Kardioprofil 5/2008 - Wydawnictwo Medical Education
Transkrypt
Kardioprofil 5/2008 - Wydawnictwo Medical Education
361 Wstęp ............................................................................................................................................................................................362 PRACA POGLĄDOWA Rola inhibitorów konwertazy angiotensyny w leczeniu pacjentów z migotaniem przedsionków Barbara Zawiślak, Jacek S. Dubiel ........................................................................................................................................363 Jakie mamy dowody na skuteczność działania estrów etylowych kwasów omega-3 Oskar Kowalski, Zofia Urbanik ..............................................................................................................................................364 Dyslipidemia cukrzycowa – znaczenie i bezpieczeństwo stosowanych terapii ze szczególnym uwzględnieniem fibratów Janusz Gumprecht ................................................................................................................................................................365 RADY DLA PRAKTYKÓW Niewydolność serca i możliwości terapeutycznej pomocy psychologicznej Alicja Nasiłowska-Barud, Andrzej Wysokiński .......................................................................................................................366 Nagła śmierć sercowa. Czy możemy jej zapobiegać? Jacek Lelakowski ...................................................................................................................................................................368 PRACA ORYGINALNA/ RĘKĄ FIZJOTERAPEUTY Wpływ rehabilitacji kardiologicznej na zmianę stylu życia pacjentów po przebytym zawale serca Emilia Łapiak, Artur Mamcarz, Sylwia Skorupska, Michał Gałaszek .....................................................................................369 Telmisartan u pacjentów wysokiego ryzyka sercowo-naczyniowego nietolerujących inhibitorów konwertazy angiotensyny – wyniki badania TRANSCEND Marcin Grabowski ..................................................................................................................................................................371 Badanie TRANSCEND – co nowego wniosło do praktyki hipertensjologa? Grzegorz Dzida ......................................................................................................................................................................372 FORUM PRZYPADKÓW Nietypowa stymulacja lewej komory serca – opis przypadku Andrzej Tomaszewski, Michał Tomaszewski, Andrzej Wysokiński .......................................................................................373 ECHOKARDIOGRAFIA W PRAKTYCE Echokardiograficzny obraz serca sportowca Karol Wrzosek, Wojciech Braksator, Artur Mamcarz .............................................................................................................374 PIÓREM KRONIKARZA Hongkong 2008 (okiem Europejczyka, Polaka, lekarza) Krzysztof L. Makowiecki ........................................................................................................................................................375 w w w.kardioprof il.pl KARDIOPROFIL VOL. 6/NR 5(26)/2008 362 Szanowni Państwo, jesienny numer „Kardioprofilu” otwiera bardzo ciekawa praca dotycząca kolejnego potencjalnego zastosowania grupy terapeutycznej będącej „przebojem” ostatnich kilkunastu lat – inhibitorów konwertazy angiotensyny. Paleta wskazań do ich stosowania jest, jak powszechnie wiadomo, bardzo szeroka, tym razem jednak eksperci z Krakowa piszą dla nas o możliwości ich zastosowania w prewencji migotania przedsionków. To jeden z ostatnich wielkich i nie do końca rozwiązanych problemów kardiologicznych naszych czasów. Wracamy też do estrów etylowych kwasów omega-3. Po ogłoszeniu wyników badania GISSI-HF znowu zrobiło się o nich głośno. Warto pamiętać o tej interesującej i skutecznej możliwości