¥wiatowy rynek farmaceutyczny w dobie kryzysu gospodarczego

Problemy ZarzÈdzania, vol. 11, nr 1 (41), t. 2: 128 – 145
ISSN 1644-9584, © Wydziaï ZarzÈdzania UW
DOI 10.7172/1644-9584.41.8
¥wiatowy rynek farmaceutyczny
w dobie kryzysu gospodarczego
Nadesïano: 10.07.12 | Zaakceptowano do druku: 19.11.12
Zofia Skrzypczak*
Józef Haczyñski**
Kryzys finansowy, który dotknÈï caïej gospodarki Ăwiatowej, wywarï stosunkowo niewielki wpïyw na
globalny rynek leków. Utrzymaïy siÚ w ostatnich latach wczeĂniej zarysowujÈce siÚ tendencje: stosunkowo
niewielki wzrost wydatków na leki w krajach wysoko rozwiniÚtych, gwaïtowny wzrost wydatków na leki
na tzw. wschodzÈcych rynkach farmaceutycznych oraz znaczÈcy wzrost sprzedaĝy generyków, przy
minimalnym wzroĂcie sprzedaĝy leków oryginalnych. Na tle charakterystyki Ăwiatowego rynku leków
przedstawiono równieĝ zmiany dokonujÈce siÚ w ostatnich latach na rynku leków w Polsce.
Sïowa kluczowe: Ăwiatowy rynek leków, leki oryginalne, generyki, rynek leków w Polsce.
The global pharmaceutical market in times of financial crisis
Submitted: 10.07.12 | Accepted: 19.11.12
The worldwide economic crisis has small influence on the global pharmaceutical market. Trends observed
in last years are maintained: relatively small increase of drug expenses in developed countries, increase
of expense on medicine in pharmerging countries and significant incrementation of generic sales at
minimal growth of sale of original drugs. Last years changes in polish pharma market were presented
in contest of the global market.
Keywords: global pharmaceutical market, original drugs, generics, polish pharma market.
JEL: I11
* Zofia Skrzypczak – doc., dr, Wydziaï Zarzadzania Uniwersytetu Warszawskiego.
** Józef Haczyñski – dr hab., prof. UW, Wydziaï Zarzadzania Uniwersytetu Warszawskiego.
Adres do korespondencji: Uniwersytet Warszawski, Wydziaï ZarzÈdzania, ul. Szturmowa 1/3, 00-678
Warszawa, e-mail: [email protected]; [email protected].
¥wiatowy rynek farmaceutyczny w dobie kryzysu gospodarczego
Kryzys finansowy, którego symbolicznym poczÈtkiem byïo bankructwo
banku Lehman Brothers we wrzeĂniu 2008 r., uderzyï w pierwszej kolejnoĂci
w kraje rozwiniÚte, jednak bardzo szybko objÈï swoim zasiÚgiem caïÈ gospodarkÚ ĂwiatowÈ, powodujÈc zachwianie jej fundamentów, m.in. zaufania
do dotychczas sprawnie funkcjonujÈcych instytucji (Global Development
Research Group, 2009). Spowolnienie rozwoju gospodarczego, które praktycznie wystÈpiïo na caïym Ăwiecie, pociÈgnÚïo za sobÈ zmniejszenie tempa
wzrostu lub nawet spadek produkcji niektórych dóbr i usïug, zahamowanie
tempa wzrostu gospodarczego, niewielki wzrost lub spadek wartoĂci transakcji dokonywanych na róĝnych rynkach itp.
W niniejszym opracowaniu podjÚto próbÚ rozpoznania, jak w dobie kryzysu zachowywaï siÚ Ăwiatowy rynek farmaceutyczny (a precyzyjniej – co
dziaïo siÚ po jego stronie popytowej) i jakie sÈ perspektywy jego rozwoju.
Rynek farmaceutyczny postrzegany jest przez ekspertów jako rynek w duĝym
stopniu odporny na wahania koniunkturalne, a takĝe kryzys gospodarczy
ze wzglÚdu na wzglÚdnÈ sztywnoĂÊ popytu na leki.
1. Rynek farmaceutyczny na Ăwiecie
– stan obecny i perspektywy rozwoju
Obserwowane w ostatnich latach zmiany zachodzÈce na Ăwiatowym
rynku farmaceutycznym sÈ nastÚpstwem m.in. starzenia siÚ spoïeczeñstw
krajów wysoko rozwiniÚtych, coraz bardziej powszechnego dostÚpu do
opieki zdrowotnej w krajach rozwijajÈcych siÚ, ale takĝe rosnÈcej liczby
Ărodków leczniczych, które tracÈ ochronÚ patentowÈ, przy stosunkowo
mniejszej iloĂci nowych produktów dopuszczonych do obrotu handlowego
oraz gwaïtownego rozwoju gospodarczego pewnych krajów, zwïaszcza azjatyckich. Skutki kryzysu gospodarczego dotknÚïy w pewnym stopniu takĝe
rynku farmaceutycznego, a zarysowaïy siÚ szczególnie ostro w regionach
Ăwiata o szybko malejÈcych wskaěnikach makroekonomicznej aktywnoĂci
ibstosunkowo duĝych wydatkach na leki ponoszonych przez indywidualnych
konsumentów. Mniejsze spadki dynamiki wzrostu wartoĂci transakcji na
rynku leków wystÈpiïy natomiast w krajach o dobrze rozwiniÚtym systemie
opieki zdrowotnej oraz strukturze finansowania, w której od dawna funkcjonujÈ systemy refundacji farmaceutyków (np. Niemcy, Japonia, Hiszpania)
(¥wiatowy rynek farmaceutyczny, on-line).
Wedïug danych firmy badawczej IMS Health (tab. 1 i rys. 1) wartoĂÊ
transakcji na Ăwiatowym rynku farmaceutycznym w latach 2003–2011 wzrosïa
z ok. 500 mld USD do ponad 950 mld USD (wg bieĝÈcych kursów walut)
– co oznacza prawie podwojenie wartoĂci transakcji.
Stopa wzrostu wartoĂci transakcji (CAGR) na globalnym rynku farmaceutycznym, liczona przy staïym kursie walutowym – aczkolwiek w caïym
analizowanym okresie dodatnia i dosyÊ wysoka – wykazaïa w ostatnich latach
tendencjÚ spadkowÈ: z 9% w roku 2003 zmniejszyïa siÚ do 6,4% wbroku 2008,
Problemy ZarzÈdzania vol. 11, nr 1 (41), t. 2, 2013
129
Zofia Skrzypczak, Józef Haczyñski
Rynek farmaceutyczny (mld USD)
Lata
wg bieĝÈcych kursów
wymiany walut
wg staïych kursów
wymiany walut
Roczna stopa
wzrostu (CAGR*)
(%)
2003
503
567
9,0
2004
565
611
7,8
2005
611
656
7,4
2006
658
702
7,0
2007
729
752
7,1
2008
800
800
6,4
2009
833
858
7,3
2010
881
896
4,5
2011
956
942
5,1
* CAGR (Compound Annual Growth Rate) – roczna stopa wzrostu (przy staïym kursie
walutowym).
Tab. 1. WartoĂÊ transakcji na Ăwiatowym rynku farmaceutycznym (mld USD) i roczna
stopa wzrostu (%) w latach 2003–2011. ½ródïo: IMS. (2012a). Total Unaudited and Audited
Pharmaceutical Market, 2003–2011. IMS Health Market Prognosis, maj. Pozyskano z: www.
imshealth.com.
