Nr 3/19 2009 - Okręgowa Izba Radców Prawnych w Lublinie

Transkrypt

Prawnik
Spis treści
Wydawca:
Okręgowa Izba Radców Prawnych
w Lublinie
20-607 Lublin
ul. Konrada Wallenroda 2e
tel. (081) 532-06-95,
fax (081) 534-44-96
e-mail: [email protected]
numer konta: 66 1240 2500 1111 0010
0399 5559 w Banku PeKaO S.A. IV
Oddział w Lublinie
oraz 51 1050 1953 1000 0023 0708 6344
w ING BANK ŚLĄSKI O/Lublin
Redakcja:
Redaguje zespół: Arkadiusz Bereza, Anna
Fermus-Bobowiec, Iwona Szpringer
tel. (081) 532-06-95
e-mail: [email protected]
www.oirp.lublin.pl
Rada Programowa: Arkadiusz Berezaprzewodniczący, Anna Fermus-Bobowiec, Zofia Filipek-Kraczek, Tadeusz
Fita, Mariusz Nowachowicz, Iwona
Szpringer
Nr III/19/2009
PRAWNIK
Biuletyn Okręgowej Izby Radców Prawnych
w Lublinie
Nr 3/19 2009
W numerze między innymi:
INFORMACJE I KOMUNIKATY
Dziekan dla Prawnika.....................................................2
Nowy system informatyczny w naszej Izbie...................3
Egzamin radcowski w 2009 r..........................................4
Z posiedzeń Rady ...........................................................6
Szkolenie w Kazimierzu Dolnym...................................9
Komunikat.....................................................................10
Egzamin wstępny..........................................................10
Szkolenia.......................................................................11
WARTO WIEDZIEĆ WIĘCEJ
Materiałów nie zamówionych Redakcja
nie zwraca i rezerwuje sobie prawo do
skracania, poprawiania oraz uzupełniania
otrzymanych tekstów, a także dodawania
i zmiany tytułów.
Radca prawny jako specjalista z określonej
dziedziny prawa.............................................................12
Preambuła Kodeksu etyki radcy prawnego ..................19
Kilka uwag na temat pozycji ustrojowej notariusza
i radcy prawnego w Polsce............................................30
Marketing usług prawniczych w Turcji.........................38
Druk i łamanie:
Drukarnia EMBE Press,
Lublin, ul. Tokarska 9A.
tel.: (081) 710 17 00,
Dyżury członków Prezydium Rady
Dziekan Rady - Arkadiusz Bereza
00
wtorek w godz. 1000 - 12
Wicedziekan Rady - Halina Ejsmond-Zając
00
00
piątek w godz. 13 - 15
Wicedziekan Rady - Marek Pawłowski
00
00
wtorek w godz. 8 - 10
Skarbnik Rady - Hanna Chabros
15
15
środa w godz. 12 - 13
Sekretarz Rady - Zbigniew Chmiel
00
00
poniedziałek w godz. 15 - 16
Rzecznik Dyscyplinarny - Patrycja KozłowskaKalisz
30
00
II i IV poniedziałek miesiąca w godz. od 11 do 13
Rzecznik Funduszu Seniora - Irena Kopiec
00
00
I piątek miesiąca w godz. 10 do 12
1
Prawnik
Nr III/19/2009
Informacje i komunikaty
Szanowne Koleżanki, Szanowni Koledzy!
W ostatnim miesiącu najważniejszym tematem, który zdominował pracę
organów krajowych samorządu radców prawnych stały się założenia do projektu
ustawy o zawodzie adwokata. W powszechnym obiegu założenia te funkcjonują
jako projekt rządowy, zakładający połączenie zawodu radcy prawnego i adwokata
oraz utworzenie jednego samorządu zawodowego skupiającego wszystkich radców
prawnych i adwokatów.
Przedstawione przez Ministra Sprawiedliwości założenia zostały przesłane
w ramach konsultacji społecznych (w trybie art. 60 pkt 2 ustawy o radcach prawnych) do Krajowej Rady Radców Prawnych w celu poznania opinii samorządu. Termin instrukcyjny na udzielenie odpowiedzi wyznaczony został do dnia 27 listopada
2009 r. Krajowa Rada Radców Prawnych nie zajęła stanowiska o charakterze merytorycznym, decydując się na przeprowadzenie szerokiej konsultacji w środowisku
radców prawnych poprzez złożenie wniosku o zwołanie nadzwyczajnych zebrań delegatów izb radców prawnych, a następnie zwołanie Nadzwyczajnego Krajowego
Zjazdu Radców Prawnych w dniu 27 lutego 2010 r. (uchwały nr 98/VII/2009 i 99/
VII/2009 z dnia 28 listopada 2009 r.). Przedmiotem obrad zjazdu będą prace legislacyjne dotyczące zawodów prawniczych, w tym założenia do projektu ustawy o
zawodzie adwokata, a ich celem będzie wypracowanie jednolitego stanowiska samorządu radcowskiego. Trudno przewidzieć dziś, czy uchwała podjęta przez zwołany Nadzwyczajny Krajowy Zjazd Radców Prawnych będzie odbiegała od pkt 2.7
uchwały nr 4/2007 VIII Krajowego Zjazdu Radców Prawnych z dnia 9 listopada
2007 r. w sprawie zadań samorządu radców prawnych i jego organów w latach
2007-2010. W dotychczasowej uchwale postulowano prowadzenie działań na rzecz
połączenia samorządów prawniczych, niemniej nie można wykluczyć, że zasady,
jakie zostały przedstawione w założeniach do projektu ustawy o zawodzie adwokata
nie będą spełniać oczekiwań środowiska radców prawnych.
Założenia do projektu, chociaż obszerne (liczą ponad 20 stron) budzą różne reakcje w środowisku radców prawnych: od sprzeciwu, poprzez obojętność, do
akceptacji przedstawionej propozycji. Jest to konsekwencja różnego statusu zawodowego radców prawnych, a tym samym różnej perspektywy spojrzenia na przedstawiony projekt. Założenia mają charakter ogólny, zaś brak szczegółowych rozwiązań
może budzić różne obawy radców prawnych. Zdając sobie sprawę z takiej sytuacji,
a chcąc poznać wszelkie opinie dotyczące założeń do projektu, zwracam się z apelem o przedstawienie swoich uwag do Biura Izby (listownie lub pocztą elektroniczną). Tekst założeń do projektu ustawy o zawodzie adwokata został zamieszczony na
stronie internetowej naszej Izby już na początku listopada.
Stanowisko samorządu adwokackiego zostanie również zaprezentowane po Nadzwyczajnym Krajowym Zjeździe Adwokatury, zwołanym na dzień 6 marca 2010 r. w celu
2
Prawnik
Nr III/19/2009
otwarcia debaty o stanie Państwa. Naczelna Rada Adwokacka wydaje się dziś nieprzychylna założeniom do projektu o zawodzie adwokata, z przyczyn które starała się przedstawić w swojej uchwale z dnia 21 listopada 2009 r.
Mając na uwadze konieczność przeprowadzenia jak najszerszej konsultacji
w środowisku radcowskim naszej Izby, zostanie zwołane nadzwyczajne zebranie
delegatów w połowie stycznia 2010 r. W zebraniu będą mogli uczestniczyć również
w charakterze obserwatorów (zaproszonych gości) radcowie prawni, którzy nie mają
statusu delegata. Informacja o terminie i miejscu zgromadzenia zostanie umieszczona na stronie internetowej naszej izby. Przed zwołaniem zgromadzenia zostanie
powołany specjalny kilkuosobowy zespół w celu przygotowania wstępnego projektu
stanowiska naszej Izby, które będzie przedmiotem obrad. Podstawą prac zespołu pod
kierownictwem kol. Marka Pawłowskiego będą uwagi zgłaszane do Biura Izby.
W skład zespołu powinni wchodzić radcowie prawni (także nie będący członkami
organów samorządu), którzy wykonują zawód w różnych formach w celu wypracowania – z uwagi na rangę problemu - stanowiska lubelskich radców prawnych.
Stanowisko zgromadzenia delegatów powinno być przedstawione do dnia 28 stycznia 2010 r. Krajowej Radzie Radców Prawnych.
Zapraszam do udziału w pracach zespołu osoby zainteresowane kwestią
dotyczącą założeń do projektu ustawy o zawodzie adwokata, zaś terminy podane
w tym projekcie, a dotyczące połączenia samorządów, z uwagi na ich nierealność
(lub nieracjonalność), proszę traktować z przymrużeniem oka.
Arkadiusz Bereza
Dziekan Rady OIRP w Lublinie
Nowy system informatyczny w naszej Izbie
Z przyjemnością informuję, że dobiegają końca prace nad wdrożeniem nowego systemu informatycznego, przeznaczonego do zarządzania Okręgową Izbą
Radców Prawnych w Lublinie.
SOLVEO OIRP.NET to system informatyczny, przeznaczony do zarządzania Okręgową Izbą Radców Prawnych, którego zadaniem jest usprawnienie administrowania Izbą w zakresie prowadzenia list radców i aplikantów, naliczania składek,
ewidencji punktów za szkolenia oraz tworzenia raportów i statystyk.
System zostanie zintegrowany z naszym serwisem internetowym i Biuletynem Informacji Publicznej, dzięki czemu znajdujące się na stronie internetowej listy
będą zawsze aktualne, a lokalizacje wszystkich kancelarii zostaną zaprezentowane
na mapkach cyfrowych "Google Maps".
Dodatkowo każdy z radców będzie miał możliwość, po zalogowaniu się
w serwisie, przeglądnąć stan swojego salda oraz pełną historię dokonanych wpłat.
System powinien osiągnąć swoją pełną funkcjonalność do końca bieżącego roku.
Bartosz Gdulewicz
3
Prawnik
Nr III/19/2009
Egzamin radcowski w 2009 r.
W tym roku do egzaminu końcowego przystąpiło 19 aplikantów. Była
to niewielka grupa, spośród której 1 osoba zdawała egzamin wg zasad dotychczasowych (tzw. samorządowych), zaś
pozostałych 18 - wg reguł określonych
przez Krajową Radę Radców Prawnych
trzeciego projekt umowy cywilnoprawnej oraz rozwiązywali casus z prawa
administracyjnego. Po raz pierwszy w
historii Izby lubelskiej aplikanci sporządzali prace egzaminacyjne na komputerach osobistych (dopuszczonych przez
komisję po ich uprzednim sprawdzeniu).
w uchwale nr 68/VII/2009 z dnia z 5
czerwca 2009 r. w wykonaniu delegacji
zawartej w art. 16 ust. 3 ustawy z dnia 20
lutego 2009 r. o zmianie ustawy Prawo o
adwokaturze ustawy radcach prawnych i
ustawy – Prawo o notariacie (Dz. U. Nr
37, poz. 286).
Egzamin był dwustopniowy i
przeprowadzano go w siedzibie naszej
Izby. W dniach 21 -23 października
przebiegała część pisemna egzaminu
radcowskiego. Pierwszego dnia aplikanci pisali apelację w sprawie cywilnej,
drugiego – w sprawie gospodarczej, zaś
Egazmin odbywał się na podstawie wylosowanych akt sądowych lub tematów
egzaminacyjnych. Aby zakwalifikować
się do części ustnej należało otrzymać co
najmniej trzy oceny pozytywne – to stało
się udziałem wszystkich aplikantów.
W sobotę 7 listopada odbył się
egzamin ustny, w czasie którego aplikanci udzielali odpowiedzi na 25 pytań
z różnych gałęzi prawa. Zakres egzaminu ustnego determinuje spektrum spraw,
jakie radca prawny może prowadzić w
przyszłości – od spraw cywilnych osób
fizycznych, po obsługę jednostek admi-
4
nistracji publicznej. Egzamin był wielkim przeżyciem dla każdego przystępującego i wymagał zaangażowania całej
swojej wiedzy, wszystkich sił i umiejętności, a zarazem opanowania stresu, jaki temu towarzyszy. Napięcie był
tak duże, gdyż uchwała Krajowej Rady
Radców Prawnych nie przewidywała zdawania egzaminu poprawkowego.
Należy stwierdzić, że takiej możliwości
Krajowej Radzie Radców Prawnych nie
dawały ramy czasowe przeprowadzenia
egzaminu końcowego zakreślone w w/w
delegacji ustawowej. Inaczej mówiąc, w
świetle art. 16 ustawy z dnia 20 lutego
2009 r. zmieniającej ustawę o radcach
prawnych, dla grupy aplikantów radcowskich, którzy zdali egzamin na aplikację
w dniu 10 grudnia 2005 r. (i rozpoczęli
aplikację radcowską przed dniem 1 października 2006 r.) egzamin zawodowy
mógł być przeprowadzony tylko w 2009
r., zaś warunkiem ustawowym przeprowadzenia egzaminu radcowskiego i wpisu na listę radców prawnych było ukończenie 3,5 letniej aplikacji. Tym samym
termin egzaminu radcowskiego został
Prawnik
Nr III/19/2009
we wszystkich izbach radców prawnych
skorelowany z regulacjami ustawowymi
(egzaminy przebiegały od września do
grudnia 2009 r.), zaś ustalenie terminu
egzaminu poprawkowego było niemożliwe z przyczyn faktycznych, gdyż wymagałoby wskazania (po upływie minimalnego okresu na przygotowanie aplikanta)
terminu przypadającego na rok 2010.
Egzamin radcowski przeprowadzała 7 osobowa komisja egzaminacyjna pod przewodnictwem Dziekana
Rady Arkadiusza Berezy. W jej składzie
w czasie egzaminu ustnego znajdowało się 2 sędziów i 4 radców prawnych.
W komisji zasiadała również sędzia WSA
Ewa Ibrom - przedstawiciel delegowany
przez Ministra Sprawiedliwości.
Egzamin radcowski zakończył
się szczęśliwie dla wszystkich zdających. Na wyróżnienie zasługuje aplikantka Monika Wasilewska, która decyzją komisji egzaminacyjnej - jako jedyna
- otrzymała ocenę bardzo dobrą z całości
egzaminu radcowskiego.
A. B.
5
Prawnik
Nr III/19/2009
Z posiedzeń Rady
W dniu 16 listopada 2009 r. odbyło się XIV posiedzenie Rady Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie VII kadencji.
Rada przyjęła do wiadomości zawiadomienia Rzecznika Dyscyplinarnego o 6 przypadkach wszczęcia dochodzenia przeciwko radcy prawnemu, o jednym przypadku odmowy wszczęcia dochodzenia i jednym przypadku umorzenia dochodzenia prowadzonego przeciwko radcy
prawnemu.
Rada podjęła uchwały w sprawie skreślenia z listy radców prawnych prowadzonej przez
tut. Izbę: Kol. Alicji Sawic, Kol. Ryszarda Szepeluka i Kol. Antoniego Tarasiuka, na ich wniosek.
Z listy radców prawnych skreślono Kol. Adolfa Gila, z powodu śmierci. Rada uczciła
pamięć zmarłego Kol. Adolfa Gila minutą ciszy.
W dniach 21-23 października oraz 7 listopada 2009 r. odbył się egzamin radcowski. Do egzaminu
przystąpiło 19 osób po aplikacji radcowskiej i wszystkie zdały egzamin. Do dnia 16 listopada
2009 r. 12 osób złożyło wnioski o wpis na listę radców prawnych, prowadzoną przez tutejszą
Radę. Rada podjęła uchwały o wpisie niżej wymienionych osób na listę radców prawnych:
Marcina Buczyńskiego, Weroniki Gągały, Andrzeja Koroluka, Tomasza Krupińskiego,
Piotra Ogrodnika, Katarzyny Pawlonki-Jurczyk, Adama Pietrasa, Pawła Pawlukiewicza,
Agnieszki Szumlak-Szewczyk, Moniki Tarasińskiej, Moniki Wasilewskiej, Tomasza Zielińskiego.
Wobec złożenia stosownych wniosków i uzyskania pozytywnych opinii w wyniku przejścia postępowania przed Komisją do spraw wpisów na listę radców prawnych i aplikantów, Rada
zadecydowała o dokonaniu wpisu na listę radców prawnych prowadzoną przez tut. Izbę 4 osób
na podstawie art. 25 ustawy o radcach prawnych. Na listę radców prawnych wpisani zostali:
Joanna Hołda, Marcin Majdan, Joanna Puch, Monika Turska. Jednej osobie Rada odmówiła
wpisu, rozpatrując negatywnie jej wniosek.
Rada podjęła uchwałę dotyczącą wygaśnięcia uchwały o zawieszeniu prawa do wykonywania zawodu radcy prawnego Kol. Tomaszowi Kwiatkowskiemu i Kol. Piotrowi Słowikowi
z powodu ustania przyczyn powodujących zawieszenie.
