PARLAMENT EUROPEJSKI BEZ TAJEMNIC

PARLAMENT EUROPEJSKI BEZ TAJEMNIC
E-LEARNING W RAMACH PROJEKTU „MOJA GMINA: EUROPA”
WYKŁAD 1 – Historia Parlamentu Europejskiego
Parlament Europejski jest jednym z pięciu organów głównych Unii Europejskiej (obok Rady Unii
Europejskiej, Komisji Europejskiej, Trybunału Sprawiedliwości i Trybunału Obrachunkowego). Posiada
obecnie władzę ustawodawczą, nadzorczą i budżetową, jest jedyną unijną instytucją, której członkowie
wyłaniani są w wyborach bezpośrednich. Ale jego początki były znacznie skromniejsze.
Korzenie Parlamentu Europejskiego sięgają lat 50. XX wieku. Jego pierwszym wcieleniem było Wspólne
Zgromadzenie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS), która została powołana na mocy traktatu
paryskiego z kwietnia 1951 roku. Sześd paostw członkowskich: Francja, Niemcy, Włochy, Belgia, Holandia
i Luksemburg, porozumiało się na rzecz stworzenia wspólnego zarządu dla węgla i stali tych krajów.
Obszar początków integracji europejskiej nie był przypadkowy. Autorami tej koncepcji byli francuski
minister spraw zagranicznych Robert Schuman oraz jego doradca Jean Monnet. Ukierunkowanie jedynie
na sektor węglowy i stalowy sprawiało, że współpraca mogła zostad zaakceptowana przez rządy bez
nasilania obaw o ich suwerennośd. Jednocześnie surowce te stanowią podstawę przemysłu zbrojeniowego,
więc integracja w tym zakresie miała zmniejszad ryzyko kolejnej wojny, tworząc podstawy do trwałego
pokoju.
Traktat ustanawiający EWWiS zakładał powstanie jej czterech instytucji: Wysokiej Władzy, Rady Ministrów,
Trybunału Sprawiedliwości oraz Wspólnego Zgromadzenia. Właśnie ta ostatnia dała początki Parlamentowi
Europejskiemu.
Według Jeana Monneta decyzje w sprawach przemysłu ciężkiego miały mied raczej charakter techniczny,
dlatego zakładano, że nie będą wymagały tworzenia zgromadzenia typu parlamentarnego. Wspólne
Zgromadzenie miało ograniczone kompetencje.
Siedzibę i sekretariat Zgromadzenia EWWiS ulokowano w Luksemburgu. Brakowało tam jednak
wystarczająco dużych pomieszczeo na sesje plenarne, dlatego w lipcu 1952 ministrowie spraw
zagranicznych EWWiS postanowili, że będą się one odbywad w Strasburgu.
Zgromadzenie po raz pierwszy obradowało we wrześniu 1952 roku. W jego skład weszło 78 przedstawicieli,
delegowanych przez sześd krajów tworzących EWWiS. Reprezentantów wybrano spośród posłów
parlamentów paostw członkowskich, zgodnie z procedurą ustanowioną przez każde paostwo. Mandaty
rozdzielono w sposób następujący: Francja, Niemcy, Włochy po 18, Belgia i Holandia
po 10, a Luksemburg 4.
Pierwszym przewodniczącym Zgromadzenia wybrany został belgijski polityk Paul Henri Spaak. Obok
Schumana i Monneta, zaliczany jest do tzw. ojców założycieli Unii Europejskiej. W 1955 roku stanął na czele
roboczej komisji, która opracowała raport w sprawie stworzenia podstaw wspólnego rynku europejskiego.
Raport Spaaka stał się podwaliną tzw. traktatów rzymskich.
Wiąże się z nimi kolejny etap kształtowania się Parlamentu Europejskiego. W marcu 1957 roku sześd
paostw (Francja, Niemcy, Włochy i kraje Beneluksu) podpisało umowy o kolejnych obszarach współpracy.
Traktaty rzymskie ustanowiły Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) oraz Europejską Wspólnotę
Energii Atomowej (Euroatom). Tym samym od momentu wejścia w życie traktatów, tj. od 1 stycznia 1958
roku, Zgromadzenie skupiało w sobie przedstawicieli paostw członkowskich trzech istniejących
już wówczas wspólnot.
Traktaty niemal podwoiły liczbę delegatów do zgromadzenia – ich ilośd wzrosła do 142. Niemcy, Francja
i Włochy mianowały teraz po 36, Belgia i Holandia po 14, a Luksemburg 6 swoich reprezentantów.