10
9
1000
8
7
800
6
600
5
4
400
3
Stopa wzrostu (%)/
Wartość (mld USD)/
1200
2
200
1
0
0
2003
2004
2005
2006
2007
Wartość rynku leków/
2008
2009
2010
2011
Stopa wzrostu
Rys. 1. WartoĂÊ Ăwiatowego rynku farmaceutycznego (mld USD) i roczna stopa wzrostu
(%) w latach 2003–2011. ½ródïo: opracowanie wïasne na podstawie: tab. 1.
nastÚpnie wzrosïa do 7,3% w roku 2009 (apogeum Ăwiatowego kryzysu
gospodarczego). W kolejnych latach zaĂ: zmniejszyïa siÚ do 4,5% wb roku
2010 (najniĝszy poziom) i nieco wzrosïa – do poziomu 5,1% w roku 2011.
Moĝna zatem stwierdziÊ, ĝe wprawdzie rynek farmaceutyczny odczuï skutki
Ăwiatowego kryzysu gospodarczego – nastÈpiïo spowolnienie wzrostu wartoĂci transakcji – jednak skutki te byïy nieco opóěnione (wyraěnie wystÈpiïy
130
DOI 10.7172/1644-9584.41.8
¥wiatowy rynek farmaceutyczny w dobie kryzysu gospodarczego
dopiero w latach 2010–2011) i stosunkowo niewielkie – utrzymywaï siÚ
nawet w tych latach kilkuprocentowy (4,5–5%) wzrost transakcji, przy spadku
poziomu PKB w niektórych krajach wysoko rozwiniÚtych.
Zgodnie z prognozami na lata 2015–2016 naleĝy siÚ spodziewaÊ dalszego, dynamicznego wzrostu rynku farmaceutycznego. Jeden z wariantów
prognostycznych zakïada, iĝ w roku 2015 wartoĂÊ transakcji osiÈgnie poziom
1b 065b mld USD, a w roku 2016 – 1b 175 USD, natomiast wariant bardziej optymistyczny zakïada: wartoĂÊ transakcji w 2015 roku w wysokoĂci
1b 095b mld USD, a w roku 2016 – 1b 205 mld USD (w obu przypadkach –
wzrost o ok. 10%) (IMS, 2011b).
PorównujÈc wartoĂÊ sprzedanych leków w latach 2006–2011 oraz wielkoĂci prognozowane moĝna stwierdziÊ, iĝ:
• w ciÈgu ostatnich 6 lat, tj. w okresie 2006–2011 wydatki na zakup leków
w skali Ăwiatowej wzrosïy z 658 do 956 mld USD, przy zmiennym kursie
wymiany walut – oznacza to wzrost o 298 mld USD przy uwzglÚdnieniu zmiennego kursu walut (przy zaïoĝeniu staïego kursu walutowego
– wzrost o 240 mld USD);
• w ciÈgu nastÚpnych 5 lat, tj. do roku 2016 przewiduje siÚ wzrost wydatków na globalnym rynku farmaceutycznym do 1175–1205 mld USD, przy
zmiennym kursie wymiany walut – bÚdzie to wzrost wartoĂci transakcji
w przedziale: 220–250 mld USD (przy zaïoĝeniu staïego kursu walutowego – wzrost o 235–265 mld USD).
W raporcie IMS Institute for Healthcare Informatics znalazïo siÚ stwierdzenie, iĝ po kilku latach spowolnienia Ăwiatowy rynek leków przygotowuje
siÚ do przyspieszenia tempa wzrostu – z planowanego poziomu 3–4% wb2012
roku do 5–7% w 2016 roku (IMS, 2012).
2. Struktura regionalna strony popytowej
Ăwiatowego rynku leków
AnalizujÈc strukturÚ strony popytowej Ăwiatowego rynku farmaceutycznego, moĝemy siÚ posïuĝyÊ ukïadem regionalnym, proponowanym w opracowaniach IMS Health (tab. 2 i rys. 2), pozwalajÈcym wyodrÚbniÊ dla celów
badawczych piÚÊ regionów:
1) Ameryka Póïnocna,
2) Europa,
3) razem poïÈczone trzy kontynenty: Azja, Afryka i Australia,
4) Japonia,
5) Ameryka ’aciñska.
AnalizÈ objÚto lata 2008–2011. W tym okresie najwiÚkszÈ wartoĂÊ miaïy
transakcje dokonywane na rynku Ameryki Póïnocnej – nastÈpiï wzrost z 312
do 347 mld USD, tj. o ponad 10%. W Europie, po stabilizacji transakcji
wb latach 2008–2009 na poziomie ok. 247 mld USD i minimalnym spadku
do 245 mld USD w roku 2010, odnotowano w 2011 roku wzrost wartoĂci
Problemy ZarzÈdzania vol. 11, nr 1 (41), t. 2, 2013
131
132
5,8
247,5
90,8
76,6
46,5
Europa
Azja/Afryka/
Australia
Japonia
Ameryka
’aciñska
12,7
2,7
13,7
6,4
5,7
6,6
2003–
2008
45,8
90,3
102,6
247,6
322,1
808,3
wartoĂÊ
(mld
USD)
10,6
7,6
15,9
4,8
5,5
7,0
2008–
2009
10,9
3,9
13,9
6,6
5,2
6,7
2004–
2009
stopa wzrostu (%)
2009
53,4
96,5
126,5
245,3
334,7
856,4
wartoĂÊ
(mld
USD)
14,2
0,1
14,0
2,4
1,9
4,1
2009–
2010
12,1
2,6
14,5
5,6
4,6
6,2
2006–
2010
stopa wzrostu (%)
2010
66,7
111,2
165,2
265,4
347,1
955,5
wartoĂÊ
(mld
USD)
8,9
5,6
13,1
2,4
3,0
5,1
2010–
2011
12,3
3,9
15,5
4,9
3,5
6,1
2007–
2011
stopa wzrostu (%)
2011
Tab. 2. WartoĂÊ transakcji na rynku farmaceutycznym ogóïem i w podziale regionalnym (mld USD) oraz roczna stopa wzrostu (%) w latach 2008 –
2011. ½ródïo: zestawienie wïasne na podstawie: IMS. (2012a). Total Unaudited and Audited Pharmaceutical Market, 2003–2011. IMS Health Market
Prognosis, maj. Pozyskano z: www.imshealth.com, marzec 2009, marzec 2010, marzec 2011, maj 2012.
12,6
2,1
15,3
1,4
311,8
Ameryka Pn.
4,8
773,1
2007–
2008
stopa wzrostu (%)
Ogóïem
wartoĂÊ
(mld
USD)
2008
Zofia Skrzypczak, Józef Haczyñski
DOI 10.7172/1644-9584.41.8
¥wiatowy rynek farmaceutyczny w dobie kryzysu gospodarczego
1200
16
Wartość (mld USD)/
12
800
10
600
8
6
400
4
200
Stopa wzrostu (%)/
14
1000
2
0
0
Ogółem
Ameryka Pn.