Rozpatrzone zostały pozytywnie wnioski 8 radców prawnych o zawieszenie prawa do wykonywania zawodu radcy prawnego: w związku z podjęciem zatrudnienia w organach wymiaru
sprawiedliwości – 3 osoby, w związku z wykonywaniem zawodu adwokata – 4 osoby i 1 osoba
w związku z podjęciem zatrudnienia w Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa. Stosowne uchwały dotyczą Koleżanek i Kolegów: Małgorzaty Janowskiej, Katarzyny Kowalczyk-Kukawskiej, Magdaleny Kusik-Lewkowicz, Anny Lorenc-Chorębały, Rafała Poździka, Krzysztofa
Słabka, Anny Wypych-Knieć i Mateusza Zawadzkiego.
Rada wyraziła zgodę na przeniesienie wpisu aplikanta Łukasza Fałkowskiego z listy
aplikantów radcowskich prowadzonej przez Radę OIRP w Warszawie na listę aplikantów radcowskich prowadzoną przez tut. Izbę, wpisując ww. na listę aplikantów III roku.
W wyniku przeprowadzonego w 2009 r. egzaminu na aplikację radcowską, wynik pozytywny, tj. otrzymanie wymaganej ilości punktów, uprawniającej do złożenia wniosku o wpis,
6
Prawnik
Nr III/19/2009
uzyskało 287 osób. Wnioski o wpis na listę aplikantów radcowskich złożyło dotychczas 267
osób.
Rada podjęła uchwały w sprawie wpisania na listę aplikantów radcowskich następujących osób: Abram Anna, Agres Paweł, Babij Katarzyna, Babkiewicz Adam, Babulska
Sylwia, Bakalik–Pełka Jadwiga, Bałuch Magdalena, Banderska Ewa, Bartnik Marcin, Bartosz Agnieszka, Batalia Jakub, Batorski Maciej, Batyra Mariusz, Bernat Aneta, Bielak Łukasz, Bielińska Ewa, Bigos Robert, Bijata Łukasz, Bijata Michał, Blicharz Anna, Błaszczak
Marek, Błaszczak Tomasz, Błaszko Adam, Bołoz Małgorzata, Borsukiewicz Jacek, Brodowska – Wrona Ewelina, Cąkała Anna, Chmiel Anna, Chodkowska Paulina, Chojnacki
Piotr, Chomoncik Sławomir, Chustecka Ewa, Ciechańska Magdalena, Ciesielski Radosław,
Czaińska Anna, Czaja Jan, Czajka Andrzej, Dąbrowska Dorota, Delekta Michał, Demczuk
Maria, Derewiecka Dagny Agata, Domańska Agnieszka, Drzazga Dorota, Dudzińska Maria, Dworzycka–Gołębiowska Kaja, Dziewiela Aneta, Dziobal Michał, Efir Monika, Falkiewicz Kamila, Figas Karolina, Filant Krzysztof, Flis Andrzej, Frankowski Łukasz, Gabrylewicz Anna, Gardynik Przemysław, Gawęda Tomasz, Gieroba Joanna, Głowacka Agnieszka, Głowacka–Michalak Alicja, Gołąb Marek, Gołębiowski Damian, Gołofit – Kłudka
Aneta, Gołoś Beata, Gorajska Beata, Górna Małgorzata, Górniak Tomasz, Górski Daniel,
Gregorowicz Miłosz, Grzechnik Dariusz, Gumieniak Przemysław, Guściora Anna, Hałasa
Michał, Hys Agnieszka, Ignatiuk Zofia, Iracka Kalina, Jakubas Sławomir, Jałowiec Arkadiusz, Jaremek Łukasz, Jargiełło Michał, Jaśkowska Iwona, Jaślar Damian, Jencz Bartosz,
Jurko Katarzyna, Just–Rabiniak Małgorzata, Kaniowski Piotr, Kapłan Marcin, Karasek
Dominika, Karczmarczyk Anna, Karczmarczyk Dominika, Kasprzak Małgorzata, Kempa
Ewa, Kędracka Małgorzata, Kędziora Krzysztof, Kinach Artur, Kłodziński Przemysław,
Kłos Joanna, Kmita Joanna, Knap Anna, Kopyś Katarzyna, Korczak Monika, Kornas
Wojciech, Korneluk Anna, Kosakowski Mariusz, Kowalczyk Kamila, Kowalczyk Łukasz,
Kowalewski Piotr, Kozyra Małgorzata, Kozyrski Bartłomiej, Kożuch Karol, Kraczek
Magdalena, Kret Piotr, Kręt Andrzej, Krzeszowiec Marcin, Krzewiński Konrad, Krzewska Marlena, Krzyżak–Mędykowska Beata, Kubiak Magdalena, Kucharczyk Małgorzata,
Kuchno Grzegorz, Kujawa Grzegorz, Kukawska Marta, Kurczuk Anna, Kurek Marcin,
Kuzioła Konrad, Kwieciński Maciej, Lasocka Agata, Legieć Anna, Lewandowska–Stojek
Ewa, Lipianin Michał, Ludwiczak Aleksandra, Łataś–Dęga Justyna, Łubkowski Grzegorz,
Łukasiewicz Piotr, Madej Hubert, Madejski Paweł, Majerowska Renata, Makarewicz Piotr,
Maliszewski Piotr, Malon Agnieszka, Marecka Kinga, Markowski Michał, Marzec Małgorzata, Matras Michał, Skraińska Honorata, Maziarczyk Marta, Mazur Justyna, Mączka
Paulina, Michałek Monika, Misiejuk Ireneusz, Molas Anna, Mosek Robert, Musiatowicz
Emilia, Muszyńska Aleksandra, Muszyńska Elżbieta, Muszyńska Katarzyna, Narolski
Grzegorz, Nastaj Katarzyna, Nikoniuk Mariusz, Nowak Wojciech, Nowosad Krzysztof,
Nucińska Marta, Obszańska Łucja, Ogórek Michał, Olejniczak Michał, Olejniczek Paweł,
Orzeł Adam, Osipowski Andrzej, Parol Agnieszka, Patoła Agata, Pawlak Rafał, Pawłowicz
Karolina, Pawłowska Aldona, Pawłowska–Jachura Sylwia, Pelczarski Łukasz, Pigan Elżbieta, Pik Maciej, Piłasiewicz Łukasz, Piwowarski Andrzej, Poleszak Agnieszka, Połaniecki
Michał, Postawski Andrzej, Postawski Bogumił, Prasek Magdalena, Pyda Przemysław, Pydyś Remigiusz, Pysiewicz Przemysław, Pyt Zbigniew, Radoniewicz Filip, Rek Wojciech, Repelewicz Małgorzata, Rogóż–Gąsiorowska Dagmara, Rokosz Dominika, Romańczuk–Bodzak Justyna, Rosiak Magdalena, Rozyn Cezary, Rusek Marcin, Rutkowski Kamil, Rybak
7
Prawnik
Nr III/19/2009
Agnieszka, Rybińska Patrycja, Ryszkiewicz Małgorzata, Saj Adam, Sala Jakub, Samsik
Anna, Semplińska Agata, Sendłak Leszek, Siedlec Jacek, Siwek Magdalena, Skarbek–Mucha Małgorzata, Skiba Artur, Skiba Rafał, Skitał Grzegorz, Skop Piotr, Skrzeczkowska
Magdalena, Skwira Andrzej, Sobczuk Marcin, Solak Anna, Solak Katarzyna, Stalęga Jarosław, Stanek Krystian, Stasiak Anna, Sternal Olga, Sugier Piotr, Suleiman Dominika,
Szablowski Paweł, Szereda Kamil, Szewczyk Agnieszka, Szewczyk Tomasz, Szkutnik Artur, Szreniawska Małgorzata, Szymańska–Chmiel Magdalena, Szymczyk Jarosław, Szynal
Anna, Sliwka Małgorzata, Świstak Marzena, Tomasiak Andrzej, Tomaszewska Katarzyna,
Tracz Agnieszka, Trubalski Artur, Tryka Mateusz, Turski Tomasz, Ulanowski Radosław,
Urban Agnieszka, Urbanowicz Ewa, Urbaś Julita, Walczak Waldemar, Wasilewska Alicja,
Wasilewska Joanna, Wawron Mariusz, Wawrzkiewicz Michał, Wereszczak Magdalena,
Widomski Łukasz, Wieliczko Magdalena, Wilkowska–Kołodziej Małgorzata, Wiśniewska
Anna, Wojtak Dariusz, Woś Michał, Wrona Aneta, Wydrych Mirosław, Zapała Grzegorz,
Zarębski Piotr, Zawadzka Maria, Zawiślak Michał, Zdolski Tomasz, Zychowicz Anna, Żurawski Michał.
W związku ze złożonymi wnioskami Rada dokonała zmiany patrona dla 9 aplikantów
radcowskich oraz wyraziła zgodę na objęcie patronatem aplikantów radcowskich z innego okręgu
3 radcom prawnym tut. Izby.
Rada ustaliła, że opłata roczna za III rok aplikacji radcowskiej w roku szkoleniowym
2009/2010 płatna będzie w dwu ratach po 2.233,00 zł w terminach: pierwsza rata do dnia 30 listopada 2009 r. i druga rata do 31 stycznia 2010 r. oraz na wniosek Wicedziekana Marka Pawłowskiego, zatwierdziła przedłożoną listę wykładowców na aplikacji radcowskiej w roku 2009/2010
oraz przedstawiony plan szkolenia dla III i IV roku aplikacji radcowskiej w roku szkoleniowym
2009/2010.
Na wniosek Skarbnika Rady Hanny Chabros, po zreferowaniu stanów faktycznych Rada
podjęła 2 uchwały w sprawie umorzenia składek członkowskich radcy prawnemu i aplikantowi
radcowskiemu, 2 uchwały w sprawie rozłożenia na raty rocznej opłaty za aplikację radcowską
i uchwałę o rozłożeniu na raty zaległych składek członkowskich.
Rada zadecydowała o dofinansowaniu szkolenia radców prawnych zorganizowanego
przez naszą Izbę, które odbyło się w dniach 22-24 października 2009 r. w Kazimierzu Dolnym.
Szkolenie zostanie dofinansowane z Centrum Szkolenia Ustawicznego Radców Prawnych, jednakże warunkiem tego jest dofinansowanie szkolenia także przez naszą Izbę.
Na wniosek Dziekana Rady skład Komisji Wydawniczej został poszerzony o Kol. Iwonę Szpringer.
Znaczącą pozycją obrad była dyskusja w sprawie organizacji zajęć dla aplikantów pierwszego roku, którzy rozpoczną się w styczniu 2010 r. W związku z tak liczną grupą aplikantów
konieczne będzie podzielenie pierwszego roku na kilka grup szkoleniowych i prowadzenie zajęć
w systemie zmianowym. Ta sytuacja wymusza potrzebę zaangażowania nowych wykładowców,
zmiany systemu czasu pracy Izby i wzmocnienia sekretariatu, jak również poszukiwania nowych
rozwiązań, dotyczących organizacji szkolenia aplikantów.
Na zakończenie Rada wyznaczyła termin kolejnego posiedzenia na dzień 17 grudnia
2009 r., zaś Dziekan Rady zamykając obrady podziękował wszystkim obecnym za przybycie.
Sekretarz Rady
Zbigniew Chmiel
8
Prawnik
Nr III/19/2009
Szkolenie
w Kazimierzu Dolnym
W dniach 22 – 24 października 2009 r. w Zajeździe Piastowskim w
Kazimierzu Dolnym odbyło się szkolenie z udziałem 137 radców prawnych. Szkolenie organizowała lubelska Okręgowa Izba Radców Prawnych
w porozumieniu z Izbą w Rzeszowie,
reprezentowaną przez Dziekana Rady
Marka Skierczyńskiego i Wicedziekana Jerzego Hędrzaka oraz Izbą w Kielcach, którą reprezentował Wicedziekan
Rady Tadeusz Czyż. Wsparcia udzieliło Centrum Szkolenia Ustawicznego
Radców Prawnych w Warszawie.
Wykładowcami byli: sędzia
Sądu Najwyższego Krzysztof Strzel-
czyk, który omawiał wybrane zagadnienia z prawa handlowego i odpowiedzialność cywilnoprawną członków
zarządów w spółkach handlowych oraz
znany wszystkim radcom, jako świetny
wykładowca, Wiceprezes Sądu Rejonowego w Lublinie - Artur Żuk, który przybliżył zawiłości postępowania
w sprawach gospodarczych. Wykłady
cieszyły się dużym zainteresowaniem
uczestników szkolenia, mimo iż urokliwy Kazimierz Dolny kusił innymi
atrakcjami.
Uczestnicy spotkania mieli
również okazję zapoznania się z aktualnym stanem prac legislacyjnych Mi-
Były Prezes KRRP Andrzej Kalwas, podsekretarz stanu w Ministerstwie Sprawiedlliwości Zbigniew Wrona i Dziekan
Rady OIRP w Lublinie Arkadiusz Bereza w czasie debaty na temat założeń o połączeniu zawodu radcy prawnego i
adwokata
9
Prawnik
Nr III/19/2009
nisterstwa Sprawiedliwości.
Na zaproszenie Dziekana Rady Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie Arkadiusza Berezy w spotkaniu
wzięli udział: Podsekretarz Stanu w
Ministerstwie Sprawiedliwości Zbigniew Wrona i były Prezes Krajowej
Rady Radców Prawnych Andrzej Kalwas, którzy przedstawili swoje stanowisko w sprawie przyszłości samorządów zawodów zaufania publicznego,
w tym kwestii połączenia samorządu
radców prawnych i adwokatury, a także kierunków rozwoju usług prawni-
czych na rynku krajowym. Zarówno
prezentowane stanowiska, jak również
ożywiona dyskusja uczestników spotkania, pozwoliły przedstawicielowi
resortu sprawiedliwości zapoznać się z
opinią środowiska radcowskiego, która
była zbliżona do stanowiska Krajowej
Rady Radców Prawnych w poruszanych kwestiach.
Szkolenie umiliła wystawa
oraz sprzedaż publikacji wydawnictwa
Wolters Kluwer Polska sp. z o.o.
Jolanta Piekarczyk
Komunikat
Uprzejmie proszę o zgłaszanie się radców prawnych zainteresowanych
sprawowaniem patronatu nad aplikantami I roku.
Marek Pawłowski
Wicedziekan Rady OIRP w Lublinie
Egzamin wstępny
W dniu 19 września 2009 r. odbył się egzamin wstępny dla kandydatów
na aplikację radcowską. W Lublinie egzamin ten odbywał się w Hali Widowisko
– Sportowej „Globus” przy ul. Kazimierza Wielkiego. Do egzaminu przystąpiło
392 osoby. Miał on formę testu jednokrotnego wyboru, składał się ze 150 pytań.
Uzyskanie 100 punktów zapewniało pozytywny wynik testu - egzaminu.
Kandydaci na rozwiązanie testu mieli 150 minut. Osoba, która najlepiej
rozwiązała test, otrzymała 145 punktów, najgorzej zaś rozwiązanym testem była
praca z 63 prawidłowymi odpowiedziami. Wynik pozytywny z egzaminu uzyskało 280 kandydatów. Dotychczas wnioski o wpis na listę aplikantów radcowskich złożyło 267 osób.
Sławomir Bartnik
10
Prawnik
Nr III/19/2009
Koleżanki i Koledzy
W ramach ustawowego obowiązku doskonalenia zawodowego, uprzejmie zapraszam do udziału
w jednodniowych konferencjach szkoleniowych, realizowanych w I kwartale 2010 r.
I szkolenie:
Postępowanie z zakresu prawa pracy w praktyce radcy prawnego
Wykładowca: Jacek Chaciński – sędzia Sądu Okręgowego w Lublinie
Termin: 25 stycznia 2010 r. godz. 900 - 1400
II szkolenie:
Wykładnia a stosowanie prawa
Wykładowca: prof. Leszek Leszczyński – sędzia NSA, Kierownik Katedry Teorii
i Filozofii Prawa Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie
Termin: 1 lutego 2010 r. godz. 900 - 1400
III szkolenie:
Źródła dowodowe w praktyce procesu gospodarczego
Dokumenty prywatne, urzędowe, przesłuchanie świadka i stron
Wykładowca: Artur Żuk – Wiceprezes Sądu Rejonowego w Lublinie
IV szkolenie:
Organizacja, właściwość i cechy charakterystyczne występowania stron i pełnomocników przed sądem
prowadzącym elektroniczne postępowanie upominawcze
Wykładowca: Mariusz Tchórzewski – Prezes Sądu Rejonowego w Lublinie
V szkolenie:
Proces inwestycyjno-budowlany
Wykładowca: prof. Zygmunt Niewiadomski – Wyższa Szkoła Handlowa w Warszawie
Termin: 1 marca 2010 r. godz. 900 - 1400
VI szkolenie:
Postępowanie wieczystoksięgowe. Wybrane zagadnienia
Wykładowca: dr Elżbieta Żak – sędzia Sądu Okręgowego w Lublinie
Wykładowca prosi o ewentualne pisemne zgłaszanie zagadnień problemowych do 15 lutego 2010 r. w Biurze OIRP
VII szkolenie:
Skarga kasacyjna w sprawach cywilnych w praktyce radcy prawnego
Wykładowca: Marek Jaślikowski - radca prawny
Szkolenia odbywać się będą w sali konferencyjnej OIRP Lublin przy ul. Wallenroda 2e.