interwencji u bardzo zagrożonych pacjentów z niewydolnością serca. Do tematu tego nawiązuje również artykuł dotyczący możliwości zapobiegania nagłej śmierci sercowej nie tylko za pomocą nowoczesnych interwencji farmakologicznych, ale także urządzeń wszczepialnych. W „Radach dla praktyków” znajdą Państwo dwugłos na temat terapeutycznej pomocy psychologicznej u chorych z ciężką, często źle rokującą, niewydolnością serca – pióra kardiologa i psychologa. To bardzo ważny problem, czasem bowiem skupiamy się na decyzjach farmakologicznych, poprawiamy funkcję lewej komory, zmniejszamy wolemię, a zapominamy o emocjach chorego, o towarzyszącym mu lęku, niepokoju. Zachęcam gorąco do lektury tego ważnego tekstu. Kolejny artykuł to rozważania na temat terapii dyslipidemii. Coraz więcej danych klinicznych odnosi się do terapii skojarzonej, również przy użyciu fibratów; na te kwestie spojrzymy „Okiem diabetologa”. „Ręką fizjoterapeuty” dotkniemy tym razem problematyki rehabilitacji chorych po zawale serca, a konkretnie zastanowimy się, co zrobić, żeby utrzymać dobre nawyki w tej grupie pacjentów. Przedstawiamy wyniki badania TRANSCEND oraz komentarz eksperta dotyczący tego, jakie są praktyczne implikacje tego badania. Opracowanie graficzne i skład: Medical Education Zawsze chętnie przez Państwa czytany „Opis przypadku klinicznego” tym razem prezentuje sytuację nader ciekawą i wyjątkowo nietypową. Rozważania echokardiograficzne z kolei dotyczą sportowców. Dokładniej będziemy o nich mówić w grudniu, podczas spotkania Sekcji Kardiologii Sportowej PTK w Centrum WYDAWNICTWO: Medical Education ul. Bema 65 lok. 56 01-244 Warszawa tel.: (22) 862-36-63 www.mededu.pl PKOl w Warszawie. Zachęcamy gorąco do udziału w tym posiedzeniu. W kolejnym numerze przedstawimy z niego relację i opublikujemy doniesienia dotyczące kardiologii sportowej. Tymczasem obecny numer kończy inna relacja, bardzo inspirujący felieton naszego kronikarza zainspirowany pobytem w Hongkongu. Dyrektor Zarządzający: Andrzej Kowalczyk [email protected] Product Manager: Ewa Rybicka [email protected] kom.: 509 540 886 Biuro Reklamy: tel.: (0-22) 862-36-63 Z wyrazami szacunku Redaktor Naczelny prof. nadzw. dr hab. n. med. Artur Mamcarz Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść reklam i ogłoszeń. Nakład: 10000 szt. KARDIOPROFIL VOL. 6/NR 5(26)/2008 Rola inhibitorów konwertazy angiotensyny w leczeniu pacjentów z migotaniem przedsionków The role of angiotensin-converting enzyme inhibitors in treatment of patients with atrial fibrillation Lek. med. Barbara Zawiślak, prof. dr hab. n. med. Jacek S. Dubiel II Klinika Kardiologii Instytutu Kardiologii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego Kierownik Kliniki: prof. dr hab. n. med. Jacek S. Dubiel Streszczenie Migotanie przedsionków (AF, atrial fibrillation) to najczęstsza postać utrwalonej arytmii serca. Wyniki przeprowadzonych w ostatnich latach licznych badań klinicznych dotyczących roli ACE inhibitorów zarówno w zapobieganiu pierwszemu napadowi AF, jak i w utrzymaniu rytmu zatokowego po skutecznej kardiowersji oraz zapobieganiu nawrotom AF wykazały, że stosowanie tej grupy leków zmniejsza ryzyko AF u pacjentów po zawale mięśnia sercowego, z niewydolnością serca i z nadciśnieniem tętniczym. Słowa kluczowe: migotanie przedsionków, inhibitory konwertazy angiotensyny, blokery receptora angiotensyny Abstract Atrial fibrillation is the most common sustained cardiac arrhythmia. The results of recent clinical studies on the role of ACE inhibitors in prevention of incidence of AF and maintenance of sinus rhythm after successful cardioversion of atrial fibrillation demonstrate that management with this group of drugs reduce the risk of AF in patients after myocardial infarction, with heart failure and hypertension. Key words: atrial fibrillation, angiotensin-converting enzyme inhibitors, angiotensin receptor blockers KARDIOPROFIL VOL. 6/NR 5(26)/2008 PRACA POGLĄDOWA 363 364 Jakie mamy