Do ściągnięcia dokumentu prosze nacisnąć tutaj!

Galambos Gábor – Végső István
A brit légierő lengyel repülőseinek hősi halála Madarason,
1944. szeptember 13.
Baja – Madaras – Kiskunhalas
2007
Emlékül a második világháború hős lengyel katonáinak
Összeállították és írták:
Galambos Gábor
Végső István
Angol szöveget fordította:
Csipes Zoltán
Lengyel szöveget fordította:
Korek Eugeniusz
Szerzői kiadás
Baja – Madaras - Kiskunhalas
2007
A brit légierő lengyel repülőseinek hősi halála Madarason, 1944. szeptember 13.
1939. szeptember 1-én Németország megtámadta Lengyelországot, majd kelet felől a
Szovjetunió is megkezdte a lengyel területek megszállását. A hősies ellenállás dacára a
lengyel hadsereg pár hét alatt elvérzett. A kormány előbb Romániába, Franciaországba, majd
Angliába menekült, ahol Vladislav Sikorski tábornok vezetésével megalakult a lengyel
emigráns kormány. A kabinet kiemelt feladata lett a támadás után szétvert és a hadifogság elől
külföldre menekült lengyel hadsereg tagjainak összegyűjtése, és a lengyelországi Honi
Hadsereg (Armija Krajowa) megszervezése és ellátása. A szövetségesek sikeres olaszországi
hadműveleteinek köszönhetően hamarosan a Brindisi melletti Campo Casale-i légitámaszpont
is a szövetségesek birtokába került, így a repülőgépek repülési ideje jelentősen lerövidült. Az
első Magyarország légterét is érintő átrepülésre 1943. december 15-16-án került sor. 1944
elején a brit királyi légierő (Royal Air Force) felállította szállítórepülő-egységét, a 301.
Squadron 334. Wingjét. Az alakulat az 1586. (lengyel) Flightból és a 148. angol századból
állt. Mindkét egységet speciálisan átalakított Halifax és Liberator gépekkel szerelték fel, és
nagy hatótávolságú szállítófeladatok elvégzésére képezték ki. Az alakulat parancsnoka
Eugenius Arciuszkiewicz volt.
1944 áprilisában minden képzeletet felülmúló szállítóhadjárat vette kezdetét, összesen 41
Halifax, 16 Liberator és 1 C-47-es teljesítette
sikeresen küldetését. A szállított hadianyag
mennyisége is óriási volt: 522 ellátótartályt és 696
csomagot oldottak ki a lengyel légtér fölött,
valamint 81 ejtőernyős ügynököt juttattak el a
kijelölt körzetekbe. Bevetéseiket veszteség nélkül
teljesítették. Májusban véget ért a több mint fél
évig tartó töretlen sikersorozat. A Szombathelyre,
Parndorfba és Újvidékre telepített német éjszakai
vadászrepülő-századok
éreztetni
hatásukat.
bevetései
A
legvéresebb
kezdték
hónap
augusztus volt.
1.