Zgłoszenia telefoniczne na poszczególne szkolenia
prosimy kierować do Biura OIRP najpóźniej na 7 dni
przed wykładem.
.
Z koleżeńskim pozdrowieniem
Dziekan Rady
Arkadiusz Bereza
11
Prawnik
Nr III/19/2009
Warto wiedzieć więcej
Radca prawny jako specjalista
z określonej dziedziny prawa
(stan obecny i postulaty de lege ferenda)
Kształcenie radcy prawnego w
świetle obowiązującego dziś programu aplikacji obejmuje bardzo szeroki
zakres szkolenia, poczynając od prawa
cywilnego i karnego, poprzez prawo
spółek handlowych, prawo pracy, prawo administracyjne po prawo bankowe czy zasady legislacji. Zdając egzamin radcowski osoba taka jest gotowa
świadczyć pomoc prawną w pełnym
zakresie określonym przez ustawę o
radcach prawnych. Niestety nie można być bardzo dobrym prawnikiem we
wszystkich dziedzinach prawa, zwłaszcza w dobie coraz bardziej zawiłych
przepisów prawnych oraz wymagań
jakie stawia przed profesjonalnymi
prawnikami rynek usług prawniczych.
Stąd postulat wprowadzenia tytułu
specjalisty, którym radca prawny będzie mógł się posługiwać w relacjach z
potencjalnym klientem. Prezentowany
problem delikatnie dotyka marketingu usług prawniczych, gdyż obywatel
poszukujący pomocy prawnej z zakresu prawa pracy w sprawie szczególnie
skomplikowanej, uda się raczej do profesjonalnego prawnika z tytułem specjalisty z zakresu prawa pracy, a nie
prawnika ze specjalizacją z zakresu
prawa upadłościowego i naprawczego.
Przed takim wyborem nie stanie, jeżeli
nie będzie systemu identyfikacji spe12
cjalizacji radców prawnych. Uzyskanie
tytułu specjalisty w trybie przewidzianym przez przepisy dawałoby prawo
(nie obowiązek) do posługiwania się
nim wobec osób trzecich, co stanowi
wartość dodaną w procesie pozyskiwania klientów określonej kategorii.
W raporcie CCBE zauważono, że pozycja rynkowa prawnika –specjalisty
jest zawsze lepsza od pozostałych,
gdyż taki tytuł stanowi narzędzie marketingowe. Doświadczenia niemieckie
wskazują, iż w dużych aglomeracjach
miejskich klienci zwykli powierzać
swoje sprawy adwokatom specjalistom
z określonych dziedzin prawa. Częściową odpowiedzią na to wyzwanie rynku była współpraca grupy prawników
o zróżnicowanych specjalnościach,
gwarantujących kompleksową obsługę
prawną dużych podmiotów prawa.
Wśród radców prawnych,
zwłaszcza tych z dłuższym stażem zawodowym, można zauważyć wyraźnie
ukształtowany profil ich działalności.
Niektóre kancelarie radców prawnych
zajmują się np. obsługą jednostek samorządu terytorialnego, inne zaś specjalizują się w przekształceniach spółek prawa handlowego. Niekiedy kancelarie
wskazują na swoich stronach internetowych dziedziny w których świadczą
pomoc prawną na najwyższym pozio-
mie, co stanowi przesłanie do potencjalnego klienta, ale również wymaga
odpowiedniej – w zależności od kategorii klientów - organizacji pracy kancelarii.
Obecnie w naszym kraju nie
istnieją regulacje dotyczące specjalizacji radców prawnych. Brak takich postanowień w ustawie o radcach prawnych, jak i w prawie wewnętrznym
samorządu radcowskiego. Wydaje się,
że ten stan będzie musiał z czasem ulec
zmianie. W projekcie ustawy o zawodzie radcy prawnego przygotowanym
w Ośrodku Badań, Studiów i Legislacji na polecenie KRRP znajduje się
propozycja dotyczące rozwiązania tej
kwestii. Zmierza ona do wydania na
podstawie delegacji ustawowej rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
(wydanego w porozumieniu z Krajową
Radą Radców Prawnych), które powinno określić szczegółowe zasady i tryb
uzyskiwania specjalizacji, a w szczególności wykaz specjalności, ramowe
programy szkolenia specjalizacyjnego,
sposób prowadzenia szkolenia, a także
warunki jakie muszą spełniać inne niż
okręgowe rady radców prawnych podmioty prowadzące szkolenie.1
Podobne rozwiązanie pojawia
się również w założeniach do projektu ustawy o zawodzie adwokata, co ma
nadać rangę państwową pojęciu specjalizacji opartą na akcie powszechnie
obowiązującym.2
Wskazane rozwiązania są je-
Prawnik
Nr III/19/2009
dynie propozycją. Zakres delegacji
może być podzielony w taki sposób,
że Minister Sprawiedliwości określa
dziedziny specjalizacji, zaś samorząd
zawodowy zakres szkolenia i tryb uzyskania tytułu specjalisty w określonej
w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości dziedzinie. Nie należy również
odrzucać koncepcji delegacji ustawowej do wydania aktów wewnętrznych
samorządu radcowskiego. Jednakże
w takim przypadku - wobec istnienia
dwóch samorządów prawniczych - rzeczą wskazaną byłoby ustalenie jednolitych zasad dla prawników obu grup
zawodowych, oczywiście z zastrzeżeniem ustawowego zakresu świadczonej pomocy prawnej. Proponowane rozwiązania zakładają interwencję
ustawodawcy, gdyż podjęcie obecnie
uchwały w omawianym zakresie przez
organy szczebla krajowego samorządu
radcowskiego wydaje się dyskusyjne
(chociaż nie niemożliwe) wobec braku
wyraźnej podstawy kompetencyjnej w
obecnym stanie prawnym.
Problem specjalizacji pojawia
się coraz częściej w czasie obrad Komitetu Szkoleniowego CCBE (Rady Adwokatur i Stowarzyszeń Prawniczych
Europy). W celu pozyskania informacji
na temat istnienia, prawnego uregulowania oraz funkcjonowania specjalizacji prawników w poszczególnych państwach europejskich przeprowadzono
ankietę w kwietniu 2008 r. Spośród 33
członków, odpowiedzi udzieliły orga-
1 Art. 39 § 2 projektu ustawy o radcach prawnych (OBSiL KRRP)
2 Rozdział II, pkt.16 i Rozdział III pkt. 5 ppkt. 11 założeń do projektu ustawy o zawodzie adwokata (Ministerstwo Sprawiedliwości).
13
Prawnik
Nr III/19/2009
nizacje reprezentujące 25 państw.
Pozwoliło to na umieszczenie organizacji prawniczych 9 państw w grupie
państw z istniejącym indywidualnym
systemem specjalizacji. Są to: Anglia,
Walia i Szkocja; Belgia; Chorwacja;
Francja; Niemcy; Portugalia; Słowenia;
Szwajcaria i … Polska. W jaki sposób w gronie tym znalazła się Polska.
Otóż wynikało to z faktu, iż w niektórych przepisach prawa samorządowego
można znaleźć odniesienia do „specjalizacji”. Zgodnie z art. 24 Kodeksu Etyki
Radcy Prawnego (KERP) dotyczącym
informowania o wykonywaniu zawodu oraz działalności z nim związanej
przez radcę prawnego, określone zostało iż informowanie to może dotyczyć
m.in. preferowanego zakresu praktyki zawodowej. Ponadto przesłanka
legitymowania się specjalistyczną wiedzą pojawia się wobec radcy prawnego
podejmującego się prowadzenia danej
sprawy, czy też przy określeniu wysokości jego wynagrodzenia (a contrario
art. 27 i art. 29 KERP). Podobnie w §
23a Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i
Godności Zawodu (Kodeks Etyki Adwokackiej) adwokat może informować
o świadczonej pomocy prawnej w sposób zgodny z regułami „Zbioru” poprzez umieszczenie danych na temat
rodzaju i zakresu świadczonej przez
adwokata pomocy prawnej oraz
wskazanie preferowanych dziedzin
prawa. Te regulacje przesądziły o zaszeregowaniu naszego kraju, do grupy
państw w której mamy wprowadzoną
specjalizację profesjonalnych prawników. Stanowi to jednak pewne naduży14
cie wobec braku wyraźnych regulacji
prawnych oraz stanowi wyraźny kontrast wobec systemu akredytacji, który
istnieje w innych krajach. Sytuacja w
Polsce zbliżona jest do stanu prawnego
istniejącego w Czechach, na Słowacji,
w Danii (w której powstają stowarzyszenia prawników określonych specjalności), w Rumunii, czy we Włoszech.
Mimo, że państwa te zaliczono do innej
grupy to stan prawny jest analogiczny
do naszej sytuacji, w której „faktycznie funkcjonuje system specjalizacji,
jednak bez formalnej akredytacji prawników następującej według ustandaryzowanych procedur”.
W krajach anglosaskich specjalizacje dla solicitorów pojawiały
się od początku lat 80. Nadzór nad ich
przyznawaniem należy do Sekretariatu
Państwa ds. Handlu i Przemysłu (Secretary of State for Trade and Industry
– SRA), który wykonuje swoje czynności w tym zakresie współpracując z
Komitetem Edukacji i Szkolenia (Education and Training Committee - ETC).
Obecnie istnieje tam 14 specjalizacji,
które przyznawane są na czas określony (od 3 do 5 lat).
Nieco później, bo w drugiej połowie lat 80. specjalizacje pojawiły się
na kontynencie. Nie było to rozwiązanie całkowicie nowe, gdyż nawiązywało do tradycji niemieckiej z okresu międzywojennego. Dla członków palestry
niemieckiej i belgijskiej przewidziano
dziś specjalizację w zakresie około 20
dziedzin (lub grup dziedzin). Początkowo specjalizacji było niewiele (np.
w 1986 r. w Niemczech istniały tylko
4 specjalizacje adwokackie z zakresu
prawa podatkowego, socjalnego, administracyjnego i prawa pracy), lecz liczba ich - z uwagi na zapotrzebowanie
rynku - szybko rosła.3 W Niemczech
system ten jest obecnie bardzo popularny, a tytułem specjalisty (Fachanwalt)
legitymuje się około 20 % wszystkich
czynnych prawników (tj. około 28
000), najwięcej z prawa pracy, prawa
rodzinnego i prawa podatkowego.
Szwajcaria jest krajem w którym system specjalizacji dopiero wprowadzono, gdyż nowe przepisy weszły
w życie od dnia 1 stycznia 2008 r. Podobnie jak w Niemczach w połowie lat
80. dla palestry szwajcarskiej przewidziano jedynie kilka specjalizacji (dokładnie z 5 dziedzin prawa). Z uwagi
na stosunkowo krótko obowiązujące
regulacje tytułem specjalisty legitymuje się jedynie około 2 % czynnych adwokatów (tj. około 150). Niemiecki lub
szwajcarski adwokat w celu zdobycia
specjalizacji musi odbyć odpowiednią
ilość godzin szkolenia teoretycznego
(np. 120) oraz przeprowadzić określoną ilość spraw (np. 100 z zakresu prawa pracy). W Szwajcarii dochodzi do
tego jeszcze egzamin pisemny i ustny.
Tytuł specjalisty przyznaje rada izby
adwokackiej na terenie której znajduje
się siedziba prawnika.
Zaznaczyć jednak należy, że
adwokat w Niemczech lub Belgii może
Prawnik
Nr III/19/2009
posiadać dwie specjalizacje. Warunkiem otrzymania tytułu specjalisty jest
także odpowiedni staż pracy w zawodzie (w Niemczech 3 lata, w Belgii i
Szwajcarii – 5 lat). Doświadczenie
może być również oparte udokumentowanych stażach, seminariach lub wydanych publikacjach z zakresu specjalizacji.4 Podobny system funkcjonuje
w Chorwacji i Słowenii.
Inny system istnieje we Francji,
gdzie podstawą przyznania specjalizacji jest co najmniej 4-letni staż w zawodzie adwokata oraz doświadczenie
zawodowe w danej dziedzinie (szczegółowe zasady określają przepisy) albo
zdany egzamin organizowany przez regionalne centra szkolenia zawodowego. Lista specjalizacji (obecnie 15) jest
określona w rozporządzeniu Ministra
Sprawiedliwości, zgodnie z propozycją
Krajowej Rady Adwokatur. Ponadto
każda ze specjalizacji dzieli się jeszcze
na szczegółowe zakresy kompetencji
wyznaczone przez Krajową Radę Adwokatur.
Do modelu francuskiego zbliżony
jest system wprowadzony w Portugalii.
Listę specjalizacji (obecnie 7 dziedzin) i
ich zawartość określa samorząd zawodowy. Jednakże zdobycie specjalizacji jest
obwarowanie 10 letnią praktyką zawodową z profilem nakierowanym na określoną specjalizację oraz koniecznością zdania publicznego egzaminu państwowego
(element modelu francuskiego).5
3 A. Martin, Prawo zawodowe adwokatów w Republice Federalnej Niemiec, Szczecin - http://www.adwokat-niemcy.de/html/adwokat_
niemcy_.html
4 Regulamin OBFG z dnia 11 czerwca 2007 w sprawie specjalizacji (Ordre des barreaux francophones et germanophone - OBFG samorząd
adwokatów francusko- i niemieckojęzycznych); „Fachanwaltsordnung”z 1991 r. (FAO) opartym na prawie zawodowym prawników
niemieckich „Bundesrechtsanwaltsordnung” (BRAO); Regulamin w sprawie specjalizacji adwokatów przyjęty przez Szwajcarską
Federację Adwokatów (SFA) 21 stycznia 2003 r.
5 Uchwały Rady Portugalskiej Palestry nr 15/2004; nr 832/2004 i nr 204/2006 z dnia 30 października 2006 r.
15
Prawnik
Nr III/19/2009
Specjalizacje w wybranychkrajach europejskich.
16
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
prawo podatkowe,
prawo socjalne,
prawo administracyjne
prawo pracy,
prawo autorskie i medialne,
prawo informatyczne,
prawo budowlane i architektoniczne,
prawo spadkowe,
prawo rodzinne,
przemysłowe prawo ochronne,
prawo handlowe,
prawo spółek,
prawo upadłościowe,
prawo medyczne,
prawo najmu i własności mieszkaniowej,
prawo karne,
prawo transportowe i spedycyjne,
prawo komunikacyjne
prawo ubezpieczeniowe.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
prawo konstytucyjne,
prawo karne,
prawo cywilne i rodzinne,
prawo administracyjne,
prawo pracy,
prawo transportu kolejowego,
prawo celne,
prawo upadłościowe,
prawo własności przemysłowej.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
prawo osobowe,
prawo karne,
prawo nieruchomości,
prawo rolne,
prawo ochrony środowiska,
prawo publiczne,
prawo własności intelektualnej,
prawo handlowe,
prawo spółek,
prawo podatkowe,
prawo socjalne,
prawo gospodarcze,
prawo środków wykonawczych,
prawo wspólnotowe,
prawo stosunków międzynarodowych.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
prawo administracyjne,
prawo podatkowe,
prawo pracy,
prawo finansowe,
prawo europejskie i konkurencji,
prawo własności intelektualnej,
prawo konstytucyjne.
1.
2.
3.
4.
5.
prawo pracy,
prawo budowlane i nieruchomości,
prawo spadkowe,
prawo rodzinne,
odpowiedzialność cywilna i prawo ubezpieczeń.
Zwraca uwagę pojawiający się
często obowiązek zdobywania wiedzy
w zakresie swojej specjalizacji w ramach kształcenia ustawicznego prawników (Belgia, Francja, Niemcy).
Oprócz wskazanych wyżej
państw, planuje się wprowadzenie
sformalizowanego system specjalizacji
prawników także w innych krajach. Do
grupy tej – wg raportu CCBE – należą
Polska i Włochy, a więc kraje w których system specjalizacji w praktyce
występuje oraz Irlandia Północna i Holandia.
