudana próba zdobycia miejscowości Šance przez wojska kuruckie Tököly‘ego.
06
07
Tastes & Scents
– Come & Try!
The Žilina Region consists of five regions, dozens of rivers, hundreds
of mountain, thousands of tastes and scents. Zázrivá korbáčiky
(cheese plaits) from Orava, podlesníky (potato pancake) from Kysuce, krúpna
baba (groat pie) from Žilina, and bryndzové halušky (sheep cheese gnocchi).
Also the entire poetically named Turčianska záhradka (Turiec Garden) has
a positive relationship to gastronomy. This topic is above all modern and
requested these days, but not out of the blue. Culinary experiences today
are based on our grandmothers´ kitchens, their cuisine has passed through
centuries. Our history can very truly be divided into the “pre-potato” and
“potato” periods, although many would call the most recent times a “French
fries” period. Ancient stories passed from mouths to ears and then to hearts,
and revealed the mysteries of mashes, enchanted drinks and dangerous
food. Just remember the apple that Snow White got from the evil queen.
Remember the mash cooked by Lomidrevo (WoodChopper), Miesiželezo
(IronCaster) and Valivrch (HillRoller). They never finished cooking it, because
Laktibrada (LongBeard) was eating it all the time. From fairytales we get to
the geographical names derived from food and dishes – and there are plenty
such names in Liptov, Turiec, Orava, Horné Považie and Kysuce.
Orava has the villages of Hladovka (Starvation) and Chlebnice (Haversacks),
the rivers Chlebnický potok (Haversack Brook) and Soľný potok (Salt Brook),
and the hamlets of Mlynský potok (Mill Brook), Slaná voda (Salt Water),
Slanická osada (Salty Hamlet), Beňadovský and Nižniansky mlyn (Mill).
Liptov has the villages of Hubová (Mushroom Town) and Rybárpole
(Fisherman Field), the hamlets of Tvarožná (Curdy) and Krupová (Groat
Town), and the Krúpová hoľa (Groat Hill).
Turiec has the villages of Lipovec (Linden), Rakovo (Crayfish Town), Diviaky
(Boars), Lipové (Linden Town) and Jahodnícke háje (Strawberry Growes).
Then, there are the Diviacky potok (Boar Brook) and the Nižná and Vyšná
Lipová (Lower and Upper Linden) hills.
Horné Považie has the villages of Divina (Venison), Divinka (Tiny Venison),
Višňové (Black Cherry Ville), Ovčiarsko (Sheep Land), Cibuľková (Little
Onions) and Cibuľkovo (Onionville).
Kysuce has the villages of Makov (Poppyville), Bryndzárovci (Bryndzamakers) and Polievkov (Soup Town), and the Varechov potok (Ladle Brook).
TEMPLARS
TEMPLARS
Some people live off bread… …and sword. Most significant knights
of the Middle Ages were Templar knights – brave, valiant and virtuous.
They were monastic-order brothers, who truly mastered their minds and
swords and became a feared power. Day and night they guarded pilgrims,
roads and fords, and also had several fortified towns to be protected.
Templar knights did not wage wars of aggression, but always defended
their faith. However brave and valiant and strong in spirit, even an
armoured warrior needs a full stomach. Simply, fasting is not appropriate
when you have to wear a forty-kilo armour. It is obvious that the knights
needed proper food even in the always-starving Middle Ages. Traditional
medieval tastes include various pancakes, pies and mashes. These were
not made from potatoes, as the “potato” period was yet to come. The
dishes were made from any kind flour at hand. Medieval cooks were able
to prepare delicacies worth the knights of virtue and glory.
Liptov – 783 years ago
In 1230, the Templar visitator Johann Gottfried of Herberstein died near
Ludrová.
In 1260, the Gothic church of St. Martin in the village of Martinček was built.
Orava – 210 years ago
In 1803, the Esztergom canonist and church historian Damian Fuxhoffer
described the Orava Castle as a residence of Templar knights.
GORALS
Gorals are highlanders with Walachian origin. They ate what they grew and
produced. However, farming was not easy those days, as Gorals mostly
lived on the infertile land of the Beskydy mountains where no other people
wanted to live. First, they had to struggle with deep forests and grub up
large areas, then they had to clear the soil of rocks and stones. Gorals grew
grains, crops, potatoes and cabbage, but the most important part of their
diet was milk and dairy products. They had a special breed of sheep (called
“Walachian”) that gave them white liquid gold – milk, and Gorals, shepherds
and farmers learned how to process sheep milk. You may think it was easy,
because chronicles do not mention the moil and toil of the highlanders.
Well, it was very hard to produce various kinds of fresh and smoked cheese,
bryndza (sour sheep cheese), curd, yoghurt, cheese plaits and strings. Milk
processing was the only way for Gorals to survive.
Kysuce – 372 years ago
The first written mention of the Goral village of Skalité (Rocky) is from 1641.
The first written mention of the Goral village of Oravská Lesná (Orava
Forrest) is from 1615.
The first written mention of the Goral village of Liptovská Teplička (Liptov
Hot Spring) is from 1634.
KURUCI
GORALS
KURUCI
Kuruc wars against the Emperor’s army troubled the land and common
people. Often, the people did not enjoy the fruit of their own labour,
because as soon as they harvested the crops, either the Kuruc or the
Emperor’s soldiers came and confiscated the harvest. Armies need to eat
as well, they have weapons in their hands, and winners take it all. Farmers,
peasants, shepherds and herdsmen had nothing in their hands. Scythes,
flails and axes were their only weapons, and much could be done with
such equipment. Humbly, they bowed their heads and waited for peace,
when they returned to their fields, farmed the land and graze the cattle.
They eagerly anticipated what the summer and autumn would bring.
Usually, winter came to their cold, unheated homes with empty pantries.
It was a true magic to cook from almost nothing. Fortunately, people lived
surrounded by nature and often went to find food there – forest fruits,
mushrooms, small animals, bird eggs. Thus they survived yet another war,
and breathed with relief when the fights were over. So, back to hard work,
moil and toil, to provide for families. They ate what they harvested. And
they drank what they leavened.
In 1678, the Kuruci of Imrich Tököly invaded Orava.
In 1709, a battle between Kuruci and the Emperor’s army.
Kysuce – 333 years ago
In 1680, the Kuruci of Imrich Tököly tried to conquer Šance, but failed.
