Zeszyt Metodyczny Rybnickiej Platformy Poradnictwa - Pup
Transkrypt
Zeszyt Metodyczny Rybnickiej Platformy Poradnictwa - Pup
ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego SPIS TREŚCI WSTĘP................................................................................................................................................2 1. PRZYGOTOWANIE DO ASSESSMENT CENTER - Jacek Żyro, Hanna Malinowska, Joanna Szary, Powiatowy Urząd Pracy w Rybniku ...................................................................................3 2. JAK ODNALEŹĆ SIĘ NA RYNKU PRACY? PLANOWANIE WŁASNEJ KARIERY ZAWODOWEJ - Mirosława Mitra, Powiatowy Urząd Pracy w Rybniku ...................................66 3. PROGRAM ZAJĘĆ WARSZTATOWYCH Z ORIENTACJI ZAWODOWEJ: POZNAJEMY ZAWODY Z GRUPY MECHANICZNEJ I ODZIEŻOWEJ - Sabina Ficek, Rybnickie Centrum Edukacji Zawodowej - CKUoP w Rybniku .................................................................................86 4. JAK PRZYGOTOWAĆ SIĘ DO ROZMOWY KWALIFIKACYJNEJ – TRUDNE PYTANIA PRACODAWCY - Dorota Porwoł, Zespół Szkół nr 6 w Rybniku ...........................................102 5. POZNANIE SIEBIE WARUNKIEM WŁAŚCIWEGO WYBORU DALSZEGO KSZTAŁCENIA - Danuta Sojka, Zespół Szkół nr 5 im. J. Rymera w Rybniku .......................114 6. W JAKIM ZAWODZIE MNIE WIDZISZ - Joanna Białas, Zespół Szkół EkonomicznoUsługowych w Rybniku .............................................................................................................129 7. OKREŚLANIE I ROZWIJANIE SFER OSOBOWOŚCI W ZAKRESIE: UZDOLNIEŃ, ZAINTERESOWAŃ ORAZ UMIEJĘTNOŚCI ZAWODOWYCH - Izabela Muzyka, Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Rybniku ................................................................................132 8. WOLONTARIAT TO TEŻ PRACA - Ewelina Marszołek-Polańczyk, Punkt Pośrednictwa Pracy OHP w Rybniku ...............................................................................................................140 9. METODY SOCJOLOGII EMPIRYCZNEJ W SŁUŻBIE PORADNICTWA ZAWODOWEGO - Jacek Żyro, Powiatowy Urząd Pracy w Rybniku ....................................................................146 1 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego WSTĘP Szanowni Państwo Oddajemy w Państwa ręce drugi numer zeszytu metodycznego przygotowanego i opracowanego przez Rybnicką Platformę Poradnictwa Zawodowego, zawierającego gotowe materiały do prowadzenia zajęć zarówno z uczniami jak i osobami bezrobotnymi. Publikacja składa się z materiałów metodycznych przygotowanych przez praktyków na co dzień prowadzących warsztaty z zakresu poradnictwa zawodowego. Zawiera ona między innymi kompleksowo przygotowany materiał szkoleniowy z zakresu przygotowania osób poszukujących pracy do Assessment Center, scenariusz zajęć z preorientacji zawodowej, przybliżający grupę zawodów odzieżowych i mechanicznych, a także konspekty zajęć przygotowujących młodzież do optymalnego wyboru zawodu i wiele innych, świetnych materiałów metodycznych udostępnionych przez doradców zawodowych z instytucji zrzeszonych w Rybnickiej Platformie Poradnictwa Zawodowego. Rybnicka Platforma Poradnictwa Zawodowego od wielu lat realizuje misję świadomego wyboru zawodu poprzez promowanie całożyciowego poradnictwa zawodowego. Skupia ona w swoich szeregach przedstawicieli szkół, powiatowego urzędu pracy, ośrodka pomocy społecznej oraz instytucji reprezentującej przedsiębiorców. Jest sześciokrotną laureatką Ogólnopolskiego Tygodnia Kariery. Jesteśmy przekonani, że publikacja przez nią przygotowana pomoże Państwu w codziennej pracy doradcy zawodowego. Anna Michalczyk Dyrektor Powiatowego Urzędu Pracy w Rybniku 2 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego 1. PRZYGOTOWANIE DO ASSESSMENT CENTER Jacek Żyro, Hanna Malinowska, Joanna Szary Powiatowy Urząd Pracy w Rybniku Cel Przygotowanie osób do uczestnictwa w specjalistycznej sesji Assessment Center - AC (tłumaczonej często jako centrum zintegrowanej oceny) stosowanej głównie przez firmy doradztwa personalnego - poprzez pokazanie jak największej liczby metod i ćwiczeń służących ww. firmom do określenia kompetencji potencjalnych pracowników, obrazowanych przez zachowania i postawy wymagane na rekrutowanym stanowisku. Program szkolenia nie jest opisem służącym do przygotowania i przeprowadzenia pełnej sesji AC – nie zawiera bowiem fazy przygotowawczej, m.in.: określenia profilu kompetencyjnego danego stanowiska z wykorzystaniem panelu ekspertów, doboru ćwiczeń do danej kompetencji, przygotowania asesorów itp. Celem szkolenia jest zapoznanie uczestników z podstawowymi metodami stosowanymi w AC, m.in.: symulacje, dyskusje grupowe, koszyk zadań (in-basket), prezentacje, techniki psychometryczne itp. wraz z dokładnym omówieniem powyższych metod. Najważniejszym celem warsztatów jest przygotowanie uczestników do pozytywnego przejścia przez sesję AC przygotowaną przez specjalistyczne firmy doradztwa personalnego. Osoby prowadzące Ze względu na złożoność szkolenia, osobami prowadzącymi (2 osoby) powinni być doświadczeni doradcy zawodowi (bardzo pomocne może być posiadanie wykształcenia psychologicznego). Czas trwania 4 dni po 3 godziny zegarowe. 3 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Metody prowadzenia warsztatów Miniwykład, praca indywidualna i w parach, ćwiczenia grupowe, pogadanka, symulacje, koszyk zadań, studium przypadku (case study), burza mózgów, testy itp. Uczestnicy otrzymają pełny zestaw materiałów pomocniczych do prawidłowego przebiegu zajęć. Materiały dydaktyczne Laptop, projektor multimedialny, tablica interaktywna, prezentacja multimedialna, flipchart, kserokopie materiałów informacyjnych, artykuły prasowe, mazaki, kartki, długopisy, ołówki, kredki, arkusze papieru, linijki, kleje itp. Uczestnicy Osoby zainteresowane poznaniem metod i technik stosowanych w centrach AC, głównie osoby z wyższym wykształceniem, poszukujące pracy na stanowiskach kierowniczych i/lub specjalistycznych. Przebieg zajęć: Dzień pierwszy. 1. Wstęp – przedstawienie celu szkolenia, założeń, przybliżenie metody AC – prowadzący bardzo ogólnie omawiają założenia tej metody rekrutacyjnej – na tym etapie nie można zdradzić prawdziwego celu ćwiczeń, jakie będą wykonywać uczestnicy. Wskazówki dla prowadzących oraz podstawowy opis metody AC zawarty jest w załączniku 1. Czas trwania wstępu – 10 min. 2. Ćwiczenie integrujące: prezentacja uczestników – np. ćwiczenie: wywiad z gwiazdą opracowane na podstawie ćwiczenia „Dziennikarz” Paszkowskiej-Rogacz, Warsztat pracy europejskiego doradcy kariery zawodowej, praca w parach – zebranie najciekawszych informacji o partnerze (np. osoba, która siedzi obok) w formie wywiadu, następnie wzajemne przedstawienie się na forum grupy – 30 min. 3. „Kodeks Pracy” – ustalenie zasad szkolenia – np. omówienie zasad przebiegu zajęć przez uczestników w podgrupach, zaprezentowanie oczekiwań dot. kursu przez 4 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego wybraną osobę z grupy, zapisanie wspólnie uzgodnionych zasad na tablicy i podsumowanie przez prowadzącego – 15 min. 4. Ćwiczenie koszyk zadań – załącznik 2, praca indywidualna, po wykonaniu ćwiczenia dyskusja i omówienie jego celu: zbadanie umiejętności dokonywania selekcji informacji i podejmowanie trafnych decyzji w krótkim czasie. Badane są m.in. takie cechy i umiejętności jak: komunikacja, samodzielność, podejmowanie decyzji pod presją czasu, umiejętność delegowania zadań, umiejętności adaptacyjne. Czas na wykonanie ćwiczenia - 4 minuty (prowadzący muszą mierzyć czas). Omówienie ćwiczenia z wykorzystaniem Macierzy Eisenhower'a oraz Zasady Pareto – załącznik 3. Czas trwania całego ćwiczenia - 30 min. 5. Ćwiczenie – swobodna dyskusja na kontrowersyjny temat - na forum całej grupy. Prowadzący podają temat do dyskusji, np.: Mężczyźni lub kobiety są lepszymi menadżerami, W pracy nie ma przyjaciół, Cel uświęca środki itp. (dobór tematu zależy od pomysłowości prowadzącego oraz od uczestników grupy: ich wieku, płci, doświadczenia zawodowego, życiowego itp. Kontrowersyjność tematu powinna zachęcić uczestników do ożywionej dyskusji, przez co łatwiej obserwować ich zachowania). Wybierając wariant metody: dyskusję bez przydziału ról uczestnicy wchodzą w role, które są im najbliższe i najłatwiej jest im je przyjąć. Alternatywną formą ww. ćwiczenia jest wariant: dyskusja z przydzielonymi rolami. W tym przypadku można zaobserwować jak uczestnicy potrafią wcielić się w wylosowaną przez siebie rolę. Dodatkowo w omawianym ćwiczeniu oceniana jest umiejętność negocjacji, asertywność, umiejętność przekonywania do swoich racji, osiąganie kompromisów. Asesorami są prowadzący. Opis metod w załączniku 1. Czas na wykonanie ćwiczenia - 10 min. (prowadzący muszą mierzyć czas), jeżeli dyskusja - z punktu widzenia celu ćwiczenia - jest ciekawa, ożywiona, wartościowa itp. można czas trwania ćwiczenia trochę przedłużyć. Po przeprowadzeniu ćwiczenia należy omówić jego cel, czyli co w trakcie prawdziwych sesji AC jest oceniane przez asesorów. Czas trwania całego ćwiczenia - 30 min. 5 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego 6. Przerwa (ilość i czas przerw powinien być dostosowany do aktualnych potrzeb uczestników szkolenia, prowadzący musi obserwować kursantów i elastycznie reagować) – 10 min. 7. Testy zdolności werbalnych. Zestaw łamigłówek językowych można wykorzystać jako przerywnik pomiędzy ćwiczeniami lub rozdać je jako pracę domową, ważne żeby w trakcie omówienia zaznaczyć, że tego typu testy są wykorzystywane, aby poznać poziom kompetencji językowych (w sesjach AC mogą być wykorzystywane różne poziomy trudności w zależności od rodzaju stanowiska. Zadania mogą dotyczyć również języków obcych). Prowadzący podkreślają, że w prawdziwej sesji AC jest określony czas na rozwiązanie zadań – z reguły dosyć krótki. Czas trwania całego ćwiczenia z omówieniem - 15 min – załącznik 4. 8. Ćwiczenia - studium przypadku. Prowadzący rozdają przykładowe ćwiczenia – załącznik 5. Uczestnicy samodzielnie opracowują optymalne rozwiązania problemu. Wybrane osoby, ochotnicy lub, w zależności od możliwości czasowych, wszyscy uczestnicy przedstawiają je na forum grupy, czas na przedstawienie rozwiązania – 3 min. Prowadzący omawiają ćwiczenie i podsumowują najlepsze rozwiązania. W omawianym ćwiczeniu oceniane są: zdolności komunikacyjne, umiejętność planowania i organizacji pracy, analityczne myślenie, podejmowanie trafnych decyzji, merytoryczna zawartość propozycji. Czas trwania całego ćwiczenia - 35 min. 9. Podsumowanie i zakończenie zajęć. Przy pomocy ćwiczenia: wezwanie do rundki – każdy z uczestników wypowiada się krótko nt. emocji, opinii itp. dot. pierwszego dnia zajęć. Ćwiczenie to daje także możliwość prowadzącym odniesienia się do uwag uczestników - 5 min. Dzień drugi. 1. „Starter” – ćwiczenie wprowadzające do zajęć (na każdy dzień zajęciowy należy przygotować inne, krótkie ćwiczenie ułatwiające „wejście” uczestników szkolenia w rytm pracy oraz bliższe poznanie, integrację, zwiększenie otwartości na 6 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego inne ćwiczenia oraz zadania – może to być np. losowanie przygotowanych przez prowadzących pytań na dowolne tematy i odpowiadanie na nie przez uczestników na forum całej grupy lub imię plus jedna najważniejsza cecha charakteru albo wybrany przez prowadzącego uczestnik zadaje pytanie na dowolny temat osobie siedzącej obok, która po udzieleniu odpowiedzi pyta następna osobę itd. aż do momentu, gdy kolejka dojdzie do osoby zaczynającej ćwiczenie) – 5 min. 2. „Lusterko wsteczne” (Metody grupowego poradnictwa zawodowego - Kurs Inspiracji cz. II, Krajowy Urząd Pracy, Warszawa 1998) – przypomnienie przez uczestników poprzedniego dnia zajęć – np. co zapamiętali, czego nie zrozumieli itp. - komentarz uzupełniający prowadzącego, możliwość zebrania informacji zwrotnej i natychmiastowego ustosunkowania się do pojawiających się problemów, omówienie niewłaściwie zrozumianych zagadnień itp. - 15 min. 6. Praca w 2 podgrupach – ćwiczenie: zaplanowanie idealnego osiedla mieszkaniowego z wykorzystaniem kamery, prezentacja pomysłów na plakatach na forum całej grupy. Asesorami są prowadzący. Można również poprosić o wcielenie się w rolę obserwatorów 2 uczestników (należy ich przygotować: powinni obserwować zachowania uczestników, role jakie przyjmują, czy są aktywni, czy wycofani itp. – starać się nie oceniać osób personalnie, można dać asesorom przykłady ról zawarte w załączniku 6). Omówienie ćwiczenia przez prowadzących, pokazanie na przykładzie ww. ćwiczeń ról przyjmowanych przez uczestników. Oceniane przez asesorów mogą być m.in.: umiejętność współpracy w grupie, konfliktowość, otwartość na pomysły innych osób, trafność proponowanych pomysłów, aktywność – przyjmowanie roli lidera, komentatora itp. zdolność do kompromisu itp. - 40 min. Alternatywnym przykładem powyższego ćwiczenia może być: - przeprowadzenie „kampanii pronikotynowej oraz kampanii pronarkotykowej” – przebieg ćwiczenia jak w opisie powyżej (kontrowersyjność kampanii ma na celu sprawdzenie wśród uczestników kreatywności, umiejętności zachowania się w nietypowej sytuacji itp.). 7. Przerwa (zasady jak w opisie dot. dnia pierwszego) – 10 min. 7 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego 8. Testy zdolności matematycznych (podstawowe typy działań matematycznych) - załącznik 7. Uczestnicy mają do wyboru różne poziomy trudności (K - basic – poziom najniższy, K3 – poziom najwyższy). Podobnie jak w ćw. 7 z dnia pierwszego testy można wykorzystać jako przerywnik pomiędzy ćwiczeniami. Czas trwania ćwiczenia – 30 min. (w tym czas na rozwiązanie testów – 20 min i czas na omówienie wyników – 10 min.). W profesjonalnej sesji AC celem uczestnika jest prawidłowe rozwiązanie testu o jak najwyższym poziomie trudności w określonym czasie. W niektórych sesjach AC osoby indywidualnie decydują o poziomie od którego rozpoczną rozwiązywanie testu. Jeśli wybrany przez uczestnika test okaże się dla niego zbyt trudny, może poprosić o poziom łatwiejszy. Tego typu testy mają na celu nie tylko sprawdzenie wiedzy uczestnika sesji AC ale również mogą służyć m.in. ocenie umiejętności zarządzania czasem czy zdolności strategicznych. 9. Ćwiczenie - z wykorzystaniem kamery - spotkanie „jeden na jeden”. Podział dobrowolny, losowy lub celowy uczestników na grupę „kierowników” i „pracowników” – przygotowanie ról, opracowanie strategii prowadzenia rozmów w poszczególnych grupach. wybór kierownika i pracownika lub pracowników do odgrywania scenki. Przeprowadzenie ćwiczenia – kierownik vs. pracownik, który jest np.: wypalony lub zaniedbujący swoje obowiązki lub aspirujący do zastąpienia obecnego kierownika itp. Alternatywną formą ww. ćwiczenia może być spotkanie z zespołem: np. kierownik vs. skłóceni pracownicy lub niezadowoleni z podziału obowiązków lub protestujący przeciwko zbyt niskim podwyżkom, płacom itp. Czas trwania scenek symulacyjnych – max. 10 min. Omówienie postępowania kierownika i sposobów rozwiązania przez niego konfliktu, poznanie opinii „aktorów” scenek oraz pomysłów alternatywnych całej grupy. Bardzo ważną kwestią jest, aby prowadzący wyraźnie podkreślili, że oceniana jest odgrywana rola, a nie osoba, która ją odgrywa. Jest to szczególnie 8 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego istotne, gdy dany „aktor” jest bardzo niezadowolony ze swojego wystąpienia – może to wpłynąć na zaniżenie jego samooceny (zobacz załącznik 1 – podpunkt: asesorzy). Na zakończenie prowadzący omawiają cel ćwiczenia, elementy, które oceniają u potencjalnego kierownika prawdziwi asesorzy m.in.: umiejętność słuchania, prowadzenia rozmowy, podejmowania trafnych decyzji, obrony swoich argumentów, umiejętnego zażegnywania sporów i sytuacji problemowych, kultury osobistej kierownika, znajomości zagadnień fachowych itp. Czas trwania całego ćwiczenia – 40 min. 10. Testy zdolności logicznych – kombinatoryka (zasady stosowania jak w ćw. 8 z dnia drugiego) - załącznik 8. Czas trwania ćwiczenia – 25 min (w tym czas na rozwiązanie testów – 20 min i czas na omówienie wyników – 5 min). 11. Podsumowanie i zakończenie zajęć - patrz punkt 8, dzień pierwszy. W razie, gdy prowadzący widzą, że któryś z uczestników jest wyraźnie np. podłamany, niezadowolony z rezultatów swoich ćwiczeń, warto indywidualnie omówić poszczególne ćwiczenia i pokazać udane aspekty, co było zrobione dobrze, ewentualnie nad czym warto popracować. Nie należy pozostawiać uczestnika z negatywnymi odczuciami – 15 min. Dzień trzeci. 1. „Starter” – ćwiczenie wprowadzające (opis j.w.) – 5 min. 2. „Lusterko wsteczne” (Metody grupowego poradnictwa zawodowego - Kurs Inspiracji cz. II, Krajowy Urząd Pracy, Warszawa 1998) - opis j.w. – 15 min. 3. Ćwiczenie „Drakula powstał z grobu” (A. Kirby, Gry szkoleniowe. Materiały dla trenerów. Zestaw 2, Oficyna Ekonomiczna 2002) – załącznik 9. Dwie osoby zostają wyznaczone do roli obserwatorów; pozostali uczestnicy dzielą się na dwie grupy. Zadanie polega na rozwiązaniu problemu w sytuacji, w której żaden z zespołów nie dysponuje wszystkimi potrzebnymi informacjami. Oceniane są umiejętności negocjacji, komunikacji, rozwiązywania problemów, oraz zadawania trafnych pytań. Czas trwania ćwiczenia – 80 minut. 9 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego 4. Przerwa (zasady jak w opisie dot. dnia pierwszego) – 10 min. 5. Ćwiczenie w podgrupach - „Sprzedawca pomysłów” (Rozwijanie indywidualnych cech ułatwiających zdobycie zatrudnienia. Materiały szkoleniowe, Krakowskie Centrum Dialogu Społecznego 2011). Przygotowanie prezentacji o dowolnej formie, mającej na celu przekonanie klienta do zakupu niepotrzebnej mu rzeczy, np. sprzedaż bikini Eskimosowi – czas trwania 40 min. 6. Testy zdolności myślenia przestrzennego (zasady stosowania jak w ćw. 8 z dnia drugiego) - załącznik 10. Czas trwania ćwiczenia – 25 min (w tym czas na rozwiązanie testów – 20 min i czas na omówienie wyników – 5 min). 7. Podsumowanie dnia – 5 min. Dzień czwarty. 1. „Starter” – ćwiczenie wprowadzające (opis j.w.) – 5 min. 2. „Lusterko wsteczne” (Metody grupowego poradnictwa zawodowego - Kurs Inspiracji cz. II, Krajowy Urząd Pracy, Warszawa 1998) - opis j.w. – 15 min. 3. Ćwiczenie w podgrupach - plakat. Uczestnicy zostają losowo podzieleni na dwa rywalizujące ze sobą zespoły. Każdy zespół otrzymuje instrukcję z listą zadań do wykonania (załącznik 11) oraz materiały: kartkę formatu A1, linijkę, długopisy, ołówek, kredki, klej. Po zakończonym ćwiczeniu omawia się następujące zagadnienia: zaangażowanie oraz kreatywność poszczególnych członków zespołu, wyłonienie się liderów, sposoby podejmowania decyzji, delegowanie zadań, pojawienie się konfliktów, możliwości usprawnienia pracy zespołu, działanie pod presją czasu. Czas trwania całego ćwiczenia - 50 min. 4. Przerwa – 10 min. 5. Ćwiczenie indywidualne: autoprezentacja z wykorzystaniem kamery. Temat wystąpienia, np.: przedstawienie siebie jako odpowiedniego specjalisty w posiadanym zawodzie, przekonanie do siebie przyszłych pracodawców. Czas prezentacji maksymalnie – 3 min. (prowadzący muszą mierzyć czas). Informacji zwrotnej mogą udzielić prowadzący i/lub uczestnicy. Prowadzący muszą wcześniej 10 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego ustalić zasady udzielania informacji zwrotnej (np. co było przekonujące i dlaczego, co należy poprawić i dlaczego). Informacja zwrotna może mieć różne formy: ustną, pisemną, film nagrany na kamerze. Oceniana jest umiejętność komunikowania się, przekonywania, dobierania argumentów, radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Czas trwania całego ćwiczenia - 50 min. Alternatywną formą ww. ćwiczenia może być prezentacja przez uczestników wylosowanego lub posiadanego ze sobą przedmiotu. Przeprowadzenie prezentacji – ok. 3 min. na osobę i przekonanie słuchaczy o jego zaletach lub różnych możliwościach zastosowania lub przekonania do jego zakupu itp. Na zakończenie prowadzący omawiają cel przeprowadzonych ćwiczeń. 8. Testy zdolności technicznych (zasady stosowania jak w ćw. 8 z dnia drugiego) - załącznik 12. Czas trwania ćwiczenia – 30 min (w tym czas na rozwiązanie testów – 20 min i czas na omówienie wyników – 10 min). 9. Podsumowanie zajęć, przypomnienie wszystkich metod stosowanych podczas sesji AC, udzielenie rad i przedstawienie korzyści z uczestnictwa w takiej sesji - załącznik 13, omówienie ciekawostek, wykorzystanie doświadczeń uczestników dot. prawdziwych sesji. Podanie literatury, przydatnych stron, linków itp. – 15 min. 10. Zakończenie zajęć: wykorzystanie metod ewaluacyjnych (w celu uzyskania jak najpełniejszej oceny warsztatów warto zastosować zasadę triangulacji metodologicznej - patrzenie na przedmiot badań z punktu widzenia różnych metod badawczych – czyli wykorzystanie kilku metod ewaluacyjnych badających dane ilościowe i jakościowe), np. wykorzystanie metody obserwacyjnej (metodę tę należy stosować w trakcie całego przebiegu zajęć, bliższy opis metody w artykule: Metody socjologii empirycznej w służbie poradnictwa zawodowego), wezwanie do rundki (każdy z uczestników wypowiada swoje odczucia, opinie, emocje itp. – można ją przeprowadzić np. w trakcie podsumowania zajęć), wypełnienie krótkiej ankiety ewaluacyjnej (ankieta audytoryjna grupowa 11 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego - niezwykle przydatna technika zbierania informacji, zwłaszcza danych ilościowych w krótkim czasie nt. przebiegu warsztatów) - 5 min. - załącznik 14. W załączniku 15 zamieszczono tabelę z czasowym rozkładem zajęć. Bibliografia: 1. Dale M., Skuteczna rekrutacja i selekcja pracowników. Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2001. 2. Sidor-Rzadkowska M., Kształtowanie nowoczesnych systemów ocen pracowników. Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2001. 3. Metoda grupowego poradnictwa zawodowego Kurs Inspiracji cz. II, Zeszyt informacyjno-metodyczny nr 11, Warszawa 1998. 4. Kwartalnik Doradca Zawodowy nr 3/2007, Fundacja Realizacji Programów Społecznych, Warszawa 2007. 5. Kwartalnik Doradca Zawodowy nr 4/2007, Fundacja Realizacji Programów Społecznych, Warszawa 2007. 6. Paszkowska-Rogacz A., Warsztat pracy europejskiego doradcy kariery zawodowej, KOWEZiU, Warszawa 2002. 7. Wood R., Payne T,. Metody rekrutacji i selekcji pracowników oparte na kompetencjach, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2006. 8. Kirby A., Gry szkoleniowe. Materiały dla trenerów. Zestaw 2, Oficyna Ekonomiczna 2002. 9. Rozwijanie indywidualnych cech ułatwiających zdobycie zatrudnienia. Materiały szkoleniowe, Krakowskie Centrum Dialogu Społecznego 2011. 12 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Załącznik 1. Materiały dla prowadzących Wprowadzenie – geneza AC W literaturze przedmiotu można znaleźć informację o tym, że już 1500 lat temu w Indiach kandydaci na wysokie stanowiska byli poddawani różnym testom i obserwacjom, jednakże rzeczywistych początków Assessment Center (AC) należy dopatrywać się w metodzie wykorzystywanej do selekcji oficerów w siłach powietrznych armii niemieckiej w latach 30. XX w. W trakcie II Wojny Światowej metoda ta wykorzystywana była w armii brytyjskiej (Officer Selection Board) oraz do selekcji i rekrutacji oficerów Royal Navy (Admiralty Interview Board). Również w USA wykorzystywano tę metodę w trakcie selekcji oficerów wywiadu. Pierwszym znaczącym, cywilnym zastosowaniem metody AC było jej wdrożenie w amerykańskiej firmie AT&T. Organizacja ta opracowała, wcieliła w życie i rozwinęła program oceny rozwoju kadry menadżerskiej. Na początku lat 50. XX w. AT&T koncentrowała się głównie na identyfikowaniu osób, które miały możliwość rozwoju i budowania kariery menadżerskiej niezależnie od wykształcenia i wcześniejszego doświadczenia zawodowego. Inne firmy, skuszone skutecznością i efektywnością AC w AT&T, zaczęły adaptować tę metodę do własnych celów. Wraz z ekspansją amerykańskich korporacji, metoda ta rozprzestrzeniła się początkowo w Europie, a potem również w innych rejonach świata. W Polsce obecna na rynku od końca lat 90. Obecnie, wraz z rozwojem sieci internetowej, coraz częściej stosowana jest metoda tzw. e-Assessment Centre, która przybiera formę interaktywną, jednak ma ona duże ograniczenia w stosunku do metody tradycyjnej. Źródło: (http://pl.wikipedia.org/wiki/Assessment_center). Wskazówki dla prowadzących Osoby przeprowadzające warsztat AC muszą stopniowo wprowadzać uczestników w metodykę i poznawanie przez nich celu poszczególnych ćwiczeń. Uczestnicy nie mogą być świadomi, jakie jest właściwe znaczenie danego ćwiczenia – czyli, co jest badane i obserwowane. Jeżeli będą wykonywane podobne ćwiczenia, ich właściwe znaczenie należy omówić po całej serii ćwiczeń. 13 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Podsumowując metody stosowane w AC do oceny kompetencji należy zwracać uwagę, na to, że poziom kompetencji potrzebny do wykonywania danego stanowiska jest zależny od potrzeb danej firmy, nie zawsze musi to być poziom najwyższy, często wystarczy przeciętny (patrz definicja kompetencji). Bardzo ważne jest omówienie zagadnienia związanego z osiągnięciem sukcesu zawodowego: nie trzeba umieć wszystkiego, być we wszystkim najlepszym – ale należy znać swoje kompetencje, umiejętności, mocne i słabe strony, aby w jak najlepszy sposób dostosować je do odpowiadającego im stanowiska. Prowadzący nie powinni pozostawiać uczestników z wątpliwościami, zaniżoną samooceną, niewłaściwym zrozumieniem opinii asesorów lub grupy. Wszystkim uczestnikom należy przedstawić informację zwrotną, najlepiej jest to zrobić w formie indywidualnych konsultacji, wyjaśniając uzyskane wyniki, omawiając dokładnie wykonanie poszczególnych zadań w odniesieniu do potencjalnych kompetencji potrzebnych na danym stanowisku. W razie konieczności zaplanować sesje doradczo-coachingowe służące niwelacji deficytów i wypracowaniu konkretnych działań rozwojowych. Definicja kompetencji Na potrzeby omawianych warsztatów można przyjąć definicję kompetencji jako wiedzę, umiejętności i postawy warunkujące zachowania, umożliwiające realizację zadań zawodowych. Oznacza to że posiadanie danej kompetencji jest równoznaczne z wiedzą, jak należy się zachować w danej sytuacji (wiedza), zastosowanie tej wiedzy w konkretnych sytuacjach zawodowych (umiejętności) oraz posiadanie motywacji do zachowania się w oczekiwany sposób (postawa). Należy dodać, że kompetencje opisywane są poprzez zachowania, które mogą być obserwowane przez przeszkolonych asesorów oraz mają formę skali. Źródło: Doradca Zawodowy nr 3/2007. 