Problem specjalizacji, istotny z punktu wykonywania zawodu
sprowokował pytanie (z inicjatywy
adwokatury niemieckiej) dotyczące
konieczności zawarcia porozumienia
lub wypracowania standardów CCBE
międzynarodowego uznawania specjalizacji.6 Zalecenie takie pozwoliłoby na
wskazanie na poziomie narodowym organu właściwego do przyznawania tytułu prawnika-specjalisty, okresu ważności takich decyzji, trybu przyznawania specjalizacji, ich klasyfikacji oraz
ochrony tytułu prawnika-specjalisty.7
Problem ten pojawił także w
czasie prac nad wyszukiwarką internetową prawników europejskich, które prowadzi CCBE. Zaznaczenia wymaga, że poszczególne organizacje
członkowskie stosują różne kryteria
dla wyodrębnienia specjalizacji, czy
Prawnik
Nr III/19/2009
nawet dla nazewnictwa tożsamych
dziedzin prawa. Na podstawie propozycji przedstawicieli grupy roboczej
ds. e-sprawiedliwości CCBE została
wypracowana wstępna lista specjalizacji, która niezbyt pasuje do realiów
wykonywania zawodu przez radców
prawnych i polskiej systematyki prawa. Niemniej nie sposób brać tej propozycji pod uwagę, zwłaszcza iż dotyczy ona standaryzacji na płaszczyźnie
europejskiej. Dziedziny prawa jako
specjalizacje prawnicze proponowane
przez CCBE to:
1. Upadłości i bankructwo
2. Prawo prowadzenia działalności
gospodarczej
3. Prawo handlowe
4. Ochrona konsumenta
5. Prawo umów
6. Prawo karne
7. Prawo pracy
8. Prawo ochrony środowiska
9. Prawo europejskie
10. Prawo rodzinne i dziedziczenia
11. Prawa człowieka/ wolności
obywatelskie
12. Prawo imigracyjne i azylowe
13. Ochrona własności intelektualnej
14. Prawo nowych technologii
15. Szkody osobiste i uszkodzenie
rzeczy
16. Nieruchomości
17. Prawo publiczne
6 CCBE Training Committee: Specialisation Working Group DRAFT 17 March 2009; Komitet Szkoleniowy CCBE - Grupa Robocza ds.
Specjalizacji – sprawozdanie z 17 marca 2009 r.
7 Szerzej na ten temat w „Zaproponowanym zakresie regulacji zawartej w zaleceniu CCBE dot. specjalizacji prawników” (opracowanie
J. Klatki).
17
Prawnik
Nr III/19/2009
18. Prawo “społeczne” (ubezpieczenie
i zabezpieczenie społeczne)
19. Prawo podatkowe
20. Prawo drogowe i transportowe
Specyfika polskiego rynku
usług prawniczych oraz profil potencjalnego klienta żądającego wysoce
wyspecjalizowanej wiedzy prawniczej
w konkretnych dziedzinach wskazuje
na wyodrębnienie zaledwie kilku specjalizacji, których katalog powinien
być (podobnie jak w Niemczach, czy
Portugalii) systematycznie poszerzany. Należy to czynić z dużym rozmysłem, tak aby zastosować jednolitą
metodologię podziału, a jednocześnie
nie dążyć do stworzenia zupełnego
podziału systemu prawa wg specjalizacji. Specjalizacje - w moim odczuciu - powinny dotyczyć tylko pewnego wycinka rynku usług prawniczych,
który pozostaje w zainteresowaniu
ściśle określonej kategorii klientów, a
jego najwyższy stopień profesjonalizacji jest ukierunkowany wyzwaniami
rynku usług prawniczych. Propozycja
wyodrębnienia specjalizacji powinna
jednocześnie nawiązywać do doktrynalnych podziałów systemu prawnego,
chociaż odejście od niego nie stanowi
– w moim odczuciu - błędu. Na dzień
dzisiejszy wydzielenie co najmniej 10
specjalizacji radców prawnych wydaje
się jak najbardziej uzasadnione tj:
1) prawo pracy i ubezpieczeń
społecznych
2) doradztwo na rzecz administracji
publicznej
18
3) nieruchomości
4) prawo korporacyjne (spółki
i inne osoby prawne)
5) prawo podatkowe
6) obrót gospodarczy (łącznie
z prawem konkurencji)
7) prawo własności intelektualnej
8) prawo rodzinne i spadkowe
9) ochrona konsumenta
10) ochrona praw i wolności
obywatelskich
Wstępna propozycja została
oparta na rozpoznaniu rynku polskiego
(porównaj strony internetowe dużych
kancelarii prawniczych), strukturze
zatrudnienia i wyspecjalizowaniu radców prawnych oraz wzorcowych konstrukcji specjalizacji z innych krajów.
W mojej ocenie specjalizacje powinny
być nadawane w drodze uchwały przez
rady okręgowych izb radców prawnych po spełnieniu warunków ściśle
określonych w uchwale Krajowej Rady
Radców Prawnych, zaś wskazanie listy
specjalizacji powinno nastąpić z udziałem organu nadzoru nad samorządem
zawodowym ( a więc zgodnie z w/w
projektami opracowanymi w łonie samorządu radców prawnych). Niestety
takie rozwiązanie wymaga ingerencji
ustawodawcy, na którą nie można liczyć, chyba że dojdzie do dużej zmiany
systemowej. Wtedy jednak biorą często
górę emocje i gra polityczna, wchodzące w miejsce racjonalnego myślenia w
procesie prawotwórczym.
Dr Arkadiusz Bereza
Prawnik
Nr III/19/2009
Preambuła Kodeksu etyki
radcy prawnego
W dniu 10 listopada 2007 roku
VIII Krajowy Zjazd Radców Prawnych
przyjął Uchwałę Nr 5, której Załącznik
stanowi Kodeks etyki radcy prawnego.1
Jest to kolejna regulacja etyki tej grupy zawodowej, uchwalona po upływie
ośmiu lat od poprzedniej.2 Spisane zasady etyki zawodowej odpowiadają na
zapotrzebowanie nie tylko samego środowiska radców prawnych, ale również
społeczeństwa zainteresowanego prawidłowym funkcjonowaniem jednego z
„klasycznych” zawodów prawniczych.
Pomimo, iż część wymogów etycznych
można byłoby uznać za wspólne dla
wszystkich zawodów prawniczych, to
jednak każdy z nich charakteryzuje się
pewnymi specyficznymi właściwościami, co uzasadnia odrębne regulacje.
Spisane zasady etyki zawodowej mają
zarówno swoich zwolenników, jak i
przeciwników,3 jednak wiele profesji
je posiada. Nie są one jednak tworzone raz na zawsze. Należy mieć świa-
domość potrzeby dokonywania zmian
w dotychczasowych lub uchwalenia nowych, co wynika z konieczności przystosowywania się do szybko zmieniającej się rzeczywistości. W przypadku
etyki radcowskiej władze korporacyjne
przygotowujące nowy kodeks zdawały
sobie z tego sprawę.4
Przedmiotem niniejszych rozważań będzie zawarta w Kodeksie
etyki radcy prawnego Preambuła, poprzedzająca osiem zawartych w nim
rozdziałów. Preambuła (inaczej wstęp)
aktu normatywnego w klasycznym (tradycyjnym) znaczeniu jest elementem
testu, który znajduje się po jego tytule,
a przed częścią ujętą w postaci artykułów czy paragrafów. Jest to tzw. preambuła zewnętrzna, w odróżnieniu od preambuły wewnętrznej, która zawarta jest
w części artykułowanej, ale zawiera
treści, które zwykle zamieszczane są w
preambułach, zwłaszcza cele regulacji.
Preambuła w polskim systemie prawa
1 Tekst za: Kodeks etyki radcy prawnego, Wydane przez Krajową Radę Radców Prawnych we współpracy z WOLTERS KLUWER
POLSKA Sp. z o.o. wydawcą Systemu Informacji Prawnych LEX, s. 3 – 16.
2 Zasady etyki radcy prawnego uchwalone zostały przez VI Krajowy Zjazd Radców Prawnych w dniu 6 listopada 1999 r.
3 Argumenty za i przeciwko kodeksom etyki patrz bliżej: J. Filek: Rola etyki w działalności samorządowej, [w:] Etyczne aspekty
działalności samorządu terytorialnego, J. Filek (red.), Kraków 2004, s. 34 – 35.
4 Rozmowa K. Meringa z Maciejem Bobrowiczem, wiceprezesem Krajowej Rady Radców Prawnych pt. „Czas na Zjazd”, „Radca Prawny”
2007, nr 5, s. 23.
19
Prawnik
Nr III/19/2009
nie jest koniecznym (obowiązkowym)
elementem aktu normatywnego.5 Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów
z dnia 20 czerwca 2002 roku w sprawie Zasad techniki prawodawczej
nie wypowiada się wprost na temat
wstępów, co nie należy jednak interpretować jako bezwzględny zakaz ich
zamieszczania.6 Chociaż Zasady nie
„zachęcają” do preambuł, to praktyka
prawodawcza daje szereg dowodów, iż
w dalszym ciągu uchwalane są ustawy
zawierające preambuły.7 Nie ma też
wątpliwości, iż parlamentarzyści formalnie nie są związani jakimikolwiek
przepisami powyższego rozporządzenia nawet gdyby był w nim zawarty
zakaz zaopatrywania ustaw we wstępy.
Zasady techniki prawodawczej formalnie nie obejmują również regulacji etyki zawodowej, stąd ewentualny zakaz
zamieszczania preambuł nie dotyczył-
by tego rodzaju aktów.
Preambuły najczęściej zawierają treści wskazujące na: społeczno –
polityczną genezę aktu normatywnego,
jego adresatów i podmiot uchwalający, charakterystykę zasadniczej treści
regulacji, motywy i cele regulacji (w
tym też wartości, jakie przyświecały
prawodawcy i tym samym, jakim dany
akt ma służyć), czasami również podstawy prawne jego wydania czy apel o
jego stosowanie. Nie wszystkie wyżej
wymienione elementy znajdują się w
Kodeksie etyki radcy prawnego.
Należy uznać zamieszczenie
wstępu poprzedzającego część artykułową Kodeksu... za zasadne. Nie jest to
wśród regulacji etycznych wyjątek.8
Wiele z nich posiada preambuły, niektóre bardzo obszerne, świadczące o
potrzebie „wyciągnięcia” przed nawias
najistotniejszych kwestii, które zda-
5 Inaczej w prawie Wspólnot Europejskich, gdzie jest ona stałym elementem zarówno prawa pierwotnego, jak też prawa wtórnego.
Posługiwanie się preambułami jest nawet postrzegane, jako jeden z elementów stanowiących o specyfice prawa wspólnotowego w
porównaniu do krajowego. Patrz: J. Niesiołowski, A. Mikołajczyk: Z zagadnień wykładni prawa europejskiego, [w:] Polska kultura prawa
a proces integracji europejskiej, S. Wronkowska (red.), Zakamycze 2005, s. 207.
6 Dz. U. Nr 100, poz. 908 z późn. zm. Powyższe rozporządzenie weszło w życie dnia 1 sierpnia 2002 r.
7 Świadomość społeczna odnośnie aktów prawnych zawierających preambuły jest bardzo niska. Jeżeli uzyskuje się odpowiedź na pytanie
o zawierające preambuły regulacje, to najczęściej wymieniana jest Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z
późn. zm.), a przecież jest jeszcze szereg ustaw zawierających wstępy. Oto niektóre z nich: ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta
Nauczyciela (T. j. Dz. U. z 2006 r., Nr 97, poz. 674 z późn. zm.); ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości
i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (T. j. Dz. U. z 2007 r., Nr 70, poz. 473 z późn. zm.); ustawa z dnia 26 października 1982 roku o
postępowaniu w sprawach nieletnich (T. j. Dz. U. z 2002 r., Nr 11, poz. 109 z późn. zm.); ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. – Prawo o
stowarzyszeniach (T. j. Dz. U. z 2001 r., Nr 79, poz. 855 z późn. zm.); ustawa z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych
osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (T.j. Dz. U. z 2002 r., Nr 42, poz. 371 z późn. zm.); ustawa z dnia
7 września 1991 roku o systemie oświaty (T.j. Dz. U. z 2004 r., Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.); ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o
ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. Nr 111, poz. 535 z późn. zm.); ustawa z dnia 2 września 1994 r. o dodatkach i uprawnieniach
przysługujących żołnierzom zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnianym w kopalniach węgla, kamieniołomach i zakładach
wydobywania rud uranu (T.j. Dz. U. z 2001 r., Nr 60, poz. 622 z późn. zm.); ustawa z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia
przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. nr 10, poz. 55 z późn. zm.); ustawa z dnia 18 grudnia 1998 roku
o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (T. j. Dz. U. z 2007 r. Nr 63, poz. 424 z
późn. zm.); ustawa z dnia 7 października 1999 roku o języku polskim (Dz. U. Nr 90, poz. 999 z późn. zm.); ustawa z dnia 9 listopada o
repatriacji (T.j. Dz. U. z 2004 r., Nr 53, poz. 532); ustawa z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. Nr
180, poz. 1493); ustawa z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z latach
1944 – 1990 oraz treści tych dokumentów. (Dz. U. z 2007 r. Nr 63, poz. 425 z późn. zm.); ustawa z dnia 7 września 2007 r. o Karcie Polaka
(Dz. U. Nr 180, poz. 1280 z późn. zm.).
8 Przykłady kodeksów etycznych, z których wiele zawiera preambuły można znaleźć w zbiorze: Kodeksy etyczne w Polsce, Wyboru
dokonał i wstępem opatrzył G. Sołtysiak, Warszawa 2006, passim.
20
niem uchwalającego daną regulację stanowią jej zasadnicze przesłanie. Wśród
regulacji dotyczących „klasycznych”
zawodów prawniczych preambułę posiada również Kodeks etyki zawodowej
notariusza – przyjęty Uchwałą Nr 19
Krajowej Rady Notarialnej z dnia 12
grudnia 1997 r. 9 oraz Zbór zasad etyki
adwokackiej i godności zawodu (Kodeks etyki adwokackiej ) - Uchwała Nr
2/XVIII/98 Naczelnej Rady Adwokackiej z dnia 10 października 1998 r.10
Omawiana Preambuła stanowi
wyraźnie wyodrębniony element Kodeksu etyki radcy prawnego. Jej struktura została oparta na trzech akapitach.
Zawierają one zdania oznajmujące
(w akapicie drugim są to dwa zdania)
zbudowane na wzór artykułów czy paragrafów znajdujących się w dalszej
części aktu. Akapit trzeci różni się od
poprzednich pod względem graficznym, zawierając spotykane często w
preambułach wyliczenie, poprzedzone
myślnikami. Zdania nie są nadmiernie
rozbudowane czy przesadnie patetyczne, co często się zdarza w preambułach.
Należy ona do tzw. preambuł merytorycznych, a więc takich, które zawierają wskazanie przedmiotu regulacji i
opis niektórych postanowień części artykułowej.11
Jednym z elementów, jaki często zawierają preambuły jest wskazanie podmiotu uchwalającego daną
Prawnik
Nr III/19/2009
regulację. Preambuła Kodeksu etyki
radcy prawnego jednak tego podmiotu
nie określa. Wydaje się, iż nie jest to
niezbędne, zwłaszcza, że Kodeks... jest
załącznikiem do Uchwały VIII Zjazdu
Radców Prawnych, co jednoznacznie
na ten podmiot wskazuje.
W pierwszym zdaniu Preambuły uznano istnienie zawodu radcy
prawnego jako jedną z gwarancji realizowania zawartej w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, zasady demokratycznego państwa prawnego. Nawiązanie do Ustawy zasadniczej należy
uznać za potrzebne i celowe, zwłaszcza
wobec niewystarczającego jeszcze poziomu świadomości konstytucyjnej
Polaków oraz przyjęcia zasady bezpośredniego stosowania Konstytucji, o
czym stanowi jej art. 8 ust. 2. Preambuła nawiązuje do art. 2 Konstytucji z
dnia 2 kwietnia 1997 r., który stanowi,
iż: „Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej”. W wymiarze normatywnym Rzeczpospolita Polska jest już
państwem prawnym, natomiast w wymiarze realnym osiągnięcie tego stanu
jest procesem rozłożonym w czasie i
wymagającym podejmowania szeregu
działań ze strony organów państwa,
jego obywateli a także samorządów
zawodowych, w tym radcowskiego.