Na pierwszej sesji, która odbyła się w marcu 1958 roku, powiększone Zgromadzenie przyjęło nazwę
Europejskiego Zgromadzenia Parlamentarnego. Jego przewodniczącym został Robert Schuman. Od marca
1962 zgromadzenie to nosi nazwę Parlamentu Europejskiego.
W 1973 roku, wraz z przystąpieniem Danii, Irlandii i Wielkiej Brytanii, liczba członków Parlamentu
Europejskiego wzrosła do 198 (z Wielkiej Brytanii doszło ich 36, a z Danii i Iralndii po 10).
Niezależnie od zmieniającej się nazwy i poszerzającego się składu, Zgromadzenie nadal składało się
z delegatów, których mianowały spośród swych członków parlamenty, zgodnie z procedurą ustanowioną
przez każde paostwo członkowskie. Jednocześnie w traktacie rzymskim zastrzeżono, że Zgromadzenie
opracuje projekty, mające na celu umożliwienie przeprowadzenia powszechnych wyborów bezpośrednich
zgodnie z jednolitą procedurą we wszystkich paostwach członkowskich. Brak konkretnego wskazania
sprawił jednak, że na bezpośrednie wybory trzeba było poczekad jeszcze przeszło dwadzieścia lat.
Wyłanianie członków Parlamentu Europejskiego z parlamentów narodowych sprawiało, że jego skład
trzeba było zmieniad w zależności od wyników krajowych wyborów. W rezultacie przez ponad dwierd wieku,
w okresie mianowanego Parlamentu w jego ławach zasiadało łącznie 750 eurodeputowanych o różnym
stażu i doświadczeniu. Tak wyłonieni posłowie sprawowali ponadto jednocześnie dwa mandaty, co w miarę
rozrastania się kompetencji Parlamentu Europejskiego, stawało się coraz trudniejsze do pogodzenia.
W 1972 roku Traktaty Luksemburskie przyznały Parlamentowi Europejskiemu uprawnienia kontrolne
w zakresie budżetu wspólnotowego i jego wykonania, które przez wiele lat należały do jego
najważniejszych uprawnieo. Kompetencje te były jednak ograniczone tylko do decydowania o wydatkach.
Wobec chwilowego kryzysu integracji europejskiej, związanego z sytuacją polityczną we Francji
czy nieoczekiwanymi rozmiarami biurokracji we wspólnotowej polityce, Parlament stał się nadzieją
na zdynamizowanie wspólnoty. Stąd powrót do przykurzonego już zapisu o bezpośrednich wyborach.
W grudniu 1974 na szczycie w Paryżu oficjalnie powrócono do tej idei.
Ostatecznie pierwsze wybory bezpośrednie do Parlamentu Europejskiego odbyły się w czerwcu 1979 roku.
To były pierwsze międzynarodowe wybory w historii. Frekwencja wyniosła łącznie 62,5 proc. Wyłoniono
wówczas 410 posłów z 9 paostw. Francja, Niemcy, Włochy i Wielka Brytania wybierały
po 81 eurodeputowanych, Holandia 25, Belgia 24, Dania 16, Irlandia 15, Luksemburg 6.
Pierwsza sesja w tak wyłonionym składzie odbyła się w lipcu 1979 roku. Przewodniczącą została wybrana
Simone Veil, francuska polityk. Była to pierwsza kobieta na czele PE od czasu utworzenia Zgromadzenia
(drugą i jak do tej pory ostatnią, została dwadzieścia lat później Nicole Fontaine, również Francuzka).
Pierwszy bezpośrednio wybrany parlament działał w latach 1979-1984. Ta kadencja przeszła do historii pod
znakiem dużej aktywności. Świadczyd o tym może chodby parlamentarny projekt Traktatu ustanawiającego
Unię Europejską z lutego 1984 r. Eurodeputowani starali się w pełni wykorzystywad kompetencje oraz
wpływad na ich poszerzenie.
Parlament Europejski stopniowo zyskiwał szereg uprawnieo, także ustawodawczych – po wejściu w życie
Jednolitego Aktu Europejskiego (1987), Traktatu z Maastricht (1993) i Traktatu amsterdamskiego (1999).
Jednolity Akt Europejski przyznał Parlamentowi Europejskiemu ostatnie słowo w sprawach uchwał
i postanowieo Wspólnoty oraz ustanowił procedury współpracy pomiędzy Parlamentem Europejskim
a Radą Ministrów.