Europa
2008/
2008/
Azja
Japonia
Afryka/Australia
2009/
2009/
2010/
2010/
Ameryka
Łacińska
2011/
2011/
Rys. 2. WartoĂÊ transakcji na rynku farmaceutycznym ogóïem i w podziale regionalnym
(mld USD) oraz roczna stopa wzrostu (%) w latach 2008–2011. ½ródïo: opracowanie wïasne
na podstawie: tab. 2.
sprzedanych leków do 265 mld USD (wzrost w latach 2008–2011 o niespeïna 7%).
Najszybciej rosïa wartoĂÊ transakcji na rynkach Azji/Afryki/Australii;
wblatach 2008–2011 nastÈpiï wzrost sprzedaĝy leków z ponad 90 do 165bmld
USD, tj. wzrost o ponad 80%.
W Japonii wartoĂÊ transakcji na rynku farmaceutycznym zwiÚkszyïa siÚ
z ponad 75 mld USD w 2008 roku do ponad 110 mld USD w 2011 roku,
tj. wzrost o 45%; wartoĂÊ transakcji na rynkach Ameryki ’aciñskiej wzrosïa w latach 2008–2011 z ponad 45 do ponad 66 mld USD, byï to równieĝ
wzrost o prawie 45%.
Na rys. 2 przedstawiono takĝe rocznÈ stopÚ wzrostu (CARG) wartoĂci
transakcji na globalnym rynku leków i na rynkach poszczególnych regionów
w latach 2008–20111.
Zdecydowanie najwyĝsza roczna stopa wzrostu charakteryzowaïa we
wszystkich analizowanych latach rynki Azji/Afryki/Australii – w roku 2008
i 2009 byïa wyĝsza od 15%, w roku 2010 zmniejszyïa siÚ nieco do 14%,
abwbroku 2011 – spadïa do 13%. Na rynku Ameryki ’aciñskiej – roczna stopa
wzrostu w roku 2008 (liczona w stosunku do roku poprzedniego) wyniosïa
ponad 12,5%, w roku 2009 – zmniejszyïa siÚ do ok. 10,5%, wb roku 2010 –
wzrosïa do ponad 14%, a w roku 2011 – spadïa do ok. 9%. W pozostaïych
regionach – w tym na najwiÚkszych rynkach Ameryki Póïnocnej i Europy –
stopa wzrostu byïa w analizowanych latach jednocyfrowa i niĝsza (niekiedy
znacznie) od tej, charakteryzujÈcej caïy Ăwiatowy rynek farmaceutyczny.
InteresujÈce zjawisko obserwujemy w przypadku Europy – przy niewielkim
Problemy ZarzÈdzania vol. 11, nr 1 (41), t. 2, 2013
133
Zofia Skrzypczak, Józef Haczyñski
spadku wartoĂci transakcji wyraĝonych przy pïynnym (zmiennym) kursie
walut, odnotowujemy dodatniÈ stopÚ wzrostu, co Ăwiadczy o spadku cen
„dolarowych” leków, tj. cen wyraĝonych w dolarach amerykañskich (deflacja).
W analizach dotyczÈcych struktury popytu na rynku farmaceutycznym
pojawia siÚ równieĝ inny podziaï, umoĝliwiajÈcy wyodrÚbnienie nastÚpujÈcych krajów i regionów:
– Stanów Zjednoczonych;
– EU5 – 5 najbardziej rozwiniÚtych krajów Unii Europejskiej i najwiÚkszych
rynków Europy: Niemcy, Francja, Wïochy, Hiszpania i Wielka Brytania;
– tzw. rynki wschodzÈce – pojÚcie to obejmuje kraje o PKB per capita
niĝszym niĝ 25 000 USD (wg PPP) oraz wzroĂcie wydatków na zakupy
leków przekraczajÈcym 1 mld USD w okresie 2012–2016; w obrÚbie
rynków wschodzÈcych wyodrÚbnia siÚ trzy poziomy: poziom 1 – Chiny,
poziom 2 – Brazylia, Indie i Rosja oraz poziom 3 – Meksyk, Turcja,
Polska, Wenezuela, Argentyna, Indonezja, Republika Poïudniowej Afryki,
Tajlandia, Rumunia, Egipt, Ukraina, Pakistan i Wietnam;
– reszta Europy – kraje europejskie, które pozostajÈ po wyïÈczeniu krajów
EU5 oraz Rosji, Turcji, Polski, Rumunii i Ukrainy (europejskie kraje
zb grupy rynków wiodÈcych),
– Japonia,
– Kanada,
– reszta Ăwiata.
Na rys. 3 przedstawiono strukturÚ popytu na globalnym rynku leków
wb latach 2005–2011 oraz prognozÚ na lata 2015 i 2016.
%
100
90
6
7
7
8
7
9
11
10
11
12
11
10
7
7
6
5
20
28
30
80
7
7
70
12
14
60
50
20
18
19
17
40
17
13
13
34
31
31
2008
2009
2010
30
20
41
41
36
10
0
2005
2006
2007
Reszta świata
Kanada
Japonia
Reszta Europy
Rynki wschodzące
EU5
USA
Rys. 3. Struktura geograficzna (regionalna) popytu na rynku farmaceutycznym. ½ródïo:
zestawienie wïasne na podstawie: IMS. (2011b). The Global Use of Medicines: Outlook
Through 2015. Report by the IMS Institute for Healthcare Informaticks, maj. Pozyskano z: www.
imshealth.com; IMS. (2012). The Global Use of Medicines: Outlook Through 2016. Report
by the IMS Institute for Healthcare Informaticks, lipiec. Pozyskano z: www.imshealth.com.
134
DOI 10.7172/1644-9584.41.8
¥wiatowy rynek farmaceutyczny w dobie kryzysu gospodarczego
Niekwestionowanym liderem na rynku farmaceutycznym sÈ od wielu lat
Stany Zjednoczone, w których leki sprzedane w 2005 roku miaïy wartoĂÊ
ok. 250 mld USD, a w 2006 roku – ok. 270 mld USD; w obu przypadkach stanowiïo to 41% udziaïu w rynku. W 2010 roku amerykañski rynek
farmaceutyczny miaï wartoĂÊ ok. 310 mld USD, a w 2011 roku – 325 mld
USD (wzrost o 20%), ale stanowiï on juĝ tylko – odpowiednio 36 i 34%
rynku Ăwiatowego. Prognoza IMS na lata 2015 i 2016 zakïada, iĝ tendencja
spadkowa udziaïu rynku amerykañskiego w rynku Ăwiatowym utrzyma siÚ
(aczkolwiek nie bÚdzie juĝ tak gwaïtowna) – transakcje na amerykañskim
rynku leków stanowiÊ bÚdÈ 31% rynku Ăwiatowego.
Maleje równieĝ udziaï w Ăwiatowym rynku farmaceutycznym rynków
5bkrajów europejskich, o najwyĝszym poziomie rozwoju spoïeczno-gospodarczego, tzw. krajów EU5 – tj. Niemiec, Francji, Wïoch, Hiszpanii i Wielkiej
Brytanii. W roku 2005 transakcje na rynkach tych krajów stanowiïy 20%
rynku Ăwiatowego – wartoĂÊ transakcji ok. 120 mld USD, a w roku 2006
– 19% rynku Ăwiatowego (wartoĂÊ transakcji ok. 125 mld USD). W latach
2010 ib2011 – ich udziaï w rynku Ăwiatowym zmniejszyï siÚ do 17% (wartoĂÊ
transakcji – wzrosïa do 145 mld USD i ponad 160 mld USD), a na rok
2015 i 2016 przewidziany jest dalszy spadek udziaïu rynków krajów UE5
wb rynku Ăwiatowym – do 13% (wartoĂÊ ponad 150 mld USD).