14 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Przykład skali kompetencji Poziom Charakterystyka Niski Brak zachowań świadczących o posiadaniu danej kompetencji w stopniu pozwalającym na realizację odpowiednich zadań. Uczący się Przyswojenie kompetencji w stopniu podstawowym. Wymagane jest aktywne wsparcie i nadzór ze strony bardziej doświadczonych osób. Dobry Kompetencja przyswojona w stopniu dobrym – pozwalającym na samodzielne, praktyczne jej wykorzystanie w trakcie realizacji zadań zawodowych. Zaawansowany Kompetencja przyswojona w stopniu bardzo dobrym – pozwalającym na bardzo dobra realizację zadań z danego zakresu oraz przekazywanie innym własnych doświadczeń. Wybitny Kompetencja przyswojona w stopniu doskonałym. Zdolność do twórczego wykorzystania i rozwijania wiedzy, umiejętności i postaw właściwych danemu zakresowi działań. Źródło: materiał wewnętrzny ProFirma Sp. z o.o. (Filipkowska, Jurek, Molenda, 2004) w Doradca Zawodowy nr 3/2007. 15 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Poniższy wykres przedstawia wizualizację oceny kompetencji – porównanie poziomu kompetencji wymaganych na danym stanowisku – linia ciągła, z poziomem rzeczywistym danego kandydata – linia przerywana. Elastyczność 5 4 Motywowanie Orientacja na wynik 3 2 1 Organizowanie Innowacyjność Rozwiązywanie problemów Podejmowanie decyzji Źródło: materiał wewnętrzny ProFirma Sp. z o.o. (Filipowicz, 2004) w Doradca Zawodowy nr 3/2007. Asesorzy Osoby odpowiednio przeszkolone i przygotowane zawodowo do przeprowadzania oceny kompetencji uczestników sesji. Z reguły jeden asesor ocenia ok. 2-3 osób oraz sporządza indywidualny raport na temat obserwowanych osób. Podstawowym narzędziem diagnozy jest obserwacyjna skala behawioralna. Po zakończeniu sesji odbywa się narada asesorów, w trakcie której ustalane są oceny kompetencji każdego uczestnika w poszczególnych zadaniach. Ponieważ każdego uczestnika obserwuje kilku asesorów, oceny zawierają wysoki stopień wiarygodności. Na potrzeby opisywanych warsztatów asesorami powinny być osoby prowadzące. Można poprosić o wykonywanie tego zadania także uczestników zajęć, im odpowiedniego instruktażu – „asesorzy” powinni obiektywnie opisywać tylko 16 udzielając ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego zachowania uczestników i ich słowa, nie dodając wartościujących komentarzy. Wspomagać powinni się zapisywaniem obserwacji na kartce. Prowadzący mogą także wykorzystać kamerę. Uczestnicy powinni „oswoić się” z kamerą. Najlepiej gdyby kamera stała na statywie i była postrzegana przez nich, jako „element” wystroju wnętrza - o nagrywaniu ćwiczeń należy ich poinformować, nie zdradzając jednak im celu nagrywania. Nagrane ćwiczenie może doskonale służyć do omówienia zachowań, autoanalizy uczestników – spojrzenia na siebie „chłodnym” okiem kamery. Jak widać, rolą i zadaniem asesorów w ww. zajęciach jest - tak jak i całych warsztatów - pokazanie uczestnikom metodyki AC. Ćwiczenia nie mają na celu zbadania określonego profilu kompetencyjnego na dane stanowisko – są tylko przykładem metod stosowanych w firmach doradztwa personalnego w trakcie sesji AC. Metody wykorzystywane w AC: Zadania indywidualne: - koszyk zadań (ang. In-basket, In-tray, In-box) - ćwiczenie indywidualne polegające na analizie zbioru dokumentów oraz podejmowaniu na ich podstawie wielu decyzji, wymagających przygotowania i opracowania precyzyjnego planu działania. - analiza przypadku (ang. case study) - ćwiczenie wymagające pełnej analizy sytuacji biznesowej przedstawionej w dostarczonych, różnorodnych materiałach. - prezentacja - zadaniem uczestnika jest przygotowanie krótkiego wystąpienia na określony w instrukcji lub wybrany przez siebie temat. - poszukiwanie faktów (ang. fact finding) - ćwiczenie, w którym zadaniem uczestnika jest znalezienie przyczyn problemów i podjęcie decyzji. Uczestnik ma możliwość uzyskania dodatkowych informacji od eksperta poprzez zadanie ograniczonej czasowo liczby pytań. - spotkania „jeden na jeden” - symulacje, w których uczestnik postawiony jest w konkretnej sytuacji zawodowej, a drugim jej uczestnikiem jest specjalnie przygotowany aktor. Najczęściej odgrywa on rolę klienta, podwładnego, współpracownika lub przełożonego. - spotkanie z zespołem - symulacja, która pozwala ocenić kompetencje menadżerskie lub umiejętność rozwiązywania konfliktów. 17 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Zadania grupowe: - dyskusja grupowa bez ról - dyskusja, przed którą każdy z uczestników dostaje zestaw tych samych materiałów, opisujących określoną sytuację. Zadaniem grupy jest podjęcie wspólnej decyzji, przy czym interesy jednostek są zbieżne. - dyskusja grupowa z przypisanymi rolami - dyskusja, w której każdy z uczestników ma dodatkowo swoją indywidualną rolę i cel, który powinien osiągnąć. Najczęściej role indywidualne są ze sobą w konflikcie interesów. - dyskusja z liderem - dyskusja, w której każdy z uczestników przez jakiś czas trwania zadania, gra rolę przełożonego całego zespołu. - zadanie grupowe - ćwiczenie, w którym grupa wykonuje określone, najczęściej manualne, zadanie - np. buduje coś z przygotowanych elementów, lub opracowuje projekt jakiejś konstrukcji. Testy kompetencyjne Testy kompetencyjne to narzędzia, które służą do diagnozy wiedzy o kompetencjach tzw. miękkich, jak również umożliwiają zbadanie poziomu wiedzy specjalistycznej wymaganej na danym stanowisku. Test zawiera zazwyczaj opisy od kilkunastu do kilkudziesięciu hipotetycznych sytuacji, charakterystycznych dla danego stanowiska pracy. Zadaniem uczestnika jest wybranie spośród dostępnych opcji najlepiej obrazującej jego zachowanie w danej sytuacji. Testy te są nazywane deklaratywnymi, ponieważ odpowiedzi opierają się na samoopisie uczestnika. Testy psychologiczne W ramach testów psychologicznych można wyróżnić: - testy zdolności - testy inteligencji, testy twórczego myślenia, testy diagnozujące konkretne umiejętności, np. analiza danych liczbowych, - testy osobowości - testy osobowości, temperamentu, procesów poznawczych, - wywiad kompetencyjny (wywiad behawioralny) - technika polegająca na prowadzeniu rozmowy, w której zamiast koncentrować się na osiągnięciach uczestnika sesji AC, asesor poszukuje informacji o tym, w jaki sposób osiągnął on w pracy rezultaty, o których mówi. Źródło: (http://pl.wikipedia.org/wiki/Assessment_center). 18 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Załącznik 2. Koszyk zadań Przychodzisz rano w poniedziałek do pracy jako nowy kierownik (o awansie dowiedziałeś się w piątek na koniec pracy) i musisz zmierzyć się z zadaniami, które są na Twoim biurku w nowym pokoju. Rozplanuj poszczególne zadania. Uzasadnij swój wybór. Pracujesz od 7.00 do 15.00. Skserować rozporządzenie w 10 egzemplarzach (5 stron) Zapoznać się z rozporządzeniem w sprawie funduszu socjalnego – przekazać uwagi pracownikom Narada kierowników – 8.00 – 10.00 Narada z podwładnymi, jako nowy kierownik Przygotować się do negocjacji ze stałymi kontrahentami, nie wiadomo, o której przyjadą Zebrać informacje na temat kontrahentów Wyjazd w teren – sprawa reklamacji u ważnego klienta Propozycja dyrektora wzięcia udziału w rozmowach kwalifikacyjnych z kandydatami do pracy, prawdopodobnie w godzinach między 14.00-15.00 Wprowadzenie danych do komputera – faktury, zamówienia itp. Zredagowanie i wysłanie listów służbowych (referencje, podziękowania, reklamacje, kartki świąteczne itp.) Przygotowanie propozycji zwiększenia sprzedaży produktów schodzących z rynku i nowych produktów – opracowanie strategii marketingowych Załatwienie spraw „papierkowych” związanych z awansem Konieczność dopasowania i zorganizowania własnego biura (podłączenie komputera, telefonu, ustawienie mebli biurowych itp.) Źródło: opracowanie własne. 19 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Załącznik 3. Macierz Eisenhower'a Jeden ze znanych prezydentów Stanów Zjednoczonych – Dwight D. Eisenhower słynął nie tylko ze swojej mądrości ale również, a może przede wszystkim ze świetnego zarządzania własnym czasem. Jest on twórcą tzw. Macierzy Eisenhowera nazywanej również Polem/ Siatką/Systemem/Kwadratem Eisenhowera. Popularna jest również nazwa – Matryca Priorytetów. Macierz Eisenhowera jest jednym z popularnych sposobów rozplanowania czasu. Swoją budową przypomina układ współrzędnych, gdzie rzędną jest ważność danego działania natomiast odciętą – jego pilność. Jednak tak naprawdę nie liczy się jaką formę przyjmie nasze rozplanowanie zadań (macierzy, tabeli, czy zwykłego podziału wg punktów). Najważniejsze w jej realizacji jest odpowiednie rozdzielenie czynności. Często mamy dylemat, czy nasze zadania możemy uznać za mało ważne lub mało pilne? Czy możemy ich nie wykonywać lub zlecić ich realizację komuś innemu? ważność A B C D pilność 20 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Jak jej używać Aby poprawnie stosować macierz Eisenhowera należy zrozumieć oraz stosownie wyselekcjonować rzeczy ważne i pilne. Oczywiście wpływa na to wiele czynników: priorytety osobiste, wartości emocjonalne, wartości finansowe, priorytety innych, zmiany terminów oraz wiele innych. Musimy się zatem skupić na czynnościach najistotniejszych dla nas oraz ludzi dla nas ważnych. Nie możemy stawiać na tym samym miejscu przygotowania istotnych zestawień dla szefa oraz spotkania z nielubianymi koleżankami. Jak należy interpretować podział w Macierzy Eisenhowera: Ćwiartka A: rzeczy ważne ale również pilne, które powinniśmy zrealizować sami lub zlecić komuś do wykonania (w natłoku innych spraw). Czynności te musimy wykonać jak najszybciej, ponieważ ich niewykonanie może spowodować daleko idące konsekwencje, w tym również nawał dodatkowej pracy. Czynności które możemy zaliczyć do tej ćwiartki to zazwyczaj sytuacje nagłe, trudne do przewidzenia lub skutki zaniedbania i niewykonywania regularnej pracy. Możemy do nich zaliczyć: sytuacje kryzysowe, efekt niewykonanych wcześniej zadań. Ćwiartka B: rzeczy ważne ale nie pilne, które możemy rozłożyć w czasie lub wykonywać regularnie. Przykłady czynności które mogłyby się znaleźć w tej części to: ćwiczenia fizyczne, przygotowania do ważnego, ale odległego projektu, regularna praca nad sobą i własnym rozwojem. Ćwiartka C: rzeczy pilne, jednak mało ważne – powinniśmy wykonać lub zlecić w drugiej kolejności, zaraz po zadaniach z części A. Czynności z tego pola nie są istotne lecz wymagają jak najszybszej realizacji, możemy do nich zaliczyć np. uregulowanie rachunków lub wizytę u fryzjera (chociaż ta ostatnia jest uzależniona od indywidualnych preferencji). Ćwiartka D: rzeczy mało ważne i mało pilne – można je zignorować. Najlepszym miejscem dla czynności z tej części jest kosz. Nie są one dla nas istotne, więc bez trudu powinniśmy się ich pozbyć. Zazwyczaj to one są tzw. pożeraczami czasu – bezcelowe patrzenie w TV podczas nudnego programu, całogodzinne granie w gry komputerowe, próby czytania książki podczas złego samopoczucia. 21 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Oczywiście trudno jest nakreślić uniwersalny schemat postępowania ponieważ wszystko jest uzależnione od naszych prywatnych preferencji. Są jednak pewne wskazówki postępowania do których powinniśmy się zastosować: Jeśli okaże się, że mamy najwięcej rzeczy pilnych oraz ważnych musimy się zastanowić, czemu tak jest. Może nie wszystkie są tak istotne, jak myślimy, może część z nich możemy przełożyć lub wykonywać etapami – regularnie rozłożyć je w czasie. Jeśli w swojej macierzy umieściliśmy mało rzeczy nieważnych i niepilnych wtedy powinniśmy poświęcić chwile na ponowną analizę naszej matrycy. Zawsze znajdzie się coś co stanowi mało ważny obowiązek, więc nie bójmy się umieścić go w odpowiednim miejscu. Pamiętajmy, że rzeczy pilne to takie, które musimy zrobić w ciągu kilku najbliższych godzin lub tego samego dnia. Wszystko co możemy przesunąć lub jest zaplanowane na termin odleglejszy stanowi zadanie mniej pilne i dlatego będzie się znajdowało w ćwiartce B. Zalety Stosowanie Macierzy Eisenhowera umożliwia samodzielne rozplanowanie własnego czasu. Jest sposobem szybkim, łatwym i dającym bezpośredni wgląd w listę zadań do wykonania. Ponadto pozwala, na w miarę swobodne, gospodarowanie własnym czasem, na samodzielne dobieranie priorytetów. Z założeń Macierzy korzystają menadżerowie, jak również ludzie, którzy chcą racjonalnie zaplanować swój czas. Używając tego narzędzia samodzielnie wybieramy zadania, które są dla nas ważne oraz pilne. Wady Poprawne użytkowanie Macierzy Eisenhowera nie wiąże się z żadnymi skutkami ubocznymi. Jednak czasem możemy spotkać się z trudnościami wynikającymi ze złego zaklasyfikowania czynności do określonych ćwiartek. Często boimy się również powierzyć określone zadania innym osobom – uważamy, że my wykonamy je lepiej lub szybciej. Napotykamy również trudność w określeniu czynności, które możemy umieścić w ostatniej ćwiartce – zastanawiamy się, czy na pewno są one stratą naszego cennego czasu, 22 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego zapominamy również, że należy nam się jakaś ilość czasu przeznaczonego tylko dla nas – na relaks i rozrywkę. Podsumowanie Macierz Eisenhowera jest jednym z narzędzi w trudnym procesie planowania czasu. Musimy pamiętać, że nie należy polegać tylko i wyłącznie na niej. Zawsze powinniśmy korzystać również ze sprzętu, który może nam pomóc w bardziej szczegółowym zarządzaniem naszym czasem – kalendarzem spotkań, terminarzami dziennymi oraz tygodniowymi, terminarzami w formie elektronicznej oraz wieloma innymi. Źródło: http://cioswnos.pl/index.php/Porady/macierzeisenhowera.html autor: Magdalena Cerecka Zasada Pareto Markiz Vilfredo Federico Damaso Pareto (ur. 15 lipca 1848 w Paryżu, Francja, zm. 19 sierpnia 1923 w Céligny, Szwajcaria) – włoski ekonomista i socjolog. Był współtwórcą tzw. „lozańskiej szkoły w ekonomii”. Vilfredowi Pareto powszechnie przypisuje się sformułowanie tzw. „zasady Pareto”, nazywanej też „zasadą 20/80” i mającej szerokie zastosowanie w ekonomii i zarządzaniu. Zgodnie z nią rozkład wielu cech przyjmuje stosunek 20 do 80 np. około 80% przychodów przedsiębiorstwa generowanych jest przez około 20% jego klientów lub 20% czasu poświęcanego pracy generuje 80% efektów tej pracy. http://pl.wikipedia.org/wiki/Vilfredo_Pareto. Ww. zasada ma również zastosowanie w przypadku zarządzania czasem - mówi o tym, że w pracy, czy w życiu nie chodzi o wypełnienie wszystkich obowiązków. Nasza praca nie powinna być więc nastawiona na wykonywanie masy różnych czynności, lecz na osiągnięcie efektu. Większość wykonywanych przez nas czynności, to tzw. „czynności puste”, które nie zbliżają nas do osiągnięcia naszych celów. Takie puste czynności pochłaniają 80% naszego czasu, natomiast działania, które faktycznie pomagają nam osiągnąć cele, zajmują tylko 20% wykonywanych przez nas czynności. Zasadę Pareto można rozszerzyć: 23 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego 20% ważnych spraw daje nam 80% satysfakcji; 20% działań przyczynia się do 80% naszych sukcesów; 20% czynników decyduje o naszej karierze. Zasada ta działa także i w drugą stronę, np. 80% naszych wysiłków nie daje żadnych efektów. 80% naszych spraw, to działania nieistotne. Jakie wnioski można z tego wyciągnąć? Jeśli będziemy potrafili określić, które z wykonywanych przez nas czynności stanowią te magiczne 20% wpływające na naszą efektywność, a co można wyrzucić do kosza z etykietą „czynności puste”, znacznie ułatwi to nasze życie, a na pewno pozwoli nam lepiej gospodarować czasem. Źródło: http://www.wiecjestem.us.edu.pl/zawladnij-czasem-jak-zarzadzac-soba-w-czasie 24 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Załącznik 4. Zdolności werbalne 1. Do podanych słów dopisz synonimy. Podana jest pierwsza litera słowa, a liczba kropek oznacza ilość liter, z których składa się wyraz: a) płyta – s . . . . . . b) taboret – z . . . . 2. Znajdź słowo, które nie pasuje do pozostałych: AHCUM RESZEŃSZ YGRYST LOTYM 3. Dopisz słowo, które utworzy nowe słowo ze słowami podanymi poniżej (liczba kropek w nawiasie oznacza ilość liter, z których składa się wyraz): a) (….) NOŚNY CHÓD LOT b) MARKA (…..) TYP PUNKT 4. Wstaw do nawiasów synonimy do wyrazów poza nawiasami (liczba kropek w nawiasie oznacza ilość liter, z których składa się wyraz): a) antaba (…..) bastylia; b) rataj (……..) poler; Źródło: opracowanie własne. 25 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Odpowiedzi do załącznika: zdolności werbalne Ad. 1: a) sklejka; b) zydel. Ad.2: słowo niepasujące: tygrys bo pozostałe słowa oznaczają owady: mucha, szerszeń, motyl. Ad.3: a) samo; b) kontra; kontramarka - 1. znak wybijany dawniej na monetach w celu usankcjonowania ich obiegu lub nadania im nowej wartości, 2. daw. numerek otrzymywany w szatni przy oddawaniu ubrania na przechowanie – Słownik języka polskiego PWN. kontratyp – 1. kopia filmowa wykonana na podstawie kontrnegatywu, 2. okoliczność powodująca, że jakiś czyn nie może być traktowany jako bezprawny - Słownik języka polskiego PWN. kontrapunkt - 1. technika kompozytorska w utworach wielogłosowych, 2. linia melodyczna towarzysząca podstawowej melodii, 3. dział teorii muzyki, 4. element obrazu, widowiska itp. uwydatniający inny element przez skontrastowanie go z nim - Słownik języka polskiego PWN. Ad.4: a) zamek, b) pachołek. 26 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Załącznik 5. Studium przypadku (prowadzący wybierają odpowiednie zadanie) 1. Efekt synergii w pracy zespołowej Takie zadanie może mieć do rozwiązania kandydat do pracy na dowolnym stanowisku wymagającym pracy zespołowej, szczególnie szef, nawet małego, działu. Jesteś szefem ośmioosobowego zespołu - komórki marketingowej w firmie produkcyjnej. Zespół powstał, wraz z całą firmą, rok temu. Tworząc go, dobierałeś uczestników tak, by rozkład ról zespołowych był w miarę równomierny. Dziś masz jednak wrażenie, że stworzenie komórki, w której: połowa osób to zimni racjonaliści (analitycy, ludzie myślący w skrajnie logiczny sposób) połowa to wolne ptaki (osoby bardzo kreatywne, ale często podejmujące nieracjonalne decyzje) nie było najlepszym pomysłem. Na linii „racjonalność” – „intuicja, emocje” często dochodzi do konfliktów. Bywa, że dyskusje są bardzo gorące, a podjęte decyzje zawsze satysfakcjonują jedną lub drugą stronę – nigdy obie na raz. Tobie jako szefowi zespołu często ktoś zarzuca, że bierzesz stronę jednej lub drugiej podgrupy, zamiast być obiektywnym. Nie jesteś w stanie pogodzić ognia z wodą. W takim razie co robić? Zadanie: Zdecydowałeś, że chcesz spotkać się z zespołem i porozmawiać o zaistniałym problemie. Jak poprowadzisz spotkanie? Jakie rozwiązania zaproponujesz? 27 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego 2. Zespół a grupa Z takim przypadkiem mogą się zetknąć kandydaci na stanowiska średniego szczebla kierowniczego, szczególnie - w działach handlowych, sprzedaży, itp. Marek jest kierownikiem zespołu handlowców w firmie ABC. Jego zespół to 15 przedstawicieli działających (średnio od pół roku) na terenie Górnego Śląska i Zagłębia. Podczas ostatniego szkolenia Marek zauważył, że przedstawiciele nie chcą się dzielić ze sobą pomysłami i doświadczeniami (sposobami zdobywania i obsługi klienta). Uznali, że skoro każdy z nich odpowiada za swój teren - jedną lub dwie gminy – nie są zespołem, tylko grupą mającą wspólnego szefa. Nie chcą poświęcać czasu na wspólne spotkania (planowanie, raportowanie, wymianę doświadczeń itp., wybór najlepszego handlowca grupy, który skorzysta z incentive - bodziec, zachęta) bo ten sam czas lepiej wykorzystają, jeśli będą sprzedawać. Nie widzą żadnego efektu synergii wynikającego ze współpracy. Są też przekonani, że każdy sam powinien dochodzić do swoich rezultatów. Zadanie: Markowi zależy na pracy zespołowej. Sam widzi jej korzyści, ale nie potrafi do nich przekonać podwładnych. Co powinien zrobić? Napisz, jakie metody może zastosować Marek, żeby udało się z tej grupy stworzyć zespół. 28 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego 3. Komunikacja Takie zadanie może pojawić się podczas rekrutacji na niemal każde stanowisko. W firmie produkującej silniki (2 zakłady produkcyjne: Kielce - 100 ludzi, Bydgoszcz - 200 ludzi, centrala w Katowicach - 100 ludzi) rocznie powstaje 100 tys. stron dokumentów, których celem jest przekazanie informacji. Uwzględniono zarówno zwykłe notatki służbowe jak i obszerne raporty i analizy. Powstają one kosztem 10 mln złotych (koszt czasu ludzkiego, materiałów, itp.), a jedynie 20% z nich jest archiwizowanych. Reszta po przeczytaniu trafia do kosza. Dzieje się tak z co trzecim kserowanym dokumentem. Co prawda rozwój poczty elektronicznej zmniejsza ilość marnowanego papieru, ale nie redukuje ilości czasu marnowanego na pisanie niepotrzebnych lub zbyt rozwlekłych wiadomości. Zadanie: Zarząd firmy uznał, że trzeba coś zrobić, by zacząć oszczędzać czas i papier. Zostałeś menedżerem projektu, który ma uprościć komunikację. Od czego zaczniesz pracę? Wypisz czynności, które podejmiesz, by przeanalizować przyczyny problemu. Jak sądzisz, z czego mogą wynikać obecne problemy z komunikacją? 29 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego 4. Motywowanie Taki przypadek powinien rozwiązać każdy przyszły menedżer. Firma XYZ to 15 osób. Firma istnieje na rynku od dwóch lat. Zespół zdążył się zintegrować, osiągnął wspólnie szereg sukcesów. Dziś firma przynosi niewielki ale stabilny zysk. Niestety wśród członków zespołu widać wypalenie i chęć zmiany. Od ponad pół roku wszyscy cały czas wykonują te same czynności – wdrażają u swoich klientów nowe wersje systemu komputerowego. Na początku było to dla nich ciekawe i twórcze, ale teraz stało się rutynowe. Nic nie wskazuje na to, by firma zajęła się nowymi rzeczami (nowe rynki, produkty itp.), bo nie ma pieniędzy na dalsze inwestycje (zysk jest, ale zbyt niski by inwestować w nowe projekty). Zadanie: Pracownicy czując, że popadają w rutynę, zaczynają słabiej pracować. Niektórzy myślą nawet o odejściu. Co powinien zrobić szef tego zespołu? Zrób listę wszystkich możliwych kroków, jakie można podjąć. Źródło: http://stary.pracuj.pl/student-studium-przypadku-przyklady.htm 30 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Załącznik 6. Opis ról grupowych Praktyczny organizator (wykonawca, realizator) Zmienia koncepcje i plany w praktyczne działanie i realizuje uzgodnione zadania w sposób systematyczny i efektywny. Cechy: zrównoważony, obowiązkowy, praktyczny. Może powątpiewać w skuteczność nowych pomysłów i zmian. Cechuje go zdrowy rozsądek. Dzięki niemu następuje praktyczne wdrożenie projektów i planów rozwiązań. Pragnie konkretów, nie lubi zmienności planów. Naturalny lider (prezes, lokomotywa) Pełni kontrolę nad sposobem, w jaki grupa stara się osiągać cele. Potrafi efektywnie wykorzystać zasoby zespołu. Rozpoznaje, gdzie tkwią zalety, a gdzie słabości grupy. Potrafi wykorzystać potencjał indywidualny każdej osoby. Cechy: zrównoważony, dominujący. Charakteryzuje go raczej zdrowy rozsądek, niż rozważania intelektualne. W kierowaniu nie jest agresywny. Człowiek akcji (ustawiacz, koordynator) Kształtuje sposób, w jaki zostanie wykorzystany wysiłek grupy. Kieruje swoją uwagę bezpośrednio na ustalanie celów i priorytetów. Pragnie wywierać wpływ na dyskusję grupową i na wynik aktywności zespołu. Cechy: niespokojny, dominujący, impulsywny, łatwo się irytuje. Bardzo napięty, dynamiczny, stawiający wyzwania, pragnie przezwyciężyć inercję, samozadowolenie, brak aktywności. Chce szybko widzieć efekty. Rywalizuje z innymi, bywa arogancki, ale dzięki niemu „coś się rzeczywiście dzieje”. Siewca (pomysłodawca, myśliciel) Wysuwa nowe pomysły i strategie ze szczególnym uwzględnieniem najistotniejszych spraw i próbuje się „przedzierać” ze swoją wizją przez grupowe podejście do problemu na zasadzie konfrontacji poglądów. Cechy: dominujący, indywidualista, niekonwencjonalny. Wykorzystuje swą wiedzę, wyobraźnię i intelekt, może gubić szczegóły i robić błędy, a także krytykować pomysły innych. Im większy jest problem, tym odczuwa 31 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego większe wyzwanie, żeby go rozwiązać. Uważa, że wszystkie dobre pomysły z początku dziwnie wyglądają. Roztacza wokół siebie aurę geniusza. Człowiek kontaktów (badacz zasobów, poszukiwacz źródeł) Bada, analizuje i przytacza informacje na temat pomysłów, stanu wiedzy i działań na zewnątrz grupy. Nawiązuje kontakty zewnętrzne, które mogą być użyteczne dla zespołu. Potrafi prowadzić niezbędne negocjacje. Cechy: zrównoważony, dominujący, entuzjasta, komunikatywny, ciekawy świata. Popiera innowacje i jest dobrym improwizatorem. Trochę cyniczny w poszukiwaniu zysku dla grupy. Ma zdolność do kontaktowania się z ludźmi i odkrywania tego, co nowe, umiejętnie reaguje na wyzwania. Szybko traci zainteresowanie, gdy mija pierwsza fascynacja. Często mówi: „nowe możliwości powstają w wyniku błędów innych”. Sędzia (analityk, krytyk wartościujący) Analizuje problem, ocenia pomysły i sugestie, dzięki czemu grupa startuje z pozycji lepiej przygotowanej do podjęcia decyzji. Cechy: zrównoważony, ostrożny, dystansujący się wobec emocji. Potrafi dokonywać chłodnej oceny, jest dyskretny, praktyczny i nie bawi się w sentymenty. Jest najbardziej obiektywny, bezstronny i niezaangażowany emocjonalnie, lubi mieć czas do namysłu. Być może brakuje mu umiejętności, inspiracji i zdolności do motywowania innych, nie jest też entuzjastą, ale jego spokój pozwala na podjęcie wyważonych decyzji. Człowiek grupy (dusza zespołu) Zorientowany na społeczną stronę pracy, łagodny, wrażliwy. Wspiera członków grupy. Jeśli są jakieś niedociągnięcia i braki, potrafi zapobiegać konfliktom. Kształtuje „ducha” grupy, wzmacnia współpracę i poprawia komunikację, jest lojalny wobec zespołu. Cechy: zrównoważony, słabe pragnienie dominacji i rywalizacji, wysoka zdolność empatii. Możliwe, że w sytuacjach kryzysowych nie wykazuje zdecydowania, nie lubi też konfrontacji, ale nieoceniona jest jego lojalność i oddanie wobec grupy. Perfekcjonista (kontroler, skrupulatny wykonawca) Nastawiony na konkretny efekt, tj. na zakończenie zadania w określonym czasie i zapewnienie mu jak najwyższego standardu wykonania. Może być trudny w kontaktach ze 32 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego względu na to, że jest wrogiem przypadku i grzęźnie w szczegółach, które nie są najistotniejsze dla ukończenia zadania. Zawsze świadomy celu. Cechy: niespokojny, napięty, zdyscyplinowany. Ma zdolność doprowadzenia działania do skutku, jest sumienny, staranny i uporządkowany. Specjalista - zajmuje się wąskim wycinkiem pracy. Skupia się na szczegółach technicznych. Wykazuje duże poświęcenie w realizowaniu zadań. Cechy: nastawiony na konkretny cel, zaangażowany, „samonapędzający się”. Dostarcza wiedzy i umiejętności, które mogą być rzadkie i cenne. Może nie widzieć obrazu całości, koncentrując się na wąskim przedmiocie własnych działań. Według M. Belbina, różnorodność ról daje grupie różne możliwości. Jeśli lider będzie potrafił dopasować różnych ludzi do prac, do których najlepiej się nadają i które najbardziej im odpowiadają - zespół osiągnie bardzo dobre wyniki. Autor: Zespół Instytutu Rozwoju Biznesu Źródło: http://grasz.pl/w-drodze-do-kariery-nr-4 33 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Załącznik 7. Testy zdolności matematycznych - podstawowe typy działań matematycznych. Źródło: Analiza Potencjału Zawodowego, ECEO, www.eceo.pl Zadanie 1 Podstawowe typy działań mat. (K-basic) To zadanie mogą Państwo obliczyć w pamięci lub pisemnie. Mogą Państwo także spróbować oszacować, który z poniższych wyników jest prawidłowy. Proszę zakreślić właściwe rozwiązanie. • Proszę zwrócić uwagę na ostatnie cyfry! • Proszę się zastanowić nad wynikiem, który na pewno nie może być prawidłowy! • Proszę też zwrócić uwagę na rząd wielkości! 