Zasady współpracy i wymiany wiedzy w

Mateusz Bonecki
[email protected]
www.bonecki.pl
Zasady współpracy i wymiany wiedzy
w inicjatywach klastrowych
Współpraca: Anna Malitowska
etyka
organizacji
kultura
organizacyjna
zarządzanie
wiedzą
i innowacją
analiza
interesariuszy
Klaster wymaga interdyscyplinarnego podejścia.
• uwzględnienie złożoności i wieloaspektowości struktury klastrowej
• skala mikro, mezo i makro
• analiza kondycji klastra z perspektywy wiedzy, kompetencji i postaw
uczestników
Klaster to geograficzne skupisko wzajemnie powiązanych firm,
wyspecjalizowanych dostawców, jednostek świadczących usługi,
firm działających w pokrewnych sektorach i związanych z nimi
instytucji (na przykład uniwersytetów, jednostek normalizacyjnych i
stowarzyszeń branżowych) w poszczególnych dziedzinach,
konkurujących między sobą, ale również współpracujących.
(M. Porter, Porter o konkurencji, 2001)
Czym jest klaster?
• kolokacja geograficzna
• klaster nie wymaga występowania inicjatyw klastrowych lub
pokrewnych form organizacji
Samo skupisko przedsiębiorstw, dostawców i instytucji tworzy
potencjał dla ekonomicznej wartości, ale nie gwarantuje w sposób
konieczny jego urzeczywistnienia.
(M. Porter, Clusters and the New Economics of Competition, 1998)
Warunkiem uformowania się klastra jest tkanka społeczna.
• Inicjatywy klastrowe są narzędziami służącymi do animacji
i dynamizacji klastrów.
W co wierzymy, wstępując do inicjatywy klastrowej?
Klaster
• przyczynia się do wzrostu konkurencyjności przedsiębiorstw
• pozwala nawiązywać kontakty biznesowe
• sprzyja innowacyjności i transferowi wiedzy
• posiada strukturę pozwalającą kształtować działania odpowiedzialne
społecznie
Rezultaty
• działania nastawione na długofalowy efekt
• częsty brak bezpośrednich, namacalnych korzyści
Społeczny kontekst polityki klastrowej
• Strategia „Polska 2030” eksponuje rolę klastrów w „tworzeniu i
ciągłej aktualizacji skutecznych i efektywnych narzędzi
wyrównywania poziomów potencjału rozwojowego i warunków
życia”.
Powiązania gospodarcze. Efektywna współpraca sektora
naukowo-badawczego z sektorem przedsiębiorstw, lepsze warunki
rozwoju proeksportowo ukierunkowanych firm i klastrów
gospodarczych, a także wzrost poziomu inwestycji w branżach o
największym potencjale rozwoju opartych o specyficzne potencjały
województwa.
•
•
•
•
•
Wyższe dochody i silniejsza pozycja konkurencyjna pomorskich firm, wysoka
aktywność na rynku krajowym i zagranicznym.
Nowe trwałe miejsca pracy w sektorze prywatnym, w tym w sektorach
wiedzochłonnych i kreatywnych.
Działające mechanizmy współpracy biznesu i sfery B+R oraz transferu wiedzy i
technologii do gospodarki.
Funkcjonowanie finansowych mechanizmów komercjalizacji i wdrażania innowacji.
Silne rynkowo klastry angażujące szerokie spektrum aktorów.
Wyzwania strategiczne dla Województwa Pomorskiego
Źródło: Aktualizacja Strategii Województwa Pomorskiego (wrzesień 2012).
Ośrodki naukowo-badawcze i administracja
w sieci klastrowej
ośrodki badawcze
administracja
motywacja
• wspieranie regionalnej
inicjatywy ICT
• dzielenie się wiedzą
• dostęp do kontraktów i zleceń
•
•
•
•
dzielenie się wiedzą
współpraca z uczelniami
komercjalizacja badań
kontakty biznesowe
korzyści
•
•
•
•
•
•
•
•
szkolenia, seminaria
kontakty biznesowe
pozyskiwanie klientów
projekty B+R
szkolenia i seminaria
dostęp do kooperantów
dostęp do wiedzy
konsultacje
Źródło: Badanie ankietowe CAWI na uczestnikach PK ICT Interizon przeprowadzone w październiku 2012 (N=32).
Korzyści czerpane z uczestnictwa w klastrach
kontakty w administracji
współpraca z ośrodkami naukowymi
konsultacje
projekty B+R
pozyskiwanie klientów
projekty komercyjne, kontrakty
marketing
dostęp do wiedzy
informacje o branży
sieć kontaktów biznesowych
szkolenia i seminaria
0%
5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45%
Źródło: Badanie ankietowe CAWI na uczestnikach PK ICT Interizon przeprowadzone w październiku 2012 (N=32).