W bardzo szybkim tempie rosïa w analizowanym okresie wartoĂÊ transakcji dokonywanych na tzw. rynkach wschodzÈcych oraz udziaï tych rynków
wb Ăwiatowym rynku farmaceutycznym: z 12% w roku 2005 – transakcje
obwartoĂci ok. 73 mld USD i 14% w roku 2006 – transakcje o wartoĂci ponad
90 mld USD, do 18% w roku 2010 – wartoĂÊ transakcji – ok.b155bmld USD
i 20% w roku 2011 – ok. 190 mld USD (co oznacza de facto podwajanie
wartoĂci transakcji w ciÈgu 5 lat). Zgodnie z prognozÈ, w ciÈgu kolejnych
5blat nastÈpi znaczÈcy wzrost wartoĂÊ transakcji do ponad 300–350 mld USD
(okoïo czterokrotny wzrost w ciÈgu 10 lat), co bÚdzie oznaczaïo, iĝ w 2015
roku rynki wschodzÈce bÚdÈ stanowiÊ 28%, a w roku 2016 – 30% rynku Ăwiatowego. Wedïug ekspertów IMS Health ten znaczny wzrost zakupu leków na
rynkach tzw. krajów wschodzÈcych bÚdzie zarówno wynikiem wzrostu dochodów spoïeczeñstw tych krajów, relatywnie niskich cen leków, jak i efektem
wdraĝania przez pañstwo programów terapeutycznych, majÈcych zwiÚkszyÊ
dostÚp do zabiegów medycznych finansowanych ze Ărodków publicznych,
pozwalajÈcych na unikniÚcie kosztów ponoszonych przez pacjentów oraz
zachÚcanie do powszechniejszego korzystania z leków (IMS, 2012).
Udziaï w Ăwiatowym rynku farmaceutycznym pozostaïych grup krajów
byï w analizowanym okresie stosunkowo niewielki i w miarÚ stabilny. Prognoza na rok 2016 zakïada dalszÈ stabilizacjÚ udziaïów: Japonii – ok. 10%,
Kanady – ok. 1%, tzw. reszty Ăwiata – poniĝej 10% i reszty Europy – 5%.
Eksperci firmy IMS Health przeprowadzili takĝe bardziej szczegóïowÈ
analizÚ rynku farmaceutycznego, prezentujÈc poziomy transakcji w latach
2011 i prognozy na rok 2016 dla krajów wysoko rozwiniÚtych, tzw. rynków
Problemy ZarzÈdzania vol. 11, nr 1 (41), t. 2, 2013
135
Zofia Skrzypczak, Józef Haczyñski
wschodzÈcych i reszty Ăwiata (tab. 3). WĂród krajów wysoko rozwiniÚtych
wyróĝniono: Stany Zjednoczone, kraje europejskie, wchodzÈce w skïad grupy
EU5 oraz JaponiÚ, KanadÚ i KoreÚ PoïudniowÈ. W obrÚbie tzw. rynków
wschodzÈcych wyróĝniono trzy grupy krajów, przydzielajÈc do nich kraje
obzbliĝonym potencjale rozwojowym: poziom 1 – Chiny, poziom 2 – Brazylia,
Rosja i Indie oraz poziom 3 – pozostaïe „kraje wschodzÈce” (IMS, 2010).
GrupÚ trzeciÈ – stanowi „reszta Ăwiata”.
Roczna stopa
wzrostu
2011
2007–2011
(mld USD)
(CAGR, %)
Rynek Ăwiatowy
1. Kraje wysoko rozwiniÚte
955,4
6,1
2016
(mld USD)
Roczna
stopa
wzrostu
2012–2016
(CAGR, %)
1 145–1 235
3–6
626,9
3,7
660–690
1–4
USA
322,0
3,4
350–380
1–4
EU5
159,1
3,8
135–165
(–1)–2
Francja
41,3
2,3
32–42
(–2)–1
Niemcy
45,0
4,8
39–49
0–3
Wïochy
28,6
4,1
23–33
0–3
Hiszpania
22,7
4,4
13–23
(–4)–(–1)
Wielka Brytania
21,5
3,9
18–28
0–3
111,2
3,9
105–135
1–4
Japonia
Kanada
22,4
4,4
19–29
0–3
Korea Poïudniowa
12,2
9,4
10–20
2–5
2. Rynki wschodzÈce
193,6
16,3
345–375
12–15
Podgrupa 1 (Tier 1) –
Chiny
66,7
23,5
155–165
15–18
Podrupa 2 (Tier 2)
59,9
15,6
100–110
12–15
Brazylia
29,9
15,6
42–52
12–15
Rosja
15,7
15,7
23–33
10–13
Indie
14,3
15,4
24–34
14–17
Podgrupa 3 (Tier 3)
67,0
11,2
90–100
7–10
134,9
6,8
140–170
2–5
3. Reszta Ăwiata
Tab. 3. WartoĂÊ sprzedaĝy na rynku farmaceutycznym w roku 2011 i prognoza na rok 2016
(mld USD) oraz roczna stopa wzrostu w latach 2007–2011 i 2012–2016 (%). ½ródïo: IMS.
(2012). The Global Use of Medicines: Outlook Through 2016. Report by the IMS Institute
for Healthcare Informaticks, lipiec. Pozyskano z: www.imshealth.com.
136
DOI 10.7172/1644-9584.41.8
¥wiatowy rynek farmaceutyczny w dobie kryzysu gospodarczego
W latach 2007–2011 Ărednioroczna stopa wzrostu wartoĂci transakcji
na Ăwiatowym rynku leków wyniosïa 6,1%; na nastÚpnych 5 lat prognozowana jest Ărednioroczna stopa wzrostu mieszczÈca siÚ w przedziale 3–6%.
Dla grupy krajów wysoko rozwiniÚtych – zarówno rzeczywista stopa wzrostu wb minionych 5 latach (3,7%), jak i prognozowana na kolejnych 5 lat
(przedziaï: 1–4%) sÈ niĝsze od stóp wzrostu charakterystycznych dla caïego
Ăwiatowego rynku leków. Dla tzw. rynków wschodzÈcych – zarówno rzeczywista (16,3%), jak i prognozowana (przedziaï 12–15%) Ărednioroczna stopa
wzrostu sÈ kilkakrotnie wyĝsze od Ăredniej dla rynku Ăwiatowego.
Na czele stawki tzw. krajów wschodzÈcych znalazïy siÚ Chiny
(tzw.b poziomb 1), w których sektor farmaceutyczny, m.in. dziÚki olbrzymim
wydatkom rzÈdowym, powiÚkszyï siÚ w 2009 roku aĝ o 27%. DziÚki PKB
na poziomie 7,9 bilionów USD w 2008 roku oraz prognozie zwiÚkszenia
krajowego rynku farmaceutycznego do 2013 roku o 40 miliardów USD pañstwo to pozostawia inne „gospodarki wschodzÈce” daleko za sobÈ. Wblatach
2007–2011 stopa wzrostu dla rynku leków Chin wyniosïa 23,5%, a dla lat
2012–2016 prognozowana jest na poziomie 15–18%.
