Zdrowe Łódzkie - Strategia Zdrowia Łódzkie

Zdrowe Łódzkie
Plan działań z zakresu profilaktyki
chorób i promocji zdrowia dla
Województwa Łódzkiego
Urząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego
Dokument został opracowany w Departamencie Polityki Zdrowotnej Urzędu Marszałkowskiego
Województwa Łódzkiego przez:
Justynę Felcenloben – Głównego Specjalistę ds. polityki zdrowotnej i programów zdrowotnych
Pod kierunkiem:
Magdaleny Amrozik – Zastępcy Dyrektora Departamentu Polityki Zdrowotnej
Magdaleny Wachowicz-Skóry – Naczelnika Wydziału Ochrony Zdrowia w Departamencie Polityki
Zdrowotnej
1
SPIS TREŚCI
WPROWADZENIE..................................................................................................................................................... 3
ZDROWIE I PROMOCJA ZDROWIA W TEORII ........................................................................................................... 4
REALIZACJA PROGRAMÓW PROMOCJI ZDROWIA – ZMIANY W PRZEPISACH PRAWA ........................................... 5
OTOCZENIE – CZY COŚ SIĘ DZIEJE WOKÓŁ NAS? ..................................................................................................... 7
Programy realizowane i finansowane przez Ministerstwo Zdrowia ....................................................................... 7
Programy Narodowego Funduszu Zdrowia ........................................................................................................... 12
PROGRAMY SAMORZĄDÓW POWIATÓW I GMIN WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO ................................................ 14
REGIONALNE PROGRAMY FINANSOWANE Z EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU SPOŁECZNEGO ................................. 16
WSPÓŁPRACA SWŁ Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI .................................................................................. 17
PROGRAMY FINANSOWANE ZE ŚRODKÓW SAMORZĄDU WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO W 2015 R. ................... 18
PROGRAMY POLITYKI ZDROWOTNEJ PLANOWANE DO REALIZACJI ZE ŚRODKÓW SAMORZĄDU WOJEWÓDZTWA
ŁÓDZKIEGO, W LATACH 2016-2020 ...................................................................................................................... 20
BIBLIOGRAFIA ........................................................................................................................................................ 23
SPIS RYSUNKÓW.................................................................................................................................................... 26
SPIS TABEL ............................................................................................................................................................. 27
2
WPROWADZENIE
„Plan działań z zakresu profilaktyki chorób i promocji zdrowia dla Województwa Łódzkiego”,
zwany dalej „Planem”, został opracowany w ramach realizacji celu strategicznego 2 pn.: „Poprawa
skuteczności działań z zakresu profilaktyki chorób i promocji zdrowia”, określonego w dokumencie
pn.: „Strategia Polityki Zdrowotnej dla Województwa Łódzkiego na lata 2014-2020”. Wyżej
wspomniany cel strategiczny wskazuje na konieczność intensyfikacji i usprawnienia realizowanych już
działań z zakresu promocji zdrowia i profilaktyki chorób, dzięki czemu poprawi się ich efektywność
i zwiększy się liczba mieszkańców regionu, którzy z nich korzystają. To natomiast może wpłynąć
pozytywnie na ogólny stan zdrowia populacji województwa.
Nie należy zapominać, że realizacja programów zdrowotnych oraz działań profilaktycznych
stanowi stały element działalności Samorządu Województwa Łódzkiego - „Plan” powstał, aby
usystematyzować aktywność w tym zakresie; jego zasadniczym elementem jest Harmonogram
realizacji programów polityki zdrowotnej Samorządu Województwa Łódzkiego w latach 2016-2020.
Za diagnozę demograficzno-epidemiologiczną, na podstawie której wybrano konieczne
kierunki działań profilaktycznych i edukacyjnych w regionie posłużyła m.in. „Diagnoza do Strategii
Polityki Zdrowotnej dla Województwa Łódzkiego na lata 2014-2020”.
„Plan” może podlegać weryfikacji i aktualizacji w zależności od identyfikowanych potrzeb czy
zmieniających się prognoz epidemiologicznych.
3
ZDROWIE I PROMOCJA ZDROWIA W TEORII
Zgodnie z definicją, którą posługuje się od 1946 roku Światowa Organizacja Zdrowia
za zdrowie uznać należy pozytywny stan fizyczny, psychiczny i społeczny, a nie tylko brak choroby lub
niepełnosprawności. Bardzo przystępnie pojęcie zdrowia przedstawia także zilustrowana poniżej
salutogenetyczna koncepcja według Antonowsky’ego.
KONTINUUM ANTONOWSKY’EGO
ZDROWIE
CHOROBA
„Każdy znajduje się w jakimś punkcie kontinuum”
„Nikt nie jest „całkowicie” zdrowy ani „całkowicie” chory”
Rys. 1 Salutogenetyczna koncepcja wg Antonowsky’ego
Zdrowiem zajmuje się obecnie coraz więcej środowisk naukowych, gospodarczych
i politycznych, podkreślając przy tym jego znaczenie i wpływ na rozwój społeczny, długość i jakość
życia jednostki oraz społeczeństwa. Działania polegające na jak najdłuższym utrzymaniu zdrowia
i niedopuszczaniu do rozwoju choroby stanowią istotę promocji zdrowia.
Promocja zdrowia – proces umożliwiający jednostkom i grupom społecznym zwiększenie
kontroli nad uwarunkowaniami zdrowia w celu poprawy ich stanu zdrowia oraz
sprzyjający rozwijaniu zdrowego stylu życia, a także kształtowaniu innych społecznych,
środowiskowych i osobniczych czynników prowadzących do zdrowia (WHO, Glossary, 1995 r.).
Elementami składowymi promocji zdrowia są edukacja zdrowotna, zapobieganie chorobom
oraz ochrona zdrowia.
edukacja
zdrowotna
(health
education)
zapobieganie
chorobom
(disease
prevention)
ochrona
zdrowia
(health
protection)
Rys. 2 Elementy składowe promocji zdrowia
W celu podejmowania działań z zakresu promocji zdrowia tworzone są programy, w wyniku
których można uzyskać rezultaty (wczesne i późne) polegające na zmianach zachowań, postaw,
poziomu wiedzy, a wreszcie poprawie obiektywnych i subiektywnych mierników stanu zdrowia oraz
obniżeniu indywidualnych, społecznych i ekonomicznych kosztów choroby lub niepełnosprawności.
4
REALIZACJA PROGRAMÓW PROMOCJI ZDROWIA – ZMIANY W PRZEPISACH PRAWA
Niedawna nowelizacja ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki
zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. 2008 Nr 164 poz. 1027 z późn. zm.)
wprowadziła rozróżnienie pomiędzy programami zdrowotnymi a programami polityki zdrowotnej.
Zgodnie z art. 48 ust. 1: „Programy zdrowotne może opracowywać, wdrażać, realizować i finansować
Fundusz, a programy polityki zdrowotnej mogą opracowywać, wdrażać, realizować i finansować
ministrowie oraz jednostki samorządu terytorialnego...”.
Ust. 4. tego samego artykułu zwraca uwagę na to, że „programy polityki zdrowotnej
opracowywane, wdrażane, realizowane i finansowane przez jednostki samorządu terytorialnego,
w przypadku gdy dotyczą świadczeń gwarantowanych objętych programami, realizowanymi przez
ministrów oraz Fundusz, muszą być z nimi spójne merytorycznie i organizacyjnie.” Zgodnie
z interpretacją Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji należy przez to rozumieć, że:
„Skonstruowane przez jednostki samorządu terytorialnego projekty programów polityki zdrowotnej:
 nie muszą stanowić pełnej kopii odzwierciedlającej programy ministerialne bądź NFZ, lecz
powinny być z nimi ściśle spojone, logicznie powiązane i harmonijne
 powinny zawierać wspólne elementy, które łączą je z programami ministerialnymi bądź NFZ oraz
nie mogą one pozostawać w stosunku do siebie w sprzeczności
 powinny być spójne w zakresie treści merytorycznej programów, tj. dotyczącej treści programu
(np. kryteriów dot. populacji, interwencji)
 powinny być spójne w zakresie organizacyjnym, tj. programy jst oraz ministerialne i NFZ tworzyć
powinny razem ustaloną strukturę i całość, ich autorzy powinni konstruować projekty
programów tak, aby osiągnąć wspólne cele wynikające z programów. Spójność organizacyjna
programów powinna występować w ustalanych w programach procedurach organizacyjnych
związanych z ich realizacją oraz w wymogach organizacyjnych określanych dla realizatorów
programów, w szczególności takich jak warunki realizacji tych programów.”1
„Program polityki zdrowotnej – zespół zaplanowanych i zamierzonych działań z zakresu
opieki zdrowotnej ocenianych jako skuteczne, bezpieczne i uzasadnione, umożliwiających
osiągnięcie w określonym terminie założonych celów, polegających na wykrywaniu
i zrealizowaniu określonych potrzeb zdrowotnych oraz poprawy stanu zdrowia określonej
grupy świadczeniobiorców, opracowany, wdrażany, realizowany i finansowany przez
ministra albo jednostkę samorządu terytorialnego”.