1.1. 1.2. 1.3. 1.4 . 1.5. a □ b □ 488 c □ 398 a □ 118 b □ 83 c □ 201 a □ 590 b □ 60007 c □ 6077 a □ 100 b □ 41 c □ 122,5 a □ 9 razy b □ 11 razy c □ 200 + 250 + 35 + 3 234 – 104 – 10 - 2 103 ∙ 59 1025 : 25 Ile razy liczba 35 zawiera się w 385? 34 492 15 razy ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Zadanie 2 Podstawowe typy działań mat. (K-basic) Także i tu mogą Państwo znaleźć prawidłowy wynik na podstawie obliczeń lub szacunku. Proszę zaznaczyć właściwe rozwiązanie. 2.1. Ile litrów soku zmieścić można w 20 butelkach, z których każda ma pojemność 0,7 l? a b c □ 72 l □ 24 l □ 14 l 2.2. W automacie umieszczono 3 stosy z 12 paczek papierosów i jeden stos z 10 paczkami. Ile paczek papierosów znajduje się razem w automacie? a b c □ 61 □ 30 □ 46 2.3. Temperatura powietrza, która za dnia wynosiła maksymalnie 32° C, spadła w nocy do 18° C. Ile stopni wynosiła różnica temperatur? a b c □ 20 °C □ 14 °C □ 7 °C Zadanie 3 3.1. Z jednej rolki tapety powinno uzyskać się 7 pasków o długości 300 cm. Jaka musi być minimalna długość rolki tapety? a b c d □ □ □ □ 3.2. Piotr posiada na koncie 50 €. Otrzymuje na nie wypłatę w wysokości 600 €, po czym opłaca czynsz w wysokości 250 €. Jaką kwotę wykaże stan jego konta po zapłaceniu czynszu? a b c d □ 250 € □ 800 € □ 900 € □ 400 € 35 20 m 25 m 21 m 10 m ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Podstawowe typy działań mat. (K2) Zadanie 1 To zadanie mogą Państwo obliczyć w pamięci lub pisemnie. Mogą Państwo także spróbować oszacować, który z poniższych wyników jest prawidłowy. Proszę zakreślić właściwe rozwiązanie. • • • • Proszę zwrócić uwagę na ostatnie cyfry! Proszę się zastanowić nad wynikiem, który na pewno nie może być prawidłowy! Proszę też zwrócić uwagę na rząd wielkości! Proszę zakreślić krzyżykiem właściwe rozwiązanie. 1.1. 1.2. 17,5 + 13 - 0,75 + 0,05 1 2 1 4 1 4 a b c d □ □ □ □ 29,8 31,3 30,5 39,8 a □ b □ 3 10 1 10 c □ d □ 2 4 1 1.3. 45,5 ∙ 2,6 a b c d □ □ □ □ 118,3 98,3 59,13 95,5 1.4 . 12,25 : 25 a b c d □ □ □ □ 12,2 4,9 0,49 0,52 1.5. 0,72 a b c d □ □ □ □ 4,9 0,49 1,4 0,14 1.6. 62 + 0,5 ∙ 2 a b c d □ □ □ □ 36,5 37,5 37 146 36 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Zadanie 2 Podstawowe typy działań mat. (K2) Także i tu mogą Państwo znaleźć prawidłowy wynik na podstawie obliczeń lub szacunku. Proszę zaznaczyć właściwe rozwiązanie. 2.1. Ile litrów soku zmieścić można łącznie w 40 butelkach, z których każda ma pojemność 0,75 l i 25 butelkach o pojemności 0,7 l? a b c o 44 l o 45,5 l o 47,5 l 2.2. Po 10% obniżce ceny spodnie kosztują jeszcze 99 €. Ile kosztowały te spodnie wcześniej? a b c o 91,90 € o 108,90 € o 110 € Zadanie 3 Proszę wpisać wynik! 3.1. 3.2. Ciężarówka jedzie ze stałą prędkością 90 km/h. Ile czasu potrzebuje kierowca na pokonanie odcinka 300 km? Stan konta wynoszącego pierwotnie 320 € zmienił się w sposób następujący: ∙ obciążenie: 95,50 € ∙ wpływ: 25,50 € ∙ obciążenie: 4,50 € ∙ obciążenie: 5,50 € Ile wynosi nowy stan konta? 37 ___ godzin i ___ minut ____ € ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Podstawowe typy działań mat. (K3) Zadanie 1 To zadanie mogą Państwo obliczyć w pamięci lub pisemnie. Mogą Państwo także spróbować oszacować, który z poniższych wyników jest prawidłowy. Proszę zakreślić właściwe rozwiązanie. Proszę zakreślić krzyżykiem właściwe rozwiązanie. 1.1. 17,5 + 13 - 12 0,75 + 0,05 1.2. 1 2 1 4 1 4 a b c d □ -88,93 □ -90,20 □ -80,95 □ - 89,95 a □ b □ c □ d □ 3 10 2 10 1 3 8 1.3. 45,5 ∙ 28,655 a b c d □ □ □ □ 135,35 145,65 130,3825 1303,8025 1.4 . 12,25 : 0,25 a b c d □ □ □ □ 12 4,9 0,49 49 1.5. 0,72 + √1,21 a b c d □ □ □ □ 1,095 1,5 6,0 1,59 a □ 27 23 b □ 27,5 c □ d □ 17 2 1.6. 2 3 + 3 ∙ (22 + 5) 38 33 3 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Podstawowe typy działań mat. (K3) Zadanie 2 W poniższych zadaniach symbole zastępują cyfry. Każdy symbol przedstawia dokładnie jedną cyfrę z zakresu pomiędzy 0 a 9. Jednakowe symbole oznaczają jednakowe cyfry. Proszę zakreślić krzyżykiem właściwe rozwiązanie. 2.1. Jaką cyfrę można wpisać w miejsce symbolu trójkąta? + = a b c o 3 o 6 o 7 2.2. Jaką cyfrę można wpisać w miejsce symbolu trójkąta? + = a b c o 5 o 7 o 3 Zadanie 3 Proszę wpisać wynik. 3.1. Powierzchnia ściany o szerokości 1,50 metra i wysokości 1,20 metra ma zostać wyłożona kwadratowymi płytkami o długości krawędzi 15 cm. Ile płytek potrzeba? 3.2. Jedna trzecia uczniów klasy to dziewczęta. Jedna czwarta z nich nosi białe spodnie. Sześć dziewcząt nie nosi białych spodni. Ilu uczniów liczy cała klasa? 39 ____ płytek (płytki) ____ uczniów (uczniowie) ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Odpowiedzi: Podstawowe typy działań matematycznych (K-basic) Zadanie 1: 1.1. - b; 1.2 - a; 1.3. - c; 1.4. - b; 1.5. - b; Zadanie 2: 2.1. - c; 2.2. - c; 2.3 - b. Zadanie 3: 3.1. - c: 300 cm należy przeliczyć na 3 m. 7 razy 3m daje 21 m.; 3.2. - d. Podstawowe typy działań matematycznych (K-2) Zadanie 1: 1.1. - a; 1.2. - c; 1.3. - a; 1.4. - c; 1.5. - b; 1.6. - c. Zadanie 2: 2.1. - c: wynik składa się z wyniku mnożenia 40x0,75 l = 17,5 l. Suma wynosi 47,5 l.; 2.2. - c: 99€ odpowiadają 90%. Jeśli liczbę podzieli się przez 9, otrzymamy 10%, czyli 99€ : 9 = 11€. Po pomnożeniu tego wyniku przez 10 otrzymamy 100%. 11€ x 10 = 110€. Zadanie 3: 3.1. - 3 godziny i 20 minut; 3.2 - 240. Podstawowe typy działań matematycznych (K-3) Zadanie 1: 1.1. - b; 1.2. - d; 1.3. - d; 1.4. - d; 1.5. - d; 1.6. - a. Zadanie 2: 2.1. - 3; 2.2. - 7. Zadanie 3: 3.1. - 80: na tę szerokość pasuje dokładnie 10 (=150 cm : 15 cm) płytek. Jeśli położy się 8 (= 120 cm : 15 cm) poziomych rzędów liczących po 10 płytek, uzyska się dokładnie wysokość 1, 50 m: a zatem potrzeba 10 x 8 = 80 płytek. 3.2. - 24: 6 dziewcząt nie noszących białych spodni, stanowi trzy czwarte liczby dziewcząt w klasie. A zatem jedna czwarta dziewcząt (6 : 3) = 2 to dziewczęta, które noszą białe spodnie. Wynika z tego, że wszystkich dziewcząt w klasie jest 8. Stanowi to jedną trzecią klasy. Łączna liczba uczniów w klasie wynika z mnożenia przez 3. Czyli 3 x 8 = 24. 40 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Załącznik 8. Testy zdolności logicznych - kombinatoryka. Źródło: Analiza Potencjału Zawodowego, ECEO, www.eceo.pl Zadanie Kombinatoryka (K-basic) Proszę przeczytać poniższy tekst. Proszę ustalić na podstawie jego treści, gdzie powinny siedzieć wymienione w tekście cztery osoby, następnie proszę wpisać wynik w odpowiednie kratki poniżej. Czwórka przyjaciół (Alfred, Brygida, Janek i Diana) udaje się do kina. Zostały już jednak tylko 4 wolne miejsca w dwóch rzędach. 1. Janek nie usiądzie za Alfredem. 2. Alfred nie usiądzie za Dianą. 3. Brygida usiądzie z lewej strony przed Jankiem. 4. Diana nie usiądzie przed Alfredem. Które miejsca zajmą poszczególni przyjaciele? 41 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Kombinatoryka (K3) Zadanie Proszę przeczytać poniższy tekst i ustalić na podstawie jego treści, jakim stylem, na jakim dystansie i pod okiem którego trenera pływali poszczególni pływacy i które zajęli miejsce. Wynik proszę wpisać do poniższej tabeli. Olimpiada skończyła się, trzech z czterech pływaków zajęło w finałach miejsca tuż za podium. Czwartemu udało się zdobyć nawet trzecie miejsce. Trzech specjalizuje się w jednym z czterech stylów pływackich, w tym w stylu grzbietowym, jeden pływa w stylu zmiennym na 400 m, jeden pokonał dystans 200 m. W prasie sportowej zamieszczono wypowiedzi trenerów, z których zainteresowani czytelnicy dowiedzieli się, że: Zdobywca piątego miejsca startował na krótszym dystansie niż 400 m i nie należy ani do ekipy trenera Madziarza ani trenera Wilczaka. Hauser uplasował się przed Kieślarzem. Zaś ani Madziarz ani Kunert nie trenowali specjalisty od stylu zmiennego. Sukces Kieślarza nie miał miejsca na dystansie 1500 m crawlem. Dystanse na 100 metrów to z kolei domena Hausera, lecz jego trener nie nazywa się Wilczak. Morawski, który specjalizuje się w stylu klasycznym, miał dalej do podium niż Kieślarz. Trener Hudzisza, Frasek, określił udział swojego podopiecznego w finale jako zdecydowany sukces. Sportowiec pływający crawlem zajął 6 miejsce. Trener Styl Hauser Kieślarz Hudzisz Morawski 42 Dystans Miejsce ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Odpowiedzi: Kombinatoryka (K-basic) przód BRYGIDA DIANA ALFRED JANEK Kombinatoryka (K-3) - Hauser: Madziarz, styl grzbietowy, 100 m., 3; - Kieślarz: Wilczak, styl zmienny 400 m., 4; - Hudzisz: Frasek, crawl, 1500 m., 6; - Morawski: Kunert, styl klasyczny, 200 m., 5. 43 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Załącznik 9. „Drakula powstał z grobu” Przebieg ćwiczenia: 1. Poinformuj uczestników, że zadanie będzie polegać na rozwiązaniu problemu, i poproś, by podzielili się na dwa zespoły liczące po tyle samo osób. Jeśli grupa jest duża można podzielić grupę na cztery podgrupy. 2. Rozdaj wszystkim kopie formularza ze scenariuszem i zaproponuj, by każdy zespół wybrał negocjatora i obserwatora. Przekaż obserwatorom kopie formularza z listą kontrolną. 3. Gdy obserwatorzy będą zapoznawać się ze swoimi zadaniami, rozdaj zespołom kopie formularzy z listami faktów – listy dla zespołów 1 i 2 różnią się nieco. Odpowiedz na ewentualne pytania i wyjaśnij, że nieprawidłowe odpowiedzi i uzasadnienia nie będą oceniane negatywnie. Każdy zespół powinien następnie zająć osobne miejsca do pracy. 4. Jak zespoły będą gotowe poproś negocjatorów i obserwatorów z obu grup, by wyszli z sali w celu uzyskania potrzebnych informacji od grupy przeciwnej. Poleć obserwatorom zwracać uwagę na swojego negocjatora i to, w jaki sposób zadaje on pytania stronie przeciwnej, w jaki sposób udziela odpowiedzi. 5. Gdy negocjatorzy będą gotowi, niech wrócą do swoich grup i podzielą się uzyskanymi informacjami. Gdy grupa będzie mieć odpowiedź, niech zapisze ją na kartce i poda prowadzącemu. Jeśli negocjatorzy potrzebują wyjść ponownie w celu uzyskania dodatkowych informacji, mogą to zrobić. 6. Podczas sesji plenarnej przedstaw wszystkim informacje, które nie zostały udostępnione obu zespołom, i poproś całą grupę, aby zapoznała się z uzasadnieniem prawidłowej odpowiedzi. Wykorzystaj przy tym kopię formularza z główną listą faktów, która zawiera wszystkie potrzebne dane i rozwiązanie zadania wraz z uzasadnieniem. 7. Poprowadź dyskusję, zadając uczestnikom następujące pytania: - Jak oceniacie swój zespół pod względem umiejętności komunikowania się oraz zdobywania informacji od drugiego zespołu? - Jakie wnioski o wewnętrznych konfliktach w drugim zespole mogliście wyciągnąć? - Co mogliście zrobić inaczej – aby wasz zespół osiągnął lepsze wyniki? Co sądzicie o pracy drugiego zespołu? 44 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego FORMULARZ SCENARIUSZ DO GRY „DRAKULA POWSTAŁ Z GROBU” Jednym z mniej znanych skutków kwaśnych deszczów była zmiana poziomu kwasowości głębszych warstw gleby w Transylwanii. W wyniku tego w zamku Drakuli pojawiły się trujące gazy, które ożywiły hrabiego. Zamierza on teraz – wykorzystując poprawę stosunków na linii Wschód-Zachód – odzyskać panowanie nad Londynem. Zadaniem zespołu jest jak najszybsze zabicie Drakuli tak, aby nie zdążył nawet opuścić swoich włości. Musicie w związku z tym określić najwcześniejszy termin (datę i godzinę), w którym będzie możliwe zabicie hrabiego. Otrzymacie informacje, które pomogą wam w realizacji tego zadania. Nie będą one jednak kompletne. Inne istotne informacje otrzymają wasi rywale z drugiego zespołu, którym będzie z kolei brakować waszych danych. Zwycięski zespół otrzyma prawa do publikacji historii pt. „Zabiłem Drakulę” oraz nakręcenia na jej podstawie filmu. Możecie starać się o zdobycie brakujących informacji za pośrednictwem negocjatora, którego wybraliście. Negocjator może rozmawiać bezpośrednio, bez żadnych ograniczeń, z negocjatorem drugiego zespołu, który w podobny sposób będzie próbował uzyskać potrzebne informacje od was. Negocjatora można wybrać tylko raz. Zastąpienie go przez inną osobę w trakcie gry nie jest dopuszczalne. Rozmowy negocjatorów mogą śledzić wyłącznie obserwatorzy (pozostali uczestnicy nie powinni ich słyszeć). Wygra zespół, którego negocjator jako pierwszy przedstawi trenerowi na piśmie najwcześniejszy możliwy termin (datę i godzinę) zabicia hrabiego Drakuli oraz poprawne uzasadnienie rozwiązania. 45 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego FORMULARZ LISTA FAKTÓW DLA ZESPOŁU 1 DO GRY „DRAKULA POWSTAŁ Z GROBU” Hrabia Drakula jest wampirem. Hrabia Drakula śpi w swoim grobie. Grób hrabiego Drakuli znajduje się w krypcie na zamku Drakuli. Nie ma bezpośrednich lotów z Anglii do Transylwanii. Dziś jest poniedziałek. Lot z Londynu do Budapesztu trwa 5 godzin. Wampiry można zabić tylko w jeden sposób – przebijając im serce dębowym kołkiem. Dęby nie rosną w Transylwanii. Dębowy kołek można kupić wyłącznie w sklepie na lotnisku w Budapeszcie. Samolot z Budapesztu do Transylwanii odlatuje o 14.00 we wtorki i środy. Lot trwa godzinę. Stacja kolejowa znajdująca się najbliżej zamku Drakuli nazywa się Novahuny. Pociąg z lotniska w Transylwanii do stacji Novahuny jedzie 6 godzin i odjeżdża o 12.00 w każdy piątek, środę i poniedziałek. Klucz do krypty na zamku Drakuli wisi na gwoździu w zakrystii kościoła parafialnego w Novahuny. Kościół znajduje się koło stacji kolejowej. Kościół parafialny w Novahuny jest otwarty od wschodu do zachodu słońca. W Transylwanii słońce wschodzi o 9.00 i zachodzi o 17.30. Z kościoła do zamku można iść z prędkością najwyżej 7 mil na godzinę, ponieważ kręta droga prowadzi wśród skał, a wy niesiecie ze sobą duży kołek dębowy. 46 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego FORMULARZ LISTA FAKTÓW DLA ZESPOŁU 2 DO GRY „DRAKULA POWSTAŁ Z GROBU” Hrabia Drakula jest wampirem. Hrabia Drakula śpi w swoim grobie. Nie ma bezpośrednich lotów z Anglii do Transylwanii. Dziś jest poniedziałek. Najbliższy samolot do Budapesztu odlatuje dziś o godzinie 18.00. Wampiry można zabić tylko w jeden sposób – przebijając im serce dębowym kołkiem. Dębowy kołek można kupić wyłącznie w sklepie na lotnisku w Budapeszcie. W ten poniedziałek i wtorek sklep na lotnisku w Budapeszcie jest zamknięty z powodu lokalnego święta. Samolot z Budapesztu do Transylwanii odlatuje o 14.00 we wtorki i środy. Lot trwa godzinę. Stacja kolejowa znajdująca się najbliżej zamku Drakuli nazywa się Novahuny. Pociąg z lotniska w Transylwanii do stacji Novahuny jedzie 6 godzin i odjeżdża o 12.00 w każdy piątek, środę i poniedziałek. Klucz do krypty na zamku Drakuli wisi na gwoździu w zakrystii kościoła parafialnego w Novahuny. Kościół znajduje się koło stacji kolejowej. Wampira można zabić wyłącznie w ciągu dnia. Kościół parafialny w Novahuny jest otwarty od wschodu do zachodu słońca. W Transylwanii słońce wschodzi o 9.00 i zachodzi o 17.30. Kościół w Novahuny znajduje się w odległości 64 mil od zamku Drakuli. 47 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego FORMULARZ LISTA KONTROLNA DLA OBSERWATORA DO GRY „DRAKULA POWSTAŁ Z GROBU” Twoje zadanie polega na dokładnym obserwowaniu pracy zespołów oraz rozmów negocjatorów. Postaraj się przy tym odpowiedzieć na przedstawione poniżej pytania. Po zakończeniu ćwiczenia przedstawisz swoje uwagi i spostrzeżenia całej grupie. Pod pytaniem znajduje się miejsce na notatki, które ułatwią ci pracę. 1. W jaki sposób zespół podszedł do problemu? 2. W jaki sposób członkowie zespołu przekazywali sobie informacje? 3. Jakie działania poszczególnych członków zespołu przyspieszały lub opóźniały pracę? 4. W jaki sposób niektórzy członkowie zespołu przyjmowali rolę liderów? 5. W jaki sposób przejawiały się konflikty w zespole? Jak były rozwiązywane? Przez kogo? 6. W jaki sposób członkowie zespołu reagowali na wypowiedzi swojego negocjatora? 7. W jaki sposób negocjator odpowiadał na pytania członków swojego zespołu, a jak rozmawiał z negocjatorem drugiego zespołu? 8. W jaki sposób przejawiała się rywalizacja z drugim zespołem? 9. W jaki sposób starano się nawiązać współpracę z drugim zespołem? Kto wychodził z taką inicjatywą? 48 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Rozwiązanie: Zabicie księcia Drakuli jest możliwe najwcześniej w niedzielę o godzinie 9.00 rano. Uzasadnienie rozwiązania: Wylatując z Londynu dziś (w poniedziałek) o 18.00, wylądujecie w Budapeszcie o godzinie 23.00. Aby kupić na lotnisku dębowy kołek, musicie poczekać do środy rano. Do Transylwanii możecie więc wylecieć dopiero w czwartek o 14.00. W czwartek o godzinie 15.00 wylądujecie na lotnisku w Transylwanii. Najbliższy pociąg do stacji Novahuny odjeżdża w piątek o 12.00 i dociera na miejsce o 18.00, o pół godziny za późno, aby można było wejść do kościoła. Musicie więc poczekać na otwarcie kościoła w sobotę o godzinie 9.00 rano. Dojście do zamku zajmie 9 godzin, co oznacza, że po całodziennym marszu znajdziecie się tam w sobotę o godzinie 18.00. Ponieważ słońce już zaszło, zabicie Drakuli nie będzie już tego dnia możliwe. Musicie poczekać do godziny 9.00 w niedzielę. 49 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Załącznik 10.Testy zdolności myślenia przestrzennego. Źródło: Analiza Potencjału Zawodowego, ECEO, www.eceo.pl Zadanie 1 Myślenie przestrzenne (K-2) Na każdym z poniższych rysunków widoczne są trzy powierzchnie. Proszę zaznaczyć krzyżykiem tę powierzchnię, z której można złożyć całą bryłę przedstawioną z prawej strony. Zadanie 2 Z ilu powierzchni składają się poniższe bryły? Proszę wziąć pod uwagę również niewidoczne powierzchnie! ___powierzchni(e) ___powierzchni(e) ___powierzchni(e) 50 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Myślenie przestrzenne (K-2) Zadanie 3 Która z przedstawionych poniżej brył ma najwięcej powierzchni? Proszę zakreślić. Zadanie 4 Która z kostek przedstawionych po lewej stronie odpowiada jednoznacznie kostce z prawej strony. Proszę obrócić kostki w wyobraźni. Zadanie 5 Z prawej strony przedstawiona jest bryła, która różni się od jednej z brył po lewej stronie jedynie swoim położeniem. Proszę wziąć pod uwagę fakt, że w „perspektywie kawalerskiej" niektóre powierzchnie sprawiają wrażenie nieco mniejszych. Proszę zakreślić właściwe rozwiązanie. 5.1. 51 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Zadanie 1 Myślenie przestrzenne (K-3) Na każdym z poniższych rysunków widoczne są trzy powierzchnie. Proszę zaznaczyć krzyżykiem tę powierzchnię, z której można złożyć całą bryłę przedstawioną z prawej strony. Zadanie 2 Po prawej stronie przedstawiona jest powierzchnia. Proszę wyobrazić sobie, jak będzie wyglądała ta powierzchnia po skonstruowaniu z niej bryły przestrzennej. Która z brył przedstawionych po lewej stronie mogłaby powstać w ten sposób? Proszę zaznaczyć krzyżykiem właściwą odpowiedź. 2.1. 52 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Myślenie przestrzenne (K-3) Zadanie 3 Po lewej stronie widzą Państwo bryłę geometryczną. Proszę zaznaczyć krzyżykiem te fragmenty, z których można złożyć bryłę przedstawioną po lewej stronie. Proszę równocześnie wziąć pod uwagę fakt, że w „perspektywie kawalerskiej" niektóre powierzchnie sprawiają wrażenie nieco mniejszych. Zadanie 4 Która z kostek przedstawionych po lewej stronie odpowiada jednoznacznie kostce z prawej strony. Proszę obrócić kostki w wyobraźni. 53 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Odpowiedzi: Myślenie przestrzenne (K-2) Zadanie 1: 1.1. - c; 1.2. - b. Zadanie 2: 1.1. - 6 powierzchni, 2.2 - 22 powierzchnie; 2.3 - 7 powierzchni. Zadanie 3: c. Zadanie 4: 1.2. - c; 4.2. - a. Zadanie 5: 5.1. - c; 5.2. - b. Myślenie przestrzenne (K-3) Zadanie 1: 1.1. - a; 1.2. - b. Zadanie 2: 2.1. - a; 2.2. - a; 2.3. - c. Zadanie 3: 3.1. - b, c i e; 3.2. - b, c i d; 3.3. - b i c. Zadanie 4: 4.1. - c; 4.2. - a. 54 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Załącznik 11. Plakat – ćwiczenie z pracy zespołowej 1. Proszę stworzyć logo grupy oraz umieścić je pośrodku górnej krawędzi plakatu. 2. Proszę wymienić jak najwięcej miast rozpoczynających się na literę „B” i zapisać je na plakacie w taki sposób aby łącznie z rozwiązaniami zadań nr 4* i 5** tworzyły trójkąt prostokątny, w którego krótszej przyprostokątnej zawarty będzie wynik zadania nr 8. * Za wierzchołek należy przyjąć pierwszą literę słowa „kaktus” ** Za wierzchołek należy przyjąć ostatnią literę słowa „centymetrów”. 3. Proszę stworzyć limeryk o tematyce związanej z obrazem na układzie współrzędnych oraz zapisać go na plakacie pod rozwiązaniem zadania nr 6. 4. Za pomocą ciągu skojarzeń proszę przejść od słowa kaktus do słowa śnieg i dalej do słowa mango zapisując „ścieżkę” (np. jabłko – drzewo – … – celuloza – papier – … – książka ) po lewej stronie logo grupy (wyrazy proszę zapisać w kolumnie, zachowując wyrównanie tekstu do lewej). 5. Proszę rozwiązać następujące zadanie tekstowe: dwa dłuższe boki trójkąta prostokątnego mają odpowiednio 5cm i 7 cm. Ile wynosi obwód trójkąta? Rozwiązanie zadania proszę zapisać w prawym dolnym rogu plakatu. 6. Na osi współrzędnych proszę połączyć następujące punkty: (6,16) (9,9) (20,25) (16,18) (3,16) (11,16) (1,16) (18,16) (12,20) (22,16) (4,18) (17,16) (21,9) (13,16) (8,25) (15,16) (5,16) (10,16) (19,15) (7,15) i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i (7,15) (10,16) (21,9) (17,16) (4,18) (12,20) (3,16) (19,15) (13,16) (23,16) (5,16) (18,16) (22,16) (15,16) (9,9) (16,18) (6,16) (11,16) (20,25) (8,25) 55 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Wykres prosimy umieścić pośrodku plakatu. 7. Proszę zapisać odmianę rzeczownika „tła” (liczba mnoga rzeczownika „tło”) przez przypadki po prawej stronie logo grupy (zachowując wyrównanie tekstu do prawej). 8. Proszę wymienić 4 cechy wspólne dla wszystkich członków grupy oraz zapisać je pośrodku dolnej krawędzi plakatu (w linii poziomej). Oś Y 25 24 23 22 21 20 19 18 17 16 15 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 Oś X Źródło: opracowanie własne. 56 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Załącznik 12. Testy zdolności technicznych Źródło: Analiza Potencjału Zawodowego, ECEO, www.eceo.pl Technika (K-basic) Zadanie 1 Z dwóch jednakowych punktowych źródeł światła wysyłane są promienie, które napotykają przeszkodę: 1.1 W którym miejscu powstanie najciemniejszy cień? Proszę zakreślić właściwą odpowiedź. W polu OA OB OC 1.2. Które z obu źródeł światła (Z1 lub Z2) oświetla pole A? O Z1 O Z2 O Z1 i Z2 Zadanie 2 Na poniższym rysunku widoczne są dwa klucze o różnej długości. Którym z nich można mocniej dociągnąć nakrętkę? 57 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Zadanie 3 Technika (K-basic) Na poniższym rysunku przedstawiono trzy koła cierne. W którym kierunku porusza się koło 3, gdy koło 1 obraca się w kierunku zgodnym z kierunkiem wskazywanym przez strzałkę? Proszę zakreślić właściwą odpowiedź. Zadanie 4 Piotr waży 60 kg i siedzi po lewej stronie huśtawki w odległości 4 metrów od jej punktu środkowego. Jan waży 80 kg. W jakiej odległości od punktu środkowego huśtawki musiałby usiąść Jan, aby zachowana była równowaga? Zadanie 5 Co powoduje, że piłka podrzucona do góry spada z powrotem na ziemię? O moment pędu O siła odśrodkowa O przyciąganie ziemskie O przyśpieszenie piłki O bezwładność piłki 58 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Technika (K-2) Technika (K-2) Zadanie 1 Z trzech jednakowych punktowych źródeł światła wysyłane są promienie, które napotykają przeszkodę: 1.1. Proszę zakreślić zdanie, którego treść jest prawdziwa. O W polu D jest najciemniej. O W polu B jest najciemniej. O W polu B jest jaśniej niż w polu C i ciemniej niż w polu A. O W polu A jest ciemniej niż w polu C. 1.2. Proszę zakreślić zdanie, którego treść jest prawdziwa. O Na pole A pada światło ze źródła Z3. O Na pole B pada światło ze źródła Z1. O Na pole D pada światło ze źródła Z2. O Na pole E pada światło ze źródła Z1. Zadanie 2 Na którym z rysunków uda się przesunąć wózek używając mniejszej siły? 59 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Zadanie 3 Technika (K-2) Na ilustracji widoczne są trzy naczynia, z których każde zawiera litr wody. W którym naczyniu ciśnienie na podstawę jest największe? Proszę zakreślić właściwą odpowiedź. Zadanie 4 4.1. Ile kg należy zawiesić w podanym miejscu po prawej stronie, aby zachowana została równowaga? Proszę zakreślić właściwą odpowiedź. 