DrugÈ grupÚ rynków wschodzÈcych (tzw. poziom 2) stanowiÈ Brazylia,
Rosja i Indie. Kraje te osiÈgnÚïy w 2008 roku PKB na poziomie od 2 do
4bbilionów USD, rynek farmaceutyczny kaĝdego z nich wzroĂnie zaĂ do 2013
roku o 5–15 miliardów USD. Eksperci zwracajÈ jednak uwagÚ, ĝe dziaïalnoĂÊ
firm farmaceutycznych w tych krajach i wynikajÈce z niej potencjalne korzyĂci
obciÈĝone sÈ duĝÈ niepewnoĂciÈ. Do czynników ryzyka naleĝÈ m.in.: nierównomierna dystrybucja dochodów w Brazylii, niski standard usïug podstawowej opieki zdrowotnej w Rosji oraz brak Ărodków budĝetowych potrzebnych
do zagwarantowania ochrony wïasnoĂci intelektualnej w Indiach. W latach
2007–2011 stopa wzrostu dla krajów tzw. podgrupy 2 wyniosïa 15,6%, a na
nastÚpne 5 lat prognozowana jest na poziomie: 12–15%.
Trzecia grupa wschodzÈcych liderów wzrostu rynku farmaceutycznego
(tzw. poziom 3) to 13 pañstw tak róĝnorodnych, jak np. Argentyna, Egipt,
Pakistan czy Polska, z których kaĝde ma PKB poniĝej 2 bilionów USD, za
to ich rynki farmaceutyczne powiÚkszÈ siÚ do 2013 roku o 1–5 miliardów
USD kaĝdy. Te gospodarki oferujÈ znaczne moĝliwoĂci rozwoju. Dla tej
podgrupy krajów wschodzÈcych roczna stopa wzrostu w latach 2007–2011
wyniosïa 11,2%, a na lata 2007–2012 prognozowana byïa na poziomie 7–10%.
IMS Health podaje przykïad Polski jako jednego z liderów tej podgrupy.
Eksperci zwracajÈ uwagÚ na korzystne warunki ekonomiczne i demograficzne (m.in. wzrost produktu krajowego brutto, starzejÈce i bogacÈce siÚ
spoïeczeñstwo), ale teĝ zwiÚkszajÈcy siÚ dostÚp do innowacyjnych terapii.
Nie bez znaczenia jest teĝ powszechny dostÚp do sïuĝby zdrowia i obszerny
pakiet Ăwiadczeñ gwarantowanych.
Problemy ZarzÈdzania vol. 11, nr 1 (41), t. 2, 2013
137
Zofia Skrzypczak, Józef Haczyñski
3. Struktura rynku farmaceutycznego
wg rodzaju sprzedawanych leków
Ogóï sprzedawanych na rynku farmaceutycznym leków moĝna podzieliÊ na:
• leki oryginalne,
• leki generyczne.
Lek oryginalny, inaczej innowacyjny, to nowy lek wprowadzony po raz
pierwszy na rynek przez okreĂlonÈ firmÚ, pod zastrzeĝonÈ nazwÈ i chroniony
patentem. Lek taki zostaje dopuszczony do dystrybucji w oparciu o udokumentowanÈ skutecznoĂÊ terapeutycznÈ, bezpieczeñstwo stosowania i jakoĂÊ.
Lek generyczny, inaczej odtwórczy, to z definicji lek podobny do wystÚpujÈcego juĝ na rynku leku oryginalnego, wyprodukowany przez innÈ firmÚ
po upïywie ochrony patentowej bÈdě po wygaĂniÚciu innych praw wyïÈcznoĂci i zarejestrowany pod nowÈ, najczÚĂciej wïasnÈ nazwÈ. Lek generyczny
zawiera tÚ samÈ iloĂÊ tej samej substancji czynnej, posiada tÚ samÈ postaÊ
farmaceutycznÈ oraz drogÚ podania i jest opracowywany z zamiarem zapewnienia zamiennoĂci z referencyjnym lekiem oryginalnym (Stañczak, 2011).
IMS do leków generycznych zalicza, w swoich opracowaniach, jedynie
leki sprzedawane na receptÚ (leki Rx) i wyodrÚbnia dodatkowo tzw. pozostaïe (inne) leki, obejmujÈce leki sprzedawane bez recepty (leki OTC) oraz
produkty diagnostyczne i nieterapeutyczne (IMS, 2012).
W tab. 4 i na rys. 4 przedstawiono strukturÚ sprzedaĝy na rynku farmaceutycznym wg rodzaju sprzedawanych leków w latach 2005–2011 oraz
prognozÚ na lata 2015–2016.
Lata
Rodzaj leków
Razem
oryginalne
generyki
pozostaïe
2005
424
121
60
605
2010
548
231
77
856
2011
596
242
118
956
2015p
564–580
415–427
85–88
1065–1095
2016p
615–645
400–430
130–160
1145–1235
Tab. 4. Struktura rynku farmaceutycznego wg rodzaju sprzedawanych leków (mld USD).
½ródïo: jak rys. 3.
W latach 2005–2011 sprzedaĝ leków oryginalnych na rynku Ăwiatowym
wzrosïa z 424 do 596 mld USD, a do roku 2016 spodziewany jest stosunkowo niewielki wzrost sprzedaĝy tych leków do poziomu 615–645 mld USD
(wzrost o 3–8%). Natomiast sprzedaĝ leków generycznych w latach 2005–
2011 podwoiïa siÚ: wzrosïa ze 120 do ponad 240 mld USD; do roku 2016
przewiduje siÚ nadal rosnÈcy w szybkim tempie wzrost sprzedaĝy generyków
do poziomu 400–430 mld USD (wzrost o ok. 70–80%). Sprzedaĝ leków OTC
oraz produktów diagnostycznych (grupy tzw. pozostaïych leków) w latach
138
DOI 10.7172/1644-9584.41.8
¥wiatowy rynek farmaceutyczny w dobie kryzysu gospodarczego
2005–2011 nieomal podwoiïa siÚ – byï to wzrost z 60 do prawie 120b mld
USD; do 2016 roku przewidywany jest wzrost sprzedaĝy leków zb tej grupy
do 130–160 mld USD (wzrost o ok. 8–35%).
DominujÈcÈ na Ăwiatowym rynku leków grupÈ farmaceutyków (w ujÚciu
wartoĂciowym) byïy w minionym okresie, i pozostajÈ nadal, leki oryginalne
(innowacyjne), aczkolwiek ich udziaï w Ăwiatowym rynku farmaceutycznym
systematycznie maleje. W 2005 roku leki oryginalne stanowiïy 70% wszystkich
sprzedanych leków, w latach 2010–2011 udziaï ten zmniejszyï siÚ do 64–63%,
a w latach 2015–2016 (zgodnie z prognozami) sprzedaĝ leków oryginalnych
bÚdzie stanowiïa juĝ tylko 53% rynku. Ten znaczny spadek udziaïu leków
innowacyjnych w rynku globalnym wynika przede wszystkim z faktu, iĝ w latach
2011–2014 koñczÈ siÚ okresy ochrony patentowej wielu popularnych leków
oryginalnych, czÚsto bardzo drogich i wysoko rentownych. Ta fala wygasajÈcych
patentów zostaïa nazwana „klifem patentowym”. Eksperci szacujÈ, iĝ pod
koniec 2012 roku 18% obrotów najwiÚkszych koncernów farmaceutycznych
(czyli blisko 78 mld USD) generowanych bÚdzie przez sprzedaĝ tych popularnych leków, których patenty wygasajÈ, a dla których konkurencyjne leki
generyczne stanowiÈ atrakcyjny, duĝo tañszy substytut (Euler Hermes, 2011).