Wstęp do Kodeksu etyki radcy praw-
9 http://www.krn.org.pl/dokumenty/kezw.html
10 http://www.nra.pl/nra/php?id=249
11 S. Lewandowski: Charakter normatywny preambuły, „Studia Iuridica” XXXVI 1998, t. 36, s. 131 – 132.
21
Prawnik
Nr III/19/2009
nego nawiązuje jednak tylko do zasady
demokratycznego państwa prawnego,
a więc do pierwszej części cytowanego artykułu. Nie wspomina o urzeczywistnianiu zasad sprawiedliwości
społecznej, choć w dalszej treści Preambuły mowa jest o sprawiedliwości,
ale bez określenia przymiotnikowego.
W projekcie roboczym Kodeksu mowa
była o państwie prawnym, nie zaś demokratycznym państwie prawnym, jak
ostatecznie przyjęto.12 Z jednej strony w istocie pojęcie „demokratyczne
państwo prawne” jest tautologią, gdyż
trudno wyobrazić sobie państwo prawne bez ustroju demokratycznego13, z
drugiej jednak strony wydaje się, iż
słusznie posłużono się terminem konstytucyjnym. Zwrócić należy uwagę, iż
jako źródło powyższej zasady wskazana jest Konstytucja Rzeczypospolitej
Polskiej, bez podania daty jej uchwalenia.14 Można się zastanawiać czy takie
ujęcie było zamierzone, gdyż ma ono
zarówno swoje zalety, jak i wady. Z jednej strony, Kodeks etyki radcy prawnego odnosić się będzie do każdoczesnej
Ustawy zasadniczej i wtedy nie będzie
zachodziła potrzeba jego zmiany wraz
z
przyjęciem
nowej
konstytucji. Z drugiej jednak strony,
nie można mieć pewności czy
w przyszłej konstytucji zawarta będzie,
w sposób tak eksponowany, zasada demokratycznego państwa prawnego.
Jest jednak bardzo prawdopodobne,
iż na stale zagościła jako najważniejsza formuła dla współczesnego państwa i prawa, skoro w niezmienionym
brzmieniu funkcjonuje od nowelizacji
Konstytucji z 22 lipca 1952 roku dokonanej 29 grudnia 1989 roku.15 Z zasady demokratycznego państwa prawnego Trybunał Konstytucyjny wyprowadził szereg zasad szczegółowych,
głównie o treści formalnej tj. zaufania
obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa; pewności prawa;
ustawowej określoności przepisów
prawa; lex retro non agit, zachowania
odpowiedniego vacatio legis, pacta
sunt servanda; ochrony praw słusznie nabytych; pewności podatków.16
Rzadziej wydobywano zasady szczegółowe o treści materialnej, związane
z prawami i wolnościami człowieka. Były to z jednej strony materialne
prawa i wolności takie jak: prawo do
ochrony życia, prawo do ochrony godności, prawo do prywatności, z drugiej
zaś środki ochrony praw i wolności,
a wśród nich prawo do sądu i zasada proporcjonalności.17 Wydaje się,
iż w Kodeksie etyki radcy prawnego
12 Tekst roboczej wersji patrz: „Radca prawny”. Wydanie specjalne 2007, s. 62 – 74.
13 Wskazuje się jednak, iż powyższa praktyka posiada „pewne znaczenie zabezpieczające, w sensie odrzucenia możliwości ustanowienia
ustroju totalitarnego, opartego na poszanowaniu prawa, jakim np. był faszyzm niemiecki (...)”. A. Sylwestrzak: Aktualność problematyki
podziału władz, [w:] Idee jako źródło instytucji politycznych, L. Dubel (red.), Lublin 2003, s. 145.
14 Zasady etyki radcy prawnego z 1999 r. chociaż odwoływały się w Preambule do Konstytucji RP również nie podawały jej daty.
15 Ustawa z dnia 29 grudnia 1989 r. o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U. Nr 75, poz. 444).
16 E. Morawska: Klauzula państwa prawnego w Konstytucji RP na tle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, Toruń 2003, s. 202.
17 Ibidem, s. 214.
22
mamy do czynienia ze wskazaniem
na obowiązującą Konstytucją, pomimo, iż nie jest ona oznaczona, co do
daty jej uchwalenia. Również w poprzedniej regulacji - Zasadach Etyki
Radcy Prawnego z 1999 roku Preambuła powoływała się na Konstytucję,
ale w nieco innym kontekście, gdyż
podkreślono, iż zawód radcy prawnego podlega „ochronie Konstytucji
RP”. Inaczej więc w obydwu regulacjach rozłożone zostały akcenty w poprzedniej zawód radcy prawnego
znajdował się pod ochroną Konstytucji
a jego istnienie było „jedną z gwarancji poszanowania prawa”, natomiast w
obowiązującej regulacji zawód ten jest
jedną z gwarancji zrealizowania zasady
demokratycznego państwa prawnego, co
w tym drugim przypadku mocniej wyeksponowało rolę tego zawodu, ale i
obowiązki jakie wiążą się z jego wykonywaniem.
Jednym z elementów składających się na szerokie (materialne) rozumienie państwa prawnego
jako państwa, w którym przestrzegane jest prawo, o określonej, zgodnej
z wartościami humanistycznymi treści,
jest zagwarantowanie przez państwo
wolności i praw człowieka i obywatela.
Istnienie zawodu radcy prawnego, na
co kładzie nacisk Preambuła Kodek-
Prawnik
Nr III/19/2009
su... jest jedną z gwarancji, aby ten warunek państwa prawnego mógł zostać
wypełniony w praktyce.
Pierwsze zdanie Preambuły
wskazuje, iż zawód radcy prawnego
jest (i powinien być) ukształtowany
jako zawód zaufania publicznego, które to określenie nawiązuje do art. 17
ust. 1 Konstytucji RP, stanowiącego,
iż: „W drodze ustawy można tworzyć
samorządy zawodowe, reprezentujące
osoby wykonujące zawody zaufania
publicznego i sprawujące pieczę nad
należytym wykonywaniem tych zawodów w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony”. W literaturze
przedmiotu zwrócona została uwaga,
iż umiejscowienie tego artykułu w rozdziale I Konstytucji zatytułowanym
„Rzeczpospolita”, gdzie zawarte są zasady ustroju jest jednym z argumentów,
iż nie można traktować istnienia samorządów zawodowych jako ozdobnika
ustrojowego.18 Uchwalanie regulacji
etycznych przez samorządy zawodowe,
w tym samorząd radców prawnych jest
jednym z rodzajów działania podejmowanym dla wypełnienia obowiązku wynikającego z cytowanego wyżej artykułu. Pojęcie zawodu zaufania publicznego
zostało do polskiego systemu prawnego wprowadzone właśnie Konstytucją
z 1997 roku i choć mają miejsce spory,
18 P. Winczorek, T. Stawecki: Opinia prawa w sprawie zgodności z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej projektu ustawy o postępowaniu
dyscyplinarnym wobec osób wykonujących niektóre zawody prawnicze
(z 7 marca 2006 r.), „Palestra” 2006, z. 7-8, s. 147.
23
Prawnik
Nr III/19/2009
jakie powinny być kryteria zaliczania
danego zawodu do zawodów zaufania
publicznego,19 to nie ma wątpliwości,
że należy do nich zawód radcy prawnego.20 Niezależnie od spotykanych
w literaturze przedmiotu definicji zawodu zaufania publicznego, to zawód
radcy prawnego wypełnia stawiane w
nich wymagania, np. jego prawidłowe
i zgodne z interesem publicznym wykonywanie jest szczególnie ważne ze
względu na znaczenie tej dziedziny
aktywności zawodowej w społeczeństwie oraz zapewnia ochronę gwarantowanych przez Konstytucję praw podmiotowych21 czy też, dlatego, że więź
między osobą, która świadczy usługi
(radcą prawnym) a świadczeniobiorcą
oparta jest na wzajemnym zaufaniu.22
Ponadto, co należy uznać, za szczególnie ważne, o tym, iż radca prawny jest
zawodem zaufania publicznego świadczą wyniki badań opinii społecznej.
Istotne jest, bowiem, aby proponowane definicje nie odbiegały od odczuć i
społecznych wyobrażeń.23 W przeprowadzonych w 2004 roku badaniach na
pytanie, który z podanych zawodów
powinien mieć status zawodu zaufania
publicznego na zawód radcy prawnego wskazało 87 % respondentów (7%
było przeciwnego zdania, a 6% trudno
było odpowiedzieć na pytanie).24 Radcy prawni przyjmując nową regulację
etyczną słusznie (podobnie jak w poprzednich Zasadach etyki radcy prawnego) odnieśli się do tego konstytucyjnego terminu.
Elementem Preambuły Kodeksu etyki radcy prawnego, który zasługuje na komentarz jest fragment zdania
pierwszego o ukształtowanych w toku
wykonywania tego zawodu ideałach
i obowiązkach etycznych. Powyższe
wskazuje, iż zawód ten ma już za sobą
pewne doświadczenia, choć często
używane w takich przypadkach słowo
„tradycja” nie występuje. Poprzednia
regulacja - Zasady Etyki Radcy Prawnego z 1999 r. doceniała rolę Zasad
Etyki, które uchwalił II i V Krajowy
Zjazd Radców Prawnych. Zgodnie z
zapisem Preambuły Kodeksu... (nawiązującej w tym fragmencie do Zasad...)
przez lata swojego istnienia w toku
wykonywania zawodu zostały, wypra-
19 Według H. Izdebskiego ustrojodawca miał na myśli zawody organizowane w formie samorządów zawodowych lekarskich i zawodach
prawniczych. H. Izdebski: Zawody prawnicze jako zawody zaufania publicznego, [w:] Etyka zawodów prawniczych. Etyka prawnicza, H.
Izdebski, P. Skuczyński (red.), Warszawa 2006, s. 48 – 49.
20 A. Breczko: Etyka zawodowa radcy prawnego na tle rozważań o potrzebie etyki prawniczej, [w:] „Etyka. Deontologia. Prawo”,
Konferencja Naukowa „Etyka profesji prawniczych – wyzwania współczesności”, Sieniawa 15 - 17 listopada 2007 roku, P. Steczkowski
(red.), Rzeszów 2008, s. 129.
21 M. Tabernacka: Pojęcie zawodu zaufania publicznego, „Przegląd Prawa i Administracji”, tom LXII,
B. Banaszak (red.), Wrocław 2004, s. 302.
22 P. Winczorek: Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Warszawa 2000, s. 30.
23 L. Grzonka, J. Kostrubiec: Zawód zaufania publicznego. Przyczynek do dyskusji, „Studia Iuridica Lublinensia”, t. IX, Lublin 2007, s.
25; P. Sarnecki: Pojęcie zawodu zaufania publicznego, [w:] Konstytucja. Wybory. Parlament. Studia ofiarowane Zdzisławowi Jaroszowi,
L. Garlicki (red.), Warszawa 2000, s. 154;
M. Tabernacka: op. cit., s. 289 – 290.
24 Opinia społeczna na temat zawodów zaufania publicznego. Komunikat z badań CBOS, Warszawa, kwiecień 2004, opracowanie B.
Badora, B. Rogulska. Tekst dostępny na stronie internetowej www.cbos.com.pl , s. 7.
24
cowane „ideały i obowiązki etyczne”.
Odnośnie obowiązków nie ma wątpliwości, iż to one głównie składają się na
regulacje etyki zawodowej. Natomiast
według R. T. De George’a jednym z
warunków, jakim powinien odpowiadać kodeks etyczny jest to, aby przede
wszystkim normował, a nie zawierał
opisu wartości i ideałów, jakim ma służyć korporacja.25 Wydaje się jednak, iż
nie jest konieczna (przy zachowaniu
odpowiednich proporcji) całkowita
rezygnacja z przedstawienia ideałów wskazania, do czego należy dążyć, jaki
stan rzeczy należy uznać za optymalny,
co pozwoli na dokonywanie porównań
między stanem rzeczywistym w zakresie realizacji obowiązków etycznych,
a etyką aspiracji.26 Stąd zapis zdania
pierwszego Preambuły wskazujący nie
tylko na obowiązki, ale również podkreślający wypracowane w toku wykonywania zawodu radcy prawnego ideały, należy uznać za uzasadniony.
Drugie zdanie Preambuły wskazuje na służebną rolę radcy prawny
w Rzeczypospolitej Polskiej. Pełni on
„szczególną rolę”, służąc „interesom
sprawiedliwości a także podmiotom,
które powierzyły mu dochodzenie i
Prawnik
Nr III/19/2009
ochronę swojej wolności i praw”. Należy zauważyć, iż do tekstu „wkradł”
się błąd, gdyż powinno być „rolę”, a
nie „role”. Radca prawny ma służyć
„interesom sprawiedliwości”, nie zaś
„wymiaru sprawiedliwości”, jak to
miało miejsce w Preambule poprzednich Zasad etyki radcy prawnego. Różnica wydaje się być dość istotna, gdyż
gdyby przyjęto drugie ze wskazanych
rozwiązań należałoby je interpretować zgodnie ze sposobem rozumienia
„wymiaru sprawiedliwości”(odnośnie
zaś w tej kwestii istnieje w doktrynie
rozbieżność poglądów),27 pamiętając
też, iż zgodnie z art. 175 Konstytucji
wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne oraz sądy wojskowe. Poza tą
grupą znajdują się obydwa trybunały,
co budzi wątpliwości.28 W omawianej
Preambule odwołano się wyraźnie do
„sprawiedliwości”, a więc tej wartości,
której znaczenia trudno jest przecenić.
Nie ma jednak mowa o sprawiedliwości społecznej (jak w art. 2 Konstytucji).29 Radca prawny powinien też służyć interesom podmiotów, które „powierzyły mu ochronę swojej wolności
25 Na temat warunków jakim powinien odpowiadać kodeks etyczny: R. Sarkowicz, J. Stelmach: Teoria prawa, Kraków 1998, s. 206 – 209.
26 P. Łabieniec: Etyka – Etyka zawodowa – Prawo (zarys problematyki), „Prokurator” 2002, nr 2, s. 28.
27 Tym bardziej, że należy je „skonfrontować” z pojęciem władzy sądowniczej, z którą czasami pojęcie „wymiaru sprawiedliwości” jest
utożsamiane. O definicjach wymiaru sprawiedliwości: podmiotowej (formalnej), przedmiotowej (materialnej) i mieszanej (przedmiotowopodmiotowej) patrz: H. Zięba – Załucka: Władza ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
Warszawa 2002, s. 273-276.
28 M. Kruk, A. Łopatka, W. Sokolewicz, J. Wawrzyniak, R. Wieruszewski, W. Wołpiuk, T. Górzyńska, J. Falski. E. Popławska, J. Rychlik,
K. Kubuj, M. Laskowska: Pytania o Konstytucję, „Studia Prawnicze” 2003, nr 3, s. 29 – 30.
29 Na temat sprawiedliwości i sprawiedliwości społecznej patrz bliżej: Sprawiedliwość społeczna w aksjologii współczesnego państwa
(Zarys problematyki), „Zeszyty Naukowe Puławskiej Szkoły Wyższej”, z. 6/2009, Puławy 2009, s. 225 – 251.
25
Prawnik
Nr III/19/2009
i praw”. Może powstać pytanie o
sposób rozumienia użytych terminów – dlaczego mowa jest o „wolności” w liczbie pojedynczej, a następnie o „prawach” w liczbie mnogiej”.