Kim są interesariusze klastra?
przedsiębiorstwa
administracja
ośrodki
naukowobadawcze
Jaki model kategoryzacji interesariuszy zakłada potrójna helisa?
Źródło: H. Etzkowitz, The Tripple Helix. Industry–Government–University Innovation in Action (2008).
W jakich obszarach odnajdujemy problemy istotne
z punktu widzenia etyki i kultury klastrowej?
• działanie organów realizujących cele strategiczne klastra
• hermetyczny charakter oddolnych inicjatyw i działań
• nierównomierny przepływ wiedzy i informacji
• brak zaangażowania i współpracy wynikający z braku zaufania oraz
wiedzy na temat funkcjonowania klastra
• zróżnicowane perspektywy i kompetencje uczestników klastra
Potencjalne zagrożenia w ramach inicjatyw
klastrowych
• decyzyjność inicjatywy klastrowej w kwestii
działań uczestników
• kradzież know-how
• nieuczciwe wspieranie firm i organizacji
• lobbing
• konkurencyjna działalność dydaktyczna
• konkurencja wewnątrz grup roboczych
diagnoza konfliktu
kategoryzacja
konfliktów
imperatyw
równowagi
Jak unikać konfliktu interesów w ramach
inicjatywy klastrowej?
• sytuacja konfliktu między interesem własnym i cudzym
• zobowiązania wobec aktorów przejawiających sprzeczne interesy
Reguła 1+1
• reguła równoważenia interesu własnego
• reguła uwalniania energii proklastrowej
• reguła zorientowana na zmianę nawyków kultury organizacyjnej
Podejmując działanie z uwagi na interes własnej organizacji,
działaj równolegle na rzecz interesu klastra.
Etyka w klastrach
Interdyscyplinarne
programy etyki
klastrowej
kodeksy etyczne stymulujące rozwój kapitału społecznego klastra
wytyczne w zakresie dzielenia się wiedzą
wytyczne dla organów odpowiedzialnych za realizację celów strategicznych
oraz misji klastra
kodeksy dobrych praktyk
diagnozowanie i analiza grup interesariuszy
monitoring realizacji celów strategicznych oraz misji
audyt w obszarze zachowania standardów etycznych
działania implementujące wartości i stymulujące rozwój kultury
organizacyjnej
szkolenia i seminaria
cluster-storming
Etyczna substancja klastrów to współdziałanie.
1. Interes klastra nie jest sumą interesów poszczególnych uczestników klastra.
2. Interes klastra tkwi w tym, czego klaster oczekuje od swoich uczestników.
misja
kodeks
strategia
kapitał
społeczny
cele
wartości
zasady
cnoty
wiedza
uczciwość
krytycyzm
innowacyjność
poufność
elastyczność
dobry wizerunek
rzetelność
profesjonalizm
inkluzja
odpowiedzialność
wiarygodność
Ramy dla regulacji etycznych klastra
Kultura organizacyjna klastra
1. Sieciowanie i klastering to procesy kulturotwórcze.
2. Wytworzenie odpowiedniej kultury wymaga dyseminacji wiedzy i
kompetencji.
3. Normy, instytucje i założenia kluczowe dla funkcjonowania klastra nie
są rezultatem decyzji o charakterze gospodarczym.
Źródło: I. Gordon, P. McCann, Industrial Clusters: Complexes, Agglomeration and/or Social Networks? (2000).
Informacje kluczowe dla nawiązywania
współpracy w ramach klastra
nowe propozycje do katalogu usług
dokonania Klastra
porażki Klastra
podstawowe dane o Klastrze
informacje o grupach zadaniowych
spotkania
seminaria, szkolenia
kompetencje Klastra
wspólne pomysły firm
plany rozwojowe Klastra
oczekiwania firm
planowane i realizowane projekty
oferta i zasoby firm
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
Źródło: Badanie ankietowe CAWI na uczestnikach PK ICT Interizon przeprowadzone w październiku 2012 (N=24).
35%
Współdziałanie w sieci klastrowej
wymaga kompetencji i wiedzy na temat
funkcjonowania klastra.
Czynniki krytyczne:
• motywacja i zaangażowanie
• realistyczne oczekiwania
• świadomość możliwych działań
GRUPA INICJATYWNA
organy klastra
animator klastra
członkowie grup
roboczych
ogół uczestników klastra
przywództwo
• wsparcie współpracy,
komunikacji i przepływu
wiedzy
• mediacje i arbitraż
• coaching
rytuały
komunikacyjne
Matryca
kultury
organizacyjnej
klastra
• spotkania
• eventy
• zwyczaje
• podstawa komunikacji
• definicja tożsamości
• integracja
Źródło: P. Morosini, Industrial Clusters, Knowledge Integration, and Performance (2004).
block-building
• wspólny „kodeks”
zachowań
• wspólny język
• wspólna filozofia w
obszarze HR
• wspólne zrozumienie
branży
interakcje
w obszarze wiedzy
• B+R+I
• uniwersytety i ośrodki
badawcze
• rotacja kadr
• komunikacja
nieformalna
• konferencje, szkolenia
Cluster-Storming
Wbudowany w klaster model
kooperacji szerokiego spektrum
aktorów i interesariuszy.
rozwiązanie
• eksploatacja
kompetencji klastrowej
• generowanie
• know-how
rozwiązania
przedsiębiorców
• wiedza ekspercka • komercjalizacja
idea
(subpartnerstwo,
(uczelnie)
• diagnoza i
konsorcjum itp.)