%
100
90
80
20
27
25
70
39
35
53
53
2015p
2016p
60
50
40
70
64
63
30
20
10
0
2005
2010
2011
Pozostałe
Generyki
Leki oryginalne
Rys. 4. Struktura rynku farmaceutycznego wg rodzaju sprzedawanych leków. ½ródïo:
opracowanie wïasne na podstawie: tab. 4.
Udziaï leków generycznych (odtwórczych), sprzedawanych na recepty,
wzrósï z 20% w roku 2005 do ok. 25% w latach 2010–2011, na rok 2016 –
przewiduje siÚ dalszy wzrost udziaïu generyków do ok. 35%. ZnaczÈcy wzrost
sprzedaĝy leków generycznych wynika, jak juĝ wspomniano, z zakoñczenia
okresu obowiÈzywania ochrony patentowej szeregu najbardziej dochodowych leków oryginalnych (szczyt wygaĂniÚcia patentów przypada na 2012
rok) i mniejszej liczby nowych produktów innowacyjnych dopuszczonych do
obrotu handlowego. Wsparciem dla rozwoju tego segmentu rynku leków
bÚdÈ takĝe dziaïania rzÈdów i usïugodawców w sïuĝbie zdrowia, zmierzajÈce
Problemy ZarzÈdzania vol. 11, nr 1 (41), t. 2, 2013
139
Zofia Skrzypczak, Józef Haczyñski
do ograniczenia kosztów poprzez m.in. zastÚpowanie leków innowacyjnych
tañszymi generykami (Frost & Sullivan, 2012). W tej sytuacji najwiÚksze
miÚdzynarodowe koncerny farmaceutyczne wykazujÈ rosnÈce zainteresowanie segmentem leków odtwórczych.
Udziaï grupy tzw. pozostaïych stabilizowaï siÚ w analizowanym okresie na
poziomie 10–12% rynku Ăwiatowego i tendencja ta, zgodnie z prognozami,
powinna utrzymaÊ siÚ w nadchodzÈcych latach.
W tab. 5 przedstawiono strukturÚ sprzedawanych leków w trzech grupach krajów: krajach rozwiniÚtych, na rynkach wschodzÈcych i w krajach
tzw. reszty Ăwiata.
Leki oryginalne
Leki generyczne
Leki pozostaïe
2011
2016p
2011
2016p
2011
2016p
Ogóïem
63%
53%
25%
35%
12%
12%
Kraje rozwiniÚte
73%
69%
14%
18%
13%
13%
Rynki wschodzÈce
30%
24%
57%
65%
13%
11%
Reszta Ăwiata
58%
51%
33%
40%
19%
9%
Tab. 5. Struktura sprzedawanych leków na rynkach róĝnych grup krajów w roku 2011
ib prognoza na rok 2016. ½ródïo: opracowanie wïasne na podstawie: IMS. (2012). The
Global Use of Medicines: Outlook Through 2016. Report by the IMS Institute for Healthcare
Informaticks, lipiec. Pozyskano z: www.imshealth.com.
W 2011 roku 63% leków sprzedawanych na Ăwiatowym rynku farmaceutycznym stanowiïy leki oryginalne; dla grupy krajów rozwiniÚtych wskaěnik
ten byï wyĝszy i wynosiï 73%, dla rynków wschodzÈcych byï zdecydowanie
niĝszy i wynosiï tylko 30%, a dla tzw. reszty Ăwiata – 58%. Zgodnie z prognozÈ, w roku 2016 wskaěniki udziaïu leków oryginalnych bÚdÈ zdecydowanie
niĝsze: dla wszystkich krajów – 53%, dla krajów rozwiniÚtych – 69%, dla
rynków wschodzÈcych – 24% i dla reszty Ăwiata – 51%.
W 2011 roku 25% ogóïu sprzedawanych leków stanowiïy leki generyczne;
dla grupy krajów rozwiniÚtych wskaěnik ten wynosiï 14%, dla rynków wschodzÈcych – aĝ 57%, a dla reszty Ăwiata – 33%. Na rok 2016 przewidywany
jest wzrost udziaïu generyków w rynku Ăwiatowym do 35%; dla rynków
krajów rozwiniÚtych wskaěnik prognozowany jest na poziomie 18%, dla
krajów wschodzÈcych – aĝ 65%, a dla reszty Ăwiata – 40%.
4. Rynek farmaceutyczny w Polsce
– stan faktyczny i perspektywy
Polski rynek leków jest jednym z wiÚkszych rynków europejskich. Wbrankingu krajów europejskich, sporzÈdzonym przez instytut badawczy IMS
dla 2010 roku (PwC, 2011), na pierwszym miejscu pod wzglÚdem wartoĂci
transakcji wyraĝonych w cenach producenta netto (bez podatku VAT) znalazï
140
DOI 10.7172/1644-9584.41.8
¥wiatowy rynek farmaceutyczny w dobie kryzysu gospodarczego
siÚ rynek farmaceutyczny Niemiec – obroty o wartoĂci prawie 26 mld euro,
a na drugim – rynek leków we Francji: 21 mld euro; w kolejnych krajach:
Wïochy, Hiszpania i Wielka Brytania – wartoĂÊ transakcji zawieraïa siÚ
wbprzedziale 10–12 mld euro. Polska byïa szóstym rynkiem farmaceutycznym
Europy, z wartoĂciÈ sprzedanych leków w cenach producenta – 4,4 mld euro.
Analiza powyĝszych danych – ze wzglÚdu na róĝnÈ wielkoĂÊ rynków
leków w poszczególnych krajach (róĝna liczba mieszkañców generuje róĝnÈ
liczbÚ potencjalnych nabywców leków) – powinna byÊ uzupeïniona analizÈ
poziomu wydatków na leki per capita, umoĝliwiajÈcÈ porównania miÚdzynarodowe (rys. 5). ¥redni poziom wydatków na leki per capita dla krajów
europejskich wyniósï w 2010 roku 218 euro. Najwyĝsze wydatki na leki
przypadajÈce na 1 osobÚ odnotowano w Danii – 350 euro; na kolejnych
miejscach – zb poziomem wydatków powyĝej 330 euro znalazïy siÚ: Szwecja, Luksemburg, Grecja i Irlandia oraz – z wydatkami na leki per capita
wb wysokoĂci 325 euro – Francja i z 317 euro – Niemcy.
400
350
300
250
200
350 337
336 331 331 325
317
290
257 255 249
234 226
196 187
183
168 165
150
100
128
114 110 103
99 87
79
50
D
Lu Sz ania
ks we
em cj
bu a
G rg
re
Irl cja
an
Fr dia
a
N ncja
ie
m
B cy
Fi elg
nl ia
Sł and
ow ia
e
A ni
H us a
is tri
Po zpa a
rtu nia
g
W alia
H łoc
ol hy
Sł and
ow ia
W
a
ie
lk W cja
a ę
Br gr
yt y
a
C nia
ze
c
Po hy
ls
k
L a
Es itwa
to
n
Ł ia
Ru otw
m a
Bu un
łg ia
ar
ia
0
Rys. 5. Wydatki na leki per capita w roku 2010 (w cenach producenta netto, w EUR).