08
09
Przeglad imprez
‘
List of events
Marec Marzec March
Kysuce
KULINÁRSKE DNI NA KYSUCIACH
Podujatie zamerané na propagáciu aktivít cestovného ruchu v Žilinskom
samosprávnom kraji. V rámci podujatia majú návštevníci možnosť
bezplatne ochutnať tradičné regionálne jedlá, čaká na nich bohatý
program vo forme vystúpení detských folklórnych súborov a ľudových
umeleckých súborov, či predvádzania tradícií a zvykov.
termín: 10. 3. 2013
čas: 10:30 - 16:00 hod.
miesto podujatia: Snowparadise Veľká Rača Oščadnica
cieľová skupina: široká verejnosť – domáci i zahraniční návštevníci
(dôchodcovia, rodičia s deťmi, mládež)
usporiadateľ: Žilinský samosprávny kraj v spolupráci so spoločnosťou
M KREO
kontakt na usporiadateľa: www.mkreo.sk
DNI KULINARNE W REGIONIE KYSUCE
Celem imprezy jest promocja turystyki w Samorządowym Kraju Żylińskim.
Goście mają okazję bezpłatnie spróbować tradycyjnych regionalnych
potraw oraz zapoznać się z bogatym programem występów dziecięcych
zespołów folklorystycznych i ludowych zespołów artystycznych, a także
uczestniczyć w prezentacji tradycji i obyczajów.
termin: 10. 3. 2013
czas: 10:30 - 16:00
miejsce: Snowparadise Veľká Rača Oščadnica
grupa docelowa: przeznaczone dla wszystkich – turystów z kraju
i zagranicy (emeryci, rodziny z dziećmi, młodzież)
organizator: Samorządowy Kraj Żyliński we współpracy ze spółką
M KREO
kontakt do organizatora: www.mkreo.sk
CULINARY DAYS IN KYSUCE
It is an event promoting tourism activities in the Žilina Selfgoverning
Region. At the event, visitors have the opportunity to taste, free of charge,
traditional regional dishes, and enjoy a varied cultural programme full
of performances by children’s folklore ensembles and folk groups, and
re-enacted traditions and customs.
Date: 10. 3. 2013
Time: 10:30 - 16:00
Venue: Snowparadise Veľká Rača Oščadnica
Target group: general public – domestic and foreign visitors to the
museum (elderly, families with children, youth)
Organiser: the Žilina Selfgoverning Region in cooperation with M KREO
company
Contact the organiser: www.mkreo.sk
10
Turiec
KULINÁRSKE DNI V TURCI
termín: 16. 3. 2013
čas: 10:30 – 16:00 hod.
miesto podujatia: SNOWLAND – Valčianska dolina, Valča
M KREO
DNI KULINARNE W REGIONIE TURIEC
termin: 16. 3. 2013
czas: 10:30 – 16:00
miejsce: SNOWLAND – Valčianska dolina, Valča
M KREO
CULINARY DAYS IN TURIEC
Date: 16. 3. 2013
Time: 10:30 – 16:00
Venue: SNOWLAND – Valčianska dolina, Valča
company
11
Horne Povazie
KULINÁRSKE DNI NA HORNOM POVAŽÍ
termín: 17. 3. 2013
čas: 10:30 – 16:00 hod.
miesto podujatia: ZOC MAX Žilina
M KREO
DNI KULINARNE W REGIONIE
HORNÉ POVAŽIE
termin: 17. 3. 2013
czas: 10:30 – 16:00
miejsce: ZOC MAX Žilina
M KREO
CULINARY DAYS IN HORNÉ POVAŽIE
Date: 17. 3. 2013
Time: 10:30 – 16:00
Venue: ZOC MAX Žilina
company
Contact to the organiser: www.mkreo.sk
12
Liptov
KULINÁRSKE DNI V LIPTOVE
termín: 22. 3. 2013
čas: 10:30 – 16:00 hod.
miesto podujatia: OC JASNA SHOPPING CITY - Liptovský Mikuláš
M KREO
DNI KULINARNE W REGIONIE LIPTOV
termin: 22. 3. 2013
czas: 10:30 – 16:00
miejsce: OC JASNA SHOPPING CITY - Liptovský Mikuláš
M KREO
CULINARY DAYS IN LIPTOV
Date: 22. 3. 2013
Time: 10:30 – 16:00
Venue: OC JASNA SHOPPING CITY - Liptovský Mikuláš
company
13
Liptov
SVIATKY JARI
Program prezentuje jarné zvyky a obrady v podaní folklórneho súboru,
ukážky zdobenia vajíčok rôznymi technikami, zdobenia perníkov, pletenia
korbáčov, košíkov a zhotovovanie iných ľudovoumeleckých predmetov.
Ukážky prípravy veľkonočných jedál a koláčov. Súčasťou programu je
škola zdobenia kraslíc a výstava kraslíc.
termín: 30. 3. 2013
ročník: 13.
čas: od 11:00 hod.
miesto podujatia: Múzeum liptovskej dediny v Pribyline
múzea (dôchodcovia, rodičia s deťmi, mládež)
usporiadateľ: Liptovské múzeum v Ružomberku
kontakt na usporiadateľa: [email protected]
ŚWIĘTO WIOSNY
Program obejmuje prezentację wiosennych zwyczajów i obrzędów
w wykonaniu zespołu folklorystycznego, pokaz zdobienia pisanek
z zastosowaniem różnych technik, zdobienia pierników, wyplatania
korbaczy, koszyków oraz wytwarzania innych przedmiotów sztuki
ludowej. Pokaz przygotowania potraw i ciast wielkanocnych. W programie
także wystawa pisanek i szkoła zdobienia pisanek.
termin: 30. 3. 2013
edycja: 13.
czas: od godz. 11:00
miejsce: Muzeum Wsi Liptowskiej w Pribylinie
i zagranicy zwiedzających muzeum (emeryci, rodziny z dziećmi, młodzież)
organizator: Liptowskie Muzeum w Rużomberku
kontakt do organizatora: [email protected]
SPRING FEASTS
The programme presents spring customs, rites and ceremonies revived
by a folklore ensemble. It includes decoration of eggs using various
techniques, decoration of gingerbread, whip and basket plaiting,
production of various traditional artistic items, and preparation of Easter
dishes and cakes. The programme includes an exhibition of decorated
eggs (kraslice) and a school of egg decoration.