dowody na skuteczność działania estrów etylowych kwasów omega-3 What evidence do we have for the efficiency of ethylester acids omega-3 application in cardiac diseases Dr n. med. Oskar Kowalski, mgr Zofia Urbanik Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu I Katedra i Oddział Kliniczny Kardiologii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego Kierownik Katedry: dr hab. n. med. Zbigniew Kalarus Streszczenie Liczne badania randomizowane potwierdziły korzystny wpływ izolowanych kwasów tłuszczowych omega-3 stosowanych u pacjentów z chorobą wieńcową, po zawale serca, niewydolnością serca oraz zagrożonych komorowymi zaburzeniami rytmu. W badaniu GISSI-Prevenzione i DART wykazano znamienną statystycznie redukcję ryzyka nagłego zgonu sercowego oraz śmiertelności całkowitej. W badaniu FAAT ocenie poddano grupę chorych z kardiowerterem-defibrylatorem implantowanym w prewencji wtórnej. Stwierdzono redukcję zagrożenia wystąpieniem interwencji z powodu komorowych zaburzeń rytmu bądź też zgonu z dowolnej przyczyny. Wytyczne ESC z 2006 roku, dotyczące leczenia chorych po zawale mięśnia sercowego zalecają suplementację kwasami omega-3 w dawce 1 g/dobę u wszystkich chorych po zawale serca (klasa zaleceń I) i w leczeniu pacjentów ze stabilną chorobą wieńcową (klasa zaleceń I). Słowa kluczowe: choroba wieńcowa, nagły zgon sercowy, arytmia, kwasy omega-3 Abstract Multiple randomized trial confirmed favourable impact of isolated free fatty acids omega-3 administered in patients with chronic ischemic heart disease, after myocardial infarction, with chronic heart failure and with high risk of rhythm disturbances. In the study GISSI-Prevenzione and DART the significant risk reduction of sudden cardiac death and mortality of any reason was reported. In the group of patients with implantable (as a secondary prevention) cardioverter-defibrillator – the number of interventions due to ventricular rhythm disturbances or death of any reason was reduced (FAAT trial). Recent European Society of Cardiology (2006) guidelines recommend supplementation of omega-3 acids (1g/day) for all patients after myocardial infarction (class I) and in patients with stable angina pectoris (class II). Key words: coronary disease, sudden death, arrhythmia, Omega-3 fatty acids KARDIOPROFIL VOL. 6/NR 5(26)/2008 365 Dyslipidemia cukrzycowa – znaczenie i bezpieczeństwo stosowanych terapii ze szczególnym uwzględnieniem fibratów Diabetic dyslipidemia – taking fibrate under special consideration, importance and safety aspects of the conventional therapy Prof. dr hab. n. med. Janusz Gumprecht, lek. med. Katarzyna Żełobowska Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Diabetologii i Nefrologii ŚUM w Zabrzu Kierownik Kliniki: prof. zw. dr hab. n. med. Władysław Grzeszczak Streszczenie Istotnym ogólnoświatowym problemem zdrowotnym jest duże rozpowszechnienie występowania cukrzycy i nieodzownie związanej z nią dyslipidemii (ważnych czynników ryzyka sercowo-naczyniowego), zwłaszcza w aspekcie terapii hipolipemizującej, często wielolekowej, której wysoka skuteczność to nie tylko redukcja stężenia frakcji cholesterolu per se, lecz także zmniejszenie ryzyka powikłań sercowo-naczyniowych i śmiertelności ogólnej połączone z dużym bezpieczeństwem stosowanego leczenia. W artykule podsumowano najważniejsze badania dotyczące stosowania takich leków hipolipemizujących jak statyny, fibraty i ezetymib. Słowa kluczowe: dyslipidemia cukrzycowa, leczenie hipolipemizujące, statyny, fibraty, ezetymib Abstract High prevalence of diabetes and diabetic dyslipidemia (important cardio-vascular risk factors) become a special worldwide heath problem, especially in the aspect of hipolipemic therapy, often a combined one, that high efficiency is defined not only by cholesterol fraction reduction per se, but also by cardio-vascular risk and total mortality lowering ability all connected with high safety of the medicine used. In the article, there were the