ábra Varsói utca a felkelés alatt, 1944
Eközben a Varsóban 1944. augusztus 1-én a Honi Hadsereg révén kitört felkelés
megsegítésére a szállítógépeket szinte minden éjszaka bevetették. A harcok elkeseredettségét
jól mutatja, hogy ekkor már több ledobókörzetet Varsó belvárosában jelöltek ki a Honi
Hadsereg katonái. Ebben a hónapban az átrepült 63 Halifax és 20 Liberator teljesítménye
kétségbeejtően sikertelen volt. A gépek által szállított 747 tartály és 996 csomag csak mintegy
10%-a jutott el a felkelőkhöz, a többi a várost ostromló SS-alakulatok birtokába került. A
rengeteg bevetéssel arányosan nőttek a veszteségek is: e hónapban 5 repülőgépet veszítettek,
22-en haltak hősi halált, 6-an fogságba estek. Szeptemberben a felkelés elvesztette kezdeti
lendületét, és ez meglátszott a szállítógépek bevetésén is. Ebben a hónapban már csak 24 gép
repült át, és ezek többsége ellenőrizetlenül, találomra oldotta ki szállított rakományát. A
német éjszakai vadászok ezekben a napokban győzelmet győzelemre halmoztak:
szeptemberben 8 szállítógépet lőttek le Magyarország területe felett, ezek személyzetéből 39en meghaltak, 17-en pedig fogságba estek. Október 2-án a hősies ellenállás és a folyamatos
légi utánpótlás ellenére a varsói felkelés elbukott. 20.000 lengyel katona mellett 200.000
polgári személy vesztette életét. A szállítógépek egészen december végéig folytatták
szórványos bevetéseiket, de ezek haszna már a nullával volt egyenlő. A varsói felkelés ideje
alatt 966 repülőgép startolt valamilyen rakománnyal Lengyelország felé. Közülük 259 hajtotta
végre sikeresen a csomagok ledobását. A bevetések során összesen 66 repülőgép veszett el,
közülük 17 Magyarország akkori 1944-es határain belül. Közülük az egyik gépnek és
személyzetének tragikus történetét ismertük meg.
2. ábra 44–10666 gyári számú B-24 szállító repülıgép, Liberator (készítette:
Horváth Gábor)
A 44–10666 gyári számú Liberatort Kanadában gyártották 1943-ban, innen került a RAF
állományába 1944 elején. Angol száma: KH–101 B–24 J–75–CF; alakulata 301. Squadron
334. Wing 1586. Flight. A gép lengyel személyzetet és hagyomány piros GR lajstromjelzést
kapott. Bázisa 1944. szeptember 13-án a Brindisi melletti Campo Casale. Ezen a napon
harmadik bevetésére készült a gép és a személyzet. Úti céljuk Lengyelország, Varsó,
utánpótlás a harcoló Honi Hadseregnek. A start este 19 óra 55 perckor minden probléma
nélkül megtörtént. Az alakulat gépei alakzatba rendeződtek, felvették a Varsó felé vezető
irányt, és megkezdték több órás útjukat. Közel másfél órás repülés után elérték a magyar
légteret. Ekkorra már riadóztatták az Újvidéken állomásozó 8/NJG–6 állományában szolgáló
Wilhelm „Wim” Johnen századost, aki Messerschmitt Bf 110 G–4 típusú éjszakai vadász
repülőgépével (C9+EN) felszállt. „Wim” számos bevetésen megedződött, addig 31 légi
győzelmet magáénak tudó, tapasztalt éjszakai vadászpilóta volt. Azokban a hetekben az 1586.
Flight több gépét lőtte le. Eredményes bevetéseit segítette a Zomborba telepített német 1.
rendszerű lokátor. A lokátor személyzete ez este is sikerrel vezette őt a kötelék közelébe. A
szállítógépek felfedezése után 4000 méteren kezdte meg támadását a kiszemelt gép ellen,
majd szinte a földig üldözve lelőtte. A szállítórepülő 21:15 körül részeire hullva Madaras
határában zuhant le. Eddigi kutatásaink szerint a személyzet minden tagja hősi halált halt.