W Konstytucji w rozdziale II
mowa jest o wolnościach, prawach (i obowiązkach) człowieka
i obywatela. Jeżeli radca prawny ma
ich dochodzić i ochraniać, gdyż przysługują one jako prawa podmiotowe, to
wolności i prawa powinny być użyte w
liczbie mnogiej, gdyż jest ich wiele, a
nie tylko jedna „wolność”. Wydaje się
jednak, iż podobnie jak w przypadku
użycia terminu „sprawiedliwość”, intencją było wskazanie na wolność jaką
wartość, pewną ideę, która znalazła
się wśród haseł Rewolucji Francuskiej
i jest jedną z podstaw demokracji.30
Omawiany akapit drugi Preambuły
zawiera również wskazówki w jaki
sposób radca prawny powinien wykonywać swój zawód, – na czym polegają jego obowiązki. Powyższe uczynione zostało w sposób bardzo ogólny,
gdyż mowa jest o jego wykonywaniu
w sposób sumienny oraz o przestrzeganiu zasad moralnych i etycznych.31
Moralność i etyka zostały wymienione obok siebie, co sugeruje, iż nie są
traktowane jako synonimy. W litera-
turze przedmiotu zwraca się uwagę, iż
akty normatywne korporacji niekonsekwentnie używają pojęcia: „etyka”
i „moralność”.32 Można jednak uznać
za celowe odróżnianie obydwu pojęć,
jeżeli terminu „moralność” używa się
na oznaczenie zjawiska społecznego,
obejmującego rzeczywiście przyjmowane oceny i normy moralne, natomiast „etyka” na określenie wszelkich
doktryn moralnych, zbiorów zaleceń i
wskazówek, co do tego, jak należy postępować słusznie.33
W akapicie drugim mowa jest
jedynie o obowiązkach moralnych i
etycznych, nie zaś o przestrzeganiu
prawa. Nie znaczy to jednak, że całkowicie w omawianej Preambule nie
zwrócono uwagi na obowiązki wynikające z przepisów prawa. Akapit
trzeci uszczegóławia charakter obowiązków radcy prawnego – są to obowiązki prawne i etyczne (nie ma mowy
o moralnych) wskazując na ich zakres
podmiotowy. Wymienione są, bowiem
kategorie podmiotów, wobec których
radca prawny ma obowiązki. Na pierwszym miejscu są klienci, następnie sądy
oraz inne organy, przed którymi radca
prawny broni praw klienta lub występuje w jego imieniu. Na trzecim miejscu są obowiązki wobec innych radców
30 Na temat pojęcia wolności patrz bliżej: H. Izdebski: Fundamenty współczesnych państw, Warszawa 2007, s. 34 – 35.
31 W przedstawionym VIII Zjazdowi Radców Prawnych, który odbył się w dniach 8 – 10 listopada 2007 r.
w Warszawie, projekcie preambuły w wariancie 2 nie było w tym miejscu mowy o „przestrzeganiu zasad moralnych i etycznych”, które
znalazły się w ostatecznej wersji uchwały.
32 R. Sarkowicz, J. Stelmach: op. cit., s. 202.
33 T. Pietrzykowski: Etyczne problemy prawa. Zarys wykładu, Katowice 2005, s. 13 – 14.
26
prawnych i ich samorządu a na czwartym wobec społeczeństwa. Pominięto
propozycję, aby wskazać na obowiązki wobec „zawodu radcy prawnego w
ogóle, a w szczególności każdego innego przedstawiciela zawodów prawniczych”.
W szczególny sposób zostały
potraktowane obowiązki wobec społeczeństwa, gdyż zostały one dodatkowo
uzasadnione. Wobec wcześniej wymienionych podmiotów są one niejako
„naturalne”, związane bezpośrednio z
wykonywaniem zawodu radcy prawnego. Dla społeczeństwa zaś „istnienie wolnego i niezależnego zawodu
związanego z poszanowaniem dla zasad ustanowionych przez jego przedstawicieli jest podstawowym środkiem
ochrony praw człowieka”. W interesie
społeczeństwa leży więc (jest to środek
ochrony praw człowieka), aby zawód
radcy prawnego był wolny, niezależny i opierał się na zasadach działania
ustanowionych przez samych radców
prawnych. Jest to szczególnie ważne
wobec prób ograniczania samorządności korporacji zawodowych, co dotyczy również radców prawnych. Faktem
jest jednak, iż z badań opinii publicznej
wynika, iż społeczeństwo jest bardziej
skłonne powierzać opracowanie zasad
Prawnik
Nr III/19/2009
etyki zawodowej autorytetom naukowym, niż samorządom zawodowym.34
W ocenie preambuł wśród kryteriów jakie bierze się pod uwagę jest
stopień kompatybilności jej treści z
dalszą częścią regulacji. W przypadku
Kodeksu etyki radcy prawnego szczególnie istotny jest rozdział I zatytułowany „Przepisy ogólne” oraz rozdział II „Podstawowe wartości zawodu radcy prawnego”, które pozostają
z Preambułą w szczególnie ścisłym
związku. Obraz radcy prawnego, jego
model osobowy (typ idealny w ujęciu
M. Webera) może zostać skonstruowany
dopiero
w
oparciu
o
połączenie
Preambuły
i pozostałych rozdziałów, zwłaszcza
pierwszego. Art. 1 zawiera podstawy
działania radcy prawnego, do których należą nie tylko przepisy prawa,
ale również postanowienia Kodeksu
i uchwały organów samorządu radcowskiego. Z kolei w art. 2 wskazane są cele
uchwalonego Kodeksu, a mianowicie:
„zapewnienie właściwego wypełniania
przez radcę prawnego funkcji uznanej
za niezbędną w demokratycznym państwie prawnym”. Treść tego artykułu mogłaby się znaleźć w Preambule,
gdyż cele regulacji są elementem, który najczęściej w niej występuje. Po-
34 W badaniach z 2004 r. ponad połowa respondentów (53%) uważała, iż określanie zasad deontologii zawodowej należy powierzyć niezależnym
autorytetom etycznym i naukowym, a tylko 17% organom samorządu zawodowego. 15% było zdania, iż jest to zadanie administracji rządowej,
zaś 15 % trudno było odnieść się do powyższego. Opinia społeczna na temat zawodów zaufania publicznego..., s. 11.
27
Prawnik
Nr III/19/2009
średnio można jednak cele wyczytać z
pierwszego akapitu Preambuły. Można
stwierdzić, iż art. 6 zawiera tzw. preambułę wewnętrzną, zawartą w artykułowanej części regulacji, nie zaś ją
poprzedzającą. Radca prawny zgodnie
z art. 6 ust. 1 to osoba, która wykonuje
swoje czynności zawodowe: zgodnie
z prawem, uczciwie, rzeczowo i z należytą starannością. Dbanie o godność
zawodu (zgodnie a art. 6 ust. 1) rozciąga
się nie tylko na wykonywanie czynności zawodowych, ale także działalność
publiczną a nawet życie prywatne. Do
drugiego akapitu Preambuły, w której
mowa jest o służbie interesom sprawiedliwości i osób, które powierzyły radcy
prawnemu dochodzenie i ochronę swojej wolności i praw nawiązuje rozdział
II Kodeksu. Powyższe nie byłoby, bowiem możliwe bez zachowania takich
wartości jak: niezależność, unikanie
konfliktu interesów, zachowanie tajemnicy zawodowej, zakaz udzielania
pomocy prawnej w takich celach jak:
ułatwianie popełnienia przestępstwa,
przyczynianie się do tzw. prania brudnych pieniędzy czy umożliwianie uniknięcia odpowiedzialności karnej za
czyn, który miałby zostać dokonany w
przyszłości. Do ostatniego akapitu Preambuły nawiązują rozdziały od IV do
VIII, stanowiące o tym, jakie powinny
być właściwe relacje radcy prawnego z
jego klientami, sądem i urzędami oraz
samorządem. W jaki sposób wcielać w
życie wymienione wartości w wykonywaniu zawodu radcy prawnego precyzuje rozdział III wskazujący ponadto
na obowiązek ustawicznego kształcenia zawodowego oraz reguły odnoszące się do sposobów informowania o
wykonywaniu zawodu i pozyskiwania
klientów.35 Na podstawie analizy postanowień Kodeksu można stwierdzić,
iż jego Preambuła jest kompatybilna z
dalszą jego artykułowaną treścią.
W Preambule poprzednich Zasad etyki radcy prawnego znajdowało się wyraźne podkreślenie wartości
zgodnie, z którymi powinien być wykonywany zawód radcy prawnego, a
zdefiniowanie reguł postępowania w
życiu zawodowym i korporacyjnym
miało się do powyższego przyczyniać.
Była tam mowa o rzetelności, godności
i uczciwości. Preambuła obowiązującego Kodeksu nie wskazuje na te zasady, ale odwołano się do nich w części
artykułowanej (w art. 11 ust. 3 mowa
jest o rzetelnym i uczciwym wykonywaniu obowiązków zawodowych; w
art. 19 o godności zawodu).
W literaturze przedmiotu trwa
spór o status normatywny kodeksów
etycznych. Nie ma wątpliwości, iż zawierają one normy, ale wątpliwości
powstają wokół kwestii czy są aktami
35 Warto wspomnieć, iż w projekcie preambuły do omawianego Kodeksu znajdował się zapis, którego
w ostatecznej wersji nie uwzględniono, iż „Wysoki poziom wiedzy zawodowej stanowi jedną z najważniejszych gwarancji jakości i
rzetelnego świadczenia pomocy prawnej”.
28
normatywnymi w ścisłym tego słowa
znaczeniu, a więc aktami prawnymi.
Odpowiedzi są różne: jedni uważają,
iż kodeksy etyczne zawierające normy
korporacyjne należą do porządku prawnego państwa,36 inni, iż jest to szczególny rodzaj norm moralnych37, a nawet,
iż jest to tzw. miękkie prawo (soft law).38 Na tle wątpliwości, co do charakteru postanowień kodeksów etycznych
pojawia się kwestia charakteru preambuł. Nawet w aktach, co, do których nie
ma wątpliwości, iż zawierają one normy prawne istnieje spór czy zawarte w
nich preambuły mają charakter normatywny i mogą być traktowane na równi
z częścią ujętą w formie artykułów lub
paragrafów. W przypadku kodeksów
etycznych, których status normatywny jest, jak wyżej wskazano niejasny,
problem charakteru preambuły niejako
zwielokrotnia się. Niezależnie jednak
od przyjętego stanowiska, co do charakteru uregulowań kodeksów etyki
zawodowej, zawarte w nim preambuły
należy traktować jako integralne części
regulacji, których nie można ignorować i traktować jako wyłącznie „ornamentykę”, a przede wszystkim należy
przyznać im istotną funkcję interpretacyjną. Treść zawartych w kodekach
przepisów powinna być interpretowana przy uwzględnieniu preambuł, gdyż
tylko w ten sposób można prawidłowo
Prawnik
Nr III/19/2009
dokonywać ich wykładni. W praktyce
nie można wykluczyć powoływania
się na zapisy Preambuły, najczęściej
współstosowanej z konkretnym artykułem Kodeksu etyki radcy prawnego.
Podsumowując Preambuła Kodeksu etyki radcy prawnego, niezależnie od pewnych zastrzeżeń, o których
była wyżej mowa, ma szereg zalet,
wśród których na szczególną uwagę zasługuje stałe odwołanie się do Konstytucji RP. Powyższe uczyniono poprzez
nawiązanie do zasady demokratycznego państwa prawnego, posłużenie się
pojęciem „zawodu zaufania publicznego”, wskazanie na takie wartości
jak sprawiedliwość i wolność (obecne
również w Preambule Konstytucji RP
z dnia 2 kwietnia 1997 r.). Akt normatywny zajmujący najwyższą pozycję
w hierarchii źródeł prawa stał się więc
stałym punktem odniesienia dla regulacji etyki zawodowej. Ponadto należy
stwierdzić, iż Preambuła Kodeksu jest
kompatybilna z dalszą jego treścią.
Dr Małgorzata Ewa Stefaniuk
36 Na przykład R. Sarkowicz, J. Stelmach: op. cit., s. 212.
37 Patrz P. Łabieniec: op. cit., s. 33.
38 P. Skuczyński: Metoda i przedmiot etyki prawniczej, [w:] Etyka zawodów prawniczych..., s. 62
29
Prawnik
Nr III/19/2009
Kilka uwag na temat pozycji
ustrojowej notariusza
i radcy prawnego w Polsce
Notariusze i radcowie prawni
spełniają w życiu prawnym funkcję
specyficzną i wysoce odpowiedzialną,
zapewniając równowagę życia społeczno-prawnego. Pomimo pewnych
podobieństw, między tymi dwoma zawodami prawniczymi istnieją jednak
zasadnicze różnice w zakresie ich pozycji ustrojowej oraz funkcji i zadań,
jakie spełniają.
Notariat realizuje funkcje publiczne państwa w wyznaczonym
przez państwo zakresie1. W świetle art.
1 § 1 prawa o notariacie2 notariusz jest
powołany do dokonywania czynności
notarialnych, którym strony są obowiązane lub pragną nadać formę notarialną. Czynności notarialne dokonane
zgodnie z prawem przez notariusza,
mają charakter dokumentu urzędowego zgodnie z art. 244 kodeksu postępowania cywilnego3. Niewątpliwie
najważniejsza funkcja notariatu tkwi
w wykonywaniu tak zwanej jurysdykcji prewencyjnej. Na notariuszu ciąży
obowiązek nadawania czynnościom
prawnym takiej formy i takiej treści,
jakie są potrzebne, aby wolę stron doprowadzić do zgodności z obowiązującym prawem, aby dać jej wyraz jasny
i niedopuszczający wątpliwości i tym
samym zapobiec rozdźwiękowi między skutkami zamierzonymi, a tymi,
jakie z czynności wynikają4. Podstawowym założeniem notariatu jest jego
bezstronność. Notariusz, realizując zadania w sferze bezpieczeństwa obrotu
prawnego, jest osobą bezstronną wobec stron czynności i jest obowiązany
czuwać nad należytym zabezpieczeniem praw i słusznych interesów nie
tylko stron, ale także innych osób, dla
których czynność ta może powodować
skutki prawne (art. 80 § 2 prawa o notariacie)5.
Zawód radcy prawnego polega natomiast na świadczeniu pomocy
prawnej (z wyjątkiem występowania
w charakterze obrońcy w postępowaniu karnym i w postępowaniu o prze-
1 Prawo o notariacie. Wprowadzenie i opracowanie Aleksander Oleszko, Kluczbork – Lublin 2008, s. 79.
2 Prawo o notariacie z dnia 14 lutego 1991 roku, tekst jedn. Dz. U. z 2008 roku, nr 189, poz. 1158 ze zm.
3 A. Redelbach, Prawo o notariacie. Komentarz do ustawy z dnia 14 lutego 1991 roku prawo o notariacie, s. 40.
4 W. L. Jaworski, Reforma notariatu, Kraków 1929, s. 21-23, 46-47; Istota i waga funkcji notariatu, Przegląd Notarialny 1937, nr 3-4, s. 13.
5 A. Oleszko, Sytuacja prawno-zawodowa notariusza w świetle swobody działalności gospodarczej (w:) Rozprawy prawnicze. Księga pamiątkowa Profesora
Maksymiliana Pazdana, red. L. Ogiegło, W. Popiołek, M. Szpunar, Zakamycze 2005, s. 1262; T. Ereciński, Klika uwag o pozycji ustrojowej notariusza, jego
odpowiedzialności cywilnej oraz sądownictwie dyscyplinarnym, Rejent 2006, nr 5, s. 47.
30
stępstwa skarbowe), w szczególności
na udzielaniu porad prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych
oraz występowaniu przed sądami i
urzędami (art. 4 i 6 ustawy o radcach
prawnych). Świadczona przez radcę
prawnego pomoc prawna ma na celu
ochronę prawną interesów podmiotów,
na których rzecz jest wykonywana (art.
2 ustawy o radcach prawnych)6. Radca
prawny należy do grupy zawodów, z
którymi wiąże się obowiązek działania
w granicach interesu publicznego i dla
jego ochrony7. Zadaniem radcy prawnego jest przyczynianie się do ochrony i umacniania porządku prawnego
Rzeczypospolitej Polskiej oraz współdziałanie w kształtowaniu i stosowaniu
prawa8.
Notariusze i radcowie prawni
różnią się nie tylko pod względem funkcji i zadań, jakie spełniają w państwie
i społeczeństwie, ale przede wszystkim
pod względem pozycji ustrojowej.
Współczesny ustrój notariatu
w Polsce opiera się na ustawie z dnia
14 lutego 1991 roku9, kilkakrotnie nowelizowanej. Ustawa ta nawiązuje do
najlepszych tradycji z przeszłości, w
tym zwłaszcza do przedwojennego, a
zarazem pierwszego polskiego prawa o
Prawnik
Nr III/19/2009
notariacie z dnia 27 października 1933
roku10. Charakter ustrojowy notariusza
wyznaczają przede wszystkim przepisy art. 2 § 1 i 2 prawa o notariacie,
wskazujące, iż notariusz w zakresie
swoich uprawnień (określonych w art.
1 prawa o notariacie), działa jako osoba zaufania publicznego, korzystając z
ochrony przysługującej funkcjonariuszom publicznym, a dokonane przez
niego czynności notarialne zgodnie z
prawem mają moc dokumentu urzędowego11. Określona w tych przepisach
pozycja ustrojowa notariusza niewiele
jednak wyjaśnia, stanowiąc przyczynę
licznych rozbieżności zarówno w piśmiennictwie, jak i w orzecznictwie.