Co istotne, zgodnie z udoskonalonymi przepisami prawa, Minister oraz jednostka samorządu
terytorialnego sporządza projekt programu polityki zdrowotnej na podstawie tzw. regionalnych map
potrzeb zdrowotnych (uwzględniających specyfikę potrzeb zdrowotnych poszczególnych
województw). Mapę Regionalną dla danego województwa przygotowuje właściwy wojewoda
1
Programy polityki zdrowotnej z perspektywy AOTMiT – aspekty prawne, proces opiniowania, Rafał Rdzany, Szkolenie
AOTMiT pt.: „Projektowanie i ocena programów polityki zdrowotnej” w ramach spotkania pn. „Koordynacja polityki
spójności na rzecz ochrony zdrowia”, Warszawa, 13.01.2015 r.
5
w porozumieniu z Wojewódzką Radą do spraw Potrzeb Zdrowotnych, raz na 5 lat. Pierwsze mapy
mają zostać opracowane do 2016 roku przez Ministra Zdrowia i dotyczyć będą lecznictwa szpitalnego.
Warto również wspomnieć o obowiązku zaopiniowania projektu programu przez Agencję
Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji (AOTMIT); przepis ten co prawda obowiązuje od 2009
roku, jednakże obecnie zmienił się czas, jaki AOTMiT może przeznaczyć na opiniowanie projektu –
został on skrócony z trzech miesięcy do dwóch. Ponadto opiniowaniu nie musi podlegać program,
który stanowi kontynuację programu z poprzedniego okresu.
6
OTOCZENIE – CZY COŚ SIĘ DZIEJE WOKÓŁ NAS?
Jednym z podstawowych aspektów, który należy wziąć pod uwagę planując działania
z jakiegokolwiek obszaru jest rozpoznanie nie tylko zapotrzebowania na dany „produkt”, ale tzw.
„otoczenia” - czyli identyfikacja innych podmiotów, które realizują podobne działania na danym
obszarze. Zweryfikowanie, czy prowadzony jest już program, którego realizacją jesteśmy
zainteresowani jest kluczowe. Pozwala na uniknięcie sytuacji, w której nastąpi niepotrzebne
powielenie działań lub z drugiej strony, może, dzięki podjęciu współpracy z jednostką już realizującą
dany program, doprowadzić do intensyfikacji działań w określonym obszarze i np. dotarcie do
większej populacji.
Programy polityki zdrowotnej są przedmiotem działań wielu instytucji. W Polsce ich realizacją
zajmują się m.in.: administracja rządowa (Ministerstwo Zdrowia), administracja samorządowa
(wojewódzka, powiatowa, gminna), instytucje ubezpieczenia zdrowotnego (Narodowy Fundusz
Zdrowia), instytucje sanitarno-epidemiologiczne, placówki oświatowo-wychowawcze, organizacje
pozarządowe. Poniżej przedstawiony został krótki opis wybranych inicjatyw.
Programy realizowane i finansowane przez Ministerstwo Zdrowia
Do programów zdrowotnych realizowanych i finansowanych przez Ministerstwo Zdrowia
należą:
 Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych
Program został przyjęty ustawą z dnia 1 lipca 2005 r. Jego założenia dotyczą m.in.:
1. rozwoju profilaktyki pierwotnej nowotworów złośliwych, w tym zwłaszcza zależnych od
palenia tytoniu i niewłaściwego żywienia;
2. wdrożenia populacyjnych programów wczesnego wykrywania, a w szczególności raka szyjki
macicy, piersi, jelita grubego oraz wybranych nowotworów u dzieci;
3. zwiększenia dostępności do metod wczesnego rozpoznawania oraz wdrożenia procedur
zapewnienia jakości diagnostyki i terapii nowotworów;
4. standaryzacji procedur leczenia napromienianiem;
5. uzupełnienia oraz wymiany wyeksploatowanych urządzeń do radioterapii i diagnostyki
nowotworów;
6. upowszechnienia metod leczenia skojarzonego;
7. rozwoju i upowszechniania współczesnych metod rehabilitacji chorych, ograniczania
odległych następstw leczenia oraz opieki paliatywnej w onkologii;
8. rozwoju i upowszechnienia nauczania onkologii w kształceniu przeddyplomowym
i podyplomowym lekarzy, lekarzy dentystów, pielęgniarek, położnych i przedstawicieli innych
zawodów medycznych;
9. poprawy działania systemu służącego do zbierania danych o stopniu zaawansowania
nowotworów;
10. upowszechniania wiedzy w społeczeństwie na temat profilaktyki, wczesnego rozpoznawania
i leczenia nowotworów.
Wykaz działań, które będą realizowane w ramach Programu w 2015 roku zawiera Uchwała
Nr 95/2014 Rady Ministrów z dnia 28 maja 2014 r. w sprawie harmonogramu zadań wykonywanych
7
w ramach programu wieloletniego „Narodowy program zwalczania chorób nowotworowych” w roku
2014 i 2015, dostępna w serwisie internetowym Ministerstwa Zdrowia.

Narodowy Program Wyrównywania Dostępności do Profilaktyki i Leczenia Chorób Układu
Sercowo Naczyniowego POLKARD na lata 2013-2016
Głównym celem Programu jest: „wsparcie podmiotów wykonujących działalność leczniczą
poprzez działania na rzecz wyrównywania dysproporcji, uwarunkowanych bazą sprzętową,
w dostępie pacjentów do wysokospecjalistycznych świadczeń zdrowotnych m.in. w dziedzinie
kardiologii, kardiochirurgii, neurologii, rehabilitacji neurologicznej, chirurgii naczyniowej. Cel
programu realizowany będzie poprzez doposażanie i wymianę wyeksploatowanego sprzętu
medycznego znajdującego się w jednostkach zajmujących się diagnostyką i leczeniem chorób układu
sercowo-naczyniowego, a także poprzez podejmowanie działań ukierunkowanych na zwiększenie
świadomości i wiedzy na temat czynników ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego, zwłaszcza
tych czynników, którym można skutecznie przeciwdziałać, a więc czynników zależnych od
prowadzonego stylu życia”.

Program Wieloletni na lata 2011-2020 "Narodowy Program Rozwoju Medycyny
Transplantacyjnej"
Program został przyjęty Uchwałą Nr 164/2010 Rady Ministrów z dnia 12 października 2010 r.
Wśród jego celów wymieniono m.in.:
 zwiększenie dostępności do leczenia przeszczepieniem narządu przez wzrost liczby
przeszczepień narządów od zmarłych dawców;
 zwiększenie liczby potencjalnych niespokrewnionych dawców szpiku;
 rozwój publicznych i niepublicznych rejestrów niespokrewnionych dawców krwi pępowinowej;
 poprawę infrastruktury i unowocześnienie podmiotów leczniczych przeszczepiających narządy,
komórki i tkanki, banków tkanek i komórek oraz medycznych laboratoriów diagnostycznych
testujących komórki, tkanki lub narządy;
 wdrażanie nowych rodzajów przeszczepiania narządów, komórek i tkanek oraz rozwój
programów przeszczepiania w grupach biorców o podwyższonym ryzyku;
 rozwój i doskonalenie systemów monitorowania, nadzoru i kontroli jakości w transplantologii;
 szkolenia osób, których czynności bezpośrednio wpływają na jakość komórek, tkanek lub
narządów oraz bezpieczeństwo dawców i biorców.
 Narodowy Program Przeciwdziałania Chorobom Cywilizacyjnym (Program eliminacji
niedoboru jodu w Polsce na lata 2012-2016)
Głównym celem Programu jest poprawa stanu wiedzy społeczeństwa na temat
rekomendowanej dziennej dawki jodu oraz zabezpieczenia w rekomendowaną dodatkową dzienną
dawkę jodu kobiet w ciąży i kobiet karmiących, a także ocena skuteczności stosowanego w Polsce
modelu profilaktyki jodowej, w szczególności w świetle dynamicznie zmieniających się nawyków
żywieniowych i zaleceń zmniejszenia spożycia soli kuchennej będącej głównym nośnikiem jodu.
Aby zrealizować powyższe cele zaproponowano edukację społeczeństwa na temat optymalnego
zaopatrzenia w jod oraz konsekwencji zdrowotnych wynikających z niedoboru jodu, a także
propagowanie wiedzy wśród ginekologów-położników, endokrynologów w zakresie m.in. znaczenia
jodu dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, skutków niedoboru jodu, aktualnego stanu
8
niedoboru jodu w Polsce, działań profilaktycznych zmierzających do eliminacji niedoboru jodu,
chorób tarczycy w ciąży, ze szczególnym uwzględnieniem zaburzeń związanych z niedoborem jodu,
profilaktyki jodowej w ciąży.