3. ábra Lengyel repülısök egy Liberator elıtt, Észak-Afrikában
A repülőgép törzse a Lajdi tanya mellett zuhant le hatalmas robajjal, aminek hallatán
még a szomszéd helység, Bajmok csendőrőrsének emberei is kiérkeztek biztosítani a
helyszínt. Mivel a Liberátor már a levegőben felrobbant, így több darabban szóródott szét a
területen. A karhatalom biztosítása mellett a katonai és polgári szempontból használható
tárgyakat lefoglalták és elszállították. A lengyel repülősöket a helyszínen eltemették. A
következő napokban, hetekben és hónapokban a madarasiak sűrűn kilátogattak a területre még
használható fémdarabokat és háztartásaikban hasznosítható eszközöket gyűjteni. A mai napig
több helybeli őriz emléket a repülőgépből, amit annak idején igen jól tudott felhasználni. Az
idősebbek a községben még mindig emlékeznek arra a rettenetes éjszakára, amikor percekre
nappali világos lett a madarasi határban az óriási égő fáklyaként, nagy zajjal lezuhanó
repülőgép miatt. A korabeli és a későbbi sajtó nyilvánvaló módon nem közölte a részleteket,
illetve a helytörténeti kutatások elmaradása miatt részletesen és pontosan senki nem ismerte a
történetet. Ezért kutatásainkat összegezve, a polgármesteri hivatallal egyeztetve azt határoztuk
el, hogy emlékkopjafát helyezünk el a település főterén az 1944. szeptember 13-án,
Madarason hősi halált halt katonáknak.
4. ábra Solymári brit központi katonai temetı 3. parcellája, C sor
A lengyel repülős áldozatok sorsa 1945 után a Magyarországon tartózkodó Szövetséges
Ellenőrző Bizottság (SZEB) brit katonai vezetőinek kezében volt. Nekik kellett az ország
területén, a brit hadsereg szolgálatában elhunyt katonák sírjait felderíteni. A magyar
községeknek, városoknak, járásoknak és vármegyéknek jelenteniük kellett, ha szövetséges
katona sírjáról tudtak közigazgatási területükön. Így jutottak el a SZEB emberei Madarasra is.
1946-ban exhumálták az ott talált lengyel mártírokat, a lezuhanástól nem messze kialakított
tömegsírból. A későbbiekben, az 1947 májusában felszentelt solymári brit központi katonai
temetőbe vitték őket. Ma is ott nyugszanak, a temetőkert 3. parcellájában, a C sorban az 1-7.
számú sírhelyeken: Edmund Rygiel 25 éves (hadnagy), Bernard Weber 24 éves (tizedes),
Lucjan P. Woytanowicz 24 éves (főhadnagy), Edward Weinz 38 éves (szakaszvezető),
Edmund Zielinski 24 éves (tizedes), Boleszlaw Wawrzak 36 éves (szakaszvezető), Roman
J. Sikorski 35 éves (szakaszvezető).
Béke poraikra!
Madaras, 2007. szeptember 15.
Galambos Gábor – Végső István
Bohaterska śmierć lotników polskich z brytyjskich sił powietrznych w Madaras
13 września 1944 roku
1 września 1939 Niemcy zaatakowały Polskę, a później ze wschodu Związek Radziecki
rozpoczął okupację polskiego terytorium. Mimo bohaterskiego oporu, polskie siły zbrojne
wykrwawiły się w ciągu kilku tygodni. Rząd zmuszony był najpierw wyemigrować do
Rumunii, potem do Francji, by wreszcie w Anglii pod dowództwem genarała Władysława
Sikorskiego stworzyć rząd emigracyjny. Głównym zadaniem nowego rządu było zebranie
żołnierzy z rozbitych armii polskich po napaści hitlerowskich Niemiec. Dzięki temu
stworzone zostały oddziały wojskowe w alianckiej europie i Armia Krajowa na ziemiach
okupowanych. Udana inwazja wojsk alianckich na południu Włoch spowodowała, że w ręce
sojuszników
dostała się baza lotnicza w Campo Casale koło Brindisi i przez to czas
przelotów samolotów na tereny zajęte przez wojska niemieckie znacznie się skrócił. Pierwsze
przeloty nad obszarem powietrznym Węgier odbyły się 15-16 grudnia 1943 roku. Na
początku 1944 roku królewskie siły powietrzne ( Royal Air Force) sformowały lotnicze
jednostki transportowe: dywizjon 301 Squadron 334 Wingje. Jednostka składała się z 1586
Fligh ( Polacy) i z 148 kompanii angielskich. Obydwie formacje zostały wyszkolone do
specjalnych zadań transportowych o dalekim zasięgu działania na specjalnie do tego celu
przystosowanych samolotach typu Halifax i Liberator. Dowódcą formacji był Eugeniusz
Arciuszkiewicz.