Precyzyjnego i niebudzącego wątpliwości określenia pozycji ustrojowej
notariusza, nie ułatwia również działalność ustawodawcy, który dokonuje
w sposób mało odpowiedzialny cząstkowych nowelizacji prawa o notariacie
oraz przewiduje w odrębnych ustawach
rozwiązania odnoszące się do notariatu, bez uwzględnienia przede wszystkim ustawy ustrojowej, za jaką należy
niewątpliwie uważać prawo o notariacie12. Jednocześnie w piśmiennictwie
słusznie zwraca się uwagę, iż przepisy
art. 2 prawa o notariacie nie są jedynymi, z których można wyprowadzić
6 K. Piasecki, Organizacja wymiaru sprawiedliwości w Polsce, Zakamycze 2005, s. 276; S. Serafin, B. Szmulik, Organy ochrony prawnej RP, Warszawa 2007,
s. 468.
7 E. Kwiatkowska-Falęcka, Droga do radcy prawnego (w:) XX lat samorządu radców prawnych 1982-2002: księga jubileuszowa, red. J. Żuławski, Warszawa
2002, s. 234.
8 Z. Klatka, Ustawa o radcach prawnych. Komentarz, Warszawa 1999, s. 9.
9 Prawo o notariacie z dnia 14 lutego 1991 roku, Dz. U. z 1991 roku, nr 22, poz. 91 ze zm.
10 D. Malec, Dzieje notariatu polskiego, Kraków 2007, s. 257-258.
11 A. Oleszko, Zakres staranności notariusza przy sporządzaniu czynności notarialnej (w:) Problematyka prawna reprywatyzacji notariatu polskiego. II
Ogólnopolska Notarialna Konferencja Naukowa w Krakowie, red. R. Sztyk, Poznań – Kluczbork 1996, s. 68-69.
12 A. Oleszko, Status prawny notariusza w systemie ustroju państwowego, Rejent 2005, nr 12, s. 9-10.
31
Prawnik
Nr III/19/2009
pozycję ustrojową notariusza. Pozycję
tę wyznacza przede wszystkim ustawodawca, określając w prawie o notariacie ustrój tegoż notariatu. Tak więc
dopiero na tle konkretnych rozwiązań
prawa o notariacie można określić faktyczny status prawny notariusza13.
Brak zdecydowania ustawodawcy w bliższym sprecyzowaniu
statusu prawnego notariusza spowodował chaos w podejmowanych próbach
określenia pozycji prawno-ustrojowej
notariatu oraz stanowiska (urzędu) notariusza. Od momentu wejścia w życie
prawa o notariacie z 1991 roku, największe zainteresowanie, dyskusje i
wątpliwości wzbudza zagadnienie posiadania przez notariusza statusu osoby zaufania publicznego i faktycznego
znaczenia tego statusu oraz problematyka uznania notariusza za funkcjonariusza publicznego, przedsiębiorcę i
przedstawiciela tzw. wolnego zawodu.
Dla ustalenia współczesnej
pozycji ustrojowej notariatu, a także
statusu prawnego samego notariusza,
podstawowe znaczenie mają poglądy
wybitnego polskiego prawnika okresu
międzywojennego W. L. Jaworskiego.
Już w 1929 roku wyraził on przekonanie, iż określenie stanowiska notariatu
w ustroju państwowym zależy od tego,
jakie granice wyznaczymy działalności
państwa14. Również obecnie w doktrynie dominuje pogląd, iż ustrój oraz
funkcje notariatu determinowane są w
dużej mierze sposobem wykonywania funkcji wewnętrznych państwa w
zakresie sprawowania swoich zadań
publicznych. Państwo może bowiem
zastrzec powszechną centralizację oraz
wyłączność kompetencyjną w zakresie
wykonywania zadań publicznych przez
podmioty administracji państwowej
działające w formach prawa publicznego. W tym przypadku wyłączną formą
organizacyjną notariatu jest jego całkowite upaństwowienie15. Państwo może
jednak zdecydować się również na tak
zwaną prywatyzację zadań publicznych albo na tak zwaną prywatyzację
wykonywania zadań publicznych. W
piśmiennictwie zwraca się uwagę, iż
pojęcia te nie są tożsame16. W wyniku
prywatyzacji zadań publicznych przestają być one traktowane jako publiczne i państwo rezygnuje z zajmowania
się nimi. Natomiast w przypadku prywatyzacji wykonywania zadań publicznych, samo zadanie nie przestaje
być traktowane jako publiczne i pozostaje nadal w orbicie zainteresowania
państwa. Zmienia się jedynie podmiot
wykonujący bezpośrednio te zadania
lub też zmieniają się formy prawne,
w jakich zadanie to jest wykonywane.
13 J. Preussner-Zamorska, Uwagi na temat statusu prawnego notariusza w świetle polskiej ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie, Rejent 1997,
nr 6, s. 59-60; A. Oleszko, Charakter powołania na notariusza, Rejent 1995, nr 5, s. 46; A. Oleszko, Z zagadnień ustrojowych notariatu, Rejent 1993, nr 9, s.
23-24.
14 W. L. Jaworski, op. cit., s. 7.
15 A. Oleszko, Przemiany ustrojowe polskiego notariatu, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin – Polonia, Sectio G, 1994, s. 173.
16 A. Oleszko, Charakter powołania…, s. 47.
17 S. Biernat, Prywatyzacja zadań publicznych (Zarys problematyki), Państwo i Prawo 1993, z. 5, s. 6-7.
32
Na organach państwowych spoczywa
nadal ostateczna odpowiedzialność za
wykonywanie tych zadań17.
Biorąc pod uwagę wnioski,
wynikające z analizy ewolucji ustroju notariatu w Polsce oraz całokształt
unormowań zawartych w prawie o
notariacie, podzielam stanowisko A.
Oleszki, iż na gruncie rozwiązań przewidzianych w prawie o notariacie z
1991 roku, spotykamy się z konstrukcją prywatyzacji wykonywania zadań
publicznych państwa przez notariuszy.
Organizacyjne sprywatyzowanie notariatu oznacza jedynie tyle, że notariusz
dokonując określonych czynności notarialnych wykonuje funkcje państwowe w formie prywatnej18.
Na gruncie prawa o notariacie
z dnia 14 lutego 1991 roku nie ulega
wątpliwości, iż notariusz traktowany
jest jako osoba zaufania publicznego19.
Wyrażenie ,,osoba zaufania publicznego” jest jednak zwrotem niedookreślonym, nie ma znaczenia prawniczego i
nie przesądza w żadnej mierze o statusie prawnym notariusza20. Przyznanie
notariuszowi pozycji osoby zaufania
publicznego powinno być traktowane
w ten sposób, iż notariusz, nie będąc
urzędnikiem państwowym, jest jednak
Prawnik
Nr III/19/2009
w pełnieniu swoich ustawowych zadań
-obowiązków funkcjonalnie urzędem o
charakterze instytucji publicznej (urzędu publicznego)21. Warto podkreślić,
że status osoby zaufania publicznego
przysługuje notariuszowi tylko w zakresie przyznanych w art. 1 prawa o
notariacie uprawnień. Oznacza to, że
szczególny status prawnoustrojowy
notariusza jako osoby zaufania publicznego związany jest wyłącznie z dokonywaniem czynności notarialnych,
natomiast nie nadaje ,,silniejszej mocy
dowodowej” jego osobie jako świadkowi w postępowaniu sądowym22.
Zagadnieniem od lat budzącym
ożywioną dyskusję i wątpliwości w
piśmiennictwie jest możliwość uznania notariusza za funkcjonariusza publicznego. Charakterystyczne jest, że
w ustawie ustrojowej z 1991 roku nie
recypowano przepisu z przedwojennego prawa o notariacie, który expressis
verbis uznawał notariusza za funkcjonariusza publicznego23. Podejmując
próbę rozstrzygnięcia wątpliwości w
tym zakresie należy pamiętać, iż pozycji prawnej notariusza nie można
odrywać, czy też odróżniać od urzędu
notarialnego jako instytucji publicznej24. Począwszy od unifikacji polskie-
18 A. Oleszko, Ustrój polskiego notariatu, Kantor Wydawniczy Zakamycze 1999, s. 136.
19 J. Preussner-Zamorska, op. cit., s. 54-59; M. Piotrowska, Notariusz – nietypowy przedsiębiorca?, Rejent 2007, nr 7-8, s. 158; J. Jacyszyn, Notariusz – zawodem
zaufania publicznego (w:) III Kongres Notariuszy Rzeczypospolitej Polskiej: referaty i opracowania, red. R. Sztyk, Warszawa – Kluczbork 2006, s. 146.
20 W. L. Jaworski, op. cit., s. 32, 70.
21 A. Oleszko, Ustrój polskiego notariatu, s. 136.
22 A. Oleszko, Z zagadnień ustrojowych…, s. 24, 27.
23 K. Korzan, Rola aktu notarialnego w ugodowym rozwiązywaniu spraw majątkowych w krajowym i międzynarodowym obrocie cywilnym (granice kompetencji),
Rejent 1998, nr 4, s. 59.
25 A. Oleszko, Sytuacja prawno-zawodowa notariusza…, s. 1258.
33
Prawnik
Nr III/19/2009
go prawa o notariacie, aż do czasów
współczesnych działalność notariatu
wchodzi w zakres działalności państwowej25. Notariat zawsze pozostawał
instytucją publiczną. Kolejne ustawy
notarialne w Polsce zmieniały jedynie formy organizacyjne tej instytucji,
nie zmieniając jej istoty26. Notariusz,
sporządzając czynności notarialne, dokonuje jednocześnie czynności urzędowe. Podstawę dokonania czynności
notarialnej stanowi instytucja przymusu notarialnego, polegającego na tym,
że ilekroć czynność jest dozwolona
(zgodna z prawem), notariusz nie może
odmówić jej dokonania. Przymus ten,
stanowiąc instytucjonalną gwarancję
funkcjonowania notariatu, sytuuje notariusza, jako funkcjonariusza publicznego, osobę urzędową obligowaną z
mocy prawa do dokonywania określonych ustawą czynności notarialnych27.
Podzielam przeważający obecnie w
doktrynie pogląd, iż właściwa rekonstrukcja dotychczasowych uregulowań
ustrojowych prawa o notariacie pozwala już obecnie przyjąć status notariusza
jako funkcjonariusza publicznego28.
Notariusz jest funkcjonariuszem publicznym w tym znaczeniu, że będąc
osobą zaufania publicznego, wykonuje zadania powierzone mu przez państwo29.
Brak konsekwencji w działalności ustawodawcy, który przewiduje
w odrębnych ustawach rozwiązania odnoszące się do notariatu bez uwzględnienia postanowień prawa o notariacie
oraz brak zrozumienia istoty instytucji
notariatu powoduje, iż od wielu lat w
piśmiennictwie toczona jest dyskusja
nad możliwością uznania notariusza za
przedsiębiorcę i przedstawiciela tzw.
wolnego zawodu30.
Na wstępie należy podkreślić,
iż ustrój notariatu oraz stanowisko notariusza mogą określać tylko przepisy o
charakterze ustrojowym zamieszczone
w prawie o notariacie, a nie w jakiejkolwiek innej ustawie. Ustrojowy status
notariusza nie może być inny w prawie
o notariacie, a inny w prawie gospodarczym31. Urząd notariusza powinien być
rozpatrywany przez pryzmat syntezy
elementów publicznoprawnych oraz
prywatnych. Jednakże te pierwsze charakteryzują ustrój notariatu, drugie zaś
odnoszą się do formy organizacyjnej
funkcjonowania kancelarii notarialnych32. Organizacyjne wyodrębnienie
26 E. Drozd, Odpowiedzialność notariusza w wypadku nieważnej (bezskutecznej) czynności prawnej (w:) III Kongres Notariuszy…, s. 80.
27 A. Oleszko, Status prawny notariusza…, s. 18, 21–24.
28 A. Oleszko, Prawo o notariacie. Część ustrojowa, Kluczbork – Lublin 2009, s. 133.
29 Z. Truszkiewicz, Tzw. przymus notarialny – podstawowy element instytucji notariatu (w:) III Kongres Notariuszy…, s. 393.
30 Najpierw na podstawie art. 76 ustawy z dnia 19 listopada 1999 roku Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 101, poz. 1178) dodano do prawa o notariacie
przepis art. 24a, który stanowił, że notariusz nie jest przedsiębiorcą w rozumieniu przytoczonej ustawy. Z dniem 21 sierpnia 2004 roku przepis ten został uchylony
(na podstawie art. 8 ustawy z dnia 2 lipca 2004 roku - Przepisy wprowadzające ustawę o swobodzie działalności gospodarczej Dz. U. Nr 173, poz. 1808 z zm.).
Według ustawy z dnia 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 173, poz. 1807 ze zm.) poszerzony został katalog przedsiębiorców
o notariuszy.
31 Prawo o notariacie. Wprowadzenie…, s. 101.
32 A. Oleszko, Znaczenie ustrojowego charakteru samorządu zawodowego w projekcie Konstytucji w dostosowaniu polskiego notariatu do współczesnych
wymogów demokratycznego państwa prawnego, Rejent 1997, nr 3, s. 20.
34
ze struktur administracji państwowej
oraz kreowanie kancelarii notarialnych jest tylko przejawem prywatyzacji wykonywania zadań publicznych
państwa33. Trzeba wyraźnie odróżnić
status notariusza jako osoby pełniącej
funkcje urzędowe w zakresie dokonywania czynności notarialnych, którym
prawo nadaje określoną moc prawną i
które pozostają pod nadzorem państwa,
od prywatnego sposobu funkcjonowania kancelarii notarialnej34. Oznacza
to, że wyznaczone ustawą kompetencje
notariusza nie przestają być traktowane
jako urzędowe (publiczne) przez fakt,
iż dokonywane są w prywatnej kancelarii notarialnej. Organizacyjna forma
funkcjonowania kancelarii notarialnej w niczym nie rzutuje na sytuację
ustrojowoprawną notariusza35. Status
notariusza instytucjonalnie nie ma nic
wspólnego z tzw. wolnym zawodem
prawniczym i sytuacją przedsiębiorcy, działającego w ramach swobody
działalności gospodarczej. Dokonanie
czynności notarialnej jest określonym
przez ustawę przejawem działalności
państwowej przekazanej powołanemu
przez państwo do życia notariatowi w
zakresie realizacji funkcji wewnętrznych państwa, a nie jakąkolwiek działalnością gospodarczą. Notariusz sporządzając czynności notarialne, doko-
Prawnik
Nr III/19/2009
nuje jednocześnie czynności urzędowe,
a nie świadczy jakieś bliżej nieokreślone usługi prawnicze na wzór typowego przedsiębiorcy, prowadzącego kancelarię prawniczą w ramach swobody
działalności gospodarczej. Ze stanowiskiem notariusza jako funkcjonariusza
publicznego, z wyznaczoną urzędowo
siedzibą kancelarii oraz określonymi
ustawą godzinami pracy, a więc wszystkimi atrybutami związanymi z charakterem publicznoprawnym sprawowanego stanowiska, wszelkie konstrukcje
odwołujące się do tzw. wolnego zawodu notariusza muszą być uznane za
nieprzekonywujące, tym bardziej, że
nie znajdują żadnego uzasadnienia w
prawie o notariacie36.
W odróżnieniu od statusu prawnego notariusza, pozycja ustrojowa radcy prawnego nie budzi większych wątpliwości zarówno w piśmiennictwie,
jak i w orzecznictwie. Współczesny
ustrój zawodu radcy prawnego opiera
się na ustawie o radcach prawnych z
dnia 6 lipca 1982 roku37, kilkakrotnie
nowelizowanej. Pierwotnie ustawa ta
określała ,,organizację” i ,,wykonywanie obsługi prawnej” przez radców
prawnych oraz zasady działania samorządu radców prawnych. Obsługa
prawna państwowych, spółdzielczych
i społecznych jednostek organizacyj-
34 A. Oleszko, Status prawny notariusza…, s. 21.
35 A. Oleszko, Staranność zawodowa notariusza jako przesłanka odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu czynności notarialnej, Rejent
1999, nr 11, s. 119-120.
36 A. Oleszko, Sytuacja prawno-zawodowa notariusza…, s. 1261-1262; A. Oleszko, Status prawny notariusza…, s. 18, 21.
37 Ustawa o radcach prawnych z dnia 6 lipca 1982 roku, tekst jedn. Dz. U. z 2002 roku, nr 123, poz. 1059 ze zm.
35
Prawnik
Nr III/19/2009
nych stanowiła cel nadrzędny regulacji
ustawowej, zaś wykonywanie zawodu
radcy prawnego sprowadzało się do jej
pełnienia. Po nowelizacji w 1997 roku,
omawiana ustawa stała się w pełni
ustawą o ustroju zawodu radcy prawnego, podobnie jak prawo o notariacie.
Jej przedmiotem jest wykonywanie
zawodu radcy prawnego oraz organizacja i działanie samorządu zawodowego. Stanowi ona całościowe uregulowanie świadczenia pomocy prawnej
przez radcę prawnego i odnosi się do
wykonywania tego zawodu w każdej
formie38.