4.2. Ile kilogramów należałoby zawiesić po prawej stronie, gdy po lewej stronie będzie znajdował się ciężarek ważący tylko 12 kg? O 12 kg O 6 kg O 24 kg 60 O 18 kg ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Technika (K-2) 5.1. W którym kierunku obraca się koło z 20 zębami? O w kierunku zgodnym z kierunkiem koła napędowego O w odwrotnym kierunku 5.2. Ile obrotów wykona koło z 20 zębami, jeśli koło z 40 zębami wykona cztery obroty? O 2 obroty O 8 obrotów O 16 obrotów Zadanie 6 Dwa jednakowe wiadra wypełnione są po brzegi wodą. Do jednego wiadra włożono drewnianą kostkę. Oczywiście pływająca kostka natychmiast wyparła część wody, która przelała się. Zawartość którego wiadra jest teraz cięższa? Zadanie 7 Na przedstawionym schemacie za każdym razem zwierane są tylko dwa wyłączniki jednocześnie. W którym przypadku będą się palić obie żarówki? Proszę zakreślić właściwą odpowiedź. 61 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Odpowiedzi: Technika (K-basic) Zadanie 1: 1.1. - B (1pkt.); 1.2 - Z1 (1pkt.); Zadanie 2: kluczem B (2 pkt.). Zadanie 3: w kierunku B (2 pkt.). Zadanie 4: metr (2 pkt.). Zadanie 5: przyciąganie ziemskie (2 pkt.). Technika (K-2) Zadanie 1: 1.1. - w polu B jest jaśniej niż w polu C i ciemniej niż w polu A; 1.2. - na pole B pada światło ze źródła Z1. Zadanie 2: Na rysunku A: ponieważ tu rolka porusza się z wózkiem, siła potrzebna do pociągnięcia obiektu jest o połowę mniejsza. Druga połowa pracy wykonywana jest przez część liny przebiegającej równolegle i przymocowanej do ściany. W zamian za to podwaja się droga. Na rysunku B funkcja rolki ogranicza się jedynie do zmiany kierunku. Siła, z jaką trzeba ciągnąć wózek, jest tu dwa razy większa niż na rysunku A. Przedstawioną sytuację można wytłumaczyć następująco: z lewej strony ruchoma rolka powoduje zmniejszenie siły koniecznej do przesunięcia wózka, z kolei z prawej strony nieruchomo umieszczona rolka powoduje jedynie zmianę kierunku działania siły, lecz nie jej wartości. Zadanie 3: W naczyniu B: decydujące znaczenie dla ciśnienia obciążającego dno naczynia ma tylko wysokość słupa wody. Im jest on wyższy, tym większe ciśnienie. Zadanie 4: 4.1. - 12 kg. Prawo dźwigni: działająca siła obciążenia z lewej strony w stosunku do punktu obrotowego pomnożona przez długość lewego ramienia dźwigni jest równa iloczynowi długości prawego ramienia i siły oddziaływującej z prawej strony: F1 x s1 = F2 x s2. 4.2. - 6 kg. Zadanie 5: 5.1. - w tym samym kierunku, w którym obraca się koło napędowe; 5.2. - 8 obrotów. Zadanie 6: Oba wiadra są jednakowo ciężkie. Zadanie 7: Gdy zwarte (połączone) są wyłączniki 2 i 4. 62 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Załącznik 13. Materiały dla prowadzących – podsumowanie zajęć Co powinien wiedzieć przyszły uczestnik AC? Jeżeli zostałeś zaproszony do udziału w AC to już jest sukces. Świadczy to o poważnym zainteresowaniu Twoją kandydaturą. Niestety nie sposób przygotować się merytorycznie do AC. Powinieneś się jednak nastawić na wyższy poziom odczuwanego stresu niż ma to miejsce podczas wywiadu czy wypełniania testów psychologicznych. Udział w AC wiąże się z: rywalizacją - będziesz jednym z kilku uczestników, presją oceny - przez cały czas będziesz obserwowany przez kilka osób, presją czasu - w każdym zadaniu jest ściśle określony czas jego wykonania, adaptacją do nowych sytuacji - będziesz musiał wcielać się w kolejne role, a każde z zadań AC jest odrębną całością, zmęczeniem - sesje AC trwają od 1 do 2 dni. Nasze rady: uważnie czytaj instrukcje do każdego zadania, kontroluj czas, sporządzaj notatki - może to ci ułatwić np. rozmowę z pracownikiem, wypełniając testy nie trać czasu na formalności. Twoje korzyści: możesz w warunkach mniej formalnych dowiedzieć się więcej na temat firmy, do której aplikujesz - zadania są przecież odzwierciedleniem rzeczywistych sytuacji, możesz oszacować swoje kompetencje bez ryzyka strat finansowych, masz możliwość nauczenia się konkretnych umiejętności (praca w grupie, prezentacja, praca z dokumentami, etc.), wśród wielu różnych zadań na pewno znajdziesz takie, w których będziesz mógł w pełni ujawnić swoje możliwości, masz okazję sprawdzić jak prezentujesz się na tle innych uczestników, nawet w przypadku niepowodzenia zdobywasz doświadczenia, które mogą okazać się niezwykle cenne, jeśli zostaniesz zaproszony na kolejne AC. Źródło:http://www.hrk.pl/pl/home/moja_kariera/poszukiwanie_pracy/Zapraszamy_na_Ass essment_Centre.aspx 63 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Załącznik 14. Kwestionariusz ankiety dla uczestników porady grupowej Chcielibyśmy uzyskać informacje na temat Państwa opinii dotyczącej warsztatów „Przygotowanie do Assessment Center”. Opinia ta jest dla nas ważna, gdyż jednym z naszych celów jest zapewnienie uczestnikom wysokiego standardu prowadzonych zajęć. Ankieta jest anonimowa. Prosimy o udzielenie szczerych i wyczerpujących odpowiedzi na poniższe pytania. 1. Proszę ocenić przydatność obszaru tematycznego zajęć: a.) bardzo przydatne b.) trochę przydatne c.) nieprzydatne 2. W skali od 1 do 5 oceń sposób prowadzenia oraz przygotowanie prowadzących (przy czym 1 oznacza bardzo słabo, a 5 bardzo dobrze): ……………………………………………………..: …..... (imię i nazwisko osoby prowadzącej) (ocena) ……………………………………………………..: …..... (imię i nazwisko osoby prowadzącej (ocena) 3. W skali od 1 do 5 oceń dobór metod stosowanych na warsztatach (np. dyskusja, praca w grupach, testy, studium przypadku, mini wykład, scenki rodzajowe): …..... 4. W skali od 1 do 5 oceń warunki organizacyjno-techniczne, w jakich odbywały się warsztaty (wyposażenie sali, pomoce dydaktyczne): …..... 5. Twoje uwagi lub sugestie dotyczące przeprowadzonych warsztatów: ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… Metryczka: płeć M wiek …........... wykształcenie …........... K DZIĘKUJEMY ZA WYPEŁNIENIE ANKIETY 64 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Załącznik 15. Czasowy rozkład zajęć DZIEŃ PIERWSZY Wstęp Ćwiczenie integracyjne „dziennikarz” Kodeks pracy Koszyk zadań Dyskusja Przerwa Test zdolności werbalnych Studium przypadku Rundka 10 minut 30 minut 15 minut 30 minut 30 minut 10 minut 15 minut 35 minut 5 minut DZIEŃ DRUGI Starter Lusterko wsteczne Osiedle Przerwa Test zdolności matematycznych 1 na 1 Test zdolności logicznych - kombinatoryka Podsumowanie 5 minut 15 minut 40 minut 10 minut 30 minut 40 minut 25 minut 15 minut DZIEŃ TRZECI Starter Lusterko wsteczne Drakula Przerwa Sprzedawca pomysłów Test zdolności myślenia przestrzennego Podsumowanie 5 minut 15 minut 80 minut 10 minut 40 minut 25 minut 5 minut DZIEŃ CZWARTY Starter Lusterko wsteczne Plakat Przerwa Autoprezentacja Test zdolności technicznych Podsumowanie Ankieta ewaluacyjna 5 minut 15 minut 50 minut 10 minut 50 minut 30 minut 15 minut 5 minut 65 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego 2. JAK ODNALEŹĆ SIĘ NA RYNKU PRACY? PLANOWANIE WŁASNEJ KARIERY ZAWODOWEJ Mirosława Mitra Powiatowy Urząd Pracy w Rybniku Cel Pomoc osobom bezrobotnym w podjęciu decyzji o wyborze miejsca pracy i zawodu, zwrócenie uwagi uczestnikom na ich zasoby i mocne strony, oraz na znaczenie planowania w poszukiwaniu zatrudnienia; przygotowanie do procesu rekrutacji. Czas trwania Dwa dni zajęciowe po 3,5 godziny zegarowej. Metody prowadzenia warsztatów Miniwykład, praca indywidualna, ćwiczenia grupowe, testy i kwestionariusze, pogadanka, burza mózgów, prezentacja multimedialna, case study. Materiały dydaktyczne Laptop, projektor, tablica interaktywna, prezentacja multimedialna, fragment filmu Roberta Krzempka „Czeka na nas świat” z YouTube, flipchart, kserokopie materiałów informacyjnych, testy i kwestionariusze, mazaki, kartki, długopisy, arkusze papieru. Uczestnicy Osoby bezrobotne bez doświadczenia zawodowego lub pragnące powrócić na rynek pracy po długiej przerwie w zatrudnieniu. Przebieg zajęć: Dzień pierwszy. 1. Przedstawienie się prowadzącego, wstęp, omówienie celu i programu zajęć, czas trwania ok. 10 min. 2. Ćwiczenie „Zawieranie znajomości”, czas trwania ok. 25 min. Środki dydaktyczne: arkusze ankiety „Zawieranie znajomości” (załącznik 1), długopisy, mazaki. 66 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Opis ćwiczenia: Prowadzący rozdaje ankietę „Zawieranie znajomości” i prosi uczestników, aby każdy indywidualnie odpowiedział na pytania zawarte w niej. Następnie w parach uczestnicy rozmawiają ze swoim sąsiadem, poznają jego odpowiedzi oraz prezentują swoje. W połowie czasu przeznaczonego na ćwiczenie należy podać pozostały czas do końca wykonania zadania. Po skończonej rozmowie uczestnicy przedstawiają na forum swojego rozmówcę. 3. Ćwiczenie „Drzewo grupy” - czas trwania ok. 25 min. Środki dydaktyczne: arkusze papieru flipchart, kolorowe markery, taśma mocująca. Opis ćwiczenia: Prowadzący dzieli uczestników na 2 grupy. Każda otrzymuje jeden arkusz papieru, flipchart oraz komplet kolorowych markerów. Zadaniem uczestników jest narysowanie drzewa z wyeksponowanym pniem oraz gałęziami i wpisanie w pień wszystkiego, co ich łączy: wspólne zainteresowania, miejsce zamieszkania, ulubione potrawy, płeć etc. Jeżeli choć jedna osoba się różni, to nie można tego zapisać. Pamiętając, że każda z narysowanych gałęzi symbolizuje członka grupy, należy wypisać nad gałęzią to wszystko, co odróżnia daną osobę od reszty grupy (nikt z członków grupy tego nie potrafi, nie ma tego, nie wygląda tak itp.) i podpisać ją imieniem. Na zakończenie wytypowany uczestnik wiesza flipchart i prezentuje zapisy o tym, co grupę łączy, a następnie każdy z uczestników opowiada o tym, co napisał na własnej gałęzi. Podsumowanie – prowadzący wskazuje elementy łączące, wspólne dla wielu ludzi, ale również podkreśla indywidualne cechy. 4. Miniwykład na temat umiejętności z podziałem na umiejętności adaptacyjne, uniwersalne i kwalifikacje zawodowe (czas trwania ok. 15 min.) – załącznik nr 2. 5. Uczestnicy definiują swoje mocne i słabe strony – opracowanie własne, czas trwania ok. 30 min. 67 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Potrzebne materiały: czyste kartki papieru, długopisy. Każdy uczestnik dzieli pustą kartkę papieru na pół, po lewej stronie wypisuje swoje zalety, a po prawej swoje wady. Na koniec uczestnicy odczytują je, dyskutują, w jaki sposób wady i zalety mogą wpływać na wykonywanie pracy, czy wady można przekuć na zalety, a prowadzący zamieszcza komentarz o konieczności poznania własnych zalet i wad, aby móc nad nimi pracować i zmieniać się. PRZERWA - 15 MINUT. 6. Dokonanie przez uczestników bilansu własnych zasobów - czas trwania 20 min. Uczestnicy na kartkach papieru, według wzoru - załącznik nr 3, wypisują swoje umiejętności i inne atuty na rynku pracy. Pomocny może być rozdany uczestnikom załącznik 5 z przykładami umiejętności uniwersalnych. Prowadzący służy uczestnikom wsparciem przy wykonaniu tego zadania. 7. Ćwiczenie „Potrafię/nie potrafię, lubię/nie lubię - czas trwania 25 min. Prowadzący rozdaje materiał - załącznik nr 4 i prosi uczestników o wypełnienie go według zamieszczonego wzoru. W każdą z ćwiartek uczestnicy mają wpisać co najmniej 3 zadania (zajęcia), które odpowiadają następującej charakterystyce: - potrafię i lubię robić (I ćwiartka); - potrafię i nie lubię robić (II ćwiartka); - nie potrafię robić, ale podoba mi się to zajęcie ( III ćwiartka); - nie potrafię robić i nie lubię robić (IV ćwiartka) – to pole uczestnicy mogą, lecz nie muszą wypełniać. Po wykonaniu zadania, uczestnicy omawiają własne wpisy w parach. Następnie prowadzący zachęca do dyskusji na temat znaczenia wypisanych informacji dla poszukiwania pracy. 8. Ćwiczenie „Moja wymarzona praca” – opracowanie własne, czas trwania ok. 25 min. Środki dydaktyczne: kartki papieru, długopisy, marker. Opis ćwiczenia: Uczestnicy na kartkach papieru wypisują rodzaj pracy, którą chcieliby wykonywać. Każdy podaje najwyżej trzy przykłady, zaczynając od pracy najbardziej pożądanej. 68 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Następnie, według wzoru podanego na flipcharcie przez prowadzącego, uczestnicy obok najbardziej pożądanej pracy wypisują, jakie posiadają kwalifikacje, umiejętności miękkie i inne zasoby potrzebne do jej wykonywania, jakich kwalifikacji i umiejętności im brakuje (np. prawo jazdy, książeczka zdrowia do celów sanitarno-epidemiologicznych, umiejętność obsługi komputera). Uczestnicy w parach zastanawiają się, jak zmienić swoją sytuację, aby wymarzoną pracę zdobyć, podają swoje pomysły na forum grupy. Grupa może podpowiedzieć inne rozwiązania. Każdy uczestnik planuje w kilku krokach, jak osiągnąć wymarzoną pracę i zapisuje je na kartce. 9. Ćwiczenie „Piramida”, czas trwania ok. 20 min – załącznik 5. Środki dydaktyczne: koperty z karteczkami do ułożenia, arkusz flipchart, klej. Opis ćwiczenia: Prowadzący dzieli uczestników na czteroosobowe zespoły. Każdy zespół otrzymuje kopertę z karteczkami zawierającymi opis poszczególnych działań istotnych na drodze do podjęcia zatrudnienia (patrz: załącznik 5). Zadanie polega na ułożeniu piramidy, według uznanej w grupie kolejności działań i przyklejenie karteczek do arkusza flipchart, przyporządkowując je do pięciu kategorii: - twoje zasoby/twój potencjał, - poszukiwanie informacji, - podejmowanie decyzji, - realizacja działań, - efekty. Po wykonaniu zadania, każda grupa prezentuje swoją propozycję i uzasadnia poszczególne „warstwy” piramidy. Podsumowanie – prowadzący podkreśla, że barierą w poszukiwaniu pracy może być okazjonalne działanie, nieuporządkowana wiedza na temat własnej osoby, brak istotnych informacji o pracodawcy, nieumiejętna autoprezentacja. 69 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Dzień drugi. 1. Podsumowanie zajęć z dnia poprzedniego - każdy z uczestników wymienia, co najbardziej zapamiętał - czas trwania ok. 10 min. 2. Case study: (opracowanie własne) – czas trwania 30 min. Prowadzący dzieli uczestników na trzy grupy, rozdaje arkusze flipchart i markery, na flipcharcie zapisuje informacje: Mariola ma 28 lat, wykształcenie zawodowe, w zawodzie krawiec. Szkołę wybrała pod presją rodziny, ale nie chce pracować w wyuczonym zawodzie. Jest mężatką z dwójką dzieci (7 i 5 lat), lubi pracę z ludźmi, jest towarzyska, energiczna i zorganizowana, swobodnie się wypowiada, ma prawo jazdy kat. B. Lubi czytanie oraz jazdę na rowerze. Nie potrafi obsługiwać komputera, bo do tej pory nie miała na niego czasu. Uczestnicy w grupach, po burzy mózgów i dyskusji, projektują karierę zawodową Marioli. Wybrana osoba z każdej grupy prezentuje propozycję swojego zespołu. 3. Test do samooceny wg. Johna L. Hollanda – załącznik 6 - czas trwania ok. 40 min. Środki dydaktyczne: kwestionariusz testu do samooceny wraz z kluczem, długopisy. Prowadzący wyjaśnia, kim był John L. Holland i do czego służy opracowany przez niego test, rozdaje uczestnikom kwestionariusze. Uczestnicy wypełniają test według instrukcji oraz podsumowują wyniki według załączonego klucza, wyłaniając swój dominujący typ osobowości. Prowadzący omawia poszczególne typy osobowości i ich związek z określonym środowiskiem pracy. 4. Życiorys zawodowy – miniwykład na temat zasad tworzenia życiorysu zawodowego, jego elementów oraz jego rodzajów, poparty przykładami (można posłużyć się prezentacją slajdów) – czas trwania ok. 40 min. Miniwykład obejmuje trzy podstawowe typy CV: chronologiczne, funkcjonalne oraz ukierunkowane. Po omówieniu każdego z nich prowadzący rozdaje uczestnikom przykładowe wzory (załączniki 7, 8, 9). PRZERWA 15 MINUT. 5. Ćwiczenie „Lokalni pracodawcy” na podst. podręcznika klubu pracy (stary podręcznik) - czas trwania 15 min. Prowadzący dzieli uczestników na 2-3 grupy, których członkowie 70 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego starają się przypomnieć sobie jak najwięcej pracodawców funkcjonujących na lokalnym rynku pracy (powiat, gmina lub miasto), a jedna z osób zapisuje propozycje na kartce. 6. Następnie grupy porównują swoje propozycje, zestawiają je i zapisują na wspólnej liście, która może być pomocna w poszukiwaniu pracy. 7. Miniwykład „Jawny i ukryty rynek pracy” - czas trwania 20 min. 8. Prezentacja fragmentu filmu „Czeka na nas świat” z portalu YouTube – czas trwania 5 min. https://www.youtube.com/watch?v=KFaGsqdV8yY 9. Dyskusja - czas trwania 10 min. Po obejrzeniu filmu prowadzący pyta uczestników, czy ich zdaniem bezrobotny bohater ma szanse na rynku pracy i co uczestnicy zaproponowaliby mu. 10. Miniwykład - „Rodzaje umów i ich charakterystyka” – czas trwania 20 min. Prowadzący omawia umowę o pracę, umowę zlecenia i umowę o dzieło, podkreśla ich cechy charakterystyczne, zalety i wady. 11. Podsumowanie i zakończenie zajęć – czas trwania 5 min. Zajęcia opracowane w oparciu o materiał i ćwiczenia z podręcznika pod redakcją Elżbiety Liwosz, Małgorzaty Nowak i Katarzyny Pankiewicz: Szukam pracy. Program szkolenia w klubie pracy, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa 2009. 71 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Załącznik 1. Kwestionariusz na podstawie ćwiczenia „Zawieranie znajomości” z podręcznika „Szukam pracy. Program szkolenia w klubie pracy” 1. Jak się nazywasz?/jak masz na imię? ……………………………………………………………………………………… 2. Czy pracowałeś/łaś już przedtem i gdzie? Czym się zajmowałeś/łaś? ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… 3. Jakie są Twoje zainteresowania, hobby? Jak spędzasz wolny czas? ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… 4. Jaką pracę chciałbyś/chciałabyś podjąć? ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… 5. Jakiej pracy z całą pewnością nie chciałbyś/chciałabyś wykonywać? ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… 6. Jakie masz zalety? Co potrafisz/lubisz robić? ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… 7. Jakie wartości/zasady w życiu są dla Ciebie najważniejsze? ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… 8. Co najbardziej cenisz w ludziach? Z jakimi ludźmi chciał(-a)byś pracować? ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… 72 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Załącznik 2. Umiejętności uniwersalne UMIEJĘTNOŚĆI UNIWERSALNE Sprawność fizyczna i umiejętności manualne sprawność fizyczna: - zręczne ręce - koordynacja ręka - oko - koordynacja ruchowa - szybkość, siła, wytrzymałość posługiwanie się materiałami: - szycie - cięcie, rzeźbienie - malowanie posługiwanie się przedmiotami: - mycie, sprzątanie - przygotowanie jedzenia - dbałość o przedmioty posługiwanie się narzędziami: - montowanie, złożenie czegoś - reperowanie - kierowanie autem Umiejętności w kontaktach z ludźmi z jednym człowiekiem: - pomaganie - słuchanie - wykonywanie poleceń - pisanie listów - rozmawianie przez telefon - uczenie indywidualne - doradzanie - reprezentowanie - przekonywanie - sprzedawanie z grupami ludzi: - komunikowanie się z grupą - gry zespołowe - wystąpienia publiczne - prowadzenie dyskusji w grupie - zarządzanie - przewodzenie - negocjowanie - uczenie grupy - współpraca w grupie - organizowanie ludzi budowanie: - budowanie - remonty Umiejętności pracy z danymi, z nowymi pomysłami, z informacją zbieranie i wytwarzanie: - poszukiwanie - badanie - obserwowanie ludzi i rzeczy - wywiady z ludźmi - wyobraźnia, pomysłowość zarządzanie informacją: - kopiowanie - sortowanie, segregowanie - analizowanie, syntetyzowanie - porównywanie - interpretowanie - graficzna prezentacja - tłumaczenie - obliczenia przechowywanie: - wprowadzanie danych do komputera - maszynopisanie - archiwizacja - nagrywanie (dźwięk, obraz) - fotografowanie - świetna pamięć wykorzystanie: - dla ludzi - dla rzeczy ogrodnictwo i hodowla: - hodowla roślin - hodowla zwierząt 73 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Załącznik 3. Moje zasoby, mocne strony Moje umiejętności adaptacyjne (cechy charakteru) ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… Moje umiejętności uniwersalne: ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… Moje kwalifikacje zawodowe, umiejętności przydatne do wykonywania pracy na danym stanowisku: ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… Moje zainteresowania (zawodowe i pozazawodowe): ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… Kursy, szkolenia, licencje, uprawnienia ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… 74 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Załącznik 4. Potrafię/nie potrafię i lubię/nie lubię Potrafię robić Nie potrafię robić Lubię robić ...……………………………………… ……………………………………… ………………………..………….…… …………………………………..…… ………………………...……………… ………………………….…………… …………………….…..……………… …………………………………..…… ……………….……….……………… ………………………...……………… …….………….……………………… ……………………………………… …….….……………………………… ……………………………………… ……..………………………………… ……………………………………… ……………………………………….. ………..…………………………….. Nie lubię robić .………………….…………………… ……..………………………………… ………………………..……………… ………………………..……………… ………………………...……………… ………………………...……………… ………………………..……………… ………………………..……………… …….………………….……………… ………..……………….……………… ……..………………………………… ……..………………………………… ….….………………………………… ……..………………………………… ……..………………………………… ……..………………………………… ……..……….................................... ……..……….................................... Potrafię robić Nie potrafię robić Lubię robić Zadania, które są strzałem w „10” – od zaraz weź je pod uwagę podczas poszukiwania pracy. Zadania, które możesz poznać – wymagają szkolenia, bliższego poznania. Nie lubię robić Zadania, które potrafisz wykonywać, lecz niezbyt chętnie – możliwości, które możesz rozważyć w poszukiwaniu pracy. Zadania, których nie bierzemy pod uwagę podczas poszukiwania pracy. 75 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Załącznik 5. Piramida PODJĘCIE PRACY EFEKTY poszukiwanie autoprezentacja pracy REALIZACJA indywidualny opcje plan zatrudnienia motywacja działania PODEJMOWANIE DECYZJI warunki trendy na rynku pracy informacja o zawodach i stanowiskach pracy informacja o możliwościach kształcenia indywidualne kandydata do pracy a wymagania stanowiska pracy POSZUKIWANIE INFORMACJI wiedza umiejętności cechy wartości charakteru i oczekiwania zainteresowania TWOJE ZASO BY/TWÓJ POTENCJAŁ 76 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Załącznik 6. Odkrywanie słabych i mocnych stron 6 TYPÓW OSOBOWOŚCI WEDŁUG JOHNA L. HOLLANDA: Typ społeczny: mocną stroną są: uzdolnienia werbalne, zdolność do pracy z ludźmi, pomaganie, nauczanie, uzdolnienia handlowe, empatia; słabe strony – manualne, techniczne, naukowe, rozwiązuje problemy kierując się uczuciami. Typ realistyczny: mocną stroną są: koordynacja ruchowa, zręczność, zdolności techniczne, mechaniczne, inteligencja, opanowanie, logika myślenia; słabe strony – społeczne, oświatowe, czasami nadmierne podporządkowywanie się, identyfikowanie z osobami posiadającymi władzę, wpływy. Typ intelektualny: mocną stroną są: zdolność do abstrakcyjnego myślenia i twórczego rozwiązywania problemów, zdolności intelektualne, umiejętność korzystania z zasobów informacji, precyzja, dociekliwość; słabe strony – aspołeczność, brak tradycjonalizmu, czasami zbytnie komplikowanie prostych sytuacji, przywództwo, perswazja. Typ konwencjonalny: mocną stroną są: zdolność do eksponowania siebie i swoich celów, kompetencje urzędnicze, obliczeniowe, dokładność, logika myślenia, odpowiedzialność; słabe strony – konformizm, uzdolnienia artystyczne, defensywność, brak elastyczności. Typ przedsiębiorczy: mocną stroną są: umiejętności motywowania i pobudzania innych do działania, kierowanie innymi, przywództwo, elokwencja, towarzyskość, kompetencje organizacyjne; słabe strony – naukowe, dominacja, podejmowanie czasami zbyt dużego ryzyka, agresywność. Typ artystyczny: mocną stroną są: kreatywność, poczucie estetyki, rozwiązywanie problemów w sposób twórczy i nietypowy, bogata wyobraźnia, ekspresyjność, oryginalność; słabe strony – emocjonalny niepokój, niedostateczna socjalizacja, niezorganizowanie, nadmierna emocjonalność, zbyt duża potrzeba niezależności, kompetencje urzędnicze. 77 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Model heksagonalny osobowości zawodowej Johna L. Hollanda (R) REALISTA (rzeczy) Osobę tę cechuje: niezależność, praktycyzm, sprawność fizyczna, przebojowość, konserwatyzm, fizyczna koordynacja, siła, logika; preferuje wykorzystywanie zmysłów wzroku i dotyku. Osoba ta lubi: napięcie, podejmowanie ryzyka, pracę na świeżym powietrzu, konkretne problemy, pieniądze, posługiwać się narzędziami i maszynami. Osoba ta rozwiązuje problemy poprzez działanie. (B) BADACZ (informacje) Osobę tę cechuje: niezależność, ciekawość świata, chęć analizowania swoich myśli i uczuć, brak tradycjonalizmu, intelektualizm. Taka osoba korzysta z zasobu informacji, posiada swoiste powiązania z ludźmi i rzeczami, stosuje przyrządy do badania idei; posiada zdolności intelektualne, umiejętność logicznego myślenia. Osoba ta lubi: studiowanie, wyzwania, wymianę myśli i skomplikowane, abstrakcyjne problemy. Osoba ta rozwiązuje problemy przez myślenie. (A) ARTYSTA (informacje, rzeczy) (K) TRADYCJONALISTA (informacje) typ konwencjonalny Osobę tę cechuje: łagodne usposobienie, dokładność, logika myślenia, odpowiedzialność; wykorzystuje ona informacje płynące z narządów zmysłów i procesów myślowych. Osoba ta lubi: porządek, zdecydowanie, bezpieczeństwo, identyfikowanie się z osobami posiadającymi władzę, wpływy. Osoba ta rozwiązuje problem y kierując się uznanymi zasadami, regułami. (P) INICJATOR (ludzie) typ przedsiębiorczy Osobę tę cechuje: energiczność, niezależność, pełna wiara we własne siły, chęć dominacji, elokwentność; w pracy z ludźmi i podczas wykonywania zadań kieruje się uczuciami i logiką. Osoba ta lubi: organizować, przekonywać, kierować, administrować. Osoba ta rozwiązuje problemy przez podejmowanie ryzyka. 