W kwietniu 1944 roku rozpoczęły się, przekraczające wszelkie wyobrażenia transportowe,
wyprawy wojenne. Udział w nich brało 41 Halifaxów,16 Liberatorów i 1 C-47 . Olbrzymie
były też ilości transportowanego materiału wojskowego: zrzucono 522 kontenery
zaopatrzeniowe, 696 bali
z bronią oraz 81 spadachroniarzy – agentów, - doradców
wojskowych wylądowało szczęśliwie w wyznaczonych rejonach okupowanej Polski.
Wszystkie wyprawy odbyły się bez strat własnych. Niezłomnie trwające pasmo sukcesów
lotnictwa zostało przerwane w maju. Wpływ na to miały niemieckie jednostki lotnictwa
myśliwskiego specjalizujące się w nocnych atakach na samoloty transortowe a bazujące w
Szambathely, Parndorf i Nowym Sadzie. Najbardziej krwawym miesiącem był sierpień. By
wspomóc powstańców warszawskich od 1 sierpnia 1944 roku każdej nocy odbywały loty
samolotów transportowych zrzucające dla walczących zaopatrzenie wojskowe. O zaciekłych
zawziętych walkach świadczy fakt, że żołnierze Armii Krajowej wyznaczali rejony zrzutów w
śródmieściu Warszawy. Efekty przelotów 63 Halifaxów i 20 Liberatorów lecących na pomoc
walczącej Warszawy były rozpaczliwe; ze zrzuconych 747 kontenerów i 996 bali tylko 10%
trafiało do powstańców a pozostała część wpadała w ręce jednostek SS oblężających stolicę.
Do zwiekszającej się liczby transportów, straty rosły proporcjonalnie. Zestrzelono 5
samolotów, zginęło 22 lotników a 6 dostało się do niewoli. We wrześniu powstanie straciło
początkowy rozmach co uwidoczniło się w liczbie lotów transportowych. Tylko 24 samoloty
przeleciały w obszar powietrzny Polski i z tego większość dokonała zrzutów w rejonach
Niekontrolowanych przez Armię Krajową i partyzantów. W tych dniach Niemieckie
myśliwce odnosiły sukcesy. W węgierskim obszarze powietrznym zestrzelono 8 samolotów
transportowych,z ich załóg zginęło 39 lotników a 17 dostało się do niewoli. Mimo
bohaterskiego oporu i sytematycznej lotniczej pomocy - 2 października powstanie upadło.
Samoloty transportowe do końca grudnia wykonywały sporadyczne przeloty, ale pożytku już
z tego nie było. W okresie Powstania Warszawskiego do Polski wystartowało z różnymi
ładunkami 966 samolotów, z czego 259 wykonało udane zrzuty. W czasie niesienia pomocy
zestrzelono 66 samoloty, z tego 17 nad byłymi terenami węgierskimi z roku 1944.
Zapoznajmy się z tragiczną historią jednego z nich oraz jego załogi.
Samolot Liberator o numerze fabrycznym 44-10666 został wyprodukowany w Kanadzie w
1943 roku i stamtąd trafił na wyposażenie RAF-u na początku 1944 roku i otrzymał angielski
numer KH-101 B-24 J-75-CF , numer jednostki 301 Squadron 334 , Wing 1586.Flight.
Samolot otrzymał polską załogę i tradycyjny czerwony znak GR. Bazą samolotu było lotnisko
w Campo Casale koło Brindisi. 13 września 1944 roku samolot i załoga szykowała się do
trzeciego lotu. Celem przelotu była Polska, Warszawa – zaopatrzenie dla walczącej Armii
Krajowej. Samolot wystartował bez problemów o godzinie 19:55 i dołączyl do pozostałych
tworząc charakterystyczną formację lotniczą i udał się w wielogodzinną drogę nad Warszawę.