 Program kompleksowej diagnostyki i terapii wewnątrzmacicznej w profilaktyce następstw
i powikłań wad rozwojowych i chorób płodu - jako element poprawy stanu zdrowia płodów
i noworodków na lata 2014-2017
Do głównych celów Programu należą m.in. zastosowanie diagnostyki i wewnątrzmacicznej
terapii płodu, która stwarza nowy system opieki nad ciężarną i płodem, a także poprawa stanu
zdrowia noworodków poprzez zlikwidowanie powikłań okresu noworodkowego. Program zwraca
szczególną uwagę na poprawę dostępności do leczenia wewnątrzmacicznego, niezbędne
zabezpieczenie w aparaturę medyczną, możliwość wykonania zabiegów wewnątrzmacicznych
u kobiet ciężarnych z rozpoznanymi wadami rozwojowymi i chorobami płodu, modyfikację sposobu
prowadzenia ciąży oraz optymalizację opieki przedporodowej, porodowej i poporodowej.
 Program badań przesiewowych noworodków w Polsce na lata 2015-2018
Populacyjne badania przesiewowe to działanie profilaktyczne, którego celem jest wykrycie
i leczenie chorób wrodzonych, stanowiących zagrożenie dla życia dziecka lub prowadzących do
zaburzeń rozwoju, ciężkiego przebiegu choroby i często trwałej niepełnosprawności intelektualnej.
Badania przesiewowe polegają na wstępnej identyfikacji chorób wrodzonych, za pomocą testów
analitycznych, przed wystąpieniem objawów klinicznych. „Choroby te nie wykryte w pierwszym
miesiącu życia prowadzą do zaburzeń rozwoju i często do ciężkiej niepełnosprawności intelektualnej
wykluczającej samodzielne funkcjonowanie osoby chorej w społeczeństwie. Szacuje się, że w Polsce
rodzi się blisko 400 dzieci rocznie z wadami metabolicznymi. Dzieci chore wykryte w badaniach
przesiewowych i wcześnie leczone uzyskują prawidłowy rozwój psychiczny i fizyczny i/lub znaczną
poprawę jakości życia.”
 Narodowy Program Ochrony Antybiotyków na lata 2011-2015
Realizacja Narodowego Programu Ochrony Antybiotyków służy przede wszystkim
bezpieczeństwu pacjenta poprzez ograniczenie rozprzestrzeniania się antybiotykoopornych
patogenów wywołujących coraz trudniejsze w leczeniu zakażenia. Ma także na celu zabezpieczenie
pacjentów w skuteczne leki, obniżenie zachorowalności i śmiertelności, szeroką edukację
społeczeństwa mającą na celu podnoszenie świadomości na temat zagrożeń wynikających
z niewłaściwego stosowania antybiotyków, w tym m.in.: niepodporządkowywania się zaleceniom
lekarskim (sięganie po pozostałości leków z poprzedniej kuracji, skracanie okresu stosowania leków,
niewłaściwe odstępy pomiędzy dawkami itd.).
 Narodowy Program Leczenia Chorych na Hemofilię i Pokrewne Skazy Krwotoczne na lata
2012-2018
Celem Programu jest poprawa wyników leczenia i jakości życia chorych na hemofilię
i pokrewne skazy krwotoczne. Do osiągnięcia tych celów konieczne jest, zgodnie z zapisami
Programu, zapewnienie powszechnej dostępności koncentratów czynników krzepnięcia chorym na
hemofilię i pokrewne skazy krwotoczne niepowikłane i powikłane krążącym antykoagulantem –
9
inhibitorem, w odpowiednich warunkach. Konieczne jest również m.in. wyspecjalizowanie ośrodków
hematologicznych do zapewniania kompleksowego leczenia chorym, prowadzenie ewidencji chorych
w formie aplikacji komputerowej, wprowadzenie desmopresyny do profilaktyki i leczenia krwawień
(epizod krwotoczny lub planowany zabieg chirurgiczny) u chorych na łagodną hemofilię A i łagodną
chorobę von Willebranda (przy braku przeciwwskazań bezwzględnych).
 Monitorowanie stanu zdrowia jamy ustnej populacji polskiej w latach 2013-2015
Celem głównym Programu jest ocena stanu zdrowotnego jamy ustnej dzieci i dorosłych.
Wśród jego założeń autorzy wymienili: badanie zjawisk społecznych, ekonomicznych, organizacyjnych
i kulturowych warunkujących stan zdrowia badanej populacji. Jako cele szczegółowe badań
realizowanych w ramach Programu wskazano: określenie stanu zdrowia jamy ustnej i związanej z nim
jakości życia różnych grup wiekowych populacji polskiej; określenie stanu, tendencji i uwarunkowań
próchnicy u dzieci i młodzieży oraz chorób przyzębia u osób dorosłych; określenie aktualnych potrzeb
profilaktyczno-leczniczych i edukacyjnych odnoszących się do zdrowia jamy ustnej różnych grup
wiekowych populacji oraz stopnia ich zaspokojenia; określenie istniejącego zróżnicowania stanu
zdrowia jamy ustnej oraz dostępności do opieki stomatologicznej; wskazanie strategii, programów
oraz działań profilaktyczno-edukacyjnych umożliwiających poprawę stanu zdrowia ludności kraju.
 Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z wirusem HIV w Polsce na lata 2012-2016
Program leczenia antyretrowirusowego (ARV) obejmuje wszystkie osoby zakażone HIV i chore
na AIDS, które spełniają określone kryteria medyczne, a także m.in. noworodki urodzone przez matki
zakażone HIV oraz osoby, które wymagają zastosowania leków antyretrowirusowych w ramach
postępowania poekspozycyjnego po narażeniu na zakażenie HIV.
Celem Programu ma być:
 zmniejszenie śmiertelności z powodu AIDS wśród osób zakażonych HIV;
 zmniejszenie częstości zakażeń HIV wśród Polaków;
 zmniejszenie ryzyka zakażenia innych przez osoby z HIV/AIDS;
 zwiększenie dostępu do leków antyretrowirusowych dla pacjentów zakażonych HIV;
 zapewnienie leków antyretrowirusowych niezbędnych w profilaktyce zakażeń wertykalnych
(zakażenie dziecka od matki) i prowadzenie indywidualnego kalendarza szczepień dla dzieci
urodzonych przez matki HIV+;
 zapewnienie leków antyretrowirusowych osobom, u których mogło dojść do zakażenia
w konsekwencji ryzykownych sytuacji (np. gwałt, zakłucie igłą zanieczyszczoną materiałem
potencjalnie zakaźnym, rana odniesiona w trakcie napaści i bójki itp.).
 Program Leczenia Niepłodności Metodą Zapłodnienia Pozaustrojowego na lata 2013-2016
Głównym celem Programu jest zapewnienie równego dostępu i możliwości korzystania
z procedury zapłodnienia pozaustrojowego parom, u których stwierdzono niepłodność kobiety lub
mężczyzny i wyczerpały się albo nie istnieją inne metody jej leczenia. Skuteczność i bezpieczeństwo
zapłodnienia pozaustrojowego zostały potwierdzone w wielu badaniach, a wiele krajów zdecydowało
się na finansowanie tej techniki ze środków publicznych. Realizacja Programu ma przede wszystkim
prowadzić do zapewnienia najlepszego standardu leczenia niepłodności, zmniejszenia liczby par
bezdzietnych, a wreszcie do poprawy trendów demograficznych.
10
 Narodowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata 2011-2015
Program został opracowany w celu promocji zdrowia psychicznego i profilaktyki zaburzeń
psychicznych, zapewnienia chorym dostępu do kompleksowej i zintegrowanej opieki zdrowotnej oraz
innych form pomocy (unowocześnienie opieki według założeń modelu środowiskowego). Zakłada on
również rozwój badań naukowych i tworzenie systemów informacji koniecznych do skutecznej
ochrony i zapobiegania zaburzeniom zdrowia psychicznego.
11
Programy Narodowego Funduszu Zdrowia2
 Program profilaktyki raka piersi
Celem Programu jest obniżenie wskaźnika umieralności z powodu raka piersi do poziomu
krajów Unii Europejskiej, podniesienie poziomu wiedzy na temat profilaktyki raka sutka oraz
wprowadzenie na terenie całego kraju ujednoliconych zasad postępowania diagnostycznego.
Skierowany jest do kobiet w wieku od 50 do 69 lat, które w ciągu ostatnich 24 miesięcy nie
wykonywały mammografii lub otrzymały w ramach realizacji Programu w poprzednim roku, pisemne
zalecenie wykonania wcześniejszego badania mammograficznego. Programem nie są objęte kobiety,
u których wcześniej zdiagnozowano zmiany nowotworowe o charakterze złośliwym w piersi.