78 Osobę tę cechuje: kreatywność, uczuciowość, poczucie estetyki, analizowanie swoich myśli i uczuć, ekspresyjność. Jest to osoba inteligentna, wrażliwa na kolory, formę, dźwięki; za pomocą procesów myślowych przetwarza informacje uzyskane za pomocą zmysłów. Osoba ta lubi: piękno, wymianę myśli, interesujące i niezwykłe widoki. Osoba ta rozwiązuje problemy w sposób twórczy i nietypowy. (S) SPOŁECZNY (ludzie) Osobę tę cechuje: otwartość na kontakty z ludźmi, zainteresowanie ludźmi, uczuciowość, potrzeba wspierania, odpowiedzialność. W pracy z innymi używa uczuć, słów, idei. Posiada umiejętność wczuwania się, rozumienia spraw, jest otwarta, naturalna, taktowna. Osoba ta lubi: pomagać innym, przewodzić. Osoba ta rozwiązuje problemy kierując się uczuciami. ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Test do samooceny John L. Holland, badacz amerykański, stworzył teorię karier zawodowych. Mówi ona, że każda osoba poszukuje zawodu i środowiska pracy, który odpowiada jej osobowości. Holland wyróżnił 6 typów osobowości: realistyczny, badawczy, artystyczny, społeczny, przedsiębiorczy i konwencjonalny. Zgodnie z teorią karier zawodowych można wyodrębnić także sześć typów środowiska pracy, analogicznych do typów osobowości. Im bardziej zgodny jest typ osobowości z typem środowiska pracy, w którym człowiek pracuje, tym większe jest szansa na satysfakcję z wykonywania określonej pracy i na pomyślny rozwój zawodowy. Sprawdź, jaki jest Twój typ osobowości. Otocz kółkiem numer stwierdzenia z którym się zgadzasz: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. Posiadanie silnego i zgrabnego ciała jest dla mnie ważną rzeczą. Staram się dogłębnie zrozumieć rzeczy. Muzyka, kolory, piękno każdego rodzaju może wpłynąć na moje usposobienie. Ludzie wzbogacają moje życie i nadają mu sens. Wierzę w siebie i w to, że mam wpływ na rzeczy. Doceniam jasno wytyczone kierunki działania, które dokładnie określają, co mam robić. Zwykle potrafię budować, nosić wszystko sam, sam dawać sobie radę. Mogę godzinami myśleć o czymś. Doceniam piękne otoczenie. Kolory i formy znaczą dla mnie bardzo dużo. Kocham towarzystwo. Lubię rywalizację. Muszę mieć najpierw uporządkowane zaplecze i dopiero potem rozpocząć pracę nad projektem. Lubię pracować rękami. Badanie nowych idei daje mi zadowolenie. Zawsze poszukuję nowych sposobów, aby dać wyraz moim twórczym zdolnościom. Doceniam możliwość dzielenia moich osobistych spraw z innymi. To, że jestem najważniejszą osobą w grupie, daje mi zadowolenie. Jest dla mnie sprawą honoru, by dbać o wszystkie szczegóły w mojej pracy. Nie przeszkadza mi, że zabrudzę ręce w czasie pracy. Wykształcenie jest dla mnie nieustającym procesem rozwijania i wyostrzania mojego sposobu myślenia. 21. Lubię ubierać się nietradycyjnie oraz próbować nowe kierunki mody i kolory. 22. Często wyczuwam, gdy jakaś osoba odczuwa potrzebę rozmowy. 23. Lubię organizować ludzi i dawać impuls do pracy. 17. 18. 19. 20. 79 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego 24. Rutyna pomaga mi w ukończeniu pracy. 25. Lubię kupować rzeczy, które są punktem wyjścia do dalszej pracy. 26. Czasami mogę siedzieć godzinami i pracować nad rozwiązaniem problemów, czytać lub myśleć o życiu. 27. Potrafię wyobrazić sobie rzeczy. 28. Czuję się dobrze, kiedy zajmuję się innymi ludźmi. 29. Lubię, gdy dają mi kredyt zaufania w pracy. 30. Jestem podbudowany, wiedząc, że dobrze i starannie rozwiązałem powierzone zadanie. 31. Chciałbym najchętniej być sobą i wykonywać rzeczy praktyczne, pracować rękami. 32. Chętnie czytam książki na jakikolwiek z tematów, który budzi moją ciekawość. 33. Lubię wprowadzać w życie nowe pomysły. 34. W sytuacji, gdy mam jakieś problemy z innymi, preferuję rozmowę i znalezienie rozwiązania. 35. Żeby osiągnąć sukces, należy mierzyć wysoko. 36. Lubię sytuacje, które wymagają ode mnie podejmowania decyzji i brania za nie odpowiedzialności. 37. Lubię dyskutować. 38. Analizuję dany problem gruntownie, zanim podejmę działania. 39. Lubię zmieniać otoczenie tak, aby uczynić je czymś innym i specjalnym. 40. Kiedy jest mi przykro, znajduję przyjaciela, by z nim porozmawiać. 41. Kiedy proponuję plan, wolę żeby inni zajmowali się szczegółami. 42. Zwykle jestem zadowolony z miejsca, gdzie przebywam. 43. Praca na świeżym powietrzu dostarcza mi nowego zasobu energii. 44. Bez przerwy zadaję pytanie „dlaczego?". 45. Podoba mi się, że moja praca jest wyrazem mojego nastroju i uczuć. 46. Lubię znajdować sposoby pomagania ludziom, by byli bardziej ludzcy wobec siebie. 47. Branie udziału w podejmowaniu ważnych decyzji jest niezmiernie ciekawe. 48. Zawsze cieszę się, gdy ktoś inny przejmuje kierownictwo. 49. Lubię, gdy moje otoczenie jest proste i praktyczne. 50. Roztrząsam problem, dopóki nie znajdę odpowiedzi. 51. Piękno natury porusza coś ukrytego we mnie. 52. Bliskie stosunki z innymi są dla mnie ważne. 53. Lepsze stanowisko i awans są dla mnie ważne. 54. Efektywność to coś dla mnie - pracować określoną ilość godzin każdego dnia. 55. Dla uniknięcia chaosu potrzebny jest silny system z ustalonym prawem i porządkiem. 56. Książki zmuszające do myślenia zawsze poszerzają moje horyzonty. 57. Bardzo cieszę się z możliwości pójścia na wystawę, do teatru czy do kina. 80 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego 58. „Nie widziałem cię długi czas powiedz, co u ciebie?”. 59. Niezmiernie ciekawą rzeczą jest możliwość wpływania na innych ludzi. 60. Kiedy przyrzekam, że coś zrobię, wykonuję to do najdrobniejszego szczegółu. 61. Solidna, fizyczna i twarda praca nikomu nie zaszkodzi. 62. Chciałbym nauczyć się wszystkiego, co jest dostępne o tematach, które mnie interesują. 63. Nie chcę być jak inni, lubię robić rzeczy inaczej. 64. „Powiedz mi, jak ci mogę pomóc". 65. Jestem gotów podjąć ryzyko, by kontynuować sprawy dalej. 66. 67. 68. 69. 70. Lubię jasne i precyzyjne linie postępowania, kiedy coś zaczynam. Pierwsze, co widzę w samochodzie, to dobry silnik. Ci ludzie działają stymulująco na mój intelekt. Kiedy czymś się zajmuję, mam tendencję do zapominania o całym świecie. Martwi mnie, że jest tylu ludzi w naszym społeczeństwie, którzy potrzebują pomocy. 71. 72. 73. 74. 75. 76. Zabawnie jest podsuwać innym ludziom pomysły. Nie znoszę, kiedy ktoś bez przerwy zmienia metodę, kiedy akurat kończę pisanie pracy. Zwykle znajduję wyjście w sytuacjach „podbramkowych". Nawet samo czytanie o odkryciach jest ciekawe. Lubię robić happeningi. Zawsze staram się, jak mogę, by okazać uwagę ludziom, którzy wyglądają na samotnych i bez przyjaciół. Lubię działać. Nie lubię robić rzeczy, które nie są zatwierdzone. Sport jest ważny, jeśli ciało ma być zdrowe. Sposób funkcjonowania natury budził zawsze moją ciekawość. Zabawnie być w dobrym humorze i robić coś niezwyczajnego. Sądzę, że ludzie w głębi duszy są dobrzy. Jeśli nie daję sobie rady za pierwszym razem, rozpoczynam jeszcze raz z nową energią i entuzjazmem. Cenię wysoko sytuacje, kiedy wiem, czego inni ode mnie oczekują. Lubię rozłożyć rzeczy na czynniki pierwsze, by zobaczyć, czy dam sobie radę. 77. 78. 79. 80. 81. 82. 83. 84. 85. 86. „Nie denerwuj się, możemy przemyśleć sprawę i zaplanować następny krok." 87. Byłoby mi trudno wyobrazić sobie moje życie bez pięknych rzeczy wokół mnie. 88. Często tak się dzieje, że inni przychodzą do mnie, by opowiedzieć o swoich problemach. 89. Zwykle nawiązuję kontakt z ludźmi, którzy mogą pokazać mi drogę do nowych możliwości. 90. Nie potrzebuję dużo, by być szczęśliwym. 81 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Wyniki testu do samooceny Należy zakreślić te same liczby, które zostały zakreślone w teście samooceny. R B A S P K 1 7 13 19 25 31 37 43 49 55 61 67 73 79 85 2 8 14 20 26 32 38 44 50 56 62 68 74 80 86 3 9 15 21 27 33 39 45 51 57 63 69 75 81 87 4 10 16 22 28 34 40 46 52 58 64 70 76 82 88 5 11 17 23 29 35 41 47 53 59 65 71 77 83 89 6 12 18 24 30 36 42 48 54 60 66 72 78 84 90 Zapisz liczbę cyfr zakreślonych w każdej kolumnie: R______B______A______ S______P______K______ Wpisz litery, które otrzymały największą liczbę punktów: l.______2.______3.______ 82 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Załącznik 7. Życiorys chronologiczny DANE OSOBISTE: Imię i nazwisko: Anna Nowak Adres: 45-273 Opole, ul. Krótka 4/3 Nr tel.: 077 55 55 555 e-mail: [email protected] WYKSZTAŁCENIE: 1992-1997: Akademia Ekonomiczna we Wrocławiu kierunek: handel zagraniczny DOŚWIADCZENIE ZAWODOWE: 2002 - aktualnie: praca dorywcza w charakterze tłumacza w biurach turystycznych w Opolu 1996 - 2001: pilot wycieczek zagranicznych w biurze turystycznym "WAKACJE" PRZEBYTE KURSY: - kurs prowadzenia księgi przychodów i rozchodów - kurs pilota wycieczek zagranicznych INNE UMIEJĘTNOŚCI: - obsługa komputera (znajomość programów pakietu Microsoft Office, MS Word oraz MS Excel) - prawo jazdy kategorii B ZNAJOMOŚĆ JĘZYKÓW OBCYCH: - język angielski w stopniu zaawansowanym - język włoski w stopniu średniozaawansowanym CECHY OSOBOWOŚCI: - umiejętność pracy zespołowej - łatwość w nawiązywaniu kontaktów interpersonalnych - asertywność - komunikatywność ZAINTERESOWANIA: - podróże - sport: tenis Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych zawartych w ofercie pracy dla potrzeb niezbędnych do realizacji procesu rekrutacji zgodnie z ustawą z dn. 29.08.1997r o ochronie danych osobowych (Dz.U. nr 133, poz. 883). 83 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Załącznik 8. Życiorys ukierunkowany Jan KOWALSKI 31-523 Kraków ul. Mokra 88 A tel. 012 66 66 666 CEL ZAWODOWY stanowisko kierownika działu handlowego PIEKARMED, nr ref. K/27 KWALIFIKACJE - gruntowna znajomość techniczna sprzętu piekarniczego produkowanego w Europie, jego zastosowań i eksploatacji - zdolności negocjacyjne - umiejętność przygotowania kampanii reklamowej - umiejętność kierowania zespołami ludzkimi DOŚWIADCZENIE - kierowanie 50.osobowym działem handlowym w Fabryce Maszyn Piekarniczych - zwiększenie sprzedaży w ciągu 3 lat o 45% (1986 - 1993) - kierowanie 18.osobową sekcją eksportu w Centrali Obrotu Maszynami - wynegocjowanie serii kontraktów eksportowych do krajów Azji, Ameryki Łacińskiej na sumę 5 mln. 600 tys. (1993 -1996) - kontrakt w Belgii - kierowanie działem technicznym (24 osoby) największej piekarni "SUMI" (1996 - 2003) - zapewnienie bezawaryjności i ciągłości produkcji, usprawnienia racjonalizatorskie DANE OSOBISTE Mam 46 lat, jestem żonaty i mam jedno dziecko. Moja rodzina gotowa jest przenieść się do Poznania, gdzie mieści się siedziba firmy. Będę również mógł odbywać podróże służbowe na terenie całego kraju jaki i zagraniczne. PODSUMOWANIE Jestem gotów podjąć wyzwania związane z objęciem stanowiska kierownika działu handlowego firmy PIEKARMED oraz dążyć do zwiększania sprzedaży w ciągu 2 lat o ok. 20% i obniżenia kosztów funkcjonowania działu o 6%. Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych zawartych w ofercie pracy dla potrzeb niezbędnych do realizacji procesu rekrutacji zgodnie z ustawą z dn. 29.08.1997r o ochronie danych osobowych (Dz.U. nr 133, poz. 883). 84 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Załącznik 9. Życiorys funkcjonalny Katarzyna Solińska ul. Krzywa 155 38-420 Kościelisko tel. 0-502-666-519 KWALIFIKACJE - Praktyczna umiejętność analizy i diagnozy rynku ubezpieczeniowego. - Wiedza z zakresu prawa ubezpieczeniowego i matematyki ubezpieczeniowej oraz bankowości i finansów przedsiębiorstw. - Wiedza i doświadczenie w zakresie marketingu usług finansowych. - Umiejętność przeprowadzania analizy ekonomiczno- finansowej przedsiębiorstwa oraz oceny projektów inwestycyjnych za pomocą różnych metod ekonometrycznych, finansowych i statystycznych. HISTORIA ZATRUDNIENIA - Kancelaria Podatkowa Ryszard Błaszyk w Poznaniu Stanowisko: sekretarka - asystentka doradcy podatkowego 2000 -2002 przepisywanie i redagowanie pism, tłumaczenie anglojęzycznej dokumentacji, prowadzenie księgi podatkowe, obsługiwanie poczty, udzielanie informacji, przyjmowanie klientów Kancelarii, także obcokrajowców Towarzystwo Ubezpieczeń i Reasekuracji WARTA S.A. w Krakowie Stanowisko: rejestrator 1997 -2000 rozliczanie agentów, rejestrowanie polis ubezpieczeniowych w zintegrowanym systemie informatycznym, obsługiwanie bazę danych o klientach towarzystwa ubezpieczeniowego - WYKSZTAŁCENIE 1997 Uniwersytet Jagielloński studia magisterskie - Wydział Ekonomiczny, kierunek marketing i zarządzanie. Temat pracy magisterskiej: Rynek ubezpieczeń na życie w Polsce - diagnoza i perspektywy rozwoju. DODATKOWE UMIEJĘTNOŚCI I CERTYFIKATY - Znajomość oprogramowania komputerowego: Word, Excel, Corel. - Znajomość języka angielskiego na poziomie zaawansowanym oraz języka niemieckiego i rosyjskiego na poziomie podstawowym. - Licencja Państwowego Urzędu Nadzoru Ubezpieczeń. - Prawo Jazdy kategorii B. Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych zawartych w ofercie pracy dla potrzeb niezbędnych do realizacji procesu rekrutacji zgodnie z ustawą z dn. 29.08.1997r o ochronie danych osobowych (Dz.U. nr 133, poz. 883). 85 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego 3. PROGRAM ZAJĘĆ WARSZTATOWYCH Z ORIENTACJI ZAWODOWEJ: POZNAJEMY ZAWODY Z GRUPY MECHANICZNEJ I ODZIEŻOWEJ Sabina Ficek Rybnickie Centrum Edukacji Zawodowej - CKUoP w Rybniku Cele i założenia Aktywizacja młodzieży do świadomego planowania ścieżki kariery szkolno-zawodowej oraz poszukiwania doradców i źródeł informacji wspomagających ich decyzje i wybory, które w przyszłości mogą zapewnić zdobycie atrakcyjnego zawodu, zgodnie z predyspozycjami i indywidualnymi możliwościami, a co za tym idzie zdobycie zatrudnienia i szansy na realizację marzeń. Warsztaty obejmują treści związane z poznaniem zawodów odzieżowych i mechanicznych. Od dłuższego czasu grupy tych zawodów stały się mało popularne, „niemodne”, co spowodowało brak pracowników na rynku pracy, zatem celem jest wzbudzenie zainteresowania młodzieży tą grupą zawodów. Cel główny programu Zapoznanie z wymaganiami i zadaniami zawodowymi w grupie zawodów odzieżowych i mechanicznych. Cele szczegółowe: 1. Poznanie zadań zawodowych krawca, technika technologii odzieży, mechanika -montera maszyn i urządzeń, technika mechanika. 2. Zapoznanie ze środowiskiem pracy, wymaganiami psychologicznymi, fizycznymi i zdrowotnymi, warunkami podjęcia pracy, zagrożeniami zawodowymi, możliwościami zatrudnienia i płacy w tych grupach zawodów. 3. Poznanie wymagań, możliwości edukacji i zatrudnienia oraz trudności, które mogą uniemożliwić wykonywanie niektórych zawodów. 86 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego 4. Kształtowanie umiejętności wyszukiwania informacji o zawodach, możliwościach kształcenia. 5. Kształtowanie świadomości indywidualnej drogi dojścia do wymarzonego zawodu. Czas trwania Blok 6 godzinny: trzy dni po 2 jednostki lekcyjne w kolejnych tygodniach. Metody prowadzenia warsztatów Praca warsztatowa w grupach, zespołach lub indywidualna, metody podawcze – miniwykład, pogadanka, dyskusja kierowana, metody aktywizujące - ćwiczenia w grupach, ćwiczenia indywidualne, burza mózgów, metody multimedialne: film, prezentacja multimedialna. Materiały dydaktyczne Komputery, rzutnik, flipchart z arkuszami papieru, tablica, mazaki, małe karteczki, szpilki, kartki do notatek, magnesy, karty do ćwiczeń, prezentacja multimedialna, filmy, narzędzia i przybory krawieckie oraz mechaniczne. Uczestnicy Uczniowie klas drugich lub trzecich gimnazjum. Zakładamy, że wybrana grupa wcześniej zdobyła wiedzę i umiejętności o sobie i swoich zainteresowaniach, następnym etapem powinno być poznanie świata zawodów i rynku pracy. Osoba prowadząca Pedagog, doradca zawodowy, nauczyciel-wychowawca. Przebieg zajęć: Plan nauczania określający zagadnienia, tematy zajęć edukacyjnych oraz ich wymiar czasowy Tytuł zagadnienia i numer ćwiczenia Orientacyjny Załącznik/pomocne czas materiały USTALENIE NORM, INTEGRACJA, WPROWADZENIE Wprowadzenie 5 minut Ćwiczenie nr 1: Normy w naszej grupie 15 minut Ćwiczenie nr 2: Przedstawiamy się 25 minut 87 załącznik nr 1: kontrakt ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego ŚWIAT ZAWODÓW I RYNEK PRACY Wprowadzenie 5 minut Ćwiczenie nr 3: „Odgadnij mój zawód” 30 minut Podsumowanie 10 minut Wprowadzenie 10 minut Ćwiczenie nr 4: „Zawód pod lupą” 20 minut Miniwykład/Podsumowanie 10 minut Ćwiczenie nr 5: „Środowiska pracy” 30 minut narzędzia, przybory, Podsumowanie 5 minut komputery Ćwiczenie nr 6: „Usługi” 10 minut załącznik nr 3: usługi Podsumowanie 5 minut załącznik nr 2: zawody prezentacja multimedialna, filmy WYSZUKIWANIE INFORMACJI, EWALUACJA załącznik nr 4: pomocne Ćwiczenie nr 7: „Kierunek informacja” 25 minut Podsumowanie 10 minut Ćwiczenie nr 8: „Rynek pracy” 25 minut Miniwykład 10 minut Ewaluacja: „Ankieta” 10 minut załącznik nr 5: ankieta Podsumowanie 10 minut ewaluacyjna strony internetowe, gazety z ogłoszeniami, komputery USTALENIE NORM, INTEGRACJA, WPROWADZENIE Pierwszy blok dwugodzinny. Prowadzący wita się z uczestnikami, omawia cele i przebieg zajęć oraz przedstawia korzyści wynikające z uczestnictwa w warsztatach. Ćwiczenie nr 1: Normy w naszej grupie Cele: opracowanie, ustalenie listy norm i zasad obowiązujących uczestników, budowanie atmosfery zaufania i bezpieczeństwa w grupie. Materiały: arkusze papieru, mazaki, magnesy, załącznik nr 1 - kontrakt; Forma: praca w grupach 4 osobowych, dyskusja; Czas: około 15 minut w zależności od wielkości grupy; 88 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Przebieg: uczniowie dobrani w 4 osobowe zespoły ustalają zasady, które ich zdaniem budują dobrą atmosferę zajęć, sprzyjają uczeniu się, wyrażaniu opinii, każdy zespół odczytuje zasady, osoba prowadząca spisuje zasady na flipcharcie po konsultacji z uczniami, zadając pytania, podpowiadając. O normach przypominamy wtedy, kiedy ktoś łamie wcześniejsze ustalenia. Pomocny może być załącznik nr 1. Ćwiczenie nr 2: Przedstawiamy się Cele: wzajemne poznanie, rozwijanie umiejętności autoprezentacji, wypowiadania się, eliminacja napięcia. Materiały: małe kolorowe karteczki; Forma: praca w dużej grupie; Czas: około 20 minut w zależności od wielkości grupy; Przebieg: uczniowie siedzą w kręgu, prowadzący prosi o podanie swojego imienia i podanie 2 cech swojego usposobienia na pierwszą lub drugą literę swojego imienia. Uczniowie zapisują cechy na karteczkach. prowadzący rozpoczyna zadanie, informuje, że możemy krótko komentować swoje cechy, dziękuje każdej osobie za wypowiedź. Wprowadzenie: prowadzący informuje uczniów, iż muszą zgadnąć o jakich grupach zawodowych będą prowadzić rozważania, pomocą będzie w tym ćwiczenie nr 3. ŚWIAT ZAWODÓW I RYNEK PRACY Ćwiczenie nr 3: „Odgadnij mój zawód” Cele: uświadomienie uczniom sposobów zdobywania informacji o zawodach, rozwijanie umiejętności zadawania pytań i logicznego myślenia. Materiały: kartki z zawodami, taśma klejąca, tablica, mazaki Forma: praca w dużej grupie; 89 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Czas: około 30 minut w zależności od wielkości grupy; Przebieg: prowadzący wybiera 6 chętnych osób. Pięć osób losuje 1 kartkę z zawodem do przyklejenia na plecach. Prowadzący informuje osoby aby odpowiadały tak, nie lub nie ma związku na zadawane pytania. W przypadku trudności wybrana osoba pokaże narzędzie lub pokaże gestami, co robi się w tym zawodzie. prowadzący, aby ćwiczenie się nie przeciągało, może podpowiadać pytającym i przedstawiającym. Ostatnia osoba będzie „sędzią” czyli będzie liczyła ilość pytań i zapisywała wynik, uczniowie pozostali siedzą w kręgu i zadają pytania zamknięte typu „Czy…”, po odgadnięciu zawodu, zostaje zapisana ilość zadanych pytań, wygrywa osoba, która odgadnie zawód przy pomocy jak najmniejszej ilości zadanych pytań, po zabawie, prowadzący wspólnie z grupą analizują, które pytania najtrafniej pozwalały odgadnąć zawód. „Sędzia” zapisuje je na tablicy, podsumowując: prowadzący przekonuje uczniów jak ważne jest zadawanie pytań dotyczących zawodu, pracy, warunków pracy aby się dowiedzieć jak najwięcej i nie „błądzić”. Prowadzący podsumowuje pierwszy blok z zakresu orientacji zawodowej, pyta uczniów o ich uwagi, czy podobały im się formy pracy, czego chcieliby się dowiedzieć, co chcieliby robić na następnych warsztatach. Drugi blok dwugodzinny. Wprowadzenie: prowadzący informuje o jakich grupach zawodów będą zajęcia, uzasadnia, dlaczego te zawody wybrał do omówienia. Prosi o obejrzenie 2 krótkich filmów bez jego komentarza, które pomogą w wykonaniu następnego ćwiczenia i pozwolą zapoznać się z zadaniami roboczymi w omawianych grupach zawodów. Ćwiczenie nr 4: „Zawód pod lupą” Cele: zapoznanie z zadaniami i czynnościami i mechanicznych, rozwijanie umiejętności zainteresowań uczniów. 90 w zawodach odzieżowych ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Materiały: arkusze papieru, mazaki, magnesy, filmy o zawodach Forma: praca w 4 grupach; Czas: około 25 minut w zależności od wielkości grupy; Przebieg: prowadzący dzieli grupę na 4 grupy damsko-męskie. Każdemu zespołowi daje arkusz papieru i mazaki, prowadzący prosi, aby każdy zespół podzielił arkusz na 2 części i według swojej wiedzy i filmów wypisał na arkuszu, czym zajmują się krawcy, technicy technologii odzieży - 2 zespoły, mechanicy, technicy mechanicy - 2 zespoły. Praca przy pomocy prowadzącego w ciągu 10 minut, zespoły prezentują swoje prace, prowadzący dopytuje, prostuje, uogólnia, porównuje po 2 zespoły - dyskusja kierowana (10 minut). Miniwykład nr 1 z pomocą prezentacji multimedialnej na temat : zadania robocze krawca, zadania robocze mechanika, zadania robocze technika technologii odzieży, zadania robocze technika mechanika. Ćwiczenie nr 5: „Środowiska pracy” Cele: zapoznanie z wymaganiami psychologiczno-fizyczno-zdrowotnymi potrzebnymi do zawodu, zapoznanie z zagrożeniami występującymi w środowisku pracy i działaniami profilaktycznymi, zapoznanie z zawodami pokrewnymi, możliwościami edukacji. Materiały: arkusze papieru, mazaki, magnesy, narzędzia, przybory, fotografie maszyn, komputery z dostępem do Internetu. Forma: praca w grupach oraz dwuosobowych zespołach; Czas: około 30 minut w zależności od wielkości grupy; 91 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Przebieg: prowadzący pokazuje przybory, narzędzia i maszyny na fotografiach, które obsługują wybrane grupy zawodowe, uczniowie zgadują kto i co tym robi. Prowadzący zadaje pytania typu: „Czy trudno obsługiwać”, „Jakie zdolności trzeba mieć”, prowadzący dzieli grupę na 2 części damsko-męskie inne niż poprzednio. Każdemu zespołowi daje arkusz papieru i mazaki i przydziela po 2 zawody, każdy zespół ma według swojej intuicji, poznanych narzędzi, maszyn i filmów wypisać czynniki psychologiczne, fizyczne i zdrowotne, które są potrzebne w danych zawodach. Pomoc prowadzącego, zespoły prezentują swoje prace. Prowadzący dopytuje, prostuje, uogólnia, porównuje 2 zespoły - dyskusja kierowana (10 minut), prowadzący zapoznaje uczestników ze stroną internetową Centralnego Instytutu Ochrony Pracy - www.ciop.pl, i pokazuje jak szukać informacji na stronie, zespoły dwuosobowe siadają do 1 komputera i wyszukują międzynarodowe karty charakterystyki zagrożeń zawodowych dla zawodów głównych i zawodów, które ich interesują, zapisują pliki i drukują karty, uczniowie odczytują dane z kart na temat: zagrożenia, działania profilaktyczne, miejsca, gdzie występuje zawód, warunki przyjęcia do pracy, zawody pokrewne - dyskusja kierowana, karty mogą zabrać ze sobą. Prowadzący podsumowuje i pokazuje powiązania zainteresowań uczniów z ich predyspozycjami zawodowymi, a z poznania wymagań, możliwości edukacji i zatrudnienia oraz trudności, które mogą wystąpić należy wyciągać wnioski, że nie wszystkie zawody możemy wykonywać. Ćwiczenie nr 6: „Usługi” Cele: zapoznanie z umiejętnościami obliczeń za wykonywane usługi, modelowanie i zmiana sposobu myślenia uczestników na temat cen usług. Materiały: przykładowe cenniki usług, załącznik nr 3; Forma: indywidualna; 92 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Czas: około 10 minut w zależności od wielkości grupy; Przebieg: prowadzący tłumaczy, na czym polegać będzie następne ćwiczenie, tłumaczy jak trudno wyliczyć wartość swojej pracy za wykonaną usługę. Podaje przykłady, prosi uczniów o komentarz – dyskusja kierowana, prowadzący pokazuje przykładowe cenniki usług, rozdaje karty pracy, prosi o wyliczenie ceny usługi, uczniowie odczytują i porównują wyniki, prowadzący dopytuje, prostuje, uogólnia - dyskusja kierowana. Prowadzący podsumowuje drugi blok z zakresu orientacji zawodowej, pyta uczniów o ich uwagi, czy im się podobały formy pracy, czego chcieliby się dowiedzieć więcej, co chcieliby robić na następnych warsztatach. Przy pomocy odpowiedzi uczniów przeprowadza ewaluację i dopasowuje ćwiczenia i formy pracy do danej grupy. WYSZUKIWANIE INFORMACJI, EWALUACJA Trzeci blok dwugodzinny. Ćwiczenie nr 7: „Kierunek informacja” Cele: przygotowanie uczniów do podejmowania decyzji edukacyjnych i zawodowych, kształtowanie umiejętności wyszukiwania informacji, poznanie metod poruszania się po rynku pracy. Materiały: arkusze papieru, mazaki, magnesy, gazety z ogłoszeniami o pracy, stanowiska komputerowe z dostępem do Internetu; Forma: praca w grupach i praca indywidualna; Czas: około 25 minut w zależności od wielkości grupy; Przebieg: prowadzący dzieli uczestników na dwie grupy. Każda z nich otrzymuje inne zadanie. Grupa pierwsza ma za zadanie wypisać i uszeregować według stopnia ważności sposoby poszukiwania pracy. Grupa druga w analogiczny sposób powinna wypisać i uszeregować sposoby poszukiwania pracowników, 93 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego następnie reprezentanci grup dokonują prezentacji własnych przemyśleń, reszta grupy uzupełnia wiadomości, prowadzący omawia oczekiwania pracodawców i pracowników, prowadzący objaśnia następne ćwiczenie, kształtujące umiejętność analizy zawartości ogłoszeń, ocenę i selekcjonowanie zawartych w nich informacji. Praca w tych samych grupach. Każdej osobie rozdaje gazety z ogłoszeniami o pracy, dla chętnych osób wyszukiwanie ogłoszeń na stronach internetowych, uczniowie wyszukują po dwa najbardziej i najmniej interesujące anonsy. Osoby chętne prezentują je, wszyscy dyskutują nad ich zawartością informacyjną, dyskusja kierowana - prowadzący zadaje pytania: dlaczego jedne ogłoszenia są czytelne i zrozumiałe, a inne mało precyzyjne i zagmatwane? Prowadzący podsumowuje i zapisuje wnioski do krytycznego analizowania ogłoszeń oraz ważne przesłanie: Im więcej zbierzesz informacji, tym lepiej poznasz rynek pracy, a więc swoje szanse na znalezienie pracy. Prowadzący rozdaje kartki - załącznik nr 4, z pomocnymi adresami stron internetowych. Ćwiczenie nr 8: „Rynek pracy” Cele: zapoznanie uczniów z pojęciem rynku pracy i jego podstawowymi elementami, zapoznanie z potrzebami pracodawców w wybranych zawodach. Materiały: tablica lub flipchart, karki, długopisy, mazaki; Forma: praca w małych grupach - elementy „burzy mózgów”; Czas: około 25 minut w zależności od wielkości grupy. Przebieg: prowadzący dzieli uczniów na 4 osobowe grupy, prosi o opracowanie przykładów uczestnictwa uczniów w różnych rynkach - wymienienie rynków, np. rynek spożywczy, walutowy, szkolny, pracy i jaką rolę w nich pełnią, przedstawiciele grup prezentują swoje opracowania, prowadzący zapisuje przykłady na tablicy - robocze definicje rynków, prowadzący omawia definicje rynku, omawia szczegółowo rynek pracy, 94 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego prowadzący prosi uczniów, aby odpowiedzieli na arkuszach, kto jest nabywcą, kto sprzedawcą, co jest towarem na rynku pracy i na czym polega transakcja na rynku pracy, odczytanie odpowiedzi przez grupy, wspólne opracowanie definicji z pomocą prowadzącego. Miniwykład nr 2 na temat: powodzenie na rynku pracy, znajomość siebie: mocne strony, umiejętności, kwalifikacje, siła fizyczna, czas, gotowość na zmiany, dyspozycyjność, umiejętność zaprezentowania siebie pracodawcy, czyli jak dobrze przygotować się do transakcji, jak ćwiczyć umiejętność sprzedaży, marketing własnej osoby. Prowadzący w kilku słowach omawia, z czym uczestnicy zapoznali się na warsztatach i do czego ta wiedza będzie im przydatna. Zachęca do bycia aktywnym w zapoznaniu się z charakterystyką różnych zawodów wg ich predyspozycji i marzeń oraz do wyszukania informacji. Dziękuje za udział w zajęciach i prosi o ocenę zajęć warsztatowych. Ewaluacja zajęć Prowadzący rozdaje kwestionariusze ankiety zajęć - załącznik nr 5, prosi o odpowiedzi na pytania zgodne z odczuciami po ich realizacji. Tłumaczy sens ankiet ewaluacyjnych, prosi o wypowiedzenie się w pytaniu otwartym. Korzystając z analizy ankiet przeprowadzonych anonimowo, ale obrazujących globalnie (w skali klasy) dojrzałość młodzieży do podejmowania tematu planowania przyszłości – można omówić wyniki z wychowawcą, pedagogiem lub psychologiem szkolnym, co pozwoli na ułożenie indywidualnego programu pracy z klasą, nie tylko w obszarze orientacji szkolno-zawodowej 8. Załączniki 95 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Załącznik nr 1. Kontrakt Przykładowe normy - zasady wspólnej pracy: wszyscy jesteśmy tak samo ważni i potrzebni w grupie, szanujemy siebie nawzajem, mówimy do siebie po imieniu, zajęcia rozpoczynamy punktualnie, słuchamy siebie wzajemnie, nie przerywamy wypowiedzi innym, nie śmiejemy się z wypowiedzi innych, nie oceniamy, nie krytykujemy innych, mamy prawo odmówić udziału w ćwiczeniu jeśli jest ono dla nas krępujące, mamy prawo wyrażać swoje uczucia nie krzywdząc innych - komunikat „ja”, nie wygłupiamy się, nie używamy wulgaryzmów. 