• badania rynkowe
mapowanie
• know-how i
kompetencji
kontakty klastra
klastrowych
• definiowanie grupy • konsultacje
(społeczne)
kooperantów
• tworzenie zespołu • doświadczenia
uczestników
problem
impuls
• zgłoszenie
zewnętrzne
• projekt B+R+I
• inicjatywa
wewnętrzna
Studium przypadku
Zasady współpracy i wymiany wiedzy
w Pomorskim Klastrze ICT Interizon
•
•
•
•
hasło: „Siła współpracy!”
powstaje w 2009 roku (umowa partnerstwa)
blisko 130 podmiotów członkowskich
klaster kluczowy
Metodologia
• rozmowy z firmami klastrowymi, reprezentantami władz i
organów klastra, radcą prawnym klastra, ciałami eksperckimi i
powiązanymi z PK ICT Interizon
• badania ankietowe wśród uczestników PK ICT Interizon
diagnozujące podstawowe typy problemów, obaw oraz
oczekiwania i interesy uczestników klastra
• analiza dokumentów PK ICT Interizon (umowa, regulaminy
wewnętrzne, uchwały, ekspertyzy prawne)
• badania literaturowe
Punkt wyjścia – regulacje klastra w zakresie etyki
Zasady etyczne Interizon określa Regulamin Pomorskiego Klastra
ICT w §3. „Zasady etyki działalności Uczestników Klastra”:
Każdy z Uczestników Klastra zobowiązuje się postępować:
a) profesjonalnie, zgodnie z etyką zawodową w dziedzinie
gospodarki, w której prowadzi działalność, przestrzegając dobrych
zasad kupieckich;
b) uczciwie wobec pozostałych Uczestników Klastra;
c) przestrzegając zasad i przepisów ochrony własności intelektualnej
i przemysłowej oraz ochrony know-how wypracowywanego w
ramach działań Klastra.
Na czym polega regulacja i kontrola działań
podejmowanych w ramach grup zadaniowych?
Przykład Pomorskiego Klastra ICT Interizon
misja i wizja
strategia
koordynacja
sekcji
cele grup
zadaniowych
działania
grup
zadaniowych
Warunki funkcjonowania
Zasady i wartości
•
•
•
•
•
• działanie na rzecz klastra
(interes klastra jako
zbiorowości)
• dbałość o dobry wizerunek
klastra
jawność działań
celowość działań
otwartość grupy
merytoryczność działań
dostępność rezultatów
Dobre praktyki
Działania w obszarze kapitału ludzkiego
Kulturowe i społeczne determinanty powodzenia działań:
• myślenie długofalowe i strategiczne
• kultura korporacyjna
• corporate social responsibility
• brak kwestii właścicielskiej
• brak konkurentów branżowych dla inicjatorów działań
• wzorowa komunikacja w grupie zadaniowej
• zaangażowanie, konsekwencja i „duch społecznikowski”
Przewidywane korzyści:
• uzgodnienie oferty dydaktycznej z zapotrzebowaniami gospodarki
• dopływ wykwalifikowanych kadr
• promowanie branży ICT w środowisku lokalnym
• długofalowa edukacja dzieci i młodzieży w zakresie ICT
Dobre praktyki
Działania w obszarze B+R+I
Kulturowe i społeczne determinanty powodzenia działań:
• inicjatywa po stronie ośrodka badawczego
• zaangażowanie inicjatorów
• uwzględnienie szerokiego spektrum aktorów w ramach klastra
• przepływ informacji i wiedzy na temat obszarów kompetencji
uczestników klastra
Przewidywane korzyści:
• wytworzenie technologii
• komercjalizacja badań
• możliwe licencjonowanie wdrożeń opracowanych technologii
• innowacyjne rozwiązania dla miast
• poprawa warunków życia
• internacjonalizacja
Obszary projektowanych regulacji etycznych
ośrodki badawcze
małe przedsiębiorstwa
administracja
duże przedsiębiorstwa
Przykład
Wartości Pomorskiego Klastra ICT
wiedza
dostępność
otwartość
wymiana
przepływ
generowanie
pozyskiwanie