Po około 90 minut lotu samolot wszedł w węgierski obszar powietrzny.Wtedy już
zaalarmowano stacjonującego w Nowym Sadzie w jednostce 8/NJG-6 kapitana Wilhelm
„Wim” Johna ( z pochodzenia Fin), który wystartował specjalnym do nocnych ataków
(C9+EN) Messerschmittem typu Bf 110 G-4. „Wim” to doświadczony pilot myśliwski
zaprawiony w nocnych atakach mający za sobą 31 sukcesów w walkach powietrznych. W
ostatnich tygodniach zestrzelił wiele samolotów z jednostki 1586 Flight. W jego sukcesach
dużą zasługę miało niemiecka jednostka radiolokacyjna Systemu 1. w miejscowości Zombor.
Obsługa urządzenia radarowego i tym razem dokładnie naprowadziła „Wima” w pobliże
formacji samolotów transportowych. Po ich odkryciu rozpoczął atak na wybrany samolot z
wysokości 4000 m. i ścigając go prawie do ziemi zestrzelił. Szczątki samolotu spadły około
godziny 21:15 na pograniczu miasta Madaras. Według dotychczasowych badań załoga
samolotu zginęła śmiercią bohaterską.
Kadłub samolotu spadł w pobliżu gospodarstwa Lajdi z wielkim i łomotem, na którego
odgłos, z sąsiedniego osiedla Bajmok, przybyła żandarmeria zabezpieczając teren upadku
samolotu. Eksplozja Liberatora nastapiła w powietrzu i szczątki samolotu rozsypały się na
dużym obszarze. Władze wojskowe, oprócz zabezpieczenia miejsca
zebrały wszystkie
potrzebne im materiały i szczątki samolotu. Polska załoga została pochowana na miejscu.
Jeszcze przez następne dni, tygodnie i miesiące mieszkańcy Madaras często przychodzili na
miejsce upadku samolotu zbierając różne metalowe elementy, nadające się później do
użytkowania w gospodarstwie domowym. Do dnia dzisiejszego mieszkańcy przechowują
pamiątki z zestrzelonego samolotu, z których kiedyś korzystali. Starsi mieszkańcy gminy
jeszcze do dziś pamiętają tę straszną noc, kiedy przez kilka minut zrobiło się jasno jak w
dzień, przez spadający i palący się jak pochodnia samolot. Ówczesna i późniejsza prasa z
wiadomych przyczyn nie informowała o szczegółach. Brak było także badań historycznych.
Nikt szczegółowo nie znał historii zestrzelenia samolotu. Reasumując, w porozumieniu z
Urzędem Burmistrza, podjęliśmy decyzję o umieszczeniu na głównym placu gminy
drewnianego obelisku, upamiętniającego bohaterską śmierć żołnierzy 13 września 1944 roku.
Los zestrzelonych polskich lotników i pochowanych na Węgrzech po 1945 roku był w rękach
dowództwa brytyjskiego z Alianckiej Komisji Kontrolnej, której zadaniem było rozpoznać,
wykryć wszystkie groby żołnierzy służących w brytyjskiej armii na terenie kraju. Węgierskie
władze administracyjne każdego szczebla miały obowiązek zgłaszania, jeśli na ich terenie
znajdowały się groby alianckich żołnierzy. W ten sposób przedstawiciele AKK ( SZEB)
trafili do Madaras. W 1946 roku ekshumowano zwłoki polskich męczenników , którzy byli
pochowani niedaleko od miejsca upadku samolotu, w zbiorowym grobie. W maju 1947 roku
zwłoki zostały przeniesione na poświęcony wojskowy centralny cmentarz brytyjski w
Solymár.