Date: 30. 3. 2013
Year: 13th
Time: after 11:00
Venue: Liptov Village Museum in Pribylina
Organiser: Liptov Museum in Ružomberok
Contact the organiser: [email protected]
14
Orava
KULINÁRSKE DNI NA ORAVSKOM HRADE
termín: 23. 3. 2013
čas: 10:30 – 16:00 hod.
miesto podujatia: Orava - Oravský hrad
M KREO
DNI KULINARNE NA ZAMKU ORAWSKIM
termin: 23. 3. 2013
czas: 10:30 – 16:00
miejsce: Orava - Zamek Orawski
M KREO
CULINARY DAYS AT THE ORAVA CASTLE
Date: 23. 3. 2013
Time: 10:30 – 16:00
Venue: Orava – Orava Castle
company
15
´ Maj May
Maj
Kysuce
KUCHYŇA STARÝCH MATERÍ
 SLADKÁ NEDEĽA
Sladká nedeľa zameraná na ukážky prípravy sladkých múčnych jedál,
ako napríklad šišky s lekvárom či makové rezance podľa receptov starých
materí, spojené s ochutnávkou.
termín: 12. 5. 2013
čas: presný čas a bližšie informácie nájdete na www.kysuckemuzeum.sk
miesto podujatia: Múzeum kysuckej dediny vo Vychylovke
usporiadateľ: Kysucké múzeum v Čadci
KUCHNIA BABĆ
 SŁODKA NIEDZIELA
Słodka niedziela to prezentacja przygotowania słodkich dań mącznych,
na przykład pączków z marmoladą lub makaronu z makiem według
przepisów naszych babć, połączona z degustacją.
termin: 12. 5. 2013
czas: dokładny czas i więcej informacji znajdą Państwo na www.kysuckemuzeum.sk
miejsce: Múzeum kysuckej dediny vo Vychylovke
organizator: Kisuckie Muzeum w Czadcy
KYSUCE GRANDMOTERS' CUISINE
 SWEET SUNDAY
Sweet Sunday focuses on the preparation of sweet dishes and farinaceous
products, such as donuts with jam or noodles with poppy seeds. All
dishes are prepared from traditional grandmothers´ recipes, and tasted
by the visitors to the event.
Date: 12. 5. 2013
Time: for exact time and detailed information see www.kysuckemuzeum.sk
Venue: Kysuce Village Museum in Vychylovka
Organiser: Kysuce Museum in Čadca
16
Liptov
OVČIARSKA NEDEĽA
Súťaž vo varení halušiek, súťaž v kvalite výrobkov z ovčieho mlieka. Súťaž
je organizovaná v spolupráci s obecnými úradmi Horného Liptova, ktoré
zostavia svoje družstvá. Porota je medzinárodná, ochutnávku vykonávajú
aj návštevníci podujatia.
termín: 26. 5. 2013
čas: od 10:00 hod.
OWCZARSKA NIEDZIELA
Konkurs gotowania haluszek, konkurs jakości produktów z mleka owczego
organizowany we współpracy z urzędami gmin górnego Liptowa,
które wybierają członków swoich drużyn. Jury jest międzynarodowe,
degustację przeprowadzą również uczestnicy imprezy.
termin: 26. 5. 2013
czas: od godz. 10:00.
SHEPHERDS' SUNDAY
Competition in gnocchi cooking, competition in sheep milk dairy product
quality. The competitions are organised in cooperation with municipal
offices of the Upper Liptov region, which line-up their teams. The jury is
international; products are tasted also by visitors.
Date: 26. 5. 2013
Time: after 10:00
17
´ Czerwiec June
Jun
Kysuce
 POLIEVKOVÁ NEDEĽA
Medzi najobľúbenejšie podujatia Múzea kysuckej dediny Nová Bystrica Vychylovka patrí Kuchyňa starých materí. Prezentácia jedál trvá vždy celý
deň. V domčekoch sa rozkúria staré dobové pece, okolo ktorých sa zvŕtajú
šikovné lektorky a pripravujú jedlá priamo na nich.
termín: 9. 6. 2013
KUCHNIA BABĆ
 ZUPOWA NIEDZIELA
Kuchnia Babć to jedna z najpopularniejszych imprez Muzeum Wsi
Kisuckiej Nová Bystrica -Vychylovka. Prezentacja potraw trwa przez cały
dzień. W domach rozpala się zabytkowe piece, przy których krzątają się
zdolne prelegentki przygotowując na nich tradycyjne potrawy.
termin: 9. 6. 2013
miejsce: Muzeum Wsi Kisuckiej w Vychylovce
 SOUP SUNDAY
Kysuce Grandmothers´ Cuisine is one of the most popular events organised
by the Kysuce Village Museum in Nová Bystrica – Vychylovka. Dishes are
always presented all day. Old period ovens are heated in the small houses
and skilful tutors dance around them to prepare dishes with true mastery.
Date: 9. 6. 2013
Time: presný čas a bližšie informácie nájdete na www.kysuckemuzeum.sk
18
Liptov
Z LIPTOVSKEJ KUCHYNE
Jednotlivé nedele sú zamerané na ukážky prípravy liptovských múčnych,
mäsitých a zemiakových jedál alebo kysnutých koláčov podľa receptov
starých materí, spojené s ochutnávkou. Jedlá podľa starodávnych
receptov ponúka i bufet Humno.
termín: 30. 6., 14. 7., 11. 8. 2013
ročník: 9.
čas: od 11:00 hod.
Z LIPTOWSKIEJ KUCHNI
Poszczególne niedziele poświęcone będą pokazom przygotowania
liptowskich potraw mącznych, mięsnych i ziemniaczanych oraz ciast
drożdżowych według przepisów naszych babć w połączeniu z degustacją.
Dania przygotowywane według dawnych przepisów oferuje także bufet
Humno.
termin: 30. 6., 14. 7., 11. 8. 2013
edycja 9.
FROM LIPTOV CUISINE
Each of the three Sundays is focused on the preparation of Liptov
farinaceous, meat and potato dishes and leavened pies, prepared from
traditional grandmothers' recipes, and tasted by the visitors to the event.
The Humno buffet also offers traditional dishes.
Dates: 30. 6., 14. 7., 11. 8. 2013
Year: 9th
Time: after 11:00
19
´ Lipiec July
Jul
Kysuce
Kysuce
NA SALAŠI
 OVČIARSKA NEDEĽA
 ZEMIAKOVÁ NEDEĽA
Medzi najobľúbenejšie podujatia Múzea kysuckej dediny Nová Bystrica Vychylovka patrí Kuchyňa starých materí. Prezentácia jedál trvá vždy celý
deň. V domčekoch sa rozkúria staré dobové pece, okolo ktorých sa zvŕtajú
šikovné lektorky a pripravujú jedlá priamo na nich.
termín: 14. 7. 2013
KUCHNIA BABĆ
 ZIEMNIACZANA NIEDZIELA
Kuchnia Babć to jedna z najpopularniejszych imprez Muzeum Wsi
Kisuckiej Nová Bystrica -Vychylovka. Prezentacja potraw trwa przez cały
dzień. W domach rozpala się zabytkowe piece, przy których krzątają się
zdolne prelegentki przygotowując na nich tradycyjne potrawy.
termin: 14. 7. 2013
 POTATO SUNDAY
Kysuce Grandmothers' Cuisine is one of the most popular events
organised by the Kysuce Village Museum in Nová Bystrica – Vychylovka.