 Program profilaktyki raka szyjki macicy
Celem Programu jest zmniejszenie wskaźnika umieralności kobiet na raka szyjki macicy do
poziomu osiągniętego w tym zakresie przez przodujące kraje Unii Europejskiej oraz podniesienie
poziomu wiedzy kobiet na temat profilaktyki raka szyjki macicy i wprowadzenie na terenie całego
kraju jednolitego modelu postępowania diagnostycznego.
Program skierowany jest do kobiet w wieku od 25 do 59 lat, które w ciągu ostatnich 3 lat nie
miały wykonywanego przesiewowego badania cytologicznego.
 Program badań prenatalnych
Program skierowany jest do kobiet w ciąży, spełniających co najmniej jedno z poniższych
kryteriów:
 wiek: od ukończenia 35 lat (badanie przysługuje kobiecie w danym roku kalendarzowym,
w którym kończy 35 lat),
 wystąpienie w poprzedniej ciąży aberracji chromosomowej płodu lub dziecka,
 stwierdzenie wystąpienia strukturalnych aberracji chromosomowych u ciężarnej lub u ojca
dziecka,
 stwierdzenie znacznie większego ryzyka urodzenia dziecka dotkniętego chorobą
uwarunkowaną monogenetycznie lub wieloczynnikową,
 stwierdzenie w czasie ciąży nieprawidłowego wyniku badania USG i/lub badań
biochemicznych wskazujących na zwiększone ryzyko aberracji chromosomowej lub wady
płodu.
 Program badań przesiewowych w kierunku wczesnego wykrywania jaskry
Badania te skierowane są do osób powyżej 35. roku życia, które nie były diagnozowane
w kierunku jaskry w ciągu ostatnich 24 miesięcy lub u których wcześniej nie zdiagnozowano jaskry.
Badania przesiewowe w kierunku wczesnego wykrywania jaskry można wykonać we wszystkich
poradniach okulistycznych, które podpisały umowę z NFZ. Po wykonaniu badania lekarz podejmuje
decyzję dotyczącą dalszego postępowania.
2
Strona internetowa Łódzkiego Oddziału Wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia http://www.nfzlodz.pl/; dostęp z dnia 13.02.2015 r.
12
 Program profilaktyki chorób układu krążenia
Program powstał w celu wczesnej identyfikacji osób z podwyższonym ryzykiem CHUK oraz
zwiększenia wykrywalności i skuteczności leczenia chorób układu krążenia (CHUK). Jego realizacja ma
również przyczynić się do promocji zdrowego stylu życia: niepalenia, prawidłowego odżywiania się,
aktywności fizycznej. Adresatami Programu są osoby obciążone czynnikami ryzyka (nadciśnienie
tętnicze krwi, podwyższone stężenie cholesterolu, nadwaga, palenie tytoniu, nadwaga i otyłość, wiek,
płeć męska, obciążenia genetyczne i inne), w wieku 35, 40, 45, 50 i 55 lat (w danym roku
kalendarzowym), u których dotychczas nie została rozpoznana choroba układu krążenia.
 Program wczesnego wykrywania raka jelita grubego w latach 2014-2015
Rak jelita grubego (okrężnicy i odbytnicy) należy do najczęstszych nowotworów złośliwych.
Program jest organizowany i finansowany przez Ministerstwo Zdrowia. Badania kolonoskopowe
w ramach programu są wykonywane w 2 systemach:
 oportunistycznym (badanie wykonywane raz na 10 lat), skierowanym do osób bez objawów
klinicznych sugerujących istnienie raka jelita grubego w wieku 50 – 65 lat, niezależnie od
wywiadu rodzinnego oraz osób w wieku 40 – 65 lat, które mają krewnego pierwszego stopnia,
u którego rozpoznano raka jelita grubego, osób w wieku 25 – 65 lat z rodziny HNPCC (rodzinnego
raka jelita grubego nie związanego z polipowatością); dodatkową zaletą programu jest
wykonywanie badania raz na 10 lat oraz fakt, że wcześnie wykryte zmiany mają szansę być
usunięte już podczas badania (polipy).
 zapraszania (raz na całe życie), skierowanym do osób bez objawów klinicznych sugerujących raka
jelita grubego w wieku 55-64 lat oraz osób z objawami choroby, jeśli otrzymały na nie
zaproszenie.
 Program profilaktyki chorób odtytoniowych
Celem Programu jest zmniejszenie zachorowalności na schorzenia odtytoniowe, w tym
ograniczenie zachorowalności, inwalidztwa i umieralności z powodu przewlekłej obturacyjnej
choroby płuc (POCHP) poprzez kompleksowe działania edukacyjno-diagnostyczne i terapeutyczne
w grupach wysokiego ryzyka.
Program adresowany jest do osób pełnoletnich, w szczególności pomiędzy 40. a 65. rokiem
życia, palących papierosy, które nie miały - w ramach programu profilaktyki POChP - wykonanych
badań spirometrycznych w ciągu ostatnich 36 miesięcy, u których nie zdiagnozowano wcześniej
przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, przewlekłego zapalenia oskrzeli lub rozedmy.
 Program profilaktyki gruźlicy
Program ma na celu zmniejszenie wskaźnika zachorowalności na gruźlicę, objęcie wczesną
opieką świadczeniobiorców chorych na gruźlicę, zmniejszenie wskaźnika śmiertelności na gruźlicę,
podniesienie świadomości społecznej poprzez edukację zdrowotną, zwiększenie dostępności do
świadczeń pielęgniarki środowiskowej oraz poradni specjalistycznych – gruźlicy i chorób płuc.
Adresatami programu są osoby dorosłe będące na liście pielęgniarki POZ, bez rozpoznanej
gruźlicy, które miały bezpośredni kontakt z chorym na gruźlicę lub u których stwierdza się
przynajmniej jedną z następujących okoliczności usposabiających: bezrobocie, bezdomność,
niepełnosprawność, obciążenie długotrwałą chorobą, uzależnienie od alkoholu lub narkotyków.
13
Programy samorządów powiatów i gmin województwa łódzkiego
Zgodnie z art. 9 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej
finansowanych ze środków publicznych, do zadań własnych samorządu województwa w zakresie
zapewnienia równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej obok opracowywania, realizacji
i oceny efektów programów polityki zdrowotnej wynikających z rozeznanych potrzeb zdrowotnych
należy m.in. przekazywanie wojewodzie informacji o realizowanych na terenie województwa
programach polityki zdrowotnej. W tym celu powiaty przesyłają samorządowi województwa
sprawozdania o realizowanych i planowanych na kolejny rok programach polityki zdrowotnej.
W 2014 roku samorządy powiatów i gmin województwa łódzkiego sprawozdały realizację 104
programów polityki zdrowotnej. Wśród planowanych do przeprowadzenia w roku 2015 znalazły się
83 działania. Programy te finansuje lub współfinansuje 39 samorządów terytorialnych. Ich tematyka
dotyczy m.in.:

profilaktyki chorób nowotworowych (np. wczesne wykrywanie: nowotworów piersi, szyjki
macicy, gruczołu krokowego, płuc i jelita grubego. Wykonywane są również badania
genetyczne na obecność genu BRCA1 i szczepienia przeciw wirusowi HPV),

profilaktyki innych chorób niż nowotworowe (m.in.: chorób układu krążenia, chorób płuc,
alergii układu oddechowego, schorzeń kręgosłupa, chorób tarczycy, wad i chorób narządu
wzroku, osteoporozy, choroby zwyrodnieniowej stawów, cukrzycy, próchnicy, wad postawy,
grypy) oraz pozostałych działań służących promocji zdrowia (np. wczesne wykrywanie
zakażeń wirusami WZWB i WZWC).