½ródïo: IMS. (2011). Polska na tle innych krajów EU. Analiza skutków wprowadzenia nowej
ustawy na rynek farmaceutyczny. Pozyskano z: www.senat,pl/k7/kom/kgn/305b/2.pdf.
Wydatki na leki na 1 mieszkañca w Polsce sÈ jednymi z najniĝszych
w Europie – w 2010 roku wyniosïy 114 euro, co stanowiïo 52% Ărednich
wydatków na leki na osobÚ w Europie. Ten niski poziom wydatków jest
zdeterminowany strukturÈ sprzedawanych w Polsce leków – polski rynek
farmaceutyczny charakteryzuje siÚ jednym z najwiÚkszych udziaïów leków
odtwórczych (generycznych) w Europie (Kraska, 2010). Przez ostatnich 5blat
ksztaïtowaï siÚ on w granicach 60–62% wartoĂciowo i 75% iloĂciowo. Dla
porównania, w innych krajach Unii Europejskiej udziaï wartoĂciowy genetyków jest znacznie mniejszy: w Czechach wynosiï on 48%, na Sïowacji – 44%,
w Wielkiej Brytanii – 39%, a w Hiszpanii – 29%. ¥redni udziaï wbcaïej UE
ksztaïtowaï siÚ na poziomie 37,6%.
Problemy ZarzÈdzania vol. 11, nr 1 (41), t. 2, 2013
141
Zofia Skrzypczak, Józef Haczyñski
Na rys. 6 przedstawiono wartoĂÊ transakcji przeprowadzonych na polskim
rynku leków w latach 2003–2011, wyraĝonych w cenach producenta netto
(bez podatku VAT), w walucie krajowej.
%
18
25
16
20
14
12
15
10
8
10
6
4
5
2
0
0
2003
2004
2005
2006
2007
Wartość transakcji (mld PLN)
2008
2009
2010
2011p
Stopa wzrostu
Rys. 6. Stan rynku farmaceutycznego w Polsce w latach 2003–2011 (mld PLN, ceny
producenta netto). ½ródïo: IMS. (2011a). Raport na temat ustawy o refundacji leków.
Implementacja oraz wpïyw na uczestników rynku. IMS, listopad. Pozyskano z: www.farmacjapolska.org.pl/cms/uploads/IMS_raport_06.12.2011.pdf.
W roku 2003 sprzedano w Polsce leki o wartoĂci prawie 13 mld PLN,
w roku 2010 ich sprzedaĝ osiÈgnÚïa zaĂ juĝ poziom 20 mld PLN (prognoza
na rok 2011 – 20,7 mld PLN).
¥rednioroczna dynamika zmian wartoĂci rynku farmaceutycznego w Polsce pomiÚdzy rokiem 2003 a 2010 wyniosïa 6,4%. Najniĝsza stopa wzrostu
wystÈpiïa w roku 2004 (ok. 2%), w kolejnych latach stopa wzrostu byïa wyĝsza od 5% z tendencjÈ wzrostowÈ w latach 2006–2009. Pomimo Ăwiatowego
kryzysu gospodarczego rok 2009 byï niezwykle udany dla branĝy farmaceutycznej w Polsce – po raz kolejny odnotowano wysoki, tym razem liczÈcy
ponad 10% wzrost sprzedaĝy leków. W roku 2010 stopa wzrostu wartoĂci
transakcji na rynku leków zmniejszyïa siÚ nieco, do poziomu ok.b8% (IMS,
2011a). W latach 2011–2013 spodziewany jest raczej umiarkowany wzrost
sprzedaĝy na rynku farmaceutycznym z powodu planowanych ograniczeñ
wbwydatkach pañstwa na refundacjÚ i zmniejszenia siÚ siïy nabywczej pacjentów na skutek wzrostu cen leków refundowanych, który bÚdzie rezultatem
zmian w ustawie refundacyjnej, jakie nastÈpiïy w 2012 roku (PMR, 2011).
Na rys. 7 przedstawiono strukturÚ polskiego rynku leków, wyodrÚbniajÈc
rynek szpitalny i rynek apteczny, a w ramach rynku aptecznego – segment leków
sprzedawanych na receptÚ (leki Rx) i leków ogólnodostÚpnych (leki OTC).
WartoĂÊ transakcji na rynku szpitalnym wzrosïa w latach 2003–2010
zb 2,7 do 3,8 mld PLN (prognoza na rok 2011 – 4 mld PLN), stanowiÈc
142
DOI 10.7172/1644-9584.41.8
¥wiatowy rynek farmaceutyczny w dobie kryzysu gospodarczego
ok. 20% ogóïu transakcji na rynku farmaceutycznym (z minimalnÈ tendencjÈ spadkowÈ). WartoĂÊ transakcji na rynku aptecznym wzrosïa z 11,4 mld
PLN wb 2003 roku do 16,2 mld PLN w 2010 roku (prognoza na rok 2011
– 16,7b mld PLN), stanowiÈc ok. 80% wartoĂci transakcji na rynku leków
(zbminimalnÈ tendencjÈ wzrostowÈ). WartoĂÊ sprzedanych leków Rx wzrosïa
z 8,7 mld PLN w 2003 roku do 13,4 mld PLN w 2010 roku (prognoza na
rok 2011 – 13,7 mld PLN) – co stanowiïo ok. 2/3 wartoĂci transakcji na
caïym rynku leków (z niewielkÈ tendencjÈ spadkowÈ), a ponad 80% transakcji na rynku aptecznym. WartoĂÊ sprzedaĝy leków OTC ulegïa w latach
2003–2010 nieomal podwojeniu (wzrost z 1,5 do 2,8 mld PLN, a prognoza
na rok 2011 – 3 mld PLN). Udziaï sprzedaĝy leków OTC w rynku farmaceutycznym wzrósï z 11,6% w roku 2003 do 14% w roku 2010 (na rok 2011
przewiduje siÚ dalszy wzrost tego wskaěnika do 14,5%).
25
20
2,7
2,8
3,0
12,9
13,4
13,7
mld PLN
2,3
15
1,5
1,5
1,7
1,9
10
2,1
10,8
11,9
8,7
8,9
9,6
10,0
2,7
2,8
2,9
2,9
3,2
3,4
3,8
3,8
4,0
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
5
0
Rynek apteczny OTC
Rynek apteczny Rx
Rynek sztpialny
Rys. 7. Struktura rynku farmaceutycznego w Polsce w latach 2003–2011 (mld PLN, ceny
producenta netto). ½ródïo: jak rys. 6, s. 26.
Rynek apteczny leków na przestrzeni lat 2003–2010 wzrósï wartoĂciowo
ob54%. W znacznej wiÚkszoĂci determinantem tego wzrostu byïy nowo wprowadzane na rynek produkty – generowaïy one 63% owego wzrostu. Zmiany
w strukturze konsumpcji, czyli przestawianie siÚ np. na droĝsze terapie
generowaïy 17% wzrostu. Natomiast sama zmiana ceny produktów byïa
ujemnym determinantem wzrostu – 26%, co oznacza, ĝe ceny leków byïy
w analizowanym okresie obniĝane (IMS, 2011a, s. 30).