Dishes are always presented all day. Old period ovens are heated in the
small houses and skilful tutors dance around them to prepare dishes with
true mastery.
Date: 14. 7. 2013
20
Kuchyňa starých materí zameraná na strihanie oviec, varenie baranieho
gulášu, halušiek, ťahanie korbáčov. Prezentácia jedál trvá vždy celý deň.
termín: 21. 7. 2013
W SZAŁASIE
 NIEDZIELA OWCZARSKA
Prezentacja strzyżenia owiec, gotowanie gulaszu z baraniny, haluszek,
produkcja korbaczyków. Prezentacja potraw trwa przez cały dzień.
termin: 21. 7. 2013
AT A SHED
 SHEPHERDS SUNDAY
Grandmothers' cuisine including presentations of sheep wool cutting,
mutton goulash and gnocchi cooking, and cheese string and plait
making. Dishes are always presented all day.
Date: 21. 7. 2013
21
Horne Povazie
PORADŇA O HUBÁCH A LIEČIVKÁCH
Poradňa o hubách a liečivkách má ambíciu priamo i nepriamo pôsobiť
na vedomostnú úroveň žilinskej komunity v oblasti poznávania a ochrany
prírody. Podnietiť rozvoj zdraviu prospešného relaxu v okolitých
prírodných hubárskych lokalitách. V neposlednom rade chce konkrétnym
spôsobom pomôcť pri zabránení otráv a poškodení zdravia po použití
jedovatých húb. Hubárska poradňa pracuje na dobrovoľnej báze
záujemcov. Odborne a lektorsky túto činnosť dlhodobo systematicky
zabezpečujú vrcholoví odborníci z oblasti mykológie a ochrany životného
prostredia, ktorými sú Peter Meliš, Ján Pagáč, Miroslav Štípala. Poradňa
na základe svojich osvedčených skúseností ponúkne nielen informácie
o lokalitách, druhoch húb a spôsobe ich spracovania, ale aj o možnej
ochrane pri ich konzumácii. Záverečné vyhodnotenie hubárskej sezóny je
spojené s ochutnávkami hubárskych špecialít.
termín: júl, august, september
čas: každý pondelok v čase od 14:00 do 15.30 hod.
miesto podujatia: Makovického dom Žilina
usporiadateľ: Krajské kultúrne stredisko v Žiline
CENTRUM DORADZTWA W ZAKRESIE
GRZYBÓW I ROŚLIN LECZNICZYCH
Celem Centrum Doradztwa w Zakresie Grzybów i Roślin Leczniczych jest
oddziaływanie w sposób pośredni i bezpośredni na poziom wiedzy lokalnej
społeczności w zakresie poznawania i ochrony przyrody, wspieranie
rozwoju korzystnego dla zdrowia wypoczynku na okolicznych terenach
grzybiarskich, a także zapobieganie zatruciom i problemom zdrowotnym
spowodowanym spożyciem trujących grzybów. Centrum doradztwa działa
na zasadzie dobrowolności, zatrudniając zainteresowanych ochotników.
Nadzór specjalistyczny i szkolenia zapewniają systematycznie najlepsi
specjaliści w dziedzinie mikologii i ochrony środowiska – Peter Meliš, Ján
Pagác, Miroslav Štípala. Placówka ta oferuje nie tylko informacje na temat
poszczególnych terenów grzybiarskich, gatunkach grzybów, sposobu ich
przetwarzania, a również o możliwych środkach bezpieczeństwa przy ich
spożywaniu. Końcowe zamknięcie sezonu grzybiarskiego połączone jest
z degustacją potraw z grzybów.
termin: lipiec, sierpień, wrzesień
czas: w każdy poniedziałek w godz. 14:00 – 15:30
miejsce: Makovického dom Žilina
organizator: Krajskie Centrum Kultury w Żylinie
ADVISOR ON MUSHROOMS
AND HEALING HERBS
The Advisor on Mushrooms and Healing Herbs has an ambition to influence
directly and indirectly the knowledge and awareness of the Žilina community
regarding learning about and protecting the nature, to initiate the
development of healthy relaxation in the surrounding mushroom habitats, and
last but not least to help, in a particular manner, prevent poisoning and healthdamaging after consummation of poisonous mushrooms. The Mushroom
Advisor works on a voluntary basis. Expertise and lectures for this endeavour
are systematically provided on a long-term basis by top experts in mycology
and environmental protection, namely Peter Meliš, Ján Pagáč and Miroslav
Štípala. Based on their rich experience, the Advisor provides information on the
mushroom habitats, species and processing methods, as well as on a possible
protection when consuming them. The final evaluation of the mushroom
season includes tasting of mushroom delicacies and specialities.
Date: July, August, September
Time: every Monday 14:00 – 15:30
Venue: Makovický's House in Žilina
Organiser: Regional Cultural Centre in Žilina
22
Liptov
Z LIPTOVSKEJ KUCHYNE
Podujatie je realizované v rámci najväčšieho a najstaršieho folklórneho
festivalu Východná 2013, počas ktorého sa koná množstvo sprievodných
podujatí prezentujúcich šikovnosť, zručnosť a umenie našich rodákov.
Kulinárske umenie s dôrazom na zachovanie osvedčených receptov
starých materí s jasnou regionálnou príslušnosťou je súčasťou festivalu
už niekoľko rokov. Podujatie prezentuje kulinárske dedičstvo obcí
Liptova. Pravidelne sa prezentujú domáce gazdinky z Východnej.
Návštevníci festivalu majú možnosť nielen nahliadnuť na výrobu jedál, ale
samozrejme, ich aj ochutnať.
termín: 5. – 7. 7. 2013
čas: presný čas a bližšie informácie nájdete na www.lks.sk
miesto podujatia: Východná
usporiadateľ: Liptovské kultúrne stredisko v Liptovskom Mikuláši
Z LIPTOWSKIEJ KUCHNI
Impreza organizowana w ramach największego i najstarszego festiwalu
folklorystycznego Východná 2013, w ramach którego odbywa się
wiele prezentacji dotyczących talentów i umiejętności naszych
rodaków. Prezentacja przygotowywania potraw według sprawdzonych
lokalnych przepisów babć stanowi element festiwalu już od kilku lat.