Tab. 1
Programy polityki zdrowotnej planowane do realizacji przez samorządy powiatów i gmin w 2015 roku
POWIATY
powiat bełchatowski
powiat brzeziński
powiat łaski
powiat łowicki
powiat łódzki wschodni
m. Łódź
powiat opoczyński
PRZYKŁADOWE OBSZARY DZIAŁANIA
rak szyjki macicy (szczepienia przeciwko wirusowi HPV, badania
cytologiczne – gm. Kleszczów)
rak piersi (mammografia, USG piersi – gm. Kleszczów)
rak gruczołu krokowego (USG gruczołu prostaty – gm. Kleszczów)
choroby tarczycy (USG gruczołu tarczycy – gm. Kleszczów)
rak gruczołu krokowego (gm. Dmosin)
rak piersi
schorzenia ginekologiczne (gm. Wodzierady)
grypa (szczepienia ochronne – m. Łowicz)
próchnica (profilaktyka stomatologiczna – gm. Rzgów)
rak jelita grubego, rak piersi, rak jajnika, błony śluzowej trzonu
macicy (program onkologiczno - genetyczny - m. Tuszyn)
choroby układu krążenia i cukrzyca
próchnica
wady postawy
choroby przenoszone drogą płciową, w tym HIV
grypa (szczepienia ochronne)
jaskra
edukacja onkologiczna, profilaktyka i wczesne wykrywanie raka
piersi, raka szyjki macicy, raka jelita grubego
rak szyjki macicy (gm. i m. Drzewica)
14
POWIATY
powiat pabianicki
powiat pajęczański
powiat radomszczański
powiat rawski
powiat sieradzki
powiat skierniewicki
powiat tomaszowski
powiat wieluński
powiat wieruszowski
powiat zduńskowolski
powiat zgierski
PRZYKŁADOWE OBSZARY DZIAŁANIA
rak szyjki macicy (m. Pabianice)
schorzenia narządów ruchu (gm. Dobroń)
wirusowe zapalenia wątroby typu B i C (p. pajęczański)
próchnica (gm. Kiełczygłów, gm. Sulmierzyce)
wady postawy, schorzenia kręgosłupa (gm. Kiełczygłów, gm.
Rząśnia)
schorzenia ginekologiczne (szczepienia p/HPV – gm. Rząśnia, gm.
Sulmierzyce)
schorzenia układu oddechowego, grypa (gm. Rząśnia, gm.
Sulmierzyce)
pomoc przedlekarska w stanach zagrożenia życia (gm. Rząśnia)
wady postawy (Radomsko, gm. Kamieńsk)
choroby nowotworowe (Radomsko)
wady słuchu, mowy, wzroku (badania przesiewowe - Radomsko)
dysplazja stawów biodrowych (gm. Kamieńsk)
rak piersi (gm. Kamieńsk)
grypa (gm. Kamieńsk)
promocji zdrowia (gm. Cielądz)
grypa (szczepienia ochronne dla osób >60 roku życia - Rawa
Mazowiecka)
grypa (szczepienia ochronne - m. Sieradz)
wady wzroku (m. Sieradz)
cukrzyca (m. Sieradz)
raka piersi (m. Sieradz)
zdrowe odżywianie (m. Sieradz)
choroby układu krążenia (Skierniewice)
rehabilitacja (gm. Rokiciny, Tomaszów Mazowiecki)
choroby nowotworowe (m. Wieluń, gm. Biała)
choroby prostaty
choroby tarczycy
rak płuc (gm. Wieruszów)
rak piersi (Zduńska Wola)
rak szyjki macicy (Aleksandrów Łódzki)
choroby płuc i alergie układu oddechowego (Parzęczew)
rak szyjki macicy (gm. Stryków)
wady wzroku (m. Zgierz)
15
REGIONALNE PROGRAMY FINANSOWANE Z EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU SPOŁECZNEGO
Prace nad tworzeniem niniejszego Planu zbiegają się w czasie z zatwierdzeniem przez Komisję
Europejską Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Łódzkiego na lata 2014-2020
(dalej „RPO”). Nie sposób więc nie wspomnieć o możliwościach finansowania programów polityki
zdrowotnej ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS).
Programy polityki zdrowotnej mogą być realizowane w ramach Programu Operacyjnego
Wiedza Edukacja Rozwój (PO WER):
 PI 8.VI (projekty pilotażowe i testujące w zakresie programów profilaktycznych zawierające m.in.
komponent badawczy, edukacyjny i wspierający współpracę pomiędzy wysokospecjalistycznym
ośrodkiem a lekarzami POZ (…))
 PI 9.IV (wsparcie deinstytucjonalizacji opieki nad osobami zależnymi, w tym starszymi (…))
oraz Regionalnego Programu Operacyjnego:
 PI 8.VI (wdrożenie programów profilaktycznych dotyczących chorób będących istotnym
problemem zdrowotnym regionu, wdrożenie programów rehabilitacji medycznej ułatwiających
powroty do pracy, wdrożenie programów ukierunkowanych na eliminowanie zdrowotnych
czynników ryzyka w miejscu pracy, rozwój profilaktyki nowotworowej w kierunku wykrywania
raka jelita grubego, szyjki macicy i raka piersi)

PI 9.IV (wdrożenie programów wczesnego wykrywania wad rozwojowych i rehabilitacji dzieci(…),
wsparcie deinstytucjonalizacji opieki nad osobami zależnymi, w tym starszymi (…))
Zgodnie z zapisami zawartymi w RPO dla Województwa Łódzkiego na lata 2014-2020
wsparcie w zakresie opracowania i wdrożenia programów rehabilitacji leczniczej i zawodowej
ułatwiających powroty do pracy oraz umożliwiających wydłużenie aktywności zawodowej będzie
skoncentrowane przede wszystkim na schorzeniach, które stanowią główne przyczyny dezaktywizacji
zawodowej.
Działania, które mogą być finansowane ze środków EFS obejmują także realizację programów
profilaktycznych dotyczących chorób specyficznych dla regionu ze szczególnym uwzględnieniem
obszarów uznanych za priorytetowe – obszarów, dla których nie funkcjonują ogólnopolskie programy
profilaktyczne lub w stosunku do których zdefiniowano istotne deficyty wymagające wzmacniania
poprzez działania o charakterze regionalnym.
Dodatkowo planowane jest wsparcie w zakresie realizacji populacyjnych programów
w kierunku wczesnego wykrywania nowotworu jelita grubego, piersi i szyjki macicy – ze środków EFS
nie mogą być jednak finansowane badania cytologiczne i mammograficzne.
Wsparcie związane z profilaktyką zdrowotną, o którym mowa w RPO może uwzględniać
edukację i promocję zdrowia o charakterze regionalnym, w tym edukację zdrowotną nakierowaną na
główne czynniki ryzyka chorób tj.: palenie tytoniu, brak aktywności fizycznej, otyłość, nieprawidłowe
odżywianie, nadużywanie alkoholu i brak umiejętności radzenia sobie ze stresem.3
3
Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego na lata 2014-2020, wersja 6,0
http://www.rpo.lodzkie.pl/wps/wcm/connect/rpo/rpo/strona_glowna/perspektywa-finansowa-2014-2020
16
WSPÓŁPRACA SAMORZĄDU WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI
Działania z zakresu ochrony i promocji zdrowia w województwie łódzkim realizowane są także przez
organizacje pozarządowe i podmioty wymienione w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku
publicznego i o wolontariacie. Samorząd Województwa Łódzkiego ściśle współdziała
z w/w podmiotami. Od 2012 roku stałym elementem tej współpracy jest realizacja działań
wynikających z celów określonych w Regionalnym Programie Ochrony Zdrowia Psychicznego dla
Województwa Łódzkiego na lata 2011-2015. Obszary przedmiotowej współpracy wybierane są
każdego roku. W 2015 roku środki finansowe z budżetu SWŁ przeznaczono na:




realizację programów profilaktycznych o charakterze informacyjno-edukacyjnym
w placówkach oświatowych, dotyczących problematyki zaburzeń zachowania lub/i zaburzeń
depresyjno-lękowych lub/i trudności w funkcjonowaniu w grupie społecznej, prowadzonych
w formie zajęć warsztatowych, w placówkach oświatowych lub opiekuńczo-wychowawczych;
organizację systemu poradnictwa i pomocy w stanach kryzysu psychicznego dla dorosłych
oraz dzieci i młodzieży;
rozwój środowiskowych form wsparcia dziennego dla osób z zaburzeniami psychicznymi,
w szczególności dla osób z upośledzeniem umysłowym, schizofrenią lub zaburzeniami funkcji
poznawczych i otępieniami;
przeciwdziałanie izolacji społecznej dzieci niepełnosprawnych ruchowo i przewlekle chorych
(poprzez udzielanie świadczeń rehabilitacyjnych dla dzieci do lat 18).
W kolejnych latach planowana jest kontynuacja współpracy z organizacjami pozarządowymi
i podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego
i o wolontariacie.
17
PROGRAMY FINANSOWANE ZE ŚRODKÓW SAMORZĄDU WOJEWÓDZTWA ŁODZKIEGO W 2015 r.
Tematyka realizowanych przez Samorząd Województwa Łódzkiego programów dobierana
jest w taki sposób, aby dotyczyła najistotniejszych problemów zdrowotnych mieszkańców naszego
regionu – wiodących przyczyn zgonu lub niezdolności do pracy.
W latach 2004-2014 z budżetu województwa łódzkiego na realizację programów polityki
zdrowotnej wydatkowano łącznie kwotę: 5.123.494,17 zł, dzięki której przebadano: 91.694 osób;
w 2015 roku zarezerwowano w budżecie województwa łódzkiego 630 tys. zł na realizację
5 programów profilaktycznych.
Sytuacja demograficzna i epidemiologiczna województwa łódzkiego kształtuje się
niekorzystnie na tle Polski i w związku z tym obserwuje się szeroki zakres problemów zdrowotnych
wymagających działań zapobiegawczych.