96 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Załącznik nr 2. Zawody KRAWIEC MODELKA MECHANIK TECHNIK TECHNOLOGII ODZIEŻY TECHNIK MECHANIK 97 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Załącznik nr 3. Usługi 1. Oblicz wartość usługi uszycia spódnicy podstawowej z materiałów nabytych w zakładzie krawieckim. Tkanina podstawowa, cena za 1m - 25zł, nici - 1,5zł, włóknina - 1,5zł, zamek błyskawiczny - 2,5zł, guzik - 0,50zł. Spódnica o długości 0,70m. Dodaj wartość usługi - szycia, którą sam ustalisz, uzasadnij dlaczego taka suma. 2. Oblicz wartość usługi naprawa 1,5 metra płotu z następujących materiałów: siatka ogrodzenia 1 m - 27 zł, nity - 18sztuk - 4,80zł ,drut - 1,5zł. Dodaj wartość usługi - naprawa, którą sam ustalisz, uzasadnij dlaczego taka suma. 98 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Załącznik nr 4. Pomocne strony internetowe http://www.zawodowe.com/ http://www.koweziu.edu.pl/index2.php?id=strefa_ucznia_filmy&f=ha6eb4h-Dhc http://www.koweziu.edu.pl/index2.php?id=strefa_ucznia_filmy&f=QeQIaXc-jGU http://www.ciop.pl/10912.html www.zawod.swspiz.pl/ www.wup.pl http://www.youtube.com/watch?v=BDjw_Od4Msc&feature=related http://www.youtube.com/watch?v=kL0qX5jFVUU&feature=related http://www.youtube.com/watch?v=xQhAhKHZOMA&feature=related http://www.youtube.com/watch?v=BNVLZIWy1qE&feature=related http://www.youtube.com/watch?v=z7TTKS4awg8&feature=fvwrel http://www.youtube.com/watch?v=l80OEM6xln4&feature=fvwrel http://www.koweziu.edu.pl/index2.php?id=strefa_ucznia_filmy&f=B1Mb6fwIrx0 http://www.koweziu.edu.pl/index2.php?id=strefa_ucznia_zawod http://www.praca.gov.pl http://www.doradca-zawodowy.pl http://www.pomaturze.pl http://www.jobpilot.pl http://www.szkoly.info.pl http://www.pracuj.pl http://www.abcpraca.pl 99 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Załącznik nr 5. Kwestionariusz ankiety ewaluacyjnej Data…......... Prowadzący………………………………………….. 1. Czy warsztaty były dla Ciebie interesujące? ( zakreśl odpowiedź) □ □ □ raczej nie nie □ trudno powiedzieć □ raczej tak tak 2. Oceń, w jakim stopniu uzyskane informacje, wiedza i materiały mogą pomóc Ci w planowaniu Twojej przyszłości szkolnej i zawodowej: (zakreśl odpowiedź) □ □ □ □ □ w ogóle nieprzydatne w niewielkim stopniu w średnim stopniu w dużym stopniu w bardzo dużym stopniu 3. Czy uważasz, że warto takie zajęcia organizować dla młodzieży? (zakreśl odpowiedź) □ □ zdecydowanie nie raczej nie □ □ nie wiem raczej tak □ zdecydowanie tak 4. Czy polecił(a)byś je swoim kolegom i koleżankom? (zakreśl odpowiedź) □ □ zdecydowanie nie raczej nie □ □ nie wiem raczej tak □ zdecydowanie tak 5. Jeśli chcesz, możesz teraz postawić ocenę prowadzącemu zajęcia lub podzielić się opinią: .................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................. Dziękuję 100 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Wykaz literatury Bibliografia: 1. Paszkowska-Rogacz A. (2002), Warsztat pracy europejskiego doradcy kariery zawodowej. Warszawa: KOWEZiU. 2. Paszkowska-Rogacz A. (2001), Doradztwo zawodowe w krajach Unii Europejskiej, http://www.sdsiz.pl, (pobrano: 24.08.2013). 3. Trzeciak W. (2000), Aktualne problemy poradnictwa zawodowego. http://www.sdsiz.pl, (pobrano: 24.08.2013). 4. Wojtasik B. (2011), Podstawy poradnictwa kariery. Warszawa: KOWEZiU. Filmy: Wytwórnia Filmów Szkoleniowych Synergia, Gdańsk. 101 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego 4. JAK PRZYGOTOWAĆ SIĘ DO ROZMOWY KWALIFIKACYJNEJ – TRUDNE PYTANIA PRACODAWCY Dorota Porwoł Zespół Szkół nr 6 w Rybniku Cele uświadomienie uczniom jak ważne jest wcześniejsze przygotowanie się do spotkania z potencjalnym pracodawcą, zapoznanie uczniów ze sposobami autoprezentacji własnej osoby, zwrócenie uwagi uczniów na podstawowe zasady, którymi powinni kierować się podczas rozmowy kwalifikacyjnej, uczniowie dowiedzą się jak korzystnie zaprezentować swoje doświadczenia i kwalifikacje, skłanianie uczniów do udzielania odpowiedzi na przykładowe pytania zadawane przez pracodawcę, szukanie odpowiedzi na trudne pytania podczas rozmowy rekrutacyjnej. Czas trwania 2 godziny lekcyjne Metody prowadzenia zajęć pogadanka z elementami dyskusji, praca indywidualna, praca grupowa, burza mózgów. 102 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Materiały dydaktyczne flipchart, pisaki, materiały przygotowane przez nauczyciela: arkusze z przykładowymi pytaniami, filmy szkoleniowe na portalu YouTube, komputer, głośniki. Uczestnicy uczniowie ostatniej klasy zasadniczej szkoły zawodowej. Przebieg zajęć: Lekcja pierwsza „JAK PRZYGOTOWAĆ SIĘ DO ROZMOWY KWALIFIKACYJNEJ” Cele: uświadomienie uczniom jak ważne jest wcześniejsze przygotowanie się do spotkania z potencjalnym pracodawcą, zapoznanie uczniów ze sposobami autoprezentacji własnej osoby, zwrócenie uwagi uczniów na podstawowe zasady, którymi powinni kierować się podczas rozmowy kwalifikacyjnej. Wprowadzenie Nauczyciel wyjaśnia uczniom cele lekcji kładąc szczególny nacisk na wywarcie dobrego wrażenia na potencjalnym pracodawcy. Rozwinięcie W dalszej części nauczyciel uzmysławia uczniom wartość wcześniejszego przygotowania się do rozmowy kwalifikacyjnej; uczniowie podają własne przemyślenia i pomysły. Nauczyciel razem z uczniami zastanawia się nad zagadnieniami dotyczącymi odpowiedniego przygotowania się do rozmowy kwalifikacyjnej: przygotowanie pod względem merytorycznym – wiedza na temat firmy, przygotowanie dokumentów aplikacyjnych, 103 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego dokonanie własnej autoanalizy, np. przy pomocy analizy SWOT, przygotowanie samego siebie – odpowiedni strój, odpowiednia aparycja, sporządzenie listy pytań, które można zadać pracodawcy, zadbanie o właściwe nastawienie psychiczne – koncentracja na swych mocnych stronach. Następnie nauczyciel omawia sposób zachowania się podczas rozmowy rekrutacyjnej. Uczniowie oglądają film (2 minuty i 39 sekund) na portalu YouTube pt. „5 sposobów na rozmowę o pracę”, link do filmu: https://www.youtube.com/watch?v=yWupw-LjSBA Uczniowie swobodnie dyskutują na tematy przedstawione w obejrzanym filmie. Nauczyciel podsumowuje dyskusję: na rozmowę przychodzi się punktualnie, z kompletem dokumentów, które potwierdzają nasze umiejętności, ubranie dostosowane do danego stanowiska pracy, ważny jest kontakt wzrokowy toteż patrzymy rozmówcy w oczy, a nie na podłogę, zachowujemy się zrównoważenie: bez zbytniego entuzjazmu i pesymizmu, staramy się być odprężonym, uśmiechniętym, nastawionym pozytywnie, nie palimy papierosów, nie przyjmujemy ewentualnej propozycji zapalenia papierosa czy wypicia alkoholu, postawa naszego ciała powinna mówić: „jestem dobry w tym co robię”, w rozmowie podkreślamy swoje mocne strony, talenty i osiągnięcia, na pytania rekrutera odpowiadamy niezwłocznie, jednak nie pytaniem na pytanie, mówimy zdecydowanym głosem, w odpowiednim tempie, swoje pytania kierujemy do rozmówcy w odpowiednim momencie, (najlepiej pod koniec rozmowy), pytamy wprost na czym będzie polegała nasza praca, jaki będzie nasz zakres obowiązków, nie mówimy źle o byłym pracodawcy - nauczycielu praktycznej nauki zawodu, unikamy nieudzielania odpowiedzi, upartego pytania o pieniądze, opowiadania o problemach na praktyce, pośpiechu i wulgaryzmów, 104 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego unikamy opowiadania o sprawach rodzinnych, problemach politycznych, religijnych i zdrowotnych. Podsumowanie lekcji Nauczyciel: rozmowa kwalifikacyjna w zasadniczej części stanowi prezentację własnej osoby, stąd konieczność przedstawienia swej osoby w jak najbardziej korzystny sposób, tak by potencjalny pracodawca był przekonany, że jego firma wiele zyska przyjmując do pracy właśnie nas. Nauczyciel rozdaje uczniom KARTĘ PRACY UCZNIA, uczniowie wypełniają ją indywidualnie. Lekcja druga TRUDNE PYTANIA PRACODAWCY Cele: uczniowie dowiedzą się jak korzystnie zaprezentować swoje doświadczenia i kwalifikacje, skłanianie uczniów do udzielania odpowiedzi na przykładowe pytania zadawane przez pracodawcę, szukanie odpowiedzi na trudne pytania podczas rozmowy rekrutacyjnej, Wprowadzenie: nauczyciel wyjaśnia uczniom cele lekcji, uczniowie przypominają główne zasady obowiązujące podczas rozmowy kwalifikacyjnej. Rozwinięcie: nauczyciel prezentuje obszary pytań, z którymi uczniowie mogą spotkać się i podaje przykładowe pytania z danego obszaru: obszar zawodowy, np.: Na czym polegała Pana/Pani poprzednia praca? Jakie maszyny i urządzenia potrafi Pan/Pani obsługiwać? Jak ocenia Pan/Pani swoje umiejętności? Proszę tę ocenę konkretnie uzasadnić. obszar motywacyjny, np.: Dlaczego aplikuje Pan/Pani właśnie do naszej firmy? 105 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Dlaczego powinniśmy zatrudnić Pana/ Panią a nie kogoś innego? Jakie są Pana/Pani wymagania płacowe? obszar osobowościowy, np.: Proszę powiedzieć o sobie coś więcej? Jaki jest Pana/Pani stan zdrowia? Jak spędza Pan/Pani swój wolny czas? Nauczyciel dzieli uczniów na grupy i każdej z grup przydziela kilka pytań, uczniowie mają za zadanie zastanowić się i znaleźć właściwe odpowiedzi na wybrane pytanie. Przykładowe pytania: Jakie są Twoje najmocniejsze strony? Co Ci się najbardziej podobało, a co najbardziej nie podobało na zajęciach praktycznej nauki pracy? Co Cię motywuje do pracy? Co dla Ciebie znaczy „dobry szef” i „dobry pracodawca”? Co dla Ciebie znaczy „dobry pracownik”? Gdybyś mógł wybierać: nudna ale dobrze płatna praca albo kiepsko opłacana ale pasjonująca praca – którą wybrałbyś? Co o Tobie sądził twój szef praktycznej nauki zawodu? Co jest Twoją największą zaletą, a co wadą? Co możesz wnieść do firmy? Co oznacza dla Ciebie „sukces”? Co uważasz za swoją największą porażkę? Co robisz gdy nie zgadzasz się ze swoim szefem? Co w pracy zawodowej sprawia Ci największą trudność? Co wiesz o naszej firmie? Czemu powinniśmy zatrudnić właśnie Ciebie? Czy jesteś uczciwy i lojalny, co o tym świadczy? Czy miałeś dobre relacje ze swoim szefem na praktyce? Skąd o tym wiesz? Czy miałeś dobre relacje ze współpracownikami? Skąd o tym wiesz? Opowiedz mi o trudnej sytuacji w pracy i jak sobie z nią poradziłeś/poradziłaś? 106 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Czy potrafisz pracować pod presją czasu? Czy jesteś dobrze zorganizowany/zorganizowana? Co o tym świadczy? Co dla Ciebie jest ważniejsze: wysoka jakość wykonywanych zadań czy dobra atmosfera? Czym kierowałeś się wybierając oferty pracy? Czym się interesujesz, czy znajdujesz czas na hobby? Dlaczego zainteresowałeś/ zainteresowałaś się naszą ofertą? Jak długo chciałbyś/chciałabyś pracować w naszej firmie? Jak radzisz sobie ze stresem? Jaką rolę odgrywasz zazwyczaj w zespole? Jakie są minimalne zarobki, które by Cię satysfakcjonowały? Jakie są twoje cele? Jakie są twoje największe osiągnięcia? Jakie są Twoje oczekiwania zawodowe na najbliższe 5-10 lat? Jakie 3 cechy najlepiej Cię charakteryzują? Opowiedz mi co Cię najbardziej zdenerwowało na praktyce szkolnej i dlaczego? Oceń siebie, jako pracownika w skali 1 do 10. Z jakim ludźmi chciałbyś pracować? Dlaczego? Nauczyciel prosi uczniów o zaprezentowanie swojej pracy w formie odegrania scenek: uczniowie odgrywają role pracodawców i poszukujących pracy. Następnie nauczyciel wręcza uczniom karty z przykładowymi pytaniami pracodawcy wraz z pytaniami pomocniczymi, które są pomoce w znalezieniu właściwych odpowiedzi. Uczniowie analizują pytania pomocnicze i porównują swoje wcześniejsze odpowiedzi, przygotowują nowe odpowiedzi uwzględniające pytania pomocnicze. Uczniowie prezentują swoją pracę poprzez odegranie scenki i omawiają różnice pomiędzy wcześniejszymi scenkami. Wspólnie z uczniami nauczyciel omawia mocne słabe strony odegranych scenek. Nauczyciel przypomina uczniom by nie oceniali siebie wzajemnie, komentarze mają odnosić się do treści odegranych scenek. 107 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Podsumowanie lekcji Dyskusja na temat roli i ważności rozmowy kwalifikacyjnej w poszukiwaniu pracy. Uświadomienie uczniom obszarów w sferze komunikacji, nad którymi uczniowie muszą jeszcze popracować. KARTA PRACY UCZNIA Mając na uwadze dyskusję, obejrzany film oraz uzyskane wskazówki zapisz zasady savoir–vivre'u obowiązujące na rozmowie kwalifikacyjnej, uwzględniając: 1. Czas przybycia. 2. Strój. 3. Powitanie i przedstawienie się. 4. Zajmowanie miejsca. 5. Sposób rozmowy. 6. Pożegnanie i wyjście. 108 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego MATERIAŁY DLA NAUCZYCIELA Poniżej znajdują się pytania dla grup, proszę je wyciąć i przydzielić odpowiednim grupom uczniów. Grupa 1 1. Jakie są Twoje najmocniejsze strony? 2. Co Ci się najbardziej podobało a co najbardziej nie podobało na zajęciach praktycznej nauki pracy? 3. Co Cię motywuje do pracy? 4. Co dla Ciebie znaczy „dobry szef” i „dobry pracodawca”? 5. Co dla Ciebie znaczy „dobry pracownik”? 6. Gdybyś mógł wybierać: nudna ale dobrze płatna praca albo kiepsko opłacana, ale pasjonująca praca – którą wybrałbyś? 7. Co o Tobie sądził twój szef praktycznej nauki zawodu? 8. Co jest Twoją największą zaletą a co wadą? 9. Co możesz wnieść do firmy? Grupa 2 1. Jakie maszyny i urządzenia potrafi Pan/Pani obsługiwać? 2. Co wiesz o naszej firmie? 3. Czemu powinniśmy zatrudnić właśnie Ciebie? 109 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego 4. Czy jesteś uczciwy i lojalny, co o tym świadczy? 5. Czy miałeś dobre relacje ze swoim szefem na praktyce? Skąd o tym wiesz? 6. Czy miałeś dobre relacje ze współpracownikami? Skąd o tym wiesz? 7. Opowiedz mi o trudnej sytuacji w pracy i jak sobie z nią poradziłeś/poradziłaś? 8. Czy jesteś dobrze zorganizowany/zorganizowana? Co o tym świadczy? 9. Co dla Ciebie jest ważniejsze: wysoka jakość wykonywanych zadań czy dobra atmosfera? Grupa 3 1. Dlaczego powinniśmy zatrudnić Pana/ Panią a nie kogoś innego? 2. Dlaczego zainteresowałeś/ zainteresowałaś się naszą ofertą? 3. Jak radzisz sobie ze stresem? 4. Opowiedz mi co Cię najbardziej zdenerwowało na praktyce szkolnej i dlaczego? 5. Oceń siebie jako pracownika w skali 1 do 10. 6. Z jakim ludźmi chciałbyś pracować? Dlaczego? 7. Jakie są minimalne zarobki, które by Cię satysfakcjonowały? 8. Jakie 3 cechy najlepiej Cię charakteryzują? 9. Czym się interesujesz, czy znajdujesz czas na hobby? 110 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego MATERIAŁY DLA NAUCZYCIELA Poniżej znajdują się karty z przykładowymi pytaniami pracodawcy wraz z pytaniami pomocniczymi, proszę je wyciąć i przydzielić odpowiednim grupom uczniów. Grupa 1 Jakie są Twoje najmocniejsze strony? Pytanie to stwarza szanse na przedstawienie swoich zalet, istotnych z punktu widzenia poszukiwanej pracy. Należy odpowiedzieć sobie na następujące pytania: Jakie są moje: umiejętności? różne doświadczenia? zainteresowania? entuzjazm? solidność? wydajność? umiejętność postępowania z ludźmi? ambicja? Grupa 2 Jakie maszyny i urządzenia potrafi Pan/Pani obsługiwać? Większość zawodów wymaga obsługi jakiejś maszyny lub urządzenia. Wymień wszystkie przypadki kiedy musiałaś/musiałeś korzystać z urządzeń, które mogą być wykorzystywane w pracy o którą się starasz. Wszędzie gdzie to możliwe wymień nazwy i typy urządzeń. Powiedz o wszystkich innych urządzeniach, które miałaś/ miałeś okazję obsługiwać. Pamiętaj również o nazwach i typach. Nie zapomnij wspomnieć o urządzeniach, z których korzystasz w ramach hobby. 111 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Grupa 3 Dlaczego powinniśmy zatrudnić Pana/ Panią, a nie kogoś innego? Bądź gotowy/gotowa do udzielenia szybkiej odpowiedzi. Jeśli Ty sam/sama sprawisz wrażenie, że nie wiesz, dlaczego powinieneś/powinnaś dostać tę pracę, nie spodziewaj się, że będzie wiedział to Twój rozmówca. Przypomnij jeszcze raz o swoich zaletach, nawet gdybyś miał/miała powtarzać rzeczy, które przed chwilą powiedziałeś/powiedziałaś. Odwołaj się do: swoich kwalifikacji, posiadanego doświadczenia, swoich zainteresowań i hobby. Przekonaj rozmówcę, że jesteś: wydajna/wydajny, pracowita/pracowity, godna/godny zaufania. Przekonaj rozmówcę, że można na Tobie polegać, że będziesz w stanie wykonywać nie tylko powierzone Ci zadania, ale nawet więcej. 112 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Bibliografia: 1. Niezbędnik dla uczestników projektu „Dodajcie nam skrzydeł. Projekt „Dodajcie nam skrzydeł. Aktywizacja zawodowa i społeczna osób zagrożonych wykluczeniem społecznym”. 2. ABC doradcy zawodowego – Rozmowa doradcza, Krajowy Ośrodek Wspierania edukacji Zawodowej i Ustawicznej. 113 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego 5. POZNANIE SIEBIE WARUNKIEM WŁAŚCIWEGO WYBORU DALSZEGO KSZTAŁCENIA Danuta Sojka Zespół Szkół nr 5 im. J. Rymera w Rybniku Cel Uświadomienie uczniom gimnazjum, że wybór szkoły ponadgimnazjalnej nie może być wynikiem decyzji podjętej pod wpływem chwili, kolegów czy wyboru na „chybił-trafił”. Uświadomienie uczniom korelacji pomiędzy wyborem zawodu, a własnymi predyspozycjami, zainteresowaniami, czy temperamentem. Czas trwania 2 x 2 godziny lekcyjne. Metody prowadzenia zajęć Dyskusja, praca indywidualna, testy. Materiały dydaktyczne Laptop, projektor, tablica, kartki, długopisy, arkusze papieru, testy + klucze odpowiedzi, karta pracy „ Ja a moje plany zawodowe”. Uczestnicy np. Uczniowie klas III gimnazjum stojący przed wyborem dalszego kierunku kształcenia. Przebieg zajęć: Dzień pierwszy. 1. Przywitanie i przedstawienie celu zajęć. 2. Rozmowa z uczniami na temat tego, co ma wpływ na ich wybór dalszego kształcenia (zapisanie na tablicy) - jaki jest ich potencjał i potrzeby rynku pracy. (potencjał człowieka: cechy charakteru, zainteresowania, zdolności, wartości, stan zdrowia, wiedza). 3. Praca indywidualna: gdybym był zwierzęciem to byłbym … ponieważ… 114 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Omówienie prac, zwrócenie uwagi na to, że utożsamianie się z jakimś zwierzęciem pokazuje nam nasz charakter i temperament. Pokazanie uczniom, że konkretne zawody wymagają pewnych cech charakteru, zaś pewne cechy charakteru mogą wykluczyć właściwe wykonywanie jakiegoś zawodu. 4. „Kim chcę być? – kim powinienem być?” - rozmowa z uczniami na temat tego, w jakim stopniu rodzice i koledzy próbują wpływać na ich wybór zawodu i ścieżki kształcenia. Uczniowie otrzymują po dwie karteczki. Na jednej zapisują kim chcieliby być (jaki zawód chcieliby wykonywać oni sami), a na drugiej w jakim zawodzie widzieliby ich rodzice lub koledzy. Nauczyciel dzieli tablicę na dwie części: Mój wybór/Wybór innych. Uczniowie przyklejają swoje kartki po właściwych stronach. Nauczyciel odczytuje zestaw po jednej i po drugiej stronie, wspólnie z uczniami podejmuje próbę przeanalizowania wyników (na ile moje plany i marzenia zawodowe są zgodne z tym, co inni mi sugerują). Rozmowa z uczniami nt. asertywności - test „Czy jestem asertywny?” - załącznik 1. Omówienie testu: uczniowie, którzy uzyskali ponad 10 odpowiedzi ,,tak” mają kłopoty z asertywnością i muszą nad nią popracować. Asertywność jest ważna w naszych rozmowach z innymi na temat naszego dalszego kształcenia. 5. Podsumowanie zajęć. Dzień drugi. 1. Przywitanie uczniów. Przypomnienie uczniom wniosków z poprzednich zajęć. 2. Praca indywidualna. Test osobowości - załącznik 2 . Podanie uczniom klucza oraz podsumowanie wyników. 3. Test predyspozycji zawodowych - załącznik 3. Podanie uczniom klucza oraz podsumowanie wyników. 4. Praca indywidualna połączona z pracą z komputerem. Uczniowie wypełniają częściowo tabelę „Ja a moje plany zawodowe” - załącznik 4. Następnie korzystając z informacji internetowych uzupełniają dalszą część tabeli. Po zakończonej pracy 115 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego uczniowie indywidualnie przedstawiają swoje wyniki (kto chce). Należy zwrócić uczniom uwagę na to, że im więcej zawodów bierzemy pod uwagę, tym trudniejszy jest wybór. 5. Podsumowanie zajęć. Przypomnienie uczniom o możliwości korzystania z pomocy doradców zawodowych (podanie miejsc, gdzie można ich znaleźć). Wykaz literatury Bibliografia: Zakręcone kariery. Planowanie i zarządzanie karierą, seria wykonana w ramach projektu „OHP jako realizator usług rynku pracy” (EFS). Netografia: www.modn.elk.pl/publikacje/.../Jolanta%20Grodzka%20Scenariusz.doc http://static.scholaris.pl/49/20131121_528dda59834e3/Kwestionariusz_MLOKOZZ.pdf http://static.scholaris.pl/49/20131121_528dda4c08502/Podre%CC%A8cznik_MLOKOZZ. pdf file:///C:/Users/ja/Downloads/test_na_typ_osobowoci_%20(1).pdf 116 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Załącznik 1. Test Czy jestem asertywny ? - Jeśli ktoś nalega, trudno mi odmówić - Kogoś, kto mi przeszkadza nie proszę, aby przestał - Jeśli ktoś mnie niesłusznie obwinia, nie protestuję - Często miewam poczucie krzywdy - Niezbyt umiem dopominać się o swoje - Nie wiem jak domagać się zwrotu pożyczonej rzeczy - Czasem czuję się wykorzystywany - Trudno mi rozpocząć rozmowę z kimś, kogo dobrze nie znam - Jeśli ktoś mnie chwali, czuje się zażenowany i nie wiem co powiedzieć - Nie umiem chwalić innych - Nie wiem, jak się zachować kiedy jestem krytykowany - Nie potrafię prosić o pomoc - Nie umiem być całkiem szczery - Nie wiem co zrobić kiedy jestem zakłopotany - Nie umiem bronić własnego zdania - Złoszczę się kiedy ktoś ma inne zdanie niż ja - Odczuwam silną tremę kiedy muszę wypowiedzieć się publicznie - Często ulegam innym - Bywam agresywny - Zdarza się, że krzykiem wymuszam spełnienie moich próśb 117 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Załącznik 2. Test osobowości + klucz Hipokrates wyróżnił 4 typy osobowości człowieka: choleryk, melancholik, sangwinik i flegmatyk. Ten test pozwoli Ci określić, który z nich reprezentujesz właśnie Ty. Test składa się z dwóch części: mocnych stron oraz słabych stron. W każdym rzędzie zaznacz znakiem X jedną najbardziej pasującą do Ciebie odpowiedź. Gdy nie jesteś pewna(y) odpowiedzi, zapytaj bliską Ci osobę. Mocne strony Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. Nazwa cechy Nazwa cechy Nazwa cechy Nazwa cechy żywy wesoły przedsiębiorczy przekonywujący analityczny stały elastyczny spokojny towarzyski o silnej woli wzbudzający zaufanie współzawodniczący skłonny do poświęceń ugodowy rozważny opanowany pokrzepiający zaradny okazujący szacunek pełen zapału animator samodzielny wrażliwy nastawiony na sukces planuje niewymagający cierpliwy spontaniczny optymista pewny szczery zorganizowany uporządkowany skromny uczynny lubi zabawę autorytatywny wierny życzliwy czarujący pogodny odważny pewny siebie drobiazgowy kulturalny dyplomatyczny konsekwentny inspirator wylewny niezależny zdecydowany idealista głęboki taktowny cięty łatwy w obcowaniu rozmowny działacz wytrwały muzykalny myśliciel mediator tolerancyjny energiczny lider lojalny słuchacz miły popularny szef produktywny programuje perfekcjonista zadowolony pobłażliwy dynamiczny śmiały przyzwoity zrównoważony RAZEM 118 powściągliwy ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Słabe strony Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. Nazwa cechy Nazwa cechy Nazwa cechy Nazwa cechy krzykliwy apodyktyczny wstydliwy bezmyślny niezdyscyplinowany powtarza się nie współczujący oporny pamiętliwy obraźliwy apatyczny nie angażujący się zapominalski wtrąca się bezceremonialny niecierpliwy kapryśny niepewny lękliwy niezdecydowany nieprzewidywalny chaotyczny nieczuły nieustępliwy niepopularny wybredny izolujący się ociągający się zbyt przyzwalający pyszałek pesymista bezbarwny złośnik naiwny dyskutant denerwujący nie ma celu nonszalancki żądny uznania gaduła pracoholik nietaktowny wyobcowany nastawiony negatywnie wycofujący się niezorganizowany przewrażliwiony zatroskany nieśmiały dominujący przygnębiony pełen wątpliwości niekonsekwentny bałaganiarz nietolerancyjny manipulant introwertyk markotny obojętny mamrot popisuje się głośny uparty wyniosły sceptyk samotnik powolny leniwy roztargniony niespokojny zapalczywy pochopny podejrzliwy mściwy niemrawy dystansujący się zmienny przebiegły krytykant ugodowiec RAZEM ŁĄCZNIE 119 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Klucz odpowiedzi Największa łączna ilość cech w kolumnie świadczy o tym, że ten typ osobowości najlepiej do Ciebie pasuje. Nie ma osoby, która reprezentowałaby tylko jeden konkretny typ. Przeczytaj więc cechy drugiego typu w kolejności, aby dowiedzieć się o sobie więcej. Flegmatyk - to człowiek odznaczający się mało dynamicznym usposobieniem, nie ulegający gwałtownym emocjom, słabo reagujący na podniety, ale za to wytrwały w działaniu i konsekwentny w uczuciach. Można zaryzykować żartobliwe stwierdzenie, że jest to topowy typ pracownika w brytyjskich korporacjach. Choleryk - to z kolei typ bardziej popularny w korporacjach amerykańskich; człowiek wybuchowy, o silnych i szybko powstających reakcjach uczuciowych; odznaczający się dużą energią życiową i brakiem opanowania. Reakcje choleryka są niewspółmierne do bodźca. Melancholik - to człowiek o usposobieniu łagodnym, biernym, którego cechuje brak impulsywności, silne, wolno narastające reakcje uczuciowe. Melancholik w działaniu jest mało odporny i co za tym idzie - niewytrwały. Typ melancholika cechuje się małą ruchliwością, apatią, przewlekłymi stanami przygnębienia (skłonnością do depresji). Sangwinik - to człowiek o żywym, pogodnym, uczuciowym, aktywnym usposobieniu, wrażliwy, o silnych i szybkich reakcjach. Sangwinik łatwo dostosowuje się do zmiennych warunków życia, jest odporny na trudności. 