Zawód radcy prawnego jest powszechnie zaliczany do tzw. zawodów
zaufania publicznego, o których mowa
w art. 17 Konstytucji39. Nie ulega wątpliwości, że w przeciwieństwie do notariusza, radca prawny nie ma statusu
funkcjonariusza publicznego. Jedynie
podczas i w związku z wykonywaniem czynności zawodowych korzysta
z ochrony prawnej przysługującej sędziemu i prokuratorowi (art. 12 ustawy
o radcach prawnych)40.
W doktrynie panuje przekonanie, że po nowelizacji ustawy korporacyjnej w 1997 roku, zawód radcy praw-
nego należy do tzw. wolnych zawodów
prawniczych41. Ze względu na dopuszczalność różnych form wykonywania
zawodu radcy prawnego (art. 8 ustawy
o radcach prawnych) należy podkreślić, iż pomimo pewnych wątpliwości
sygnalizowanych w piśmiennictwie,
również radcowie prawni pozostający
w stosunku pracy są osobami wykonującymi tzw. wolny zawód42.
Na podstawie art. 2 ustawy o
swobodzie działalności gospodarczej43
(dalej USDG) zarobkowa działalność
zawodowa radców prawnych, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły, jest uznawana za działalność gospodarczą. Działalność ta nie jest działalnością regulowaną (art. 64 USDG).
Na podstawie art. 4 USDG radcowie
prawni wykonujący we własnym imieniu zarobkową działalność zawodową
w sposób zorganizowany i ciągły, są
zaliczani do przedsiębiorców w rozumieniu tej ustawy44 z wszystkimi wynikającymi z tego konsekwencjami45.
Jednocześnie należy podkreślić, iż wykonywanie zawodu radcy prawnego na
podstawie umowy o pracę lub umów
cywilno-prawnych nie spełnia wszystkich przesłanek zawartych w art. 2 i 4
38 Z. Klatka, Ustawa o radcach…, s. 5-6.
39 P. Sarnecki, Radca prawny jako zawód zaufania publicznego, Radca Prawny 2002, nr 4-5, passim; Z. Klatka, Wykonywanie zawodu radcy prawnego i
adwokata, Warszawa 2004, s. 9; Ł. Błaszczak, Status radcy prawnego w świetle ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, Radca Prawny 2004, nr 6, s. 18,
23; Z. Monkiewicz, Stanowiska doktryny i orzecznictwa w sprawie ,,zawodu zaufania publicznego”, Zeszyty Prawnicze Biura Studiów i Ekspertyz Kancelarii
Sejmu 2004, nr 2, s. 172; A. Kalwas, W interesie publicznym – słowo wstępne (w:) XX lat samorządu radców prawnych 1982-2002: księga jubileuszowa, red. J.
Żuławski, Warszawa 2002, s. 15; Ł. Błaszczak, Radca prawny jako przedsiębiorca – refleksje na tle art. 431 KC i art. 4791 KPC, Monitor Prawniczy 2004, nr
13, s. 602; J. Łoziński, Z. Klatka, Status prawny radcy prawnego jako pracownika, Monitor Prawa Pracy 2005, nr 3, s. 72.
40 K. Piasecki, Organizacja wymiaru sprawiedliwości…, s. 275.
41 A. Korybski, Wykonywanie wolnych zawodów prawniczych a rynek usług prawniczych (w:) XX lat samorządu radców…, s. 93; J. Borowicz, Obowiązki
wykonawcy wolnego zawodu prawniczego – próba klasyfikacji, Rejent 2008, nr 6, s. 9; A. Kalwas, op. cit., s. 18-19.
42 Ł. Błaszczak, Radca prawny jako przedsiębiorca…, s. 601; Z prac Ośrodka Badawczego Radców Prawnych. Wolny zawód, Radca Prawny 1997, nr 1, s. 29-30;
P. Sarnecki, Radca prawny jako zawód…, s. 24.
43 Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej z dnia 2 lipca 2004 roku, tekst jedn. Dz. U. z 2007 roku, Nr 155, poz. 1095 ze zm.
44 W piśmiennictwie zwraca się uwagę, iż radcowie prawni wykonujący działalność zawodową są przedsiębiorcami również w rozumieniu art. 431 kodeksu
cywilnego. Zob. Ł. Błaszczak, Status radcy prawnego w świetle ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, Radca Prawny 2004, nr 6, s. 15.
45 Z. Klatka, Stanowisko Prezydium Krajowej Rady Radców Prawnych w sprawie obowiązku rejestracji działalności gospodarczej, Radca Prawny 2004, nr 5, s. 6.
36
USDG, które muszą wystąpić łącznie,
aby daną działalność zawodową uznać
za działalność gospodarczą, a radcę
prawnego wykonującego ją za przedsiębiorcę (występuje tu przede wszystkim brak odpowiedniego poziomu i stanu ,,zorganizowania”). Oznacza to, że
radcowie prawni wykonujący zawód w
tych formach nie prowadzą działalności gospodarczej i nie są przedsiębiorcami46.
Z przedstawionych powyżej
uwag na temat pozycji ustrojowej notariusza i radcy prawnego w Polsce
jednoznacznie wynika, iż pomiędzy
tymi dwoma zawodami prawniczymi
istnieją zasadnicze różnice nie tylko
w zakresie zadań i funkcji, jakie spełniają w państwie i społeczeństwie, ale
przede wszystkim pod względem statusu prawnego ich przedstawicieli. Pozycja ustrojowa radcy prawnego jest
określona właściwie w obowiązującym
prawie i nie budzi większych wątpliwości. Odmienna sytuacja występuje
w przypadku pozycji ustrojowej notariusza. W prawie o notariacie z 1991
roku charakter ustrojowoprawny stanowiska notariusza nadal nie jest rozwiązany przez ustawodawcę w sposób
jednoznaczny. Uznając silną potrzebę
Prawnik
Nr III/19/2009
wyraźnego określenia statusu notariusza, podzielam stanowisko A. Oleszki,
że konstrukcja ta powinna znaleźć się
w prawie o notariacie. Tak przyjętego
rozwiązania nie można byłoby dowolnie interpretować, a ustawodawca byłby zobligowany do uwzględnienia postanowień ustawy ustrojowej (prawa o
notariacie) w uchwalanych innych ustawach odnoszących się do notariatu47.
Prace legislacyjne powinny opierać się
na koncepcji uznającej, że notariusz
jest funkcjonariuszem publicznym wypełniającym swoje zadania w prywatnej kancelarii notarialnej. Jednocześnie
konieczne jest przyjęcie zasady, iż działalność notariusza nie jest prowadzeniem działalności gospodarczej48. W
2007 roku podjęto próbę realizacji tych
postulatów. Przedstawiony projekt49
stanowił jednak mieszaninę rozwiązań
pozytywnie ocenianych zarówno przez
przedstawicieli doktryny, jak i środowiska notarialnego, z rozwiązaniami
wzbudzającymi poważne wątpliwości.
W tej sytuacji ostatecznie nie został on
przyjęty przez Sejm. Mam nadzieję, że
wkrótce zostaną podjęte nowe działania, mające na celu precyzyjne i niebudzące wątpliwości określenie pozycji
ustrojowej notariusza w Polsce.
Dr Tomasz Woś
46 K. Stoga, Z. Klatka, Działalność zawodowa radcy prawnego po 21 sierpnia 2004 r., Radca Prawny 2004, nr 6, s. 12-13; Ł. Błaszczak, W nawiązaniu do
polemiki – jeszcze raz o statusie radcy prawnego, Radca Prawny 2005, nr 2, s. 91-92.
47 A. Oleszko, Status prawny notariusza…, s. 14.
48 E. Drozd, O potrzebie zmian w prawie notarialnym, Rejent 2001, nr 5, s. 29; G. Bieniek, W sprawie nowych uprawnień notariusza (w:) III Kongres Notariuszy
…, s. 38; A. Oleszko, Status prawny notariusza…, s. 18-19; R. Sztyk, Notariusz jako funkcjonariusz publiczny, Rejent 2006, nr 11, s. 34, 49; Uchwała III
Kongresu Notariuszy Polskich w Krakowie z dnia 14 października 2006 roku (w:) III Kongres Notariuszy…, s. 395; M. Z. Król, Kilka słów o praktyce notarialnej
i roli notariusza w kształtowaniu stosunków prawnych (perspektywa teoretycznoprawna), Rejent 2006, nr 7-8, s. 49-50.
49 Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy prawo o notariacie oraz ustawy o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach, druk sejmowy 1838, www.sejm.
gov.pl/archiwum
37
Prawnik
Nr III/19/2009
Marketing usług
prawniczych w Turcji
- in statu nascendi…?
Turcja to republika parlamentarno-prezydencka zamieszkiwana
przez ponad 70 milionów obywateli.
W tym stosunkowo dużym kraju (powierzchnia ponad 780 tys. km2) aż
59,3% PKB jest wytwarzane przez
sektor usług, 30,8% przez przemysł
a tylko 8,9% przez rolnictwo (dane z
2007 roku).
Wyróżniając na tle sektora
usług w Turcji sektor usług prawniczych - trzeba wskazać że jego udział
w tworzeniu PKB jest wciąż relatywnie niewielki. Takie miasta jak Stambuł i Ankara a także Izmir, Bursa i
Adana, stanowią największe zagłębie
firm prawniczych, w innych regionach nasycenie rynku prawnikami i
kancelariami jest wciąż niewystarczające.
W Turcji powstało kilka rodzimych dużych kancelarii, wśród
nich np. stambulska Hergüner Bilgen & Özeke zatrudniająca ponad
50 osób. Działa tam też kilka międzynarodowych kancelarii (White &
Case, Salans czy Denton Wilde Sapte). Zasady opracowane przez Turecki Samorządu Adwokatów - Türkiye
38
Barolar Birlig i (www.barobirlik.org.
tr) nie pozwalają jednak międzynarodowym kancelariom prawniczym na
doradztwo prawne w zakresie prawa
lokalnego, stąd te często zawiązuje
biznesowe sojusze z kancelariami lokalnymi.
Pomimo rozwoju ekonomicznego i dążeń do członkowstwa w Unii
Europejskiej, w Turcji istnieje jeszcze klika innych barier w dostępie do
rynku usług prawniczych dla międzynarodowych kancelarii - warto przyjrzeć się bliżej regulacji marketingu
usług prawniczych.
Czy prawnik w Turcji może
sprzedawać swoje usługi na sposób
właściwy dla tureckich kupców znanych nam np. z wakacyjnych wyjazdów? Okazuje się iż Turecki Samorządu Adwokatów wypracował rozbudowaną kodyfikację ram deontologicznych dla tureckiego marketingu
usług prawniczych, która jest daleko
bardziej restrykcyjną niż polskie
przepisy.
Na ową regulację składają się
trzy główne dokumenty:
- Prawo o adwokaturze, opubli
kowane 7 kwietnia 1969 roku;
- Kodeks etyki zawodowej, wydany
9 stycznia 1971 roku;
- Uchwała samorządu regulująca
zakaz rozgłosu, opublikowana
14 listopada 2001 roku.
Zgodnie z Prawem o adwokaturze, adwokatom w Turcji zabronione jest angażowanie się w jakiekolwiek przedsięwzięcia lub w
działalność podmiotów, jeżeliby te
czynności mogły zostać uznane za
szukanie rozgłosu w celu oferowania
usług adwokata. Zgodnie natomiast
z Kodeksem etyki zawodowej, adwokat zobowiązany jest skrupulatnie
unikać wszelkich dobrowolnych aktów zmierzających do promowania
jego reputacji - przy czym regulacja
ta stanowi bazę dla opisanej poniżej
Uchwały samorządu z 2001 roku.
Na podstawie Uchwały z 2001 r.
adwokaci zostali zobowiązani do
powstrzymana się od czynności mających na celu zdobycie renomy lub
zaoferowanie swoich usług, mają
także podejmować środki ostrożności w celu zapobieżenia działaniom
skutkującym rozgłosem, nawet jeśli
dopuszczałyby się ich osoby trzecie.
Uchwała podaje następnie szereg
wskazówek dotyczących:
- umiejscowienia biura i tablicy
informacyjnej,
- papieru firmowego, folderów,
wizytówek,
Prawnik
Nr III/19/2009
- informowania w spisach telefonów,
- relacji prasowych,
a także dość szczegółowo reguluje możliwości zbudowania strony
WWW i użycia Internetu w celu informowania o działalności (z takimi
ograniczeniami jak np. zakaz używania domen typu .com, .net, .org, itp.
oraz pozycjonowania stron w wyszukiwarkach).
Analiza stron WWW kilku większych
tureckich kancelarii wykazała, że na
każdej z nich obowiązkowo znajduje
się oświadczenie o zgodności treści
strony z którymś z ww. aktów.
Ponadto decyzją z 27 października 1990 roku Rada Dyscyplinarna
Samorządu Adwokatów Tureckich
doprecyzowała, że zaangażowanie się
adwokata w kampanię z fotografiami
i oświadczeniami publikowanymi w
mediach, musi zostać zakwalifikowane jako reklama.
Na rynku usług prawniczych
w Turcji funkcjonują zarówno adwokaci i kancelarie bardzo restrykcyjnie
interpretujące obowiązujące obecnie
przepisy, jak i takie, które interpretują
zakaz szerzej. Rodzi to zjawisko nieuczciwej konkurencji między prawnikami i powoduje, że w samorządzie
toczą się coraz bardziej zaawansowane prace nad reformą modelu.
Skutki funkcjonowania zakazów uwidaczniają się przede wszystkim w kontekście otwarcia Turcji na
39
Prawnik
Nr III/19/2009
inwestycje zagraniczne. Razem z kapitałem, pojawiają się obsługujące go
kancelarie międzynarodowe. Adwokaci tureccy są zapraszani do współpracy, pozostaje jednak niepewność
- które z działań, w obowiązującym
stanie regulacji deontologii zawodowej, może zostać uznane za naruszenie zakazu reklamy.
Przechadzając się ulicami
Stambułu i widząc reklamowy przepych witryn poszczególnych „biznesów” - Orhan Pamuk w opublikowanej w 2003 roku książce Stambuł,
pisze: „(…) chaos liter wypisanych
na szyldach, afiszach i murach, które
sprawiają że to miasto staje się miejscem klaustrofobicznym (…)” - nie
odnosi się do „ogłoszeń adwokatów.
Aż trudno tu dostrzec nad wyraz niepozorne tablice informujące w
bardzo skromny sposób o nazwisku
i ewentualnie siedzibie adwokata.
Stronom kancelarii opublikowanym
w Internecie, pomimo elegancji lub
nawet graficznego piękna, także jakby brak treści, do której już zdążyliśmy się przyzwyczaić choćby w polskich czy np. niemieckich warunkach
- gdzie pojawiają się, zresztą zgodnie
z samorządową regulacją, elementy
„bardzo” marketingowe.
Turcja zaskakuje, nie tylko
pięknem swoich krajobrazów i magią
dywanów ale także systemem prawa.
Pomimo że 99,8% obywateli Turcji
40
to muzułmanie (głównie sunnici), nie
jest to jednak państwo wyznaniowe.
Może przede wszystkim dlatego, że
prezydent Kemal Atatürk w latach
dwudziestych i trzydziestych ubiegłego wieku, żelazną ręką nakazał
odcięcie się od osmańskiej i islamskiej przeszłości.
Obecnie w Tureckim Samorządzie Adwokatów trwają coraz
bardziej zaawansowane prace nad
reformą modelu marketingu usług
prawniczych obowiązującego w Turcji; wzory jakie zamierza naśladować
turecki samorząd, pochodzić mają
z Europy zachodniej.
Wszystkich zainteresowanych
niezwykłością i pięknem jednego z
głównych miast Turcji, zapraszam
do oglądania świeżej wystawy – tradycyjnie ulokowanej na ścianach
lubelskiej Okręgowej Izby Radców
Prawnych pod tytułem: Obywatel
stambulskiego tłumu.
Jak pisze Orhan Pamuk (Stambuł): „W rozkołysanych długim spacerem i piwem myślach przyznam,
że bardzo kocham te brudne, ciemne
i smutne ulice. Poczuję się tak niewiarygodnie szczęśliwy (…)”.
Zapraszam serdecznie!
Ewelina Mitręga
[email protected]

Nr 3/19 2009 - Okręgowa Izba Radców Prawnych w Lublinie

Transkrypt

Podobne dokumenty

radca.pl nr 4(8) - Okręgowa Izba Radców Prawnych w Katowicach

radca.pl nr 3(7) - Okręgowa Izba Radców Prawnych w Katowicach