most important trials regarding hipolipemic drugs, namely statin, fibrat, ezetymibe summarized. Key words: diabetic dyslipidemia, hipolipemic therapy, statin, fibrate, ezetymibe KARDIOPROFIL VOL. 6/NR 5(26)/2008 RADY DLA PRAKTYKÓW 366 Niewydolność serca i możliwości terapeutycznej pomocy psychologicznej Heart failure and possibilities of psychological therapeutic support Prof. nadzw. dr hab. n. med. Alicja Nasiłowska-Barud1, prof. dr hab. n. med. Andrzej Wysokiński2 1. Zakład Psychologii Klinicznej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie Kierownik Zakładu: prof. nadzw. dr hab. n. med. Alicja Nasiłowska-Barud 2. Katedra i Klinika Kardiologii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie Kierownik Kliniki: prof. dr hab. n. med. Andrzej Wysokiński Streszczenie Choroby układu krążenia zajmują pierwsze miejsce wśród przyczyn zachorowalności, chorobowości i śmiertelności w krajach wysoko rozwiniętych. Celem pracy było przedstawienie najważniejszych problemów psychologicznych chorych leczonych z powodu niewydolności serca i możliwości udzielenia im profesjonalnej pomocy psychologicznej. W następstwie przebytego zawału mięśnia sercowego, zapalenia mięśnia sercowego, kardiomiopatii, nieleczonego nadciśnienia tętniczego, wad zastawkowych serca, nadużywania alkoholu oraz szeregu innych przyczyn może dojść do rozwoju niewydolności serca. Dominujące jej objawy to: duszność, wymuszona pionowa pozycja przy oddychaniu, napadowa duszność nocna, osłabienie, męczliwość, obrzęki, a także zwiększenie obwodu brzucha. Obserwacja psychologiczna chorych z niewydolnością serca pozwala na stwierdzenie, że ujawniają oni wiele negatywnych stanów emocjonalnych, przede wszystkim strach, lęk, poczucie zagrożenia, obniżony nastrój, przygnębienie, zniecierpliwienie, gniew i poczucie straty. U wielu spośród nich postępująca niewydolność serca prowadzi do rozwoju kryzysu psychicznego. Dlatego chorzy z niewydolnością serca wymagają profesjonalnej pomocy psychologicznej. Zastosowanie właściwych technik terapeutycznych powinno pomóc choremu w zrozumieniu własnej choroby i w dokonaniu realistycznej oceny możliwości zmagania się z nią. Techniki pomocy psychologicznej muszą być skoncentrowane na wzmocnieniu odporności psychicznej chorego i na dostarczeniu mu pomocy, aby przetrwał kryzys psychiczny. Terapia psychologiczna winna także pomóc choremu w wypracowaniu adaptacyjnych sposobów zachowania się podczas choroby i zmagania się z niesionymi przez nią problemami. Słowa kluczowe: niewydolność serca, zmiany emocjonalne, trudności adaptacyjne, kryzys psychologiczny, pomoc psychologiczna Abstract Circulatory diseases take the first place among causes of disease incidence, morbidity rate and mortality in highly developed countries. The aim of the study was presentation of the most important psychological problems of patients treated because of heart failure and the possibility of professional psychological support they can be offered. Past myocardial infarction, myocarditis, cardiomyopathy, untreated arterial hypertension, valvular heart disease, alcohol abuse and many other reasons in consequence may lead to heart failure. Predominant symptoms KARDIOPROFIL VOL. 6/NR 5(26)/2008 Niewydolność serca i możliwości terapeutycznej pomocy psychologicznej A. Nasiłowska-Barud, A. Wysokiński of heart failure are: dyspnoea, forced erect position on breathing, paroxysmal nocturnal dyspnoea, weakness, fatigability, oedema, as well as increase in the circumference of the abdomen. Psychological observations of patients with heart failure allow stating, that these patients reveal many negative emotional states, and most of all fear, anxiety, feeling of danger, mood depression, low spirit, impatience, anger and a sense of loss. In many of them progressing heart failure leads to the development of psychological crisis. Therefore patients with heart failure should be provided with professional psychological help. The use of proper