Najczęstszą przyczyną zgonów zarówno wśród mężczyzn jak i kobiet w województwie łódzkim
są choroby układu krążenia. W 2012 roku stanowiły one 44,5% ogólnej liczby zgonów. Według „Policy
paper dla ochrony zdrowia na lata 2014-2020”, zawierającego analizę porównawczą poziomów
umieralności z powodu najważniejszych przyczyn zgonów w krajach Unii Europejskiej, społeczeństwo
polskie, pod względem zagrożenia życia spowodowanego chorobami układu krążenia, jest w gorszej
sytuacji od pozostałych państw Unii. Dodatkowo, choroby układu krążenia stanowią nie tylko główną
przyczynę zgonów i hospitalizacji, ale generują największe wydatki z tytułu niezdolności do pracy.
Te niepokojące dane stanowiły podstawę do opracowania i wdrożenia Programu wczesnego
wykrywania i zapobiegania chorobom układu krążenia.
Program adresowany jest do osób w wieku 35 - 55 lat z województwa łódzkiego, u których
dotychczas nie stwierdzono choroby układu krążenia. Uczestnicy Programu mogą skorzystać
z konsultacji kardiologicznej, diagnostyki medycznej (badanie EKG spoczynkowe, badania
laboratoryjne, badanie USG serca) oraz wziąć udział w rozmowie edukacyjnej. Dodatkowym
elementem Programu, mającym na celu poprawę świadomości zdrowotnej młodszych mieszkańców
naszego regionu są lekcje edukacyjne dla uczniów szkół gimnazjalnych, przeprowadzane zgodnie ze
specjalnie przygotowanym w ramach Programu scenariuszem.
Kolejną z grup chorób stwarzających zagrożenie dla życia mieszkańców Łódzkiego są
nowotwory - od wielu lat stanowią drugą, pod względem częstości występowania, przyczynę zgonów.
Współczynnik umieralności z powodu nowotworów w województwie osiągnął w 2011 roku najwyższą
wartość w kraju – 28,3. Ze względu na fakt, że rak płuca jest najczęściej występującym oraz
powodującym największą liczbę zgonów nowotworem złośliwym w Polsce, a w województwie
łódzkim, w 2011 roku, prawie jedną czwartą wszystkich zgonów z powodu nowotworów (23,1%),
stanowiły te wywołane postaciami złośliwymi nowotworów oskrzela i płuca, podjęto działania
profilaktyczne w tym zakresie4. W 2014 roku po raz pierwszy realizowano w województwie łódzkim
Program wczesnego wykrywania nowotworów płuc. Jego adresatami są mieszkańcy województwa
łódzkiego w wieku 55-80 lat bez objawów choroby nowotworowej, którzy palą od co najmniej 30 lat
przynajmniej jedną paczkę papierosów dziennie (z wskaźnikiem minimum 30 tzw. paczkolat) lub palili
w przeszłości i rzucili palenie najpóźniej 15 lat temu. W ramach Programu pacjenci mogą skorzystać
4
Wojciechowska U., Didkowska J.. Zachorowania i zgony na nowotwory złośliwe w Polsce. Krajowy Rejestr
Nowotworów, Centrum Onkologii - Instytut im. Marii Skłodowskiej - Curie. Dostępne na stronie
http://onkologia.org.pl/raporty/ dostęp z dnia 26/03/2014 r.
18
z dwóch konsultacji lekarskich (pulmonologicznej i torakochirurgicznej) oraz wykonać niskodawkowe
badanie tomografem komputerowym (LDCT) klatki piersiowej.
Kolejnym programem z zakresu profilaktyki nowotworowej zaproponowanym mieszkankom
regionu przez Samorząd Województwa Łódzkiego jest Program wczesnego wykrywania zakażeń
wirusem brodawczaka ludzkiego HPV. Wirus HPV jest głównym czynnikiem ryzyka zachorowania
na raka szyjki macicy, zaś jego identyfikacja może pozwolić na wcześniejsze rozpoznanie zmian
prowadzących do rozwoju tej choroby. Program oferuje kobietom w wieku 30 – 65 lat konsultację
ginekologiczną, badanie cytologiczne (według zaleceń lekarza) oraz badanie na obecność DNA tzw.
wysokoonkogennych typów wirusa HPV (16 i 18). Program jest realizowany od 2013 roku, jednak
ze względu na negatywną ocenę wydaną przez Agencję Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji
nie jest planowana jego kontynuacja w kolejnych latach.
Realizowany w 2015 roku po raz pierwszy Program zwiększenia dostępności świadczeń
gwarantowanych z zakresu rehabilitacji wśród mieszkańców województwa łódzkiego został
opracowany, aby umożliwić jak najwcześniejsze rozpoczęcie procesu usprawniania pacjentów
(tj. zastosowanie zabiegów w momencie wystąpienia incydentu chorobowego, a nie kilka tygodni lub
miesięcy później). Dodatkowo realizację Programu uzasadniają alarmujące dane statystyczne.
Upośledzenia narządu ruchu stanowią najczęstszą przyczynę orzekania o niepełnosprawności w 2012 roku Zespoły do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności wydały w regionie łódzkim 47.092
orzeczenia osobom powyżej 16 roku życia, w tym w 12.232 przypadkach (26,0%) niepełnosprawność
spowodowana była chorobami narządu ruchu. Dodatkowo, lekarze orzecznicy Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych w 2012 roku wydali mieszkańcom województwa 3.460 pierwszorazowych orzeczeń
w sprawach rentowych. Choroby układu kostno-stawowego, mięśniowego i tkanki łącznej stanowiły
przyczynę 296 orzeczeń tj. prawie 9%.5
Nie zapominając o tym, jak istotny jest komponent psychiczny zdrowia SWŁ od 2010
finansuje Program zapobiegania zaburzeniom depresyjnym dla dzieci i młodzieży. Depresja jest
powszechnym problemem dotykającym młodych ludzi. Adresatami Programu są dzieci w wieku 11-13
lat oraz 14-17 lat. Przebiega on w dwóch etapach. Pierwszy etap Programu ma za zadanie
wychwycenie u dziecka cech predysponujących je do wystąpienia zaburzeń depresyjnych; w tym celu
psycholog lub lekarz psychiatra przeprowadza badanie przy użyciu wystandaryzowanego narzędzia,
a także szczegółowy wywiad z dzieckiem oraz z jego rodzicem/opiekunem w celu m.in. oceny
obciążenia dziedzicznego i relacji rodzinnych. Dzieci, u których w trakcie tego badania zostanie
zaobserwowane ryzyko wystąpienia zaburzeń depresyjnych mają możliwość wzięcia udziału
w warsztatach terapeutycznych. Uczestnictwo w warsztatach ma na celu redukcję czynników ryzyka
wystąpienia zaburzeń depresyjnych i działa jako element psychoedukacyjny, wpływając na wzrost
świadomości zarówno dzieci, jak i rodziców. W trakcie warsztatów terapeutycznych wykorzystywane
są techniki poznawczo-behawioralne. Zajęcia poruszają zagadnienia m.in. z takich obszarów jak:
trening umiejętności społecznych, nazywanie i wyrażanie uczuć, techniki radzenia sobie ze stresem
oraz z negatywnymi emocjami (np. wskazanie związku pomiędzy konkretnymi działaniami
a nastrojem), edukację z zakresu zaburzeń depresyjnych dla dzieci i ich rodziców (budowanie
wspierających relacji rodzinnych).
5
Monitoring Programu Wojewódzkiego - Strategii Polityki Zdrowotnej Województwa Łódzkiego na lata 2006 –
2013, Część II Diagnoza stanu zdrowia mieszkańców Województwa Łódzkiego w 2012 roku, Departament
Polityki Zdrowotnej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Łódzkiego, listopad 2013 r.
19
PROGRAMY POLITYKI ZDROWOTNEJ PLANOWANE DO REALIZACJI ZE ŚRODKÓW SAMORZĄDU
WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO, W LATACH 2016-2020
Po uwzględnieniu działań podejmowanych przez inne podmioty, prognoz i aktualnej sytuacji
demograficzno-epidemiologicznej oraz dotychczasowych doświadczeń w realizacji programów
polityki zdrowotnej Samorząd Województwa Łódzkiego planuje podjęcie w latach 2016-2020 działań
profilaktycznych dotyczących: chorób układu krążenia, chorób nerek, nowotworów płuc,
nowotworów skóry, świadczeń rehabilitacyjnych, zaburzeń psychicznych dzieci i młodzieży oraz
zaburzeń psychicznych dorosłych.