120 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Załącznik 3. Test predyspozycji zawodowych + klucz Młodzieżowy Kwestionariusz Zainteresowań Zawodowych - MŁOKOZZ MŁODZIEŻOWY KWESTIONARIUSZ ZAINTERESOWAŃ ZAWODOWYCH – MŁOKOZZ Test opracowany i wydany w ramach projektu Młodzieżowy Kwestionariusz Zainteresowań Zawodowych – MŁOKOZZ współfinasowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu społecznego Egzemplarz bezpłatny Autor: Anna Paszkowska-Rogacz Copyright © by Fundacja Programów Społecznych, Warszawa 2011 Imię i nazwisko: ……………………………………………………………………………. Wiek:…………………………….lat Płeć: M K Szkoła: ………………………………………………………………………………………. Klasa: …………………………………… Miejsce zamieszkania: ………………………………………………………………………. UNIA EUROPEJSKA EUROPEJSKI FUNDUSZ SPOŁECZNY Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 121 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Młodzieżowy Kwestionariusz Zainteresowań Zawodowych - MŁOKOZZ INSTRUKCJA Kwestionariusz, który masz przed sobą, zawiera 60 twierdzeń dotyczących różnych zainteresowań i preferencji. Przeczytaj bardzo uważnie każde zdanie i odpowiedz szczerze na pytanie „Jak bardzo to zdanie mnie charakteryzuje?". Odpowiedzi udzielaj, otaczając kółkiem odpowiednią cyfrę przy każdym zdaniu. Możesz wybrać spośród następujących odpowiedzi: 1. Całkowicie nie zgadzam się. Raczej nie zgadzam się. Trudno powiedzieć. Raczej zgadzam się. Całkowicie zgadzam się. 1 2 3 4 5 1. Interesują mnie aspekty techniczne motoryzacji. 2. Interesują mnie nowe dziedziny nauki, np. genetyka, biotechnologia. Z chęcią uczyłbym (uczyłabym) się, jak zarządzać lub kierować ludźmi. Dobrze wywiązuję się z zadań wymagających systematyczności i uporządkowania. Sprawia mi przyjemność projektowanie odzieży. 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 Chciałbym (chciałabym) w mojej przyszłej pracy pomagać osobom niepełnosprawnym. Chciałbym (chciałabym) przewodniczyć negocjacjom handlowym w dużej firmie. Lubię podchodzić metodycznie do nauki i pracy. 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 Chętnie kierowałbym (kierowałabym) pracą zespołu, który realizuje projekty. Chciałbym (chciałabym) pisać teksty piosenek lub artykuły do gazet. Lubię dowiadywać się, jak działają różne urządzenia techniczne. 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 Lubię zastanawiać się nad przyczynami różnych zjawisk i zdarzeń. Chętnie oglądam programy telewizyjne poświęcone nowinkom naukowym. 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. UNIA EUROPEJSKA EUROPEJSKI FUNDUSZ SPOŁECZNY Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 122 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Młodzieżowy Kwestionariusz Zainteresowań Zawodowych - MŁOKOZZ 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 16. Wieczorem lubię sobie zaplanować pracę, którą mam zrobić następnego dnia. Z chęcią pełniłbym (pełniłabym) funkcję przewodniczącego (przewodniczącej) klasy. W szkole lubię matematykę i informatykę. 1 2 3 4 5 17. Lubię spędzać czas na zajęciach tanecznych. 1 2 3 4 5 18. 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 20. Chciałbym (chciałabym) zajmować się resocjalizacją dzieci i młodzieży. Chciałbym (chciałabym) pokierować grupą kolegów w zorganizowaniu szkolnej imprezy. Chętnie angażuję się w akcje charytatywne. 1 2 3 4 5 21. Z chęcią podjąłbym (podjęłabym) się roli menadżera w firmie. 1 2 3 4 5 22. 1 2 3 4 5 23. Chciałbym (chciałabym) zajmować się programowaniem, projektowaniem programów komputerowych. Lubię dokładnie planować swoje wydatki. 1 2 3 4 5 24. W wolnym czasie chętnie pracuję jako wolontariusz. 1 2 3 4 5 25. Interesuje mnie, jak kieruje się firmami i organizacjami. 1 2 3 4 5 26. 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 28. Czułbym się (czułabym się) dobrze jako osoba, która pomaga ludziom, którzy są czymś zdenerwowani lub smutni. Z zaangażowaniem (chęcią) uczyłbym (uczyłabym) młodzież, jak uniknąć różnych uzależnień. Pasuje do mnie określenie „złota rączka". 1 2 3 4 5 29. Lubię, jak na moim biurku panuje idealny porządek. 1 2 3 4 5 30. Lubię zajmować się dziećmi. 1 2 3 4 5 31. Lubię udzielać porad dotyczących makijażu, stylizacji innym osobom. Chciałbym (chciałabym) prowadzić badania nad mózgiem. 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 14. 15. 19. 27. 32. UNIA EUROPEJSKA EUROPEJSKI FUNDUSZ SPOŁECZNY Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 123 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Młodzieżowy Kwestionariusz Zainteresowań Zawodowych - MŁOKOZZ 33. Lubię pisać blog lub pamiętnik. 1 2 3 4 5 34. Lubię robić porządki w szufladach. 1 2 3 4 5 35. Chciałbym (chciałabym) w przyszłości mieć pracę, która przyczyni się do zbadania ważnego problemu. Lubię czytać magazyny i oglądać programy motoryzacyjne. 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 39. Chciałbym (chciałabym) grać w zespole muzycznym lub orkiestrze. Dobrze czułbym (czułabym) się w roli osoby, która pomaga ludziom we wzajemnym zrozumieniu. Lubię przeprowadzać i obserwować różne doświadczenia. 1 2 3 4 5 40. Lubię kierować pracą innych. 1 2 3 4 5 41. Chciałbym pełnić odpowiedzialną funkcję w samorządzie szkolnym lub klasowym. Chciałbym (chciałabym) pracować w serwisie technicznym firmy. Chciałbym (chciałabym) w przyszłości odkrywać to, co jeszcze nieznane. Chciałbym (chciałabym) montować i naprawiać nowoczesne maszyny i urządzenia. Interesują mnie odkrycia naukowe i nowe wynalazki. 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 Chciałbym (chciałabym) pracować w ośrodku badawczym, laboratorium. Chętnie uczestniczę w zajęciach plastycznych, muzycznych lub literackich. Chciałbym (chciałabym) układać choreografię do tańca współczesnego. Chciałbym (chciałabym) pomagać ludziom w rozwiązywaniu ich problemów socjalnych. Mógłbym (mogłabym) reprezentować interesy mojej klasy na forum szkoły. Chętnie planuję pracę na najbliższy tydzień dzień po dniu. 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 36. 37. 38. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. UNIA EUROPEJSKA EUROPEJSKI FUNDUSZ SPOŁECZNY Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 124 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Młodzieżowy Kwestionariusz Zainteresowań Zawodowych - MŁOKOZZ 52. Swoje zeszyty i notatki prowadzę starannie i dokładnie. 1 2 3 4 5 53. 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 57. Sprawia mi przyjemność majsterkowanie lub naprawianie różnych urządzeń domowych. Chciałbym (chciałabym) występować na scenie - tańczyć, śpiewać, grać role. Chciałbym (chciałabym) mieć takie stanowisko w pracy, na którym mógłbym (mogłabym) pracować według ściśle określonych wskazówek. Chciałbym (chciałabym) w przyszłości pracować z dziećmi. Lubię dotrzymywać terminów. 1 2 3 4 5 58. Praca naukowa byłaby dla mnie bardzo atrakcyjna. 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 54. 55. 56. 59. 60. Myślę, że w przyszłości mógłbym (mogłabym) wyrazić siebie za pomocą jakiejś twórczej działalności typu malowanie, rysowanie, rzeźba, taniec, śpiew. Lubię zastanawiać się, jak udoskonalić działania różnych urządzeń. UNIA EUROPEJSKA EUROPEJSKI FUNDUSZ SPOŁECZNY Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 125 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Młodzieżowy Kwestionariusz Zainteresowań Zawodowych - MŁOKOZZ ARKUSZ OBLICZENIOWY Zainteresowania 1 2 5 6 3 4 11 12 10 18 7 8 16 13 17 20 9 14 22 32 31 24 15 23 28 35 33 26 19 29 36 39 37 27 21 34 42 43 47 30 25 51 44 45 48 38 40 52 53 46 54 49 41 55 60 58 59 56 50 57 WS WS WS WS WS WS STEN STEN STEN STEN STEN STEN UNIA EUROPEJSKA EUROPEJSKI FUNDUSZ SPOŁECZNY Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 126 Wynik pytania Metodyczne Numer Wynik pytania Kierownicze Numer Wynik pytania Społeczne Numer Wynik pytania Artystyczne Numer Wynik pytania Innowacyjne Numer Wynik pytania Numer Przedmiotowe ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Młodzieżowy Kwestionariusz Zainteresowań Zawodowych - MŁOKOZZ PROFIL ZAINTERESOWAŃ W WYNIKACH SUROWYCH PROFIL ZAINTERESOWAŃ W STENACH 50 10 9 46 8 7 42 6 5 38 4 3 34 2 1 30 Skala P I A S K M STEN 26 WSKAŹNIK INTENSYWNOŚCI 22 WS STEN 18 WSKAŹNIK ZRÓŻNICOWANIA Hollanda 14 Iachan'a LI WS WS STEN STEN 10 Skala P I A S K M WS WSKAŹNIK SPÓJNOŚCI…………………………… UNIA EUROPEJSKA EUROPEJSKI FUNDUSZ SPOŁECZNY Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 127 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Załącznik 4. Karta pracy „Ja a moje plany zawodowe” Moje kompetencje Wymagania zawodu 1. Wymagania zawodu 2. Cechy osobowości Zainteresowania Zdolności Zdrowie Wartości 128 Mogę realizować moje wartości/ nie mogę realizować moich wartości Szanse na rynku pracy Mogę realizować moje wartości/ nie mogę realizować moich wartości Szanse na rynku pracy Ile czasu trzeba się kształcić Ile czasu trzeba się kształcić ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego 6. W JAKIM ZAWODZIE MNIE WIDZISZ Joanna Białas Zespół Szkół Ekonomiczno-Usługowych w Rybniku Cele ogólne Przedstawienie uczniom zależności pomiędzy typem temperamentu a predyspozycjami do wykonywania poszczególnych zawodów. Czas trwania 1 godzina lekcyjna = 45 minut. Metody Miniwykład, burza mózgów. Materiały dydaktyczne Prezentacja multimedialna. Uczestnicy Uczniowie szkół ponadgimnazjalnych. Przebieg zajęć 1. Czynności organizacyjne – sprawdzenie obecności, przedstawienie tematu zajęć. 2. Następnie prowadzący pyta uczniów czym dla nich jest temperament. Zaproponowaną przez uczniów definicję nauczyciel zapisuje na tablicy, a następnie przedstawia definicję osobowości na prezentacji multimedialnej: Przez „temperament” rozumie się „zespół formalnych i względnie stałych cech zachowania przejawiających się w sile lub wielkości (szybkości) reagowania oraz w czasowych parametrach reakcji”. Pierwszą koncepcję temperamentu wysunął Hipokrates. 129 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Hipokrates (460-377 p.n.e.) wyróżnił 4 typy temperamentu: typ flegmatyka, choleryka, melancholika i sangwinika. Dokonał także dokładnego opisu tej typologii, który z powodzeniem może być użyteczny we współczesnych czasach. Według Hipokratesa flegmatyk to człowiek odznaczający się mało dynamicznym usposobieniem, nie ulegający gwałtownym emocjom, słabo reagujący na podniety, ale za to wytrwały w działaniu i konsekwentny w uczuciach. Można zaryzykować żartobliwe stwierdzenie, że jest to typowy typ pracownika w brytyjskich korporacjach. Choleryk - to z kolei typ bardziej popularny w korporacjach amerykańskich; człowiek wybuchowy, o silnych i szybko powstających reakcjach uczuciowych; odznaczający się dużą energią życiową i brakiem opanowania. Reakcje choleryka są niewspółmierne do bodźca. Melancholik - to człowiek o usposobieniu łagodnym, biernym, którego cechuje brak impulsywności, silne, wolno narastające reakcje uczuciowe. Melancholik w działaniu jest mało odporny i co za tym idzie - niewytrwały. Typ melancholika cechuje się małą ruchliwością, apatią, przewlekłymi stanami przygnębienia (skłonnością do depresji). Sangwinik - to człowiek o żywym, pogodnym, uczuciowym, aktywnym usposobieniu, wrażliwy, o silnych i szybkich reakcjach. Sangwinik łatwo dostosowuje się do zmiennych warunków życia, jest odporny na trudności. Nigdy typy temperamentów nie występują pojedynczo, zawsze występują z domieszką innego typu temperamentu. 3. Następnie prowadzący rozdaje uczniom małe karteczki i prosi, aby spróbowali na podstawie jego opisu określić, który typ temperamentu u nich przeważa. Kartki z własnymi typami temperamentu zachowują w tajemnicy, do zakończenia kolejnego zadania. 4. W celu przeprowadzenia kolejnego zadania prowadzący rozdaje uczniom kartki formatu A-4. Na każdej z kartek uczniowie się podpisują w górnym prawym rogu, a następnie oddają je koledze po lewej stronie i odbierają kartkę od osoby siedzącej po prawej stronie. 130 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Zadaniem każdego ucznia jest wpisanie w jakim zawodzie widziałby kolegę/koleżankę, której kartkę ma przed sobą. Ćwiczenie kończy się w momencie, gdy kartka wróci do właściciela. Prowadzący pyta uczniów czy byli zaskoczeni niektórymi propozycjami, czy się zgadzają z tymi sugestiami. 5. Następnie prowadzący przedstawia zawody pasujące do poszczególnych typów temperamentów: Sangwinik: pilot wycieczek, specjalista ds. reklamy, aktor, wokalista, sprzedawca, przedstawiciel handlowy, stewardessa; Melancholik: ekonomista, bibliotekarz, księgowy, notariusz, konserwator zabytków, archeolog, meteorolog, farmaceuta, matematyk, lekarz, stomatolog; Choleryk: przedsiębiorca, dyrektor firmy, kierownik, inżynier w przemyśle oraz budownictwie, prawnik, manager, dziennikarz, reżyser, policjant; Flegmatyk: psycholog kliniczny, socjolog, pracownik naukowy, pisarz, kustosz, bibliotekarz, urzędnik, pracownik administracyjny, krytyk literacki. Uczniowie na podstawie powyższych informacji próbują jeszcze raz przeanalizować swoje propozycje, co do zawodów, w jakich widzą swoich kolegów z klasy. Prowadzący zachęca uczestników do formułowania własnych wniosków i spostrzeżeń. 5. Podsumowanie: uczniowie podsumowują, czego dowiedzieli się podczas zajęć. Podziękowanie za współpracę. Źródła: http://www.kariera.com.pl/Twoja-Kariera/Wybierz-swoja-kariere/2011-06/Temperamentw-pracy; 131 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego 7. OKREŚLANIE I ROZWIJANIE SFER OSOBOWOŚCI W ZAKRESIE: UZDOLNIEŃ, ZAINTERESOWAŃ ORAZ UMIEJĘTNOŚCI ZAWODOWYCH Izabela Muzyka Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Rybniku Cele Poznawanie własnych uzdolnień, zainteresowań, umiejętności zawodowych; Określanie zamierzeń zawodowych. Czas trwania 1 godzina lekcyjna = 45 minut. Metody prowadzenia warsztatów Miniwykład, ćwiczenie indywidualne i grupowe. Środki Karta ćwiczeń „Moje zainteresowania i uzdolnienia” - załącznik 1. Uczestnicy Młodzież szkół gimnazjalnych. Wprowadzenie Prowadzący wita się z uczestnikami, omawia cele i przebieg zajęć oraz przedstawia korzyści wynikające z uczestnictwa w nich. Przebieg zajęć: a. Prowadzący w formie miniwykładu wyjaśnia pojęcie i strukturę osobowości człowieka: zdolności, 132 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego zainteresowania, cechy charakteru, b. Prowadzący rozpoczyna rundkę niedokończonych zdań, a uczniowie po kolei kończą zdania na forum grupy, np. Dzisiaj czuję się ……………………..…………………………………... Lubię, gdy jestem………………………………………………………… Moje hobby …………………………………………………………….... Moim największym sukcesem jest …………………………………….... Moje osiągniecie ……………………………………………………….... Jestem wesoły kiedy ……………………………………………………… Moją największą zaletą jest ……………………………………………… Zdania mogą się cyklicznie powtarzać, w zależności od liczby uczestników. c. Moje zainteresowania i uzdolnienia: prowadzący rozdaje uczniom kartę ćwiczeń „Moje zainteresowania i uzdolnienia” – załącznik 1. Zapisywanie odpowiedzi na kartach; Omówienie i dyskusja na temat własnych zainteresowań i uzdolnień; Określanie preferencji zawodowych na podstawie przeprowadzonych ćwiczeń; Ukazywanie adekwatnych kierunków edukacyjnych; Przedstawienie i rozdanie każdemu uczniowi schematu systemu szkolnictwa w Polsce – załącznik 2. Bibliografia: A. Paszkowska-Rogacz, Warsztat pracy europejskiego doradcy kariery zawodowej, Warszawa 2002. U. Piała, Nowe trendy w orientacji i doradztwie zawodowym w gimnazjum, Poznań 2000 OHP, Nie daj się zaskoczyć – poradnik dla młodzieży, Warszawa 2010. 133 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Załącznik 1. Moje zainteresowania i uzdolnienia Przeczytaj uważnie, określ dla każdej z czynności stopień, w jakim Twoim zdaniem potrafisz wykonać daną czynność. Punkty wpisuj w wolne pola w siatce odpowiedzi zgodnie z numerami pytania. 3 - jestem w tym bardzo dobry, jestem mistrzem 2 - jestem w tym dobry 1 - czasem udaje mi się to zrobić 0 - nie wiem Czy potrafisz? 1. Pisać bez błędów ortograficznych. 2. Pogodzić zwaśnionych kolegów. 3. Naprawić rower. 4. Gotować i piec. 5. Zaśpiewać zasłyszaną melodię. 6. Szybko nauczyć się wiersza. 7. Łatwo uczyć się języka obcego. 8. Przekonać ludzi do swojego pomysłu. 9. Naprawić kran. 10. Szyć na maszynie. 11. Rysować i malować farbami. 12. Szybko orientować się w kierunkach w nieznanym terenie. 13. Precyzyjnie wyrażać swoje myśli w mowie i na piśmie. 14. Pomagać kolegom rozwiązywać problemy. 15. Posługiwać się domowymi urządzeniami elektrycznymi. 16. Zawiesić półkę na ścianie. 17. Zaprojektować wygląd swojego pokoju. 18. Zadawać trafne pytania na lekcji. 19. Barwnie opowiadać lekturę szkolną. 20. Podejmować gości. 21. Wykonywać proste przedmioty z drewna i innych materiałów. 134 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego 22. Dbać o porządek w rzeczach osobistych. 23. Doradzić koleżance/koledze jak powinna ubrać się na prywatkę. 24. Szybko rozumieć sens czytanego tekstu. 25. Opisywać bohaterów czytanej książki. 26. Organizować wolny czas. 27. Pomóc ojcu przy naprawie samochodu. 28. Zadbać o porządek w pokoju. 29. Trafnie dobrać fryzurę. 30. Długo czytać bez zmęczenia. 31. Pisać długie listy. 32. Pomóc koleżance/koledze w nauce. 33. Wykonać drobne naprawy sprzętu elektrycznego. 34. Uprawiać ogródek. 35. Tańczyć. 36. Bez trudu trafić do miejsca, w którym dawno nie byłem. 37. Posługiwać się językiem obcym. 38. Z łatwością prowadzić rozmowy z ludźmi. 39. Czytać rysunek techniczny. 40. Robić zakupy. 41. Robić dobre zdjęcia fotograficzne. 42. Szybko liczyć. 43. Szybko czytać. 44. Być duszą towarzystwa na prywatce. 45. Posługiwać się komputerem. 46. Pomalować pokój. 47. Układać bukiety z kwiatów. 48. Łatwo poznawać nowe dziedziny wiedzy. 49. Realistycznie opowiadać różne zdarzenia. 50. Sprzeciwić się głupiemu pomysłowi kolegów. 51. Objaśnić budowę silnika. 135 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego 52. Sprawnie zorganizować zabawę klasową. 53. Grać na instrumencie muzycznym. 54. Szybko rozumieć treść instrukcji obsługi jakiegoś urządzenia 55. Posługiwać się słowami i zwrotami obcojęzycznymi. 56. Zaopiekować się kolegą. 57. Naprawić rower. 58. Przejrzyście prowadzić notatki. 59. Recytować wiersze. 60. Szybko dostrzec znajomego w tłumie ludzi 136 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 S S S S S S 137 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Teraz zsumuj punkty w tych pytaniach, które wymieniono poniżej. Sumę wpisz do odpowiedniej kolumny z literką S – Suma. Na koniec zakreśl w kółko najwyższą wartość, będzie ona określała rodzaj twoich uzdolnień. UZDOLNIENIA JĘZYKOWE: 1, 7, 13, 19,25 ,31, 37, 43 ,49, 55 UZDOLNIENIA INTERPERSONALNE: 2, 8, 14, 20, 26, 32, 38, 44, 50, 56 UZDOLNIENIA TECHNICZNE: 3, 9, 15, 21, 27, 33, 39, 45, 51, 57 UZDONIENIA PRAKTYCZNE: 4, 10, 16, 22, 28, 34, 40, 46, 52, 58 UZDOLNIENIA ARTYSTYCZNE: 5, 11, 17, 23, 29, 35, 41, 47, 53, 59 UZDOLNIENIA POZNAWCZE: 6, 12, 18, 24, 30, 36, 42, 48, 54, 60 138 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Załącznik 2. Schemat systemu szkolnictwa w Polsce 139 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego 8. WOLONTARIAT TO TEŻ PRACA Ewelina Marszołek-Polańczyk Punkt Pośrednictwa Pracy OHP w Rybniku Cele Przekazanie podstawowych informacji z zakresu wolontariatu. Zwrócenie uwagi uczniów na korzyści wolontariatu. Uświadomienie, że wolontariat poza korzyściami dla społeczeństwa, niesie także korzyści dla wolontariusza w postaci doświadczenia zawodowego przydatnego w przyszłości przy poszukiwaniu stałego zatrudnienia. Określenie predyspozycji uczniów do wykonywania pracy wolontarystycznej. Czas trwania 1 godzina lekcyjna = 45 minut. Metody prowadzenia warsztatów Mini wykład, praca indywidualna, ćwiczenia grupowe, pogadanka, burza mózgów, test. Materiały dydaktyczne Flipchart, arkusze papieru, kserokopie materiałów informacyjnych i testów, mazaki, kartki, długopisy. Uczestnicy Młodzież ucząca się w szkołach ponadgimnazjalnych. Przebieg zajęć 1. Wstęp – przedstawienie celu lekcji oraz założeń Wprowadzenie do zagadnień związanych z wolontariatem (miniwykład). Zapoznanie uczniów z terminem „wolontariat” (służba ochotnicza, praca ochotnicza). Wolontariat jest naszym samodzielnym wyborem, podejmujemy się go poprzez naszą wolną wolę. Poświęcamy przy tym swój czas i energię, aby wykonywać różnego rodzaju prace na 140 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego rzecz innych nie otrzymując za to wynagrodzenia. Dopuszczalny jest jedynie zwrot kosztów np. na dojazdy. Wolontariuszem może być zarówno osoba, która nie posiada żadnych kwalifikacji jak i osoba ze specjalistyczną wiedzą i/lub kwalifikacjami, jednak nie każdy posiada do tego typu pracy predyspozycje. 2. Prawa i obowiązki bycia wolontariuszem Pracę wolontarystyczną reguluje Ustawa o działalności pożytku publicznego i wolontariacie z dn. 29.05.2003 r. z późniejszymi zmianami (poniżej lin do Ustawy): file:///C:/Users/OHP%20Katowice/Desktop/ustawa%20wolontaria.pdf Ćwiczenie 1 Prowadzący dzieli uczniów na 2 grupy, z których jedna wypisuje obowiązki wolontariusza, a druga jego prawa. Przykładowe prawa wolontariusza: - do zawarcia porozumienia, w którym będą określone warunki pracy wolontariusza, - do otrzymania zaświadczenia o wykonywaniu pracy wolontarystycznej, - do ubezpieczenia NNW (następstw nieszczęśliwych wypadków). Przykładowe obowiązki wolontariusza: - należy posiadać wiedzę i umiejętności w zależności od rodzaju pracy podejmowanej wolontarystycznej, - należy wywiązywać się z warunków zawartych w podpisanym porozumieniu. Podsumowanie: przedstawiciel każdej z grup uczniów omawia na forum wypracowane przez grupę przykłady praw i obowiązków wolontariusza. Prowadzący zwraca uwagę uczniów na pozaekonomiczne korzyści z pracy wolontarystycznej takie jak pomoc innym ludziom, zdobycie doświadczenia zawodowego, nauka samodzielności czy też umiejętność organizacji czasu własnego. 3. Predyspozycje do pracy w charakterze wolontariusza Ćwiczenie 2 Prezentacja i wypełnienie ankiety „Sprawdź, czy możesz być wolontariuszem” - załącznik nr 1. Podsumowanie ankiety: 141 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Uświadomienie młodzieży, że każdy może zostać wolontariuszem, jednak nie każdy wszędzie. Decydują o tym indywidualne predyspozycje kandydata, posiadana wiedza czy umiejętności. Osoby niepełnoletnie potrzebują zgody rodzica/opiekuna prawnego na wykonywanie pracy w charakterze wolontariusza. 4. Gdzie mogę podjąć pracę jako wolontariusz? Ćwiczenie 3 Uczestnicy poszukują odpowiedzi na pytanie „Gdzie mogę podjąć pracę jako wolontariusz?”. Prowadzący dzieli uczniów na grupy, których zadaniem jest wypisanie przykładowych miejsc pracy wolontarystycznej wraz z informacją o charakterze wykonywanej pracy i kwalifikacjach jakie powinien posiadać wolontariusz. Przykładowe miejsca: rodzinne domy dziecka, rodziny zastępcze, domy opieki społecznej, instytucje kultury, szkoły, stowarzyszenia. Podsumowanie: prowadzący wraz z uczniami omawia wypracowane przykłady na forum. Załącznik Nr 1 Ankieta „Sprawdź, czy możesz być wolontariuszem” Źródło: www.wolontariat.scholaris.pl/ Wykaz literatury: Bibliografia: www.wolontariat.org.pl www.wolontariat.scholaris.pl 142 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Załącznik 1. Ankieta „Sprawdź, czy możesz być wolontariuszem” Jeżeli chciałbyś zostać wolontariuszem, sprawdź swoje predyspozycje, odpowiadając na nasze pytania. 