therapeutic techniques should help the patient in the understanding of his illness and evaluating realistic possibilities of coping with it. Techniques of psychological help must concentrate on the reinforcement of patient’s psychological resistance and providing help in the survival of psychological crisis. Psychological therapy should also help a patient to work out adaptive ways of behavior in illness and coping with the problems of illness. Key words: heart failure, emotional change, psychological adaptation, psychological crisis, psychological support KARDIOPROFIL VOL. 6/NR 5(26)/2008 367 368 Nagła śmierć sercowa. Czy możemy jej zapobiegać? Sudden cardiac death. Can we prevent? Dr hab. n. med. Jacek Lelakowski Klinika Elektrokardiologii Instytutu Kardiologii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II Kierownik Kliniki: dr hab. n. med. Jacek Lelakowski Streszczenie Nagła śmierć sercowa (SCD) jest definiowana jako naturalny zgon chorego spowodowany przyczynami sercowymi, objawiający się nagłą utratą przytomności, występujący do godziny od pojawienia się ostrych objawów. Schorzenia serca występujące przed incydentem mogą być znane, lecz czas i rodzaj zgonu są niespodziewane. Najczęstszą przyczyną SCD u osób dorosłych w krajach uprzemysłowionych jest choroba niedokrwienna serca (CAD). Najczęściej notowanym zaburzeniem rytmu serca jest migotanie komór (75–80%), znacznie rzadziej występują bradyarytmie. W 5–10% przypadków SCD nie jest związana z CAD lub niewydolnością serca. Częstość SCD wynosi 1/1000/rok. Profilaktyka pierwotna SCD polega na wdrożeniu postępowania zapobiegającego groźnym arytmiom komorowym. Profilaktyka wtórna SCD jest wdrażana u osób, które przeżyły nagłe zatrzymanie krążenia i/lub miały częstoskurcz komorowy. Zastosowaną prewencję pierwotną i wtórną opisano w: zawale mięśnia sercowego, niewydolności krążenia, kardiomiopatiach, chorobach genetycznych kanałów jonowych, wadach zastawkowych, anomalii naczyń wieńcowych, zespole WPW oraz w bradyarytmiach. Słowa kluczowe: nagła śmierć sercowa, profilaktyka pierwotna i wtórna Abstract Sudden Cardiac Death (SCD) is defined as follows: „Natural death due to cardiac causes, heralded by abrupt loss of consciousness within one hour of the onset of acute symptoms; preexisting heart disease may have been known to be present, but the time and mode of death are unexpected“. The single most important cause of death in the adult population of the industrialized world is SCD due to coronary disease (CAD). In patients with sudden cardiovascular collapse, the most often recorded rhythm shows that ventricular fibrillation is present in 75–80% of cases, whereas bradyarrhythmias are thought to contribute to a minority of SCD. In about 5% to 10% of cases, SCD occurs in the absence of CAD or congestive heart failure. In the general adult population, the incidence of SCD is 1/1000/year. Therapy that is given in order to prevent a sustained ventricular arrhythmia in patients who have not yet suffered a lifethreatening ventricular arrhythmia, but who are at high-risk of such an arrhythmia, is usually described as “primary” prophylaxis. Similar prophylactic therapy recommended for patients who have already suffered a cardiac arrest or syncopal/hypotensive ventricular tachycardia (VT) is known as “secondary” prophylaxis. The primary and secondary prophylaxis of sudden cardiac death are describe in: myocardial infarction and heart failure, cardiomyopathies, genetic ion channel diseases, valvular diseases, coronary abnormalities, Wolff–Parkinson–White Syndrome, bradyarrhythmias. Key words: sudden cardiac death, primary and secondary prevention KARDIOPROFIL VOL. 6/NR 5(26)/2008 Wpływ rehabilitacji kardiologicznej na zmianę stylu życia pacjentów po przebytym zawale serca The influence of cardiac rehabilitation on lifestyle changes in patients after myocardial infarction Mgr Emilia Łapiak1, prof. nadzw. dr hab. n. med. Artur Mamcarz1, mgr Sylwia