Impreza promująca dziedzictwo kulinarne miejscowości Liptowa. Co
roku gospodynie ze wsi Východná prezentują tu swoje umiejętności.
Uczestnicy festiwalu mogą nie tylko popatrzeć, jak przygotowuje się
potrawy, ale także ich spróbować.
termin: 5. – 7. 7. 2013
czas: dokładny czas i więcej informacji znajdą Państwo na www.lks.sk
miejsce: Východná
organizator: Liptowskie Centrum Kultury w Liptowskim Mikulaszu
FROM LIPTOV CUISINE
The event is organised within the largest and oldest folklore festival
in Slovakia – Východná 2013, with numerous accompanying events
that present skills, dexterity and arts of our natives. Culinary art with
an emphasis on the preservation of traditional recipes from our grand
mothers with a clear regional character has been part of the Festival for
several years. The event presents the culinary heritage from the Liptov
villages. Housewives from the village of Východná are regular guests.
Visitors can observe meal preparation and, of course, taste the delicious
dishes.
Dates 5. – 7. 7. 2013
Time: for exact time and detailed information see www.lks.sk
Venue: Východná
Organiser: Liptov Cultural Centre in Liptovský Mikuláš
23
Orava
VČELÁRSKE POPOLUDNIE
Podujatie je zamerané na prezentáciu zaujímavostí z histórie včelárenia
a informácií týkajúcich sa kvality jednotlivých druhov medu, medoviny
a liečivých účinkov propolisu, ale aj na odborné poradenstvo mladých,
začínajúcich i skúsenejších včelárov, odpovedajúcich na množstvo otázok
návštevníkov ohľadom včelárenia a využitia včelárskych produktov. Súčasťou
podujatia sú aj prehliadky starých typov úľov, pochádzajúcich zo zbierkového
fondu OM a ochutnávka víťazných druhov medov a medovín nielen v rámci
Slovenského medového festivalu, ale aj od mnohých oravských včelárov,
u ktorých si návštevníci môžu zakúpiť kvalitný med, medovinu aj propolis. Toto
už vyhľadávané podujatie každoročne priláka množstvo návštevníkov.
termín: 14. 7. 2013
čas: presný čas a bližšie informácie nájdete na www.oravskemuzeum.sk
miesto podujatia: Múzeum oravskej dediny v Zuberci
usporiadateľ: Oravské múzeum P. O. Hviezdoslava v Dolnom Kubíne
POPOŁUDNIE PSZCZELARSKIE
Impreza poświęcona prezentacji ciekawostek dziedziny historii pszczelarstwa
oraz poszczególnym gatunkom miodu zwykłego i pitnego, leczniczym
właściwościom propolisu, fachowym poradom dla początkujących pszczelarzy,
oraz prezentacjom doświadczonych przedstawicieli tego rzemiosła
odpowiadających na pytania dotyczące pszczelarstwa i zastosowania
produktów pszczelich. Jednym z elementów imprezy jest przegląd dawnych
rodzajów uli, zakupionych z funduszy pochodzących z muzealnej kwesty oraz
degustacja zwycięskich gatunków miodów zwykłych i pitnych. Degustowane
miody to nie tylko zwycięzcy Słowackiego Festiwalu Miodu (Slovenský
medový festival), ale również wyroby wielu orawskich pszczelarzy. Właśnie
od nich goście festiwalu mogą kupić dobry miód zwykły i pitny oraz propolis.
Ta popularna impreza co roku przyciąga wielu turystów.
termin: 14. 7. 2013
czas: dokładny czas i więcej informacji znajdą Państwo na
www.oravskemuzeum.sk
miejsce: Muzeum Wsi Orawskiej w Zubercu
organizator: Muzeum Orawskie im. P. O. Hviezdoslava w Dolnym Kubinie
BEEKEEPER AFTERNOON
The event presents interesting facts and stories from the beekeeping
history, and informs about the quality of individual types of honey and
mead, and about the healing effects of propolis. It also focuses on expert
advice by junior and senior beekeepers who answer multiple visitor
questions regarding beekeeping and bee products utilisation. The event
also includes an exhibition of old beehives from the Orava Museum
collections, and tasting the winning types of honey and mead as part of
the Slovak Honey Festival and also from many Orava beekeepers, from
whom the visitors can buy high-quality honey, mead and propolis. This
popular event attracts many visitors every year.
Date: 14. 7. 2013
Time: for exact time and detailed information see www.oravskemuzeum.sk
Venue: premises of the Orava Village Museum in Zuberec
Organiser: Orava Museum of P.O. Hviezdoslav in Dolný Kubín
24
Orava
BAČOVSKÉ DNI
Medzinárodný festival valaskej kultúry, ktorý okrem scénických programov
v amfiteátri ponúka aj jarmok tradičných remesiel, súťaže v práskaní
bičom, o najkrajšiu ovečku či o najchutnejšie výrobky z ovčieho mlieka.
Festival je dvojdňovým prezentačno-súťažným podujatím tradičnej
a ľudovej kultúry. Na festivale sa pravidelne prezentujú folklórne súbory,
skupiny, ľudové hudby, sólisti a ľudoví tvorcovia zo Slovenskej, Českej
a Poľskej republiky. K Bačovským dňom už neodmysliteľne patrí i súťaž
o najchutnejšie výrobky z ovčieho mlieka. Prebieha druhý deň festivalu
v základnej škole v Malatinej a v kategóriách syr hrudkový, syr údený,
oštiepok a žinčica sa do nej zapájajú poľnohospodárske družstvá z Oravy
a Liptova. Súťažné vzorky nehodnotí iba odborná porota, súťaž prebieha
aj formou verejnej ochutnávky, pri ktorej diváci vhodením hlasovacích
lístkov rozhodnú o najchutnejších výrobkoch. Výrobky z ovčieho mlieka
majú možnosť zakúpiť si v areáli pri amfiteátri.
termín: 20. – 21. 7. 2013
čas: presný čas a bližšie informácie nájdete na www.osvetadk.sk
ročník: 13. medzinárodný festival valaskej kultúry
miesto podujatia: Malatiná
usporiadateľ: Oravské kultúrne stredisko v Dolnom Kubíne, obec
Malatiná
DNI BACOWSKIE
Międzynarodowy festiwal kultury pasterskiej, podczas którego oprócz
występów scenicznych odbywa się także jarmark rzemiosł tradycyjnych,
konkurs w strzelaniu z bata, na najpiękniejszą owcę i na najsmaczniejsze
produkty z mleka owczego. Dwudniowa impreza prezentacyjnokonkursowa poświęcona kulturze i tradycjom ludowym. Na festiwalu
regularnie prezentowane są zespoły folklorystyczne, muzyka ludowa,
soliści i twórcy ludowi ze Słowacji, Czech i z Polski. Nieodłącznym
elementem dni bacowskich jest konkurs na najsmaczniejsze produkty
z owczego mleka. Odbywa się drugiego dnia festiwalu w szkole
podstawowej w miejscowości Malatiná w kategoriach: bunc, ser wędzony,
oscypek i żętyca, biorą w nim udział zakłady rolnicze z Orawy i Liptowa.