1. Jeżeli pracujesz w grupie to: A. starasz się dobrze dogadać z innymi, pójść na kompromis, B. wolisz rządzić, chcesz, aby inni wykonywali Twoje polecenia, C. wolisz pracować sam, jesteś indywidualistą. 2. Twoje kontakty z ludźmi starszymi są: A. bardzo dobre i częste, B. dość dobre, ale rzadkie, C. unikasz kontaktu z ludźmi starszymi. 3. Do której grupy zaliczyłbyś siebie: A. optymista, B. realista, C. pesymista. 4. Które z tych cech najlepiej Cię określają: A. otwartość i odpowiedzialność, B. życzliwość i nieśmiałość, C. obojętność i egoizm. 5. Według Ciebie wolontariat to: A. grupa ludzi, którzy bezinteresownie pomagają potrzebującym, B. organizacja charytatywna, C. nie wiem, co to jest. 6. Co sprawia, że chciałbyś zostać wolontariuszem: A. chęć niesienia pomocy drugiemu człowiekowi, B. chęć otrzymywania pochwał, C. dodatkowe punkty na świadectwie. 143 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego 7. Jak wykorzystujesz swój czas: A. jestem dobrze zorganizowany i potrafię wygospodarować czas na dodatkowe zajęcia, np. wolontariat, B. mam dużo wolnego czasu i nie wiem, co z nim robić, C. mam mało wolnego czasu na rozwijanie swoich zainteresowań. 8. Kiedy masz coś zorganizować, np. imprezę, akcję charytatywną, to: A. najpierw przygotowujesz plan działania, szukasz współpracowników i sprawiedliwie rozdzielasz funkcje, B. często korzystasz z pomocy innych, wysługujesz się nimi, C. niechętnie podejmujesz się takiego wyzwania, bo jesteś nieodpowiedzialny. 9. Czy jesteś pomysłowy? A. tak, jestem kreatywny, mam wiele ciekawych pomysłów, B. nie, raczej czekam na pomysły innych, C. nie mam żadnych pomysłów, z trudem przychodzi mi wymyślanie czegoś. 10. Twoim życiowym mottem jest: A. "Wtedy wszystko, kiedy nic dla siebie", B. Carpe diem (chwytaj dzień), C. "Sztuka życia to sztuka unikania cierpień." 144 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Wyniki testu Większość odpowiedzi A: Świetnie! Jesteś otwarty, kontaktowy lubisz pomagać innym i nie szukasz z tego korzyści. Masz wiele ciekawych pomysłów i chętnie je realizujesz. Otacza Cię grono wiernych przyjaciół, którzy zawsze znajdują w Tobie oparcie i pomoc. Jesteś osobą sympatyczną i życzliwą. Los innych nie jest Ci obojętny. Wolontariat to Twoje powołanie. Nie zmarnuj swoich predyspozycji i jak najszybciej dołącz do nas, do Klubu Wolontariusza. Czekamy na Ciebie! Większość odpowiedzi B: Bardzo dobrze! Mimo swej nieśmiałości i dystansu do innych, jesteś bardzo wrażliwy i życzliwy. Cieszysz się każdą chwilą, nie zrażasz się niepowodzeniami i nie rozpamiętujesz minionych chwil. Twardo stąpasz po ziemi i realistycznie oceniasz każdą sytuację. Powinieneś poprawić swoją współpracę z innymi. Zachęcamy Cię do pracy w wolontariacie, ale nie oczekuj za to pochwał i nagród. Większość odpowiedzi C: Nie jest dobrze. Jesteś indywidualistą, żyjesz we własnym świecie, do którego inni nie mają dostępu. Nie jesteś wrażliwy na cierpienia innych. Myślisz tylko o sobie. Widzisz wszystko w czarnych barwach i nie potrafisz cieszyć się życiem. Więcej optymizmu! Rozejrzyj się dookoła - może ktoś czeka na Twoją pomoc... 145 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego 9. METODY SOCJOLOGII EMPIRYCZNEJ W SŁUŻBIE PORADNICTWA ZAWODOWEGO Jacek Żyro Powiatowy Urząd Pracy w Rybniku Doradca zawodowy - jak każdy fachowiec oraz pracownik wiedzy - musi posiadać szeroką wiedzę teoretyczną popartą praktycznym zasobem warsztatu zawodowego (m.in. metodami, technikami i narzędziami). Musi być pracownikiem kompetentnym - jego wiedza teoretyczna musi mieć odzwierciedlenie w praktycznym jej zastosowaniu. Przy czym stosowanie większości narzędzi musi być opanowane w stopniu mistrzowskim, używane instynktownie, niewymagające zastanawiania się, jakich technik i narzędzi w danej sytuacji użyć1 (można to porównać do odruchowych zachowań wykorzystywanych np. w trakcie prowadzenia samochodu w różnych sytuacjach drogowych). W dzisiejszych czasach doradca to również przewodnik po świecie zawodów, tłumacz procesów dziejących się na rynku pracy. To także stymulator i optymalizator kariery życiowej. Tak wysoko postawiona poprzeczka wobec poradnictwa zawodowego wymaga od doradców specjalistycznej i interdyscyplinarnej wiedzy. Na współczesnych doradcach ciąży wiele powinności i obowiązków (wynikających z zasad deontologicznych zawodu2): ciągłe podnoszenie jakości pracy, działania ewaluacyjne na każdym etapie procesu doradczego (ewaluacja ex-ante, mid-term i ex-post), dzielenie się dobrymi praktykami poprzez publikacje w prasie fachowej, organizowanie debat, warsztatów 1 Chodzi tutaj o szybkie i optymalne dopasowanie warsztatu doradcy zawodowego do osoby klienta oraz jego problemu w trakcie rozmowy doradczej. 2 Zbiór zasad, powinności i zwyczajów zawartych w kodeksie etycznym IAEVG - Kodeks Międzynarodowego Stowarzyszenia Poradnictwa Edukacyjnego i Zawodowego zatwierdzony 8 sierpnia 1995 r. przez Zgromadzenie Generalne IAEVG, w Sztokholmie. 146 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego metodycznych, a także wykorzystywanie doświadczeń innych doradców3. Złożoność i wielowarstwowość problemów życiowych i zawodowych klientów, wymaga od doradców zawodowych, a właściwie doradców kariery4 dużej wiedzy z wielu obszarów, popartej doświadczeniem życiowym. Doradca musi posiłkować się wiedzą z różnych dyscyplin nauki - m.in. socjologii, psychologii, pedagogiki, andragogiki, medycyny pracy, ekonomii, prawa itp. Wykorzystywać różnorodne techniki i narzędzia, po to aby proces doradczy prowadzić elastycznie i towarzyszyć swoim klientom w całym spektrum kontinuum doradczego: od akompaniatora do coacha5. Szczególnie przydatne w codziennej pracy doradcy są metody z dziedziny psychologii i socjologii. W wielu różnych publikacjach fachowych, metody psychologiczne wykorzystywane w poradnictwie zostały już wyczerpująco opisane, dlatego w niniejszym artykule trochę miejsca zostanie poświęcone metodom, technikom i narzędziom stosowanym w socjologii empirycznej, które doradca powinien włączyć do swojego warsztatu. Na wstępie warto zdefiniować i usystematyzować podstawowe terminy: metoda, technika, narzędzie. Mówiąc o metodzie można posłużyć się definicją J. Sztumskiego: „system założeń i reguł pozwalających na takie uporządkowanie praktycznej lub teoretycznej działalności, aby można było osiągnąć cel, do jakiego się świadomie zmierza”6. Jest to więc powtarzalna, a przy tym świadomie i konsekwentnie stosowana procedura zdobywania informacji o zjawiskach interesujących badacza, umożliwiająca osiągnięcie celu badawczego. Do metod, które mogą być wykorzystane w poradnictwie zawodowym, można zaliczyć m.in.: obserwację, sondaż diagnostyczny, socjometrię, eksperyment. Każda metoda posługuje się właściwymi dla niej technikami, czyli czynnościami, czy też konkretnymi środkami działania, określonymi przez dobór danej metody i przez nią J. Żyro, Zadania poradnictwa zawodowego w aspekcie edukacji i poradnictwa całożyciowego w: Nowoczesne metody kształcenia. Nauczyciel w roli przewodnika i doradcy ucznia, Łódź – Wodzisław Śląski 2010, s.118 i dalsze. 4 Zob. W. Kreft, Poradnictwo zawodowe katalizatorem jakości edukacji, w: Doradca zawodowy nr 2(15)/2011, (red.) W. Kreft, Warszawa 2011, s. 5 i dalsze. 5 J. Żyro, Zadania poradnictwa …, op. cit., s.123. 6 J. Sztumski, Wstęp do metod i technik badań społecznych, Warszawa 1984, PWN, s. 46. 3 147 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego uwarunkowanymi. Można przyjąć, że: „technika to szczegółowy sposób wykonywania danego rodzaju zadania badawczego, sposób gromadzenia danych”7. Do technik badawczych można zaliczyć: ankietę, obserwację, wywiad, analizę dokumentów, techniki socjometryczne. Ze względu na pragmatyczny charakter pracy doradcy, najbardziej istotne wydają się być narzędzia badawcze. Można je określić, jako „przedmiot, za pomocą którego realizuje się daną technikę zbierania materiału badawczego”8. Innymi słowy: technika badawcza oznacza czynność – np. obserwowanie, prowadzenie wywiadu, a narzędzie badawcze to środek służący do praktycznego gromadzenia, analizy i opisu danych. Do najczęściej stosowanych narzędzi zalicza się m.in. kwestionariusze wywiadu i ankiety, arkusze obserwacyjne, dzienniki i karty obserwacji, skale, instrukcje i schematy do zbierania informacji. Warto w tym miejscu przypomnieć, że metoda badawcza jest pojęciem nadrzędnym zawierającym w sobie technikę, której skonkretyzowaniem jest narzędzie badawcze. Kończąc systematyzację podstawowych pojęć związanych z metodami badawczymi należałoby wspomnieć jeszcze o dwóch terminach: metodologii i metodyce. Nie wdając się w szczegółowe dywagacje teoretyczne, dostrzegając jednocześnie wagę różnic znaczeniowych ww. pojęć, należy zaznaczyć, że metodologia jest to dyscyplina nauki zajmująca się badaniem metod w różnych dyscyplinach naukowych, ich skuteczności i wartości poznawczej. Z kolei metodyka może być synonimicznie rozumiana jako metoda, zwłaszcza w liczbie mnogiej. Metodyka zajmuje się więc praktyką wykonawczą, natomiast metodologia to dziedzina teoretyczna. Przedstawiona powyżej systematyzacja nomenklatury stosowanej m.in. w socjologii empirycznej miała na celu krótkie wprowadzenie teoretyczne służące prawidłowemu rozróżnieniu ww. pojęć. Skuteczność działań doradcy zależy, w dużym stopniu, od posiadania przez niego warsztatu zawodowego wyposażonego w narzędzia dopasowane do potrzeb różnych klientów. Warto przy tym zauważyć, że do wykorzystania wielu narzędzi nie trzeba posiadać zawodu psychologa ani socjologa. Potrzebne natomiast jest odpowiednie przygotowanie E. Kryńska (red.), Podręcznik użytkowania metod, narzędzi i procedur diagnozowania zapotrzebowania na kwalifikacje i umiejętności na regionalnym i lokalnym rynku pracy, Warszawa 2010, MPiPS, s. 36. 8 R. A. Podgórski, Metodologia badan socjologicznych, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz 2007, s. 202. 7 148 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego merytoryczne dotyczące stosowania ww. narzędzi, ich właściwego dobru do problemu oraz do klienta. Wspomniane wyżej metody, techniki, a zwłaszcza narzędzia mogą być stosowane w poradnictwie indywidualnym i grupowym. Mogą służyć do diagnostyki, stymulacji, motywacji, ewaluacji, efektywnego nauczania itp. Przegląd metod socjologicznych, które są wykorzystywane w poradnictwie zawodowym, należy rozpocząć od podstawowej metody poznania empirycznego – obserwacji. Metoda ta oparta jest na wykorzystaniu narządów zmysłu, głównie: wzroku, słuchu, węchu, w mniejszym stopniu na - jednym ze zmysłów somatycznych – dotyku9. „Przedmiotem obserwacji jest więc zawsze zachowanie, które ma określony sens subiektywny, a zarazem obiektywne znaczenie społeczne. Toteż obserwacja wymaga rozumienia bądź trafnej interpretacji subiektywnego sensu oraz społecznego znaczenia określonego działania czy zachowania”10. Metoda ta w poradnictwie może być wykorzystywana, zarówno w poradnictwie indywidualnym, jak i grupowym. W przypadku tego pierwszego jest techniką dającą bardzo dużo informacji o kliencie – zaczynając od momentu jego wejścia do pokoju doradcy. Spostrzeżenia doradcy dotyczące sposobu komunikowania werbalnego, pozawerbalnego, wyznawanych wartości itp. powinny być zanotowane na specjalnym arkuszu diagnostycznym11. Przeprowadzona diagnoza w trakcie indywidualnej rozmowy może być uzupełniona na zajęciach grupowych. Dużym ułatwieniem wpływającym na trafność, obiektywizm i rzetelność zastosowanej techniki obserwacji jest fakt prowadzenia zajęć przez dwóch doradców. Jeden z doradców – naprzemiennie – może być obserwatorem notującym swoje spostrzeżenia (obserwacja nieuczestnicząca), podczas gdy drugi może wchodzić w odpowiednie role społeczne, w zależności od potrzeb oraz fazy rozwoju grupy (obserwacja uczestnicząca). Ważne jest, aby doradcy przed zajęciami określili kompetencje opisane przy pomocy zachowań - które są dla nich istotne i te czynniki obserwowali (można wzorować się na zasadach prowadzenia zajęć typu Assessment Center). Do rejestracji spostrzeżeń można użyć notatek, dyktafonu, kamery itp. Metodę obserwacji doradca może W sytuacjach doradczych zmysł dotyku może mieć znaczenie diagnostyczne np. podczas podawania ręki (słaby, silny itp. uścisk ręki). 10 R. Mayntz, K. Holm, P. Hübner, Wprowadzenie do metod socjologii empirycznej, Warszawa 1985, PWN, s.111. 11 Zob. M. Tarkowska, Rozmowa doradcza- wspólne poszukiwanie rozwiązań. Zeszyt informacyjnometodyczny doradcy zawodowego nr 35, Warszawa 2006, MPiPS, s. 8 i dalsze. 9 149 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego stosować także do obserwacji własnych zachowań oraz reakcji na daną sytuację problemową, stresującą itp. (może to być wykorzystane, jako jedna z metod autoewaluacji). Opisywana metoda oprócz wielu zalet (bezpośrednia obserwacja, możliwość zapisywania spostrzeżeń, modyfikowanie zachowań własnych oraz uczestników) posiada również pewne wady (brak dystansu teoretycznego, patrzenie przez pryzmat swoich doświadczeń, uprzedzanie się do osób, niestarannie robione notatki itp.), dlatego metodę tę powinno się łączyć i uzupełniać innymi metodami (w myśl zasady triangulacji metodologicznej – patrzenie na przedmiot badań z punktu widzenia różnych metod badawczych). Przykładem może być technika wywiadu socjologicznego. Technika mająca bardzo duże zastosowanie, zwłaszcza w poradnictwie indywidualnym, której narzędziem są różnego rodzaju kwestionariusze12. Wywiad można podzielić na swobodny, który jest bardzo przydatny zwłaszcza na początku rozmowy doradczej. Pomaga doradcy zachęcić klienta do rozmowy, sprecyzować problem. Jest to swobodna rozmowa doradcy z klientem. Przechodząc do dalszego etapu rozmowy doradczej, doradca powinien wykorzystać wywiad pogłębiony, który umożliwia bliższe poznanie interesujących go wątków tematycznych. Pytania nie muszą być standaryzowane. Doradca decyduje, m.in. na podstawie sytuacji doradczej, o kolejności i formie zadawanych pytań. Kolejnym rodzajem wywiadu jest wywiad standaryzowany, prowadzony już na podstawie przygotowanego kwestionariusza wywiadu (w przypadku rozmowy doradczej może to być wspomniany arkusz oceny lub karta usług doradczych). Taki kwestionariusz ogranicza swobodę klienta, umożliwia jednak doradcy zebranie konkretnych informacji oraz zapewnia dokładność i porównywalność danych np. lata pracy, ilość osób na utrzymaniu, preferowane zarobki itp.13. Uzupełnieniem ww. narzędzi może być wywiad narracyjny. Celem wywiadu narracyjnego jest bliższe poznanie historii kariery zawodowej, opisu doświadczeń życiowych i zawodowych wpływających np. na awans, utratę pracy, itp. Wywiad narracyjny może być zastosowany w tej fazie etapu doradczego, kiedy między doradcą a klientem zbudowana została atmosfera zaufania, sympatii i otwartości. W trakcie narracji doradca zawodowy nie powinien przerywać opowiadającemu i zadawać Kwestionariusz może mieć formę papierową (m.in. standaryzowany), ale również formę ustną (np. swobodny) 13 R. Mayntz, K. Holm, P. Hübner, Wprowadzenie…, op. cit., s. 132-133. 12 150 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego szczegółowych pytań. Jego rola powinna sprowadzać się do aktywnego słuchania. Dopiero po zakończeniu opowieści doradca może dopytać o kwestie, które nie były odpowiednio jasno opowiedziane lub, których nie zrozumiał. Wywiad narracyjny pozwala doradcy poznać problem z perspektywy klienta14. Na podstawie zebranych informacji w trakcie wywiadu oraz poczynionych obserwacji doradca może postawić wstępną diagnozę odnośnie deficytów wiedzy, problemu zawodowego, przeciwwskazań zdrowotnych itp. Nie może jednak mieć pewności czy klient odpowiadał szczerze i czy poczyniona obserwacja była trafna. Wykorzystując inne metody – możliwe do zastosowania, zwłaszcza w poradnictwie grupowym – jak socjometria, eksperyment czy też wspomniana już obserwacja - oraz umiejętnie je łącząc - doradca może potwierdzić swoją diagnozę lub ją zmodyfikować. Bardzo pomocna w tym może być socjometria. Jest to metoda badawcza - wprowadzona przez J. L. Moreno, amerykańskiego lekarza i socjologa, wykorzystywana do poznania nieformalnych struktur społecznych małych grup, spontanicznie i dobrowolnie tworzących się relacji, współpracy i komunikacji pomiędzy jednostkami w danej grupie15. Metoda socjometryczna pozwala zaobserwować subiektywne i rzeczywiste interakcje między członkami grupy, zbadać popularność osób, stosunki sympatii i antypatii, a także dynamikę procesów grupowych. Narzędziem wykorzystywanym do tego celu jest test socjometryczny, którego formą prezentacji jest socjogram i/lub macierz socjometryczna. Jest to dosyć skomplikowane i czasochłonne narzędzie, natomiast w poradnictwie zawodowym można posłużyć się wybranymi elementami ww. metody, upraszczając ją do prostych ćwiczeń i obserwacji. Doradcy zawodowi mogą obserwować zachowania uczestników zajęć – np. ich spontaniczność, naturalność, wyrachowanie itp. Dobrą okazją do zbierania informacji jest obserwacja, jak uczestnicy dobierają się w pary, w małe grupy, jak dokonują wyborów osób do prezentacji rezultatów ćwiczeń na forum całej grupy itp. Także obserwacja, w jakim miejscu, oddaleniu od drugiej osoby ktoś siada, z kim najczęściej rozmawia w trakcie zajęć, przerwy etc. Zob. K.T. Konecki, Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana. Warszawa 2000, PWN, http://qsr.webd.pl/KKonecki/publikacje/publikacja2.html 15 R. Mayntz, K. Holm, P. Hübner, Wprowadzenie…, op. cit., s. 157 i dalsze. 14 151 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Prowadzący warsztaty może również przeprowadzić ćwiczenie, wymagające zapisania przez uczestników zajęć swoich wyborów dotyczących np. osób/osoby, u których najchętniej zasięgają porady, pomocy itp. W wyniku takich obserwacji można wyróżnić m.in. następujące typy konfiguracji socjometrycznych: ` - gwiazdy socjometryczne - osoby najbardziej popularne, lubiane, otrzymujące najwięcej wyborów, - kliki - grupki osób wzajemnie się wybierające, tworzące zamknięty krąg, - odrzuconych - osoby nielubiane, niepopularne, uzyskujące tylko wybory negatywne, - samotników - osoby przez nikogo niewybrane i nikogo niewybierające, obojętne, - pary - osoby wzajemnie się wybierające, - łańcuch socjometryczny - układ wyborów, tworzący niezamykający się krąg16. Poczynione spostrzeżenia, dotyczące potencjału, postaw, predyspozycji, pełnionych ról, deficytów poszczególnych uczestników porady grupowej, wzbogacają wiedzę doradcy i umożliwiają skuteczniejsze kontynuowanie procesu doradczego. Kolejną metodą mogącą mieć zastosowanie w poradnictwie zawodowym grupowym (mikrosocjologii) jest eksperyment. Można go: „uznać za najszlachetniejszą z metod badawczych, ponieważ pozwala dochodzić uwarunkowań przyczynowych”17. Zasada eksperymentu polega więc na sprawdzeniu jak zmienna niezależna wpływa na zmienną zależną. Eksperyment może dostarczyć doradcy wiedzy o skuteczności stosowanych narzędzi doradczych, o efektach prowadzonych działań. Może być okazją do zastanowienia się nad swoim warsztatem zawodowym, sposobnością do modyfikacji i rozwoju zawodowego. Jest więc skutecznym narzędziem autoewaluacji. Przykładem zastosowania eksperymentu - a właściwie quasi-eksperymentu, biorąc pod uwagę jego znaczne uproszczenie w praktyce doradczej - może być sprawdzenie skuteczności oddziaływania poszczególnych narzędzi i zbadanie ich skuteczności w przyswajaniu wiedzy przez uczestników zajęć. Dwie jednorodne grupy osób (kontrolna i eksperymentalna) mogą zostać poddane oddziaływaniom różnych zestawów narzędzi służących do zmiany postaw, przyswajania nowej wiedzy itp. Przed wprowadzeniem bodźca 16 17 Ibidem, s. 160-161. Ibidem, s. 213 i dalsze. 152 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego eksperymentalnego (odpowiednio przygotowanych narzędzi, których skuteczność będzie badana) należy zmierzyć poziom wiedzy uczestników w obu grupach przy pomocy np. testu wiedzy, a następnie porównać ewentualny przyrost zdobytej wiedzy uczestników obu grup. Ze względu na to, że działania doradcze nie są stricte eksperymentem naukowym, grupę u której zaobserwowano mniejszy poziom przyswojonej wiedzy – należy, poprzez dodatkowe ćwiczenia, wyposażyć w brakujące zasoby. Zaobserwowane prawidłowości należy zastosować w praktyce doradczej, konstruując optymalny zestaw technik i narzędzi służący do realizacji zaplanowanych celów. Niezwykle przydatną techniką zbierania informacji, zwłaszcza ilościowych, są badania ankietowe wykorzystujące jako narzędzie kwestionariusze: ankiety lub wywiadu. Technika ta pozwala na uzyskanie, w stosunkowo krótkim czasie, informacji dotyczących m.in. opinii na określone tematy, poznaniu postaw danej zbiorowości itp. Niezwykle istotne jest bardzo dokładne przygotowanie procedury badawczej – rozumianej, jako przygotowanie teoretyczne, metodyczne i organizacyjne. Doradca zawodowy – jak każdy inny badacz rzeczywistości społecznej – musi zacząć od określenia problemu badawczego (dlaczego chce przeprowadzić takie badania), następnie przedmiotu badań (kogo chce przebadać). Istotną kwestią jest określenie sposobu doboru próby osób do badania. Na potrzeby - quasi-badań - doradcy, wystarczająca jest próba celowa18 (dobór respondentów ze względu na interesujące go cechy, np. grupa osób długotrwale bezrobotnych w wieku 50+, osoby zwolnione przez pracodawcę itp.). Następnie - stosując odpowiednio skonstruowane kwestionariusze19 (dopracowane poprzez badania pilotażowe) - doradca może zbadać interesujące go grupy osób. Technika ankietyzacji może być wykorzystana np. w ewaluacji, badaniu zmiany postaw, przyswajania wiedzy, określenia Próba celowa - w odróżnieniu od próby losowej - nie jest reprezentatywna, tzn. – może zawierać nadreprezentację osób o pewnych cechach, a wyniki badań nie mogą być uogólniane z określonym prawdopodobieństwem na całą populację. 19 Pytania muszą być jasne, jednoznaczne, przemyślane, uporządkowane w bloki tematyczne. Nie powinny zawierać sformułowań sugerujących. Kwestionariusz powinien zawierać pytania wprowadzające – zachęcające do wypełnienia ankiety. Po pytaniach trudnych należy pozwolić respondentom odpocząć, stosując pytania relaksujące. Kwestionariusz ankiety powinien być kombinacją pytań otwartych, zamkniętych, półotwartych, kontrolnych, filtrujących. Nie może być zbyt długi, forma i treść powinny zachęcić respondenta do wypełnienia ankiety. Idealny kwestionariusz powinien mieć swoją „dramaturgię”. Szczegółowe informacje dot. omawianej tematyki w: R. Mayntz, K. Holm, P. Hübner, Wprowadzenie…, op. cit., s.131-155. 18 153 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego potrzeb, przyczyn niepodjęcia pracy itp. Do dyspozycji doradcy istnieje bogaty zestaw narzędzi badawczych. Przykładem może być ankieta audytoryjna – grupowa, przeprowadzana z reguły na zakończenie zajęć grupowych, w celu poznania opinii uczestników na temat przebiegu warsztatów. Ww. ankietę należy odróżnić od wywiadu fokusowego – dyskusji grupowej, zogniskowanej na jednym temacie (może służyć zbadaniu np. stanowiska uczestników zajęć na dane zagadnienie, sposobu oddziaływania grupy na wyrażanie opinii jednostki itp.). Doradca może przeprowadzić także wywiad telefoniczny, np. z pracodawcami w celu określenia wymagań kwalifikacyjnych pracowników, zbadania zapotrzebowania na usługi doradcze etc. W dobie digitalizacji nie sposób pominąć możliwości przeprowadzania badań ankietowych z zastosowaniem technologii informacyjnych. Przykładem może być wykorzystanie komputera i kwestionariuszy elektronicznych do prowadzenia wywiadu bezpośredniego - face to face (odpowiednie oprogramowanie pozwala zaprezentować respondentowi zdjęcia, filmiki tematyczne itp.). Równie istotną techniką ankietyzowania jest wywiad przez internet, wykorzystujący kwestionariusz internetowy (strony internetowe większości urzędów pracy dysponują takimi możliwościami). Wspomniane sposoby zwiększają atrakcyjność kwestionariuszy, ułatwiają dostęp, zapewniają poczucie większej anonimowości, poprawiają zwrot ankiet. Z kolei dla prowadzących badania ograniczają czas i koszty oraz ułatwiają obróbkę danych. Na zakończenie warto podkreślić, że zebrane informacje należy poddać solidnej analizie, a zaobserwowane wnioski zastosować do poprawy skuteczności działań doradczych. Przytoczone wybiórczo i pokrótce poszczególne metody, techniki i narzędzia socjologii empirycznej, powinny być na stałe włączone do warsztatu zawodowego każdego doradcy kariery. Z pewnością niektóre wymagają dokładniejszego zgłębienia podręczników metodologicznych, czy też odbycia konsultacji ze specjalistami. Jednakże poświęcony czas na wzbogacenie i sprofesjonalizowanie warsztatu zawodowego powinien bezpośrednio wpłynąć na zwiększenie satysfakcji z pracy oraz efektywniejszą pomoc. 154 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Zalecana literatura: 1. Bonikowska M., Grucza B., Majewski M., Małek M. (red.) Podręcznik zarządzania projektami miękkimi w kontekście Europejskiego Funduszu Społecznego, Warszawa 2006, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Departament Zarządzania Europejskim Funduszem Społecznym. 2. Konecki K. T. Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana. Warszawa 2000, PWN. 3. Kryńska E. (red.) Podręcznik użytkownika metod, narzędzi i procedur diagnozowania zapotrzebowania na kwalifikacje i umiejętności na regionalnym i lokalnym rynku pracy, Warszawa 2010, MPiPS. 4. Mayntz R., Holm K., Hübner P. Wprowadzenie do metod socjologii empirycznej, Warszawa 1985, PWN. 5. Nowak S. Metody badań socjologicznych, Warszawa 1965, PWN. 6.Podgórski R. A. Metodologia Badań socjologicznych, Bydgoszcz 2007, Oficyna wydawnicza Branta. 7. Sztumski J. Wstęp do metod i technik badań społecznych, Warszawa 1984, PWN. 155 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego Zapraszamy do lektury i korzystania z programów opracowanych w Zeszycie metodycznym Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego. Przypominamy również o konieczności podania źródła, z którego się korzystało. 156 ZESZYT METODYCZNY Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego 157