Skorupska1, dr n. med. Michał Gałaszek2 1. III Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii II Wydziału Lekarskiego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego 2. Śląskie Centrum Rehabilitacji w Ustroniu Streszczenie Wstęp: W ciągu ostatnich lat znacznie wzrosła liczba pacjentów, którzy przeżyli ostry incydent wieńcowy, a także zwiększyła się zachorowalność na choroby układu krążenia. W pracy podjęto próbę oceny wpływu rehabilitacji kardiologicznej na zmianę stylu życia pacjentów po przebytym zawale, szczególnie na zachowania prozdrowotne. Materiał i metody: Do badania przystąpiło 50 pacjentów po przebytym zawale serca w wieku od 45 do 76 lat. W celu analizy statystycznej danych uzyskanych w drodze przeprowadzania ankiet porównano zachowania grupy pacjentów w dwóch okresach, przed rehabilitacją kardiologiczną i po niej. Wyniki: W czasie analizy uzyskanych danych zauważono, że w wyniku prawidłowo prowadzonej rehabilitacji kardiologicznej i edukacji pacjentów zmniejszył się odsetek badanych palących papierosy (60% v. 8%; p <0,05) i nadużywających alkoholu (15% v. 6%). Zwiększył się odsetek badanych stosujących prawidłową dietę: chude mięso i drób (80% v. 100%; p <0,05), tłuszcze zwierzęce (smalec 24% v. 6%, p=0,02; masło 50% v. 26%; p=0,015), rezygnacja ze smażenia (6% v. 20%), oraz zwiększył się odsetek badanych aktywnie spędzających czas wolny (46% v. 54%). Wnioski: Rehabilitacja kardiologiczna wpływa korzystnie na zmianę zachowań prozdrowotnych pacjentów oraz na ich świadomość stanu zdrowia. Słowa kluczowe: rehabilitacja kardiologiczna, prewencja wtórna, zachowania prozdrowotne Abstract Introduction: In recent years, the number of patients who have experienced a coronary incident, as well as cardiovascular diseases incidence rate, have increased considerably. This work aims at assessing the influence of cardiac rehabilitation on lifestyle changes in patients’ who suffered a myocardial infarction, and particularly on health-promoting behaviors. Material and methods: The study featured 50 patients, aged 45–76 years, who suffered a myocardial infarction. In order to conduct a statistical analysis of data obtained from surveys, a comparative research of the patients’ behavior before and after the rehabilitation was carried out. Results: The study revealed that proper cardiac rehabilitation and patients education may contribute to the decrease of patients smoking cigarettes (60% vs 8%; p <0,05) and abusing alcohol (15% vs 6%). Increased the number of patients complying with diet: lean meat and poultry (80% vs 100%; p <0,05), animal fat (lard: 24% vs KARDIOPROFIL VOL. 6/NR 5(26)/2008 RĘKĄ FIZJOTERAPEUTY 369 370 Wpływ rehabilitacji kardiologicznej na zmianę stylu życia pacjentów po przebytym zawale serca E. Łapiak, A. Mamcarz, S. Skorupska, M. Gałaszek 6%, p=0,02; butter 50% vs 26%; p=0,015), giving up on frying (6% vs 20%). After rehabilitation more patients are active in their spare time (46% vs 54%). Conclusions: Cardiac rehabilitation has a beneficial effect on health-promoting behaviors and awareness of their state of health. Key words: cardiac rehabilitation, secondary prevention, health-promoting behaviors KARDIOPROFIL VOL. 6/NR 5(26)/2008 371 Telmisartan u pacjentów wysokiego ryzyka sercowo-naczyniowego nietolerujących inhibitorów konwertazy angiotensyny – wyniki badania TRANSCEND Telmisartan in high risk patients with vascular diseases and untolerated to ACE inhibitors – TRANSCEND study results Dr n. med. Marcin Grabowski I Katedra i Klinika Kardiologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Kierownik Kliniki: prof. dr hab. n. med. Grzegorz Opolski 372 Badanie TRANSCEND – co nowego wniosło do praktyki hipertensjologa? Komentarz: dr hab. n. med. Grzegorz Dzida Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu Medycznego w Lublinie Nietypowa stymulacja lewej komory serca – opis przypadku Atypical left ventricular pacing – case report Dr hab. n. med. Andrzej