Każdy z realizowanych w kolejnych latach programów będzie podlegał corocznemu
podsumowaniu, w oparciu o mierniki określone przez autorów poszczególnych programów,
natomiast w wyznaczonych terminach odbywać się będzie ewaluacja mająca na celu weryfikację
zasadności dalszej realizacji Programu. Terminy ewaluacji dla konkretnych programów zostały
przedstawione w Tabeli 2.
Nieodłącznym elementem realizowanych programów polityki zdrowotnej będzie równolegle
prowadzona akcja informacyjno-edukacyjna skierowana do mieszkańców województwa łódzkiego,
dotycząca zdrowego stylu życia, opartego na racjonalnym odżywianiu się, uprawianiu aktywności
fizycznej, dbałości o zdrowie psychiczne oraz na temat czynników ryzyka i wczesnych objawów
chorób, stanowiących dla regionu znaczący problem. Działania edukacyjne podejmowane przez
Samorząd Województwa Łódzkiego przyjmą postać zarówno bezpośrednich spotkań z ich odbiorcami
(np. warsztaty edukacyjne dla dzieci i młodzieży szkolnej, wykłady, konferencje lub pikniki
zdrowotne) jak i pośrednich oddziaływań poprzez środki masowego przekazu (np. finansowanie
audycji radiowych, programów telewizyjnych poświęconych tematyce zdrowotnej, druk
ulotek/plakatów
lub
broszur
edukacyjnych,
prowadzenie
serwisów
internetowych
www.profilaktyka.lodzkie.pl oraz www.zdrowie.lodzkie.pl).
Aby usystematyzować działalność Samorządu w tym obszarze każdego roku opracowywany
będzie Program edukacji zdrowotnej dla mieszkańców województwa łódzkiego, z obszarami do
realizacji w roku kolejnym. W poszczególnych latach Program będzie koncentrował się na różnych
obszarach zdrowotnych, których wybór podyktowany będzie aktualnymi potrzebami mieszkańców
i aktualnie realizowanymi programami polityki zdrowotnej.
Tab. 2 Harmonogram realizacji programów polityki zdrowotnej SWŁ w latach 2016-2020
Obszar zdrowotny, którego
dotyczy Program
choroby układu krążenia
2016
2017
2018
2019
2020
X
X
X; EWALUACJA
X
X; EWALUACJA
X
X
X; EWALUACJA
X; EWALUACJA
X
X; EWALUACJA
X
X
X; EWALUACJA
choroby nerek
nowotwory płuc
X
X
nowotwory skóry
świadczenia rehabilitacyjne
X
X
EWALUACJA
zaburzenia psychiczne dzieci
X
X
X; EWALUACJA
X
X
X
X; EWALUACJA
zaburzenia psychiczne dorosłych
20
Choroby układu krążenia i choroby nerek
Przez cały okres obowiązywania zapisów Strategii realizowane będą działania z zakresu
promocji zdrowia, dotyczące grup chorób stanowiących dwie główne przyczyny zgonów – chorób
układu krążenia oraz chorób nowotworowych. Należy pamiętać, że duży wpływ na rozwój chorób
z obu w/w grup ma styl życia człowieka (utrwalone zachowania, nawyki i postawy zdrowotne),
a wykorzystanie promocji zdrowia w odniesieniu do chorób silnie związanych ze stylem życia, stwarza
szanse na ich skuteczne zapobieganie.
W 2016 roku, aktualnie realizowany Program wczesnego wykrywania i zapobiegania
chorobom układu krążenia zostanie zmodyfikowany i/lub rozszerzony o interwencje z zakresu
profilaktyki udarów mózgu, wczesnego wykrywania tętniaków aorty brzusznej, profilaktyki żylnej
choroby zakrzepowo-zatorowej lub rehabilitacji kardiologicznej. W zmienionej postaci Program
będzie realizowany do końca 2020 roku.
Dodatkowo, od 2018 roku, planowane jest przygotowanie programu polityki zdrowotnej
nakierowanego na wczesne wykrywanie chorób nerek np. przewlekłej choroby nerek (PChN).
Następstwem niewykrytej, a tym samym nieleczonej, PChN jest bowiem zwiększona podatność na
zagrożenia wynikające z rozwoju chorób układu krążenia. Z tego powodu wczesne wykrywanie PChN
i czynników ryzyka jej powstawania (t.j. cukrzycy, otyłości, nadciśnienia tętniczego, palenia tytoniu,
miażdżycy, choroby niedokrwiennej serca) ma również na celu zmniejszanie powikłań ze strony
układu sercowo-naczyniowego.
Za podjęciem działań profilaktycznych ukierunkowanych na choroby nerek świadczy również
fakt, że ich nierozpoznanie we wczesnym stadium prowadzi do poważnych konsekwencji
zdrowotnych – np. rozwoju przewlekłej niewydolności nerek, która najczęściej wiąże się
z koniecznością wdrożenia kosztownego leczenia nerkozastępczego (dializoterapii).
Nowotwory płuc i nowotwory skóry
W ramach profilaktyki nowotworowej kontynuowana będzie realizacja Programu wczesnego
wykrywania nowotworów płuc. Najnowsze dostępne dane (za 2012 r.) wskazują, że nowotwory
złośliwe oskrzela i płuca są najczęstszym typem nowotworu w populacji mężczyzn (współczynnik
standaryzowany zachorowalności - 44,9 na 100 tys.) i trzecim w kolejności w populacji kobiet
(współczynnik standaryzowany zachorowalności - 17,3 na 100 tys.)6, co uzasadnia konieczność
podejmowania intensywnych działań profilaktycznych z tego obszaru. W Programie zostaną również
uwzględnione intensywniejsze działania edukacyjne, zachęcające do zaprzestania palenia tytoniu,
które uważane jest za główny czynnik ryzyka nowotworów płuc.
Trzecie pod względem częstości występowania wśród mieszkańców Łódzkiego w populacji
mężczyzn (współczynnik standaryzowany zachorowalności - 17,4 na 100 tys.) i drugie w populacji
kobiet (współczynnik standaryzowany zachorowalności - 13,9 na 100 tys.)7 są nowotwory złośliwe
skóry. Od 2019 roku planowane jest wprowadzenie programu, który umożliwi wczesne wykrywanie
i zapobieganie (np. poprzez edukację dotyczącą m.in. ograniczenia ekspozycji skóry
na promieniowanie ultrafioletowe) tym zmianom chorobowym.
6 7
, Biuletyn zachorowań na nowotwory złośliwe w województwie łódzkim, dane za rok 2012.
21
Świadczenia rehabilitacyjne
Do końca 2017 roku realizowany będzie Program zwiększenia dostępności świadczeń
gwarantowanych z zakresu rehabilitacji wśród mieszkańców województwa łódzkiego. Po tym okresie
nastąpi jego ewaluacja uwzględniająca mierniki określone w Programie m.in. ocenę zmiany długości
średniego czasu oczekiwania na udzielenie świadczeń rehabilitacyjnych finansowanych ze środków
Narodowego Funduszu Zdrowia. W przypadku zaobserwowania konieczności ponownego
zwiększenia dostępności do świadczeń z tego zakresu możliwe jest ponowne uruchomienie Programu
od 2019 roku.
Zaburzenia psychiczne dzieci i dorosłych
Województwo łódzkie jest regionem o największej liczbie pacjentów poradni dla osób
z zaburzeniami psychicznymi, uzależnionych od alkoholu i innych substancji na 1.000 ludności –
w 2012 roku wskaźnik ten wyniósł 56,85. Region zajmuje również pierwsze miejsce w przypadku
liczby pacjentów z zaburzeniami psychicznymi i zachowania ogółem (bez uzależnień) (50,41 na 1.000
ludności), organicznymi zaburzeniami psychicznymi (9,68 na 1.000 ludności), schizofrenią (5,22
na 1.000 ludności), zaburzeniami nerwicowymi (13,31 na 1.000 ludności) i zaburzeniami
rozwojowymi (6,53 na 1.000 ludności)8. Dane te ukazują konieczność zintensyfikowania działań
profilaktycznych z obszaru zdrowia psychicznego.
Przez cały okres obowiązywania Strategii realizowany będzie Program zapobiegania
zaburzeniom depresyjnym dla dzieci i młodzieży. Dodatkowo od 2017 roku planowane jest
przygotowanie programu polityki zdrowotnej obejmującego obszar zaburzeń psychicznych u osób
dorosłych. Konkretny wybór tego obszaru będzie uzależniony od wyników będącej obecnie
w przygotowaniu Diagnozy stanu zasobów opieki psychiatrycznej w województwie łódzkim.
Jednocześnie program ten będzie zgodny z celami określonymi w nowym dokumencie strategicznym
z zakresu ochrony zdrowia psychicznego dla województwa łódzkiego, który ma powstać – zgodnie
z zapisami Strategii - do końca I półrocza 2016 roku.