Podsumowanie
Zaistniaïe w minionych latach i prognozowane na najbliĝsze lata zmiany
w stanie Ăwiatowego rynku leków sÈ – zdaniem analityków IMS Heath –
wynikiem, wymienionych poniĝej w punktach, zdarzeñ (IMS, 2012).
Problemy ZarzÈdzania vol. 11, nr 1 (41), t. 2, 2013
143
Zofia Skrzypczak, Józef Haczyñski
1. Systemy ochrony zdrowia w krajach wysoko rozwiniÚtych odnotujÈ wbnajbliĝszych latach stosunkowo niewielki wzrost wydatków na leki. Po wzroĂcie na poziomie ponad 100 mld USD w okresie 2006–2011, wydatki na
leki w krajach rozwiniÚtych wzrosnÈ w latach 2011–2016 ob 60–70 mld
USD. ¥rednioroczny wzrost wydatków na leki w USA przewidywany
jest na poziomie 1–4%, natomiast oczekiwana w Europie stopa wzrostu
na poziomie od –1% do 2% wynika z rzÈdowych programów oszczÚdnoĂciowych i inicjatyw majÈcych na celu ograniczanie kosztów ochrony
zdrowia.
2. Wydatki na leki na wschodzÈcych rynkach farmaceutycznych wzrosnÈ
prawie dwukrotnie w ciÈgu nadchodzÈcych 5 lat. Wzrost ten bÚdzie
ksztaïtowany przede wszystkim przez rosnÈce dochody spoïeczeñstwa,
utrzymujÈce siÚ niskie ceny leków, a takĝe wdraĝanie programów rzÈdowych, dziÚki którym rozszerza siÚ dostÚp spoïeczeñstwa do leczenia.
Wzrost wydatków na rynkach wschodzÈcych generowaÊ bÚdÈ gïównie
zakupy leków generycznych.
3. Wzrost sprzedaĝy leków oryginalnych bÚdzie niewielki. W krajach wysoko
rozwiniÚtych przewiduje siÚ wzrost sprzedaĝy leków tej grupy jedynie na
poziomie ok. 10 mld USD w ciÈgu nadchodzÈcych 5 lat – bÚdzie to wynikiem wygaĂniÚcia znacznej liczby patentów, podejmowaniu przez pïatników dziaïañ ograniczajÈcych koszty w ochronie zdrowia oraz wydatki
na nowo wprowadzane na rynek produkty. W tym samym czasie na
rynkach wschodzÈcych przewiduje siÚ wzrost wartoĂci zakupionych leków
oryginalnych o 25–30 mld USD.
4. Sprzedaĝ leków generycznych bÚdzie rosïa w szybkim tempie. Przewidywane prawie podwojenie wartoĂci transakcji – z ok. 240 mld USD wb2011
roku do 400–430 mld USD w 2016 roku – bÚdzie konsekwencjÈ wzrostu
transakcji na tzw. wschodzÈcych rynkach oraz rosnÈcego udziaïu leków
generycznych w strukturze zakupów na rynkach leków krajów wysoko
rozwiniÚtych.
Przypisy
1
Stopa wzrostu ustalona jest dla wartoĂci transakcji liczonych wg staïego kursu walutowego (tzw. ujÚcie realne).
Bibliografia
Euler Hermes. (2011). Farmacja – wygasajÈce patenty, analiza. Warszawa, 6 paědziernika,
informacja prasowa. Pozyskano z: www.eulerhermes.pl/dokumenty/111006_farmacja.
pdf.
Frost & Sullivan. (2012). Rynek leków generycznych – analiza globalna. Raport Frost
& Sullivan. Warszawa. Pozyskano z: www.frost.com.
144
DOI 10.7172/1644-9584.41.8
¥wiatowy rynek farmaceutyczny w dobie kryzysu gospodarczego
Global Development Research Group. (2009). ¥wiatowy kryzys gospodarczy i jego wpïyw na
kraje rozwijajÈce siÚ. Global Development Research Group Policy Paper, 1. Pozyskano
z: http://gdrg.pl/attachments/124_POLICY_PAPERS_Nr_1_2009(1).pdf.
Global pharma growth continues to decline slowly. (2012). 20th Annual IMS Conference.
Warsaw, 22 marca.
IMS. (2010). Nowi liderzy wzrostu Ăwiatowego rynku farmaceutycznego, nowa rzeczywistoĂÊ, nowe priorytety. Raport IMS Health, za: Polska wĂród liderów wzrostu,
Rynek farmaceutyczny, 23 kwietnia. Pozyskano z: www.egospodarka.pl/52109, Rynek
farmaceutyczny-Polska…
IMS. (2011). Polska na tle innych krajów UE. Analiza skutków wprowadzenia nowej ustawy
na rynek farmaceutyczny. Pozyskano z: www.senat.pl/k7/kom/kgn/305b/2.pdf.
IMS. (2011a). Raport na temat ustawy o refundacji leków. Implementacja oraz wpïyw
na uczestników rynku. IMS, listopad. Pozyskano z: www.farmacja-polska.org.pl/cms/
uploads/IMS_raport_06.12.2011.pdf.
IMS. (2011b). The Global Use of Medicines: Outlook Through 2015. Report by the
IMS Institute for Healthcare Informaticks, maj. Pozyskano z: www.imshealth.com.
IMS. (2012). The Global Use of Medicines: Outlook Through 2016. Report by the
IMS Institute for Healthcare Informaticks, lipiec. Pozyskano z: www.imshealth.com.
IMS. (2012a). Total Unaudited and Audited Pharmaceutical Market, 2003–2011. IMS
Health Market Prognosis, maj. Pozyskano z: www.imshealth.com.
KPMG. (2009). Polski rynek farmaceutyczny. Kondycja i perspektywy rozwoju do 2011
roku w opinii najwiÚkszych firm farmaceutycznych. Raport KPMG i PMR. Pozyskano
z: www. kpmg.pl/dbfetch/…/raport_farmaceutyczny.
Kraska, A. (2010). Kolejny wzrost. Przemysï Farmaceutyczny, 3.
Mruk, H. (2010). Rynek farmaceutyczny na Ăwiecie. Manager Apteki, 1. Pozyskano z:
www.nazdrowie.pl/artykul/rynek-farmaceutyczny-na-swiecie.
PMR. (2011). Rynek farmaceutyczny w Polsce: w latach 2011–2013 tylko umiarkowany
wzrost. Raport PMR, kwiecieñ.
PwC. (2011). Wkïad innowacyjnego przemysïu farmaceutycznego w rozwój polskiej gospodarki. Raport PwC, wrzesieñ. Pozyskano z: www.pwc.pl.
Stañczak, A. (2011). Leki oryginalne, czy leki generyczne?. Aptekarz Polski, listopad,
63(41). Pozyskano z: www.aptekarzpolski.pl>rynek.
¥wiatowy rynek farmaceutyczny. Pozyskano z: www.chemiaibiznes.com.pl/artykuïy/
pokaz/25_Swiatowy_rynek_farmaceutyczny.
What’s in store for the globar pharmaceutical market in 2011 and beyond?. (2010).
Canadian Pharmaceutical Marketing, listopad.
www.imshealth.com
Problemy ZarzÈdzania vol. 11, nr 1 (41), t. 2, 2013
145