Tomaszewski1, dr n. med. Michał Tomaszewski1,2, prof. dr hab. n. med. Andrzej Wysokiński1 1. Katedra i Klinika Kardiologii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie Kierownik Katedry i Kliniki: prof. dr hab. n. med. Andrzej Wysokiński 2. Katedra Interny z Zakładem Pielęgniarstwa Internistycznego Uniwersytetu Medycznego w Lublinie Kierownik Katedry i Zakładu: prof. dr hab. n. med. Jadwiga Daniluk Streszczenie U chorego (76 lat) z implantowanym 11 lat temu stymulatorem DDD stwierdzono w badaniu echokardiograficznym elektrodę w lewej komorze, a w EKG rytm stymulatorowy z obrazem RBBB. Było to spowodowane przemieszczeniem elektrody z prawego do lewego przedsionka, a następnie do lewej komory przez nierozpoznany uprzednio duży ubytek w przegrodzie międzyprzedsionkowej (ASD II). Słowa kluczowe: nietypowa stymulacja, stymulacja lewej komory, ubytek w przegrodzie międzyprzedsionkowej Abstract In a 76 year old patient with implanted 11 years ago DDD pacemaker routine echocardiography was performed. We found an electrode in the left ventricle (LV) which passed from right to left atrium and LV through previously not diagnosed large atrial septal defect (ASD II). In ECG pacemaker rhythm with right bundle branch block pattern was present. Key words: atypical stimulation, stimulation of left ventricle, atrial septal defect KARDIOPROFIL VOL. 6/NR 5(26)/2008 FORUM PRZYPADKÓW 373 ECHOKARDIOGRAFIA W PRAKTYCE 374 Echokardiograficzny obraz serca sportowca Athletes heart echocardiographic assessment Dr n. med. Karol Wrzosek1, dr n. med. Wojciech Braksator2, prof. nadzw. dr hab. n. med. Artur Mamcarz3 1. Wojewódzki Szpital Bródnowski 2. Warszawski Uniwersytet Medyczny 3. III Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii II Wydziału Lekarskiego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Streszczenie Odpowiedzią na trening fizyczny są zmiany adaptacyjne w sercu określane jako serce sportowca. Charakter tych zmian zależy od dynamicznego lub statycznego komponentu wysiłku fizycznego. Głównym celem badania echokardiograficznego jest wyjściowa ocena budowy i funkcji serca oraz monitorowanie przebudowy w kolejnych latach treningu. W większości przypadków wymiary echokardiograficzne serca sportowca oscylują wokół górnej granicy normy. Istotnym problemem klinicznym pozostaje odróżnienie fizjologicznych zmian od patologicznego powiększenia jam serca oraz od przerostu towarzyszącego kardiomiopatii przerostowej lub rozstrzeniowej. Pojedyncze parametry nie mogą świadczyć o patologicznym charakterze przebudowy/przerostu. Doświadczenie w echokardiograficznej ocenie serca sportowca pozostaje niezbędnym elementem właściwej oceny oraz kwalifikacji do dalszego uprawiania sportu. Słowa kluczowe: serce sportowca, echokardiografia Abstract Highly trained athletes show adaptative cardiac changes (athlete’s heart). Adaptative changes are depended of discipline and static or dynamic type of exercise. Basic echocardiography parameters describe cavity size and function of athlete’s heart at the beginning and during the training period. In many cases that parameters and LVMI by Devereux formula are within normal range. In others parameters similar to HCM or DCM are observed. Pathological hypertrophy and dilatation could not be determent by single parameters. Sport echocardiography experience is necessary for assessment of heart function and qualification to professional sport training. Key words: exercise, athlete’s heart KARDIOPROFIL VOL. 6/NR 5(26)/2008 W czerwcu 2008 r. odbyła się w Manili (Filipiny) duża międzynarodowa konferencja kardiologiczna the International Congress of Preventive Cardiology/Cardiology Update 2008 under the joint undertaking of the Foundation for Lay Education on Heart Diseases, Inc. (Philippines) and the Heart Friends Around The World Hongkong 2008 (okiem Europejczyka, Polaka, lekarza) Dr n. med. Krzysztof L. Makowiecki KARDIOPROFIL VOL. 6/NR 5(26)/2008 PIÓREM KRONIKARZA 375