Źródło finansowania programów polityki zdrowotnej
Opisane powyżej programy polityki zdrowotnej będą finansowane ze środków Samorządu
Województwa Łódzkiego. Ze względu na fakt, że budżet SWŁ jest jednoroczny, nie ma jednak
możliwości przedstawienia szczegółowego zakresu wydatków, jakie zostaną poniesione na realizację
tych zadań. Szacunkowe, przewidywane koszty poszczególnych Programów są określane podczas
opracowywania projektu Programu i każdorazowo uwzględniane w treści Programu.
8
Zarejestrowani w poradniach dla osób z zaburzeniami psychicznymi, uzależnionych od alkoholu i innych
substancji z powodu wybranych przyczyn, w poszczególnych województwach w 2012 roku – wskaźnik na 1.000
ludności (obliczenia własne według danych GUS, Bank Danych Lokalnych, dostęp z dn. 5.05.2015 roku)
22
BIBLIOGRAFIA
Biuletyn zachorowań na nowotwory złośliwe w województwie łódzkim, nr 9, dane za rok 2012,
Wojewódzki Rejestr Nowotworów Złośliwych w Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym im.
Mikołaja Kopernika w Łodzi, Łódź 2014 r.
Karski, J. (2009). Promocja zdrowia dziś i perspektywy jej rozwoju w Europie, CeDeWu, Warszawa
Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z wirusem HIV w Polsce
http://www.mz.gov.pl/__data/assets/pdf_file/0007/17899/aktualprogrhiv_20140506.pdf,
dostęp z dnia 27.01.2015 r.
Monitoring Programu Wojewódzkiego - Strategii Polityki Zdrowotnej Województwa Łódzkiego na lata
2006 – 2013, Część II Diagnoza stanu zdrowia mieszkańców Województwa Łódzkiego w 2012
roku, Departament Polityki Zdrowotnej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Łódzkiego,
listopad 2013 r.
Monitorowanie stanu zdrowia jamy ustnej populacji polskiej w latach 2013-2015
http://www.mz.gov.pl/__data/assets/pdf_file/0013/5620/13monitjamyust_progr2013_2013051
0.pdf, dostęp z dnia 27.01.2015 r.
Narodowy Program Leczenia Chorych na Hemofilię i Pokrewne Skazy Krwotoczne na lata 2012-2018
http://www.mz.gov.pl/__data/assets/pdf_file/0020/5618/6progrmzhemof_20130630.pdf,
dostęp z dnia 27.01.2015 r.
Narodowy Program Ochrony Antybiotyków na lata 2011-2015
http://www.mz.gov.pl/__data/assets/pdf_file/0005/12389/npoa-program.pdf, dostęp z dnia
27.01.2015 r.
Narodowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego
http://www.mz.gov.pl/__data/assets/pdf_file/0009/5778/npoz_zdrpub_03112011.pdf, dostęp
z dnia 27.01.2015 r.
Narodowy Program Przeciwdziałania Chorobom Cywilizacyjnym (Moduł III - Program eliminacji
niedoboru jodu w Polsce na lata 20122016)
http://www.mz.gov.pl/__data/assets/pdf_file/0019/5608/10bprogramjodu_201210161230_2012.pd
f, dostęp z dnia 27.01.2015 r.
Narodowy Program Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej”
http://www.mz.gov.pl/__data/assets/pdf_file/0017/5606/2progtransplant_20130430.pdf,
dostęp z dnia 27.01.2015 r.
Narodowy Program Wyrównywania Dostępności do Profilaktyki i Leczenia Chorób Układu SercowoNaczyniowego POLKARD na lata 2013–2016, Warszawa 2014;
http://www.mz.gov.pl/__data/assets/pdf_file/0016/11725/polkardprogram_20140227.pdf,
dostęp z dnia 27.01.2015 r.
Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych
http://www.mz.gov.pl/__data/assets/pdf_file/0007/19519/RM-111-94-14.pdf, dostęp z dnia
27.01.2015 r.
Nawrolska, I. (2013), Finansowanie profilaktycznych programów zdrowotnych, Difin SA, Warszawa
23
Program badań przesiewowych noworodków w Polsce na lata 2015-2018,
http://www.mz.gov.pl/__data/assets/pdf_file/0004/27733/aktualny-projekt-programuprzesiew-w-PDF-na-strone.pdf, dostęp z dnia 8.06.2015 r.
Program Leczenie Niepłodności Metodą Zapłodnienia Pozaustrojowego na lata 2013-2016
http://www.mz.gov.pl/__data/assets/pdf_file/0003/5619/12program_leczenienieplodnosci_20
032013.pdf, dostęp z dnia 27.01.2015 r.
Program kompleksowej diagnostyki i terapii wewnątrzmacicznej w profilaktyce następstw i powikłań
wad rozwojowych i chorób płodu - jako element poprawy stanu zdrowia płodów i noworodków
na lata 2014-2017 http://www.mz.gov.pl/__data/assets/pdf_file/0010/20341/NOWA-EDYCJAPROGRAM-do-konsultacji-31.12.2013-r-250614-z-podpisem.pdf, dostęp z dnia 27.01.2015 r.
Program wczesnego wykrywania i zapobiegania chorobom układu krążenia
Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego na lata 2014-2020, wersja 6,0, Urząd
Marszałkowski Województwa Łódzkiego,
http://www.rpo.lodzkie.pl/wps/wcm/connect/rpo/rpo/strona_glowna/perspektywa-finansowa2014-2020, dostęp z dnia 08.05.2015 r.
Uchwała nr 83/15 Zarządu Województwa Łódzkiego z dnia 3 lutego 2015 r. w sprawie zmiany
Uchwały Nr 1726/13 Zarządu Województwa Łódzkiego z dnia 18 grudnia 2013 roku w sprawie:
zmiany Uchwały Nr 64/12 Zarządu Województwa Łódzkiego z dnia 25 stycznia 2012 roku w
sprawie: zmiany Uchwały Nr 2208/11 Zarządu Województwa Łódzkiego z dnia 19 grudnia 2011
roku w sprawie: zmiany Uchwały Nr 1984/10 Zarządu Województwa Łódzkiego z dnia 21 grudnia
2010 roku w sprawie: uchwalenia realizacji programu zdrowotnego pn. „Program zapobiegania
zaburzeniom depresyjnym dla dzieci i młodzieży”
Uchwała nr 85/15 Zarządu Województwa Łódzkiego z dnia 3 lutego 2015 r. w sprawie zmiany
Uchwały Nr 1728/13 Zarządu Województwa Łódzkiego z dnia 18 grudnia 2013 roku w sprawie
zmiany Uchwały Nr 43/13 Zarządu Województwa Łódzkiego z dnia 21 stycznia 2013 roku
w sprawie: realizacji programu zdrowotnego pn.: „Program wczesnego wykrywania zakażeń
wirusem brodawczaka ludzkiego HPV”
Uchwała nr 87/15 Zarządu Województwa Łódzkiego z dnia 3 lutego 2015 r. w sprawie zmiany
uchwały nr 597/14 Zarządu Województwa Łódzkiego z dnia 20 maja 2014 roku w sprawie:
realizacji programu zdrowotnego pn.: „Program wczesnego wykrywania nowotworów płuc”
Uchwała nr 242/15 Zarządu Województwa Łódzkiego z dnia 10 marca 2015 r. w sprawie zmiany
Uchwały nr 576/14 Zarządu Województwa Łódzkiego z dnia 19 maja 2014 roku w sprawie:
realizacji programu zdrowotnego pn.: „Program wczesnego wykrywania i zapobiegania
chorobom układu krążenia”
Uchwała nr 328/15 Zarządu Województwa Łódzkiego z dnia 24 marca 2015 r. w sprawie realizacji
programu polityki zdrowotnej pn.: „Program zwiększenia dostępności świadczeń
gwarantowanych z zakresu rehabilitacji wśród mieszkańców województwa łódzkiego”
Wojciechowska U., Didkowska J.. Zachorowania i zgony na nowotwory złośliwe w Polsce. Krajowy
Rejestr Nowotworów, Centrum Onkologii - Instytut im. Marii Skłodowskiej - Curie. Dostępne na
stronie http://onkologia.org.pl/raporty/ dostęp z dnia 26/03/2014 r.
24
Zapewnienie samowystarczalności Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie krwi, jej składników
i produktów krwiopochodnych, Warszawa 2009
http://www.mz.gov.pl/__data/assets/pdf_file/0019/5617/5samowystarczalnosc_24052012.pdf,
dostęp z dnia 27.01.2015 r.
25
SPIS RYSUNKÓW
Rys. 1 Salutogenetyczna koncepcja wg Antonowsky’ego
Rys. 2 Elementy składowe promocji zdrowia
26
SPIS TABEL
Tab. 1 Programy polityki zdrowotnej planowane do realizacji przez samorządy powiatów i gmin w
2015 roku
Tab. 2 Harmonogram realizacji programów polityki zdrowotnej SWŁ w latach 2016-2020
27