Oceny próbek w ramach konkursu dokonuje nie tylko specjalistyczne
jury, lecz także widzowie w formie publicznej degustacji. Głosując
za pomocą kart odwiedzający decydują o tym, które produkty zastaną
uznane za najsmaczniejsze. Produkty z owczego mleka można kupić w
budynku obok amfiteatru.
termin: 20. – 21. 7. 2013
czas: dokładny czas i więcej informacji znajdą Państwo na www.osvetadk.sk
edycja: XIII Międzynarodowy Festiwal Kultury Pasterskiej
miejsce: Malatiná
organizator: Orawskie Centrum Kultury w Dolnym Kubinie, miejscowość
Malatiná
SHEPHERDS' DAYS
The International Festival of Walachian Culture includes scenic
programmes in the amphitheatre, a fair of traditional crafts, competitions
in cracking the whip, most beautiful sheep and tastiest products from
sheep milk. The festival is a two-day event full of competitions and
presentations of traditional and folk culture. The festival regularly
presents folklore groups, ensembles, folk bands, solo artists and folklore
authors from Slovakia, the Czech Republic and Poland. An inseparable
part of the Shepherd’s Days is the competition in tastiest products from
sheep milk. It is held on the second day of the festival at the Malatiná
Elementary School. Competitors from agricultural cooperatives from
Orava and Liptov match their abilities in various categories: lump cheese,
smoked cheese, special cheese and sour milk. The competition samples
are judged by an expert jury as well as by the public, where visitors taste
and vote (using ballots) for the tastiest products. Sheep milk products can
be bought near the amphitheatre.
Date: 20. – 21. 7. 2013
Time: for exact time and detailed information see www.osvetadk.sk
Year: 13th International Festival of Walachian Culture
Venue: Malatiná
Organiser: Orava Cultural Centre in Dolný Kubín, the village of Malatiná
25
August Sierpien´ August
Kysuce
 MEDZINÁRODNÝ GASTRONOMICKÝ DEŇ
Príprava tradičných jedál nielen z Kysúc, ale i Poľska a Česka. Prezentácia
jedál trvá vždy celý deň. V domčekoch sa rozkúria staré dobové pece,
okolo ktorých sa zvŕtajú šikovné lektorky a pripravujú jedlá priamo
na nich.
termín: 4. 8. 2013
KUCHNIA BABĆ
 MIĘDZYNARODOWY DZIEŃ GASTRONOMII
Przygotowanie tradycyjnych potraw nie tylko z Kisuc, lecz także z Polski
i Czech. Prezentacja potraw trwająca przez cały dzień. W domach
rozpala się zabytkowe piece, przy których krzątają się zdolne prelegentki
przygotowując na nich tradycyjne potrawy.
termin: 4. 8. 2013
 INTERNATIONAL GASTRONOMY DAY
Preparation of traditional dishes from Kysuce, Poland and the Czech
Republic. Dishes are always presented all day. Old period ovens are
heated in the small houses and skilful tutors dance around them to
prepare dishes with true mastery.
Date: 4. 8. 2013
26
Horne Povazie
HRIČOVSKÉ PASTORÁLE
Podujatie je venované priaznivcom folklóru, ovčiarskych tradícií a ľudových remesiel. Hlavnou myšlienkou je pripomínanie si a zachovávanie
bačovskej a pastierskej kultúry. Sprievodnými podujatiami sú rôzne súťaže, ukážky výroby a predaj syrov a bačovských špecialít spojené s ich
ochutnávkou.
termín: 17. 8. 2013
čas: od 14:00 hod.
miesto podujatia: Dolný Hričov
HRICOWSKIE PASTORALE
Impreza przeznaczona dla wielbicieli folkloru, tradycji owczarskich i rzemiosł ludowych. Jej główną ideą jest przypominanie i dbanie o zachowanie kultury bacowskiej i pasterskiej. Bogata oferta imprez dodatkowych:
konkursy, pokazy produkcji i sprzedaż serów oraz innych specjałów bacowskich połączone z degustacją.
termin: 17. 8. 2013
czas: od godz.14.00
miejsce: Dolný Hricov
HRIČOV PASTORALS
The event is dedicated to all fans and friends of folklore, sheep grazing and
shepherd traditions and traditional crafts. The leitmotif of the event is to
remember and preserve shepherd and herdsman culture. Accompanying
events include various competitions, production and sale of cheese and
shepherd specialties, and tasting them.
Date: 17. 8. 2013
Time: after 14:00
Venue: Dolný Hričov
27
Horne Povazie
PORADŇA O HUBÁCH A LIEČIVKÁCH
Poradňa o hubách a liečivkách má ambíciu priamo i nepriamo pôsobiť
na vedomostnú úroveň žilinskej komunity v oblasti poznávania a ochrany
prírody. Podnietiť rozvoj zdraviu prospešného relaxu v okolitých prírodných hubárskych lokalitách. V neposlednom rade chce konkrétnym spôsobom pomôcť pri zabránení otráv a poškodení zdravia po použití jedovatých húb. Hubárska poradňa pracuje na dobrovoľnej báze záujemcov.
Odborne a lektorsky túto činnosť dlhodobo systematicky zabezpečujú
vrcholoví odborníci z oblasti mykológie a ochrany životného prostredia,
ktorými sú Peter Meliš, Ján Pagáč a Miroslav Štípala. Poradňa na základe svojich osvedčených skúseností ponúkne nielen informácie o lokalitách, druhoch húb a spôsobe ich spracovania, ale aj o možnej ochrane
pri ich konzumácii. Záverečné vyhodnotenie hubárskej sezóny je spojené
s ochutnávkami hubárskych špecialít.
termín: júl, august, september
čas: každý pondelok v čase od 14:00 do 15:30 hod.