Na cmentarzu, w 3 parceli, C rząd, od 1 do 7 znajdują się groby: Edmund Rygiel 25 lat
(podporucznik), Bernard Weber 24 lat (st.żołnierz), Lucjan P. Woytanowicz 24 lat
(porucznik), Edward Weinz 38 lat (plutonowy), Edmund Zieliński 24 lat ( st.żołnierz),
Bolesław Wawrzak 36 lat (plutonowy), Roman J. Sikorski 35 lat (plutonowy).
iech spoczywają w spokoju!
Madaras, 15. 09. 2007.
Gábor Galambos – István Végső
Heroic death of RAF Polish airmen in Madaras, Hungary on 13 September 1944
On 1 September, 1939 Germany attacked Poland, which was soon followed by a Soviet
invasion against the Eastern territories of the country. In spite of the heroic resistance of the
Polish Army, surrender came in a few weeks. The government fled first to Romania and
France and later to England, where the Polish Government in Exile was established under the
leadership of General Władysław Sikorski. Among the most important tasks of the
government were gathering Polish Army soldiers who had taken refuge in foreign countries
after the occupation and organizing and maintaining the Polish Home Army (Armija
Krajowa). Thanks to successful Allied operations in the Italian theatre, the Campo Casale air
base (near Brindisi) soon fell into Allied hands. The duration of air supply missions to Poland
thus decreased significantly. The first mission flown partly over Hungarian territory was
carried out on 15-16 December, 1943. L8 L9 Early in 1944 the Royal Air Force set up a
special duties transport unit, the 301 Squadron of the 334 Wing. The unit was composed
among others of the 1586 (Polish) Flight and the 148 (British) Squadron. Both units received
specially adapted Halifaxes and Liberators and were trained for long-range air supply and
transport missions. Commanding officers of the Polish unit were Stanisław Król and (from 14
June 1944) Eugenius Arciuszkiewicz.
In April 1944 an immense air supply campaign commenced, involving 41 Halifaxes,
16 Liberators and 1 C-47. The campaign was a huge success: 522 containers and 696 packets
were ejected inside Polish airspace, and 81 special agents parachuted to their assigned area of
operation. The missions were carried out without any losses. However, in May this unbroken
series of successful missions stopped. The effect of German night fighter squadrons deployed
in Szombathely, Parndorf and Újvidék (Novi Sad) began to show itself. August was the
bloodiest of these months. The unit was flying missions almost every night to deliver supplies
to the Home Army fighting in the Warsaw Uprising that broke out on 1 August. The
desperateness and intensity of fighting in Warsaw is indicated by the fact that in late August
many drop areas were already in the city centre. In August, the effectiveness of 63 Halifaxes
and 20 Liberators flying over Hungary en route to Warsaw was desperately low. Only about
10% of the 747 containers and 996 packets dropped by the aircraft made it to the Home
Army, the rest falling into the hands of the sieging SS troops. In straight proportion to the
increasing number of sorties, losses were also increasing. 5 planes were lost in August, 22
airmen were killed, and 6 taken prisoner. In September the Uprising lost its initial momentum,
which was reflected in the number of air supply missions. Only 24 supply aircraft flew over
Hungary, the majority of them ejecting their load blindly. German night fighters were winning
victory after victory these days: in September they shot down 8 air supply planes in
Hungarian airspace, killing 39 and taking prisoner 17 crew members. On 2 October, despite
heroic resistance and continuous air supply efforts, the Warsaw Uprising finally fell. Beside
the perished 20.000 Polish soldiers, 200.000 civilians also lost their lives. Sporadic air supply
missions continued as long as late December but their effect already amounted to zero. During
the Warsaw Uprising 966 air supply aircraft took off towards Poland. Among them, 259
successfully performed the mission of dropping supplies. 66 aircraft were lost on these
missions, 17 of them inside the 1944 borders of Hungary. We have unearthed the tragic story
of one of these planes.