Liczebnośd Parlamentu Europejskiego wzrastała wraz z kolejnymi rozszerzeniami Unii Europejskiej. W 2007,
po przystąpieniu Rumunii i Bułgarii, UE liczyła 27 członków, a Parlament 785 europosłów. Ich liczbę
zmniejszono jednak wraz z najbliższymi wyborami do 736.
W myśl obowiązującego od grudnia 2009 roku Traktatu Lizbooskiego, deputowanych do Parlamentu
Europejskiego ma byd 751. W najbliższych wyborach, które odbędą się według tych zasad, Polska wybierze
51 europsłów (dla porównania - Niemcom, które są najliczniejszym paostwem UE przypadło 96 mandatów).
Traktat Lizbooski przyznał Parlamentowi Europejskiemu prawo współdecydowania w 40 nowych
dziedzinach. Więcej o kompetencjach, strukturze i składzie Parlamentu Europejskiego w kolejnych
wykładach.
Europosłowie wybierani są na pięcioletnią kadencję. Wybory do europejskiego parlamentu odbywają się
w tym samym czasie we wszystkich krajach członkowskich. Oficjalną siedzibą unijnego zgromadzenia jest
Strasburg, a Bruksela i Luksemburg – miejscami pracy. Luksemburg jest siedzibą administracji Parlamentu
(jego Sekretariatu Generalnego). Posiedzenia całego Parlamentu, zwane sesjami plenarnymi, odbywają się
w Strasburgu. Komisje parlamentarne spotykają się natomiast w Brukseli.
Rozbicie pracy unijnego parlamentu między trzy paostwa ma wielu przeciwników. Głównym podnoszonym
argumentem są oczywiście koszty generowane przez podróżujących urzędników. W maju 2006 roku
rozpoczęła się słynna akcja szwedzkiej eurodeputowanej, Cecylii Malmstroem, która zbierała podpisy pod
petycją o przeniesienie siedziby PE do Brukseli. Na specjalnie stworzonej w tym celu stronie internetowej
pomysł poparło ponad milion osób. Rok później ówczesny przewodniczący Hans-Gert Poettering
zapowiedział jednak, że nie będzie zabiegał o przeniesienie siedziby.
Od 1952 roku na czele Parlamentu Europejskiego stało 28 osób. Wśród przewodniczących najwięcej było
Niemców i Francuzów – po sześciu, pięciu Włochów. Jerzy Buzek, obecny przewodniczący Parlamentu
Europejskiego jest pierwszym Polakiem, który pełni to stanowisko. Został wybrany 14 lipca 2009 r., funkcję
tę będzie pełnił przez dwa i pół roku (do stycznia 2012 r.).
Lista dotychczasowych przewodniczących Parlamentu Europejskiego:
1952-1953
Paul Henri Spaak
Belgia
1954
Alcide De Gasperi
Włochy
1954-1956
Giuseppe Pella
Włochy
1956-1958
Hans Furler
RFN
Europejskie Zgromadzenie 1958-1960
Parlamentarne
1960-1962
Robert Schuman
Francja
Hans Furler
RFN
Parlament Europejski
1962-1964
Gaetano Martino
Włochy
1964-1965
Jean Duvieusart
Belgia
1965-1966
Victor Leemans
Belgia
1966-1969
Alain Poher
Francja
1969-1971
Mario Scelba
Włochy
1971-1973
Walter Behrendt
RFN
1973-1975
Cornelis Berkhouwer
Holandia
1975-1977
Georges Spenale
Francja
1977-1979
Emilio Colombo
Włochy
1979-1982
Simone Veil
Francja
1982-1984
Piet Dankert
Holandia
1984-1987
Pierre Pflimlin
Francja
1987-1989
Charles Henry Plumb
Wielka Brytania
Wspólne Zgromadzenie
EWWiS
Parlament Europejski
wybierany w
bezpośrednich wyborach
przygotowała: Anna Banasik
1989-1992
Enrique Baron Crespo
Hiszpania
1992-1994
Egon Klepsch
Niemcy
1994-1997
Klaus Haensch
Niemcy
1997-1999
Jose Maria Gil-Robles
Hiszpania
1999-2002
Nicole Fontaine
Francja
2002-2004
Pat Cox
Irlandia
2004-2007
Josep Borrell
Hiszpania
2007-2009
Hans-Gert Poettering
Niemcy
2009
Jerzy Buzek
Polska