miesto podujatia: Makovického dom Žilina
CENTRUM DORADZTWA W ZAKRESIE
GRZYBÓW I ROŚLIN LECZNICZYCH
Celem Centrum Doradztwa w Zakresie Grzybów i Roślin Leczniczych jest
oddziaływanie w sposób pośredni i bezpośredni na poziom wiedzy lokalnej społeczności w zakresie poznawania i ochrony przyrody, wspieranie
rozwoju korzystnego dla zdrowia wypoczynku na okolicznych terenach
grzybiarskich, a także zapobieganie zatruciom i problemom zdrowotnym
spowodowanym spożyciem trujących grzybów. Centrum doradztwa działa na zasadzie dobrowolności, zatrudniając zainteresowanych ochotników. Nadzór specjalistyczny i szkolenia zapewniają systematycznie najlepsi specjaliści w dziedzinie mikologii i ochrony środowiska – Peter Meliš,
Ján Pagác, Miroslav Štípala. Placówka ta oferuje nie tylko informacje na temat poszczególnych terenów grzybiarskich, gatunkach grzybów, sposobu ich przetwarzania, a również o możliwych środkach bezpieczeństwa
przy ich spożywaniu. Końcowe zamknięcie sezonu grzybiarskiego połączone jest z degustacją potraw z grzybów.
termin: lipiec, sierpień, wrzesień
czas: w każdy poniedziałek w godz. 14.00 – 15.30
miejsce: Makovického dom Žilina
grupa docelowa: przeznaczone dla wszystkich - turystów z kraju i zagranicy (emeryci, rodziny z dziećmi, młodzież)
Orava
DEŇ V STREDOVEKU
Podujatie, počas ktorého sa návštevníkom predstaví bohatý kultúrny program. Jeho súčasťou bude historická módna prehliadka dobových odevov, výstava historických kostýmov, ukážky historického tanca z obdobia
gotiky, ukážky šermu, ukážky hraných scénok z loveckého práva a stredovekej justície, prezentácia stredovekého stravovania a hygieny spojená
s ochutnávkou jedál, hry pre deti a dospelých, ukážky stredovekého artistického umenia.
termín: 11. 8. 2013
čas: 10:00 - 16:00 hod.
miesto podujatia: Oravský hrad
DZIEŃ W ŚREDNIOWIECZU
Podczas trwania tej imprezy zostanie zaprezentowany bogaty program
kulturalny. Obejmować będzie pokaz strojów historycznych, wystawę kostiumów historycznych, pokaz tańca z okresu gotyku, szermierki,
przedstawienia teatralne opowiadające o prawie łowieckim i średniowiecznym sądownictwie, prezentację średniowiecznych potraw połączoną z degustacją, wykład o zwyczajach higienicznych, gry i zabawy dla
dzieci i dorosłych, pokazy średniowiecznych umiejętności artystycznych.
termin: 11. 8. 2013
czas: 10:00 - 16:00
miejsce: Zamek Orawski
organizator: Muzeum Orawskie P. O. Hviezdoslava w Dolnym Kubinie
MEDIEVAL DAY
Medieval Day is an event that offers its visitors a rich cultural programme.
It includes a historical fashion show of period dresses, an exhibition of
period costumes, historical dances from the Gothic period, fencing, reenacted scenes from the hunting law and Medieval justice, a presentation
of medieval catering with tasting the period dishes, games for children
and adults, and a Medieval artiste performance.
Date: 11. 8. 2013
Time: 10:00 – 16:00
Venue: the Orava Castle
ADVISOR ON MUSHROOMS
AND HEALING HERBS
The Advisor on Mushrooms and Healing Herbs has an ambition to influence
directly and indirectly the knowledge and awareness of the Žilina community
regarding learning about and protecting the nature, to initiate the
development of healthy relaxation in the surrounding mushroom habitats, and
last but not least to help, in a particular manner, prevent poisoning and healthdamaging after consummation of poisonous mushrooms. The Mushroom
Advisor works on a voluntary basis. Expertise and lectures for this endeavour
are systematically provided on a long-term basis by top experts in mycology
and environmental protection, namely Peter Meliš, Ján Pagáč and Miroslav
Štípala. Based on their rich experience, the Advisor provides information on the
mushroom habitats, species and processing methods, as well as on a possible
protection when consuming them. The final evaluation of the mushroom
season includes tasting of mushroom delicacies and specialities.
Date: July, August, September
Time: every Monday 14:00 – 15:30
Venue: Makovický's House in Žilina
28
29
Orava
VÔNE A CHUTE HÚB
Podujatie spojené s ukážkami širokej škály jedlých i nejedlých húb z Oravského regiónu je zamerané na ich prezentáciu nielen z aspektu ich výskytu, zberu a spracovania, ale zároveň aj ich využitia v stravovaní. Pohľad
na hubárstvo v minulosti dopĺňajú praktické názorné ukážky čerstvých
húb, spojené s poučením, radami a usmernením zo strany odborníkov
mykológov, konfrontované nielen s pokročilými hubármi, ale smerované
prevažne na laickú verejnosť. Súčasťou hubárskej poradne je zároveň výstava hubárskych kuriozít, súťaže pre hubárov aj nehubárov o najväčší
počet nazbieraných druhov húb, o najväčšie a najzaujímavejšie exponáty
húb, doplnené informáciami o nich. Deti sa môžu zapojiť do súťaže v kreslení najkrajšej huby. Využitie húb v tradičnej oravskej kuchyni návštevníci
majú možnosť spoznať prostredníctvom tradičných receptov, týkajúcich
sa širokej škály hubových špecialít a jedál.
termín: 17. 8. - 18. 8. 2013
čas: 10:00 - 16:00 hod.
miesto podujatia: areál Oravskej lesnej železnice v Oravskej Lesnej
ZAPACHY I SMAKI GRZYBÓW
Impreza połączona z pokazem wielu gatunków grzybów jadalnych i niejadalnych z regionu Orawy, obejmująca nie tylko prezentację miejsc ich występowania, zbioru i przetwarzania, ale także ich zastosowania w diecie. Zarys historii grzybiarstwa połączony z praktycznym pokazem świeżych grzybów oraz
radami i wskazówkami specjalistów w dziedzinie mikologii, skonfrontowane
z wiedzą doświadczonych grzybiarzy i przeznaczone przede wszystkim dla
publiczności niebędącej specjalistami w tej dziedzinie. Ważnym elementem
doradztwa w zakresie grzybiarstwa jest także wystawa osobliwości, konkursy na najwięcej gatunków zebranych grzybów, na największe i najciekawsze okazy, uzupełnione o podstawowe informacje. Dzieci mogą wziąć udział
w konkursie na najładniejszy rysunek grzyba. Dzięki tradycyjnym przepisom
na rozmaite potrawy i specjały grzybowe uczestnicy mogą zapoznać się
z zastosowaniem grzybów w tradycyjnej kuchni orawskiej.
termin: 17. 8. - 18. 8. 2013
czas: 10:00 - 16:00 hod.
miejsce: teren Orawskiej kolejki leśnej w miejscowości Oravská Lesná
organizator: Muzeum Orawskie P. O. Hviezdoslava w Dolnym Kubinie
SCENTS AND TASTES OF MUSHROOMS
September Wrzesien´ September
Kysuce
DOŽINKY NA KYSUCIACH
 PEČENIE CHLEBA
Ukážka zvykov a tradícií počas dožiniek, prezentácia kuchyne starých
materí, ženy budú súkať povriesla, ukážka mlátenia a mletia obilia. O spev
a zábavu sa postarajú folklórne skupiny.
termín: 1. 9. 2013
čas: od 11:00 hod.