The Liberator with production number 44-10666 was manufactured in Canada in
1943. It was acquired by the RAF in early 1944. Its British registration number was: KH–101
B–24 J–75–CF at 1586 Flight (301 Sqdn), 334 Wing. The aircraft received a Polish crew and
the traditional red GR identification symbol. On 13 September 1944 it was based at Campo
Casale air base near Brindisi. That day the aircraft and crew was being prepared for their third
sortie. Their mission objective was delivering supplies to the Home Army fighting in Warsaw,
Poland. The aircraft took to the air at 19.55 without any problems. Joining in formation, the
planes of the flight took direction towards Warsaw and set forth on their multiple-hour
journey. After flying for approximately 1.5 hours they reached Hungarian airspace. By that
time, captain Wilhelm “Wim” Johnen of 8/NJG-6 stationed in Újvidék (Novi Sad) had been
alarmed and had taken off in his Messerschmitt Bf 110 G–4 (C9+EN) night fighter. “Wim”
was an experienced night fighter ace, having already 31 kills on his record. In those weeks he
shot down more than one planes belonging to the 1586 (Polish) Flight. He was aided
effectively by the German System 1 radar operating in Zombor (Sombor). Radar operators
successfully directed him close to the formation that night as well. Spotting the transport
planes, Johnen started his attack at 4000 m (13 000 ft) against his chosen prey and, chasing it
almost to ground level, finally shot it down. The plane disintegrated and crashed in a field
near the village of Madaras at approx. 21.15. According to the present state of our research it
seems that all crew members were killed in action.
The fuselage of the aircraft crashed with an enormous rumble near Lajdi Tanya (Lajdi
Farm). The sound was so loud that it alarmed servicemen in the gendarmerie post of Bajmok,
the neighbouring village, who soon arrived to guard the crash site. As the Liberator exploded
midair, the wreckage was scattered over the area. Guarded by the police, objects that seemed
to be of either civilian or military use were confiscated and taken away. The Polish airmen
were buried on the crash site. In the days, weeks and months to come after the crash people
from Madaras kept visiting the site to scavenge pieces of metal and tools of potential
household use. Even today, many local people possess relics from the airplane that proved to
be of good use in those days. Older citizens of the village still remember that horrible night
when the airplane, booming down from the sky blazing like a huge flaming torch, illuminated
the fields near Madaras for minutes with an intense, almost daytime light. Quite obviously the
details of the incident did not get published in the contemporary press, and due to the lack of
local history studies nobody has known exactly what happened that night. Having concluded
our research and having negotiated with local officials we have therefore decided to erect a
“kopjafa” (wooden memorial pole) in the village’s main square in honour of the soldiers who
died in action on 13 September 1944 in Madaras.
After 1945 the fate of the perished Polish airmen was in the hands of the British
military leaders of the Allied Control Commission (ACC) in Hungary. It was their duty to
locate the graves of soldiers who died in action serving in the British Armed Forces.
Hungarian local authorities (villages, towns, districts and counties) were obliged to submit
reports about the graves of Allied soldiers in their administrative area. Thus, the ACC
officials got also to the Madaras site, and in 1946 the Polish martyrs found there were
exhumed from their mass grave not far from the crash site. Their remains were later
transferred to the Central British War Cemetery, Solymár (consecrated in 1947). There they
rest today, in Plot 3. Row C. Graves 1-7: Edmund Rygiel 25 (pilot officer), Bernard Weber
24 (flight sergeant), Lucjan P. Woytanowicz 24 (flying officer), Edward Weinz 38
(warrant officer), Edmund Zieliński 24 (sergeant), Boleszław Wawrzak 36 (warrant
officer), Roman J. Sikorski 35 (warrant officer).
May they rest in peace!
Madaras, 15 September, 2007.
Gábor Galambos – István Végső
Támogatók és közreműködők:
1944. szeptember 13. Emlékbizottság
Bem József Lengyel Kulturális Egyesület
Madaras Polgármesteri Hivatala