DOŻYNKI NA KISUCACH
 PIECZENIE CHLEBA
Pokaz tradycji i zwyczajów związanych z dożynkami, prezentacja kuchni
babć, pokaz skręcania powróseł, pokaz młócenia i mielenia zbóż. Śpiewy
i rozrywkę zapewnią zespoły folklorystyczne.
termin: 1. 9. 2013
HARVESTHOME IN KYSUCE
 BAKING BREAD
Presentation of customs and traditions during Harvest-Home,
presentation of grandmothers´ cuisine, women make traditional clothes,
men flail and mill crops. Folklore ensembles sing, dance and entertain.
Date: 1. 9. 2013
Time: after 11:00
This event, displaying a wide range of edible and also inedible
mushrooms from the Orava region, focuses on presenting mushrooms
from the point of view of their habitats, picking and processing, as well as
their use in catering. Review of mushrooming in the past is accompanied
by practical and interactive samples of fresh mushroom. Laymen can
learn a lot from expert mycologists and advanced mushroom pickers.
The Advisor on Mushrooms also includes mushrooming rarities and
peculiarities, competitions for “mushroomers” and “non-mushroomers”
in: the largest number of picked mushroom species, and the largest and
most interesting mushroom exhibits with basic information on them.
Children can participate in a drawing competition “Nicest Mushroom”. The
use of mushrooms in the traditional Orava cuisine can be experienced via
traditional recipes on a wide range of mushroom dishes and delicacies.
Date: 17. 8. - 18. 8. 2013
Time: 10:00 – 16:00
Venue: the premises of the Orava Forest Railway in Oravská Lesná
30
31
Kysuce
´ Pazdziernik
´
Oktober
October
 KAPUSTOVÁ NEDEĽA
Kysuce
Dlávenie kapusty v podaní folklórnych súborov z Kysúc, jedlá z kapusty
(kapustniaky, halušky s kapustou, kapustová polievka).
termín: 15. 9. 2013
KUCHNIA BABĆ
 KAPUŚCIANA NIEDZIELA
Ubijanie kapusty w wykonaniu zespołów folklorystycznych z Kisuc,
degustacja dań z kapusty (kapuśniaki, haluszki z kapustą, zupa kapuściana).
termin: 15. 9. 2013
 CABBAGE SUNDAY
Treading down (processing) cabbage, presented by folklore ensembles
from Kysuce, and preparation and tasting of various cabbage dishes
– cabbage pies, gnocchi and soup.
Date: 15. 9. 2013
32
 MAŠKRTY ZO ZABÍJAČKY
Podujatie zamerané na prípravu jedál zo zabíjačky, ukážky varenia kapustnice, výroba tlačenky, pečenie jelít, jaterníc a iných zabíjačkových špecialít.
termín: 13. 10. 2013
čas: od 11:00 hod.
KISUCKA KUCHNIA BABĆ
 SMAKOŁYKI ZE ŚWINIOBICIA
Impreza poświęcona przygotowaniu potraw ze świniobicia, pokaz gotowania kapuśniaku, produkcja salcesonu, pieczenie faszerowanych jelit, kaszanki i innych mielonych smakołyków.
termin: 13. 10. 2013
 KILLING THE PIG
At this event, a pig is butchered and delicacies are prepared, such as meat
aspic, black pudding, blood sausage, cabbage soup and many other dishes.
Date: 13. 10. 2013
Time: after 11:00
33
December Grudzien December
Liptov
ONDREJSKÝ JARMOK
Program má navodiť atmosféru jarmoku, takého, aký sa konal v minulosti.
Účinkujú v ňom aktivisti s jarmočnými scénkami a folkloristi. So svojimi
výrobkami sa tu prezentujú rôzni ľudoví výrobcovia a remeselníci.
Súčasťou jarmoku je ukážka liptovskej domácej zabíjačky s ponukou
rôznych zabíjačkových špecialít.
termín: 1. 12. 2013
ročník: 6.
čas: od 11:00 hod.
cieľová skupina: domáci i zahraniční návštevníci múzea všetkých
vekových kategórií
Európsky fond regionálneho rozvoja
„Investícia do vašej budúcnosti“
Projekt: Krásy a zaujímavosti Žilinského kraja
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
„Inwestujemy w Twoją przyszłość“
Projekt: Piękno i atrakcje Kraju Żylińskiego
European Regional Development Fund
“Investment in your future”
Project: Beauty and attractions of the Žilina Region
34
Turiec
ˇ
Horne´ Povazie
Kysuce
Orava
ST. ANDREW FAIR
The event evokes the atmosphere of fairs in the past, and includes
performances by folklore artists and volunteers playing scenes from a fair.
Various folk manufacturers and craftsmen present their produce. The fair
also includes a traditional Liptov pig killing with a wide range of butchery
products and specialties.
Date: 1. 12. 2013
Year: 6th
Time: after 11:00
Liptov
JARMARK ANDRZEJKOWY
Impreza odtwarza atmosferę dawnego jarmarku, biorą w niej udział
zespoły prezentujące przedstawienia jarmarczne oraz folkloryści. Swoje
produkty prezentują tu wytwórcy i rzemieślnicy ludowi. Elementem
jarmarku jest także pokaz domowego świniobicia oraz możliwość
spróbowania przeróżnych smakołyków.
termin: 1. 12. 2013
edycja: 6.
grupa docelowa: turyści z kraju i zagranicy zwiedzający muzeum,
wszystkie kategorie wiekowe

Ročný plán podujatí 2013

Transkrypt

Podobne dokumenty

Ročný plán podujatí 2014 - Žilinský samosprávny kraj

MSN - program edukacyjny - Instytut Historii Sztuki UW

Muzeum Narodowe w Krakowie The National Museum in Krakow

W turystyce zwyciężamy We are the winners in tourism

Nie-milczeNie owiec The non-silence of The lambs

PERłY MAZOWSZA - Mazowiecka Jednostka Wdrażania

Adobe PDF - Travelling by Train Guide Polish