pobierz - Wydział Pedagogiki i Psychologii UKW

1. Imię i nazwisko autora, tytuł rozprawy:
mgr Nina Woderska
„Recepcja idei dawstwa narządów ex mortuo do transplantacji przez adolescentów
w aspekcie edukacyjnym”
2. Informacje o promotorze i jeśli został wyznaczony także o promotorze pomocniczym:
Promotor: prof. dr hab. Roman Leppert – Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
Promotor pomocniczy: dr Małgorzata Rębiałkowska-Stankiewicz – Uniwersytet Kazimierza
Wielkiego w Bydgoszczy
3. Przedmiot i cele badań wraz z ich naukowym uzasadnieniem, główny problem badawczy,
który doktorant rozwiązuje w rozprawie:
Transplantacja, uznana za jedną z najlepszych metod leczenia osób z niewydolnością
organów, mimo restrykcyjnych uregulowań prawnych, mających chronić przed nadużyciami,
nadal spotyka się z nieufnością części społeczeństwa (Hartman, 2009). Mimo znacznego rozwoju
transplantologii, jeden z aspektów jest poza kontrolą lekarzy – liczba narządów do przeszczepu.
Jak pisze Grzegorz Hołub, transplantacja „uzależniona jest radykalnie od zjawiska dawstwa,
którego nie można zaplanować czy całkowicie nad nim zapanować” (2014, s. 254).
Niski poziom wiedzy społeczeństwa o dawstwie i transplantacji narządów oraz zasadzie
zgody domniemanej sprawiają, że w społeczeństwie nadal utrzymują się obawy oraz uczucie
strachu przed oddaniem własnych organów do transplantacji (CBOS, 2016), czego konsekwencją
jest niewystarczająca ich ilość, które można przeszczepić potrzebującym ich biorcom. Remedium
na zaistniałą sytuację jest edukacja społeczeństwa, która może przyczynić się do zmiany
zastanego stanu rzeczy.
Krzysztof Puchalski wskazuje ważny kierunek badań w obszarze edukacji zdrowotnej –
„zamiast pytać, czy adresat wie, warto poznać, w jaki sposób myśli i jak komunikować się z nim,
by chciał korzystać z nowych informacji” (2012, s. 123). Zgodnie właśnie z tą myślą zostały
zaprojektowane prezentowane w pracy badania oraz ich cel.
Przedstawione w pracy teoretyczne aspekty poruszanej problematyki wytyczyły obszar,
w którym poszukiwano odpowiedzi na pytanie: Jaka jest recepcja idei dawstwa narządów
ex mortuo do transplantacji przez adolescentów?
Przedmiotem badań stała się recepcja idei dawstwa narządów ex mortuo do transplantacji
przez
adolescentów.
Autorka
badań
skupiła
swoje
zainteresowania
wokół
poznania
i zgromadzenia danych jej dotyczących. Stało się to celem głównym przeprowadzonych badań.
Przez zawartą w tytule pracy „recepcję” autorka rozumie wiedzę oraz opinie dotyczące
omawianej idei.
Kontynuując myśl Puchalskiego, badaczka chciała nie tylko dowiedzieć się, czy
adolescenci wiedzą, czym jest dawstwo narządów ex mortuo do transplantacji, lecz także poznać,
ich opinie, przekonania na ten temat, a w konsekwencji opracować wskazówki skutecznej
edukacji w tym zakresie. Zamierzenie to zostało obrane za cel pracy, który pozwolił ukazać
adekwatny obraz recepcji idei dawstwa narządów do transplantacji ex mortuo przez adolescentów.
Badanie stało się także próbą ustalenia zależności pomiędzy kształtowaniem się wiedzy i opinii na
temat transplantacji narządów ex mortuo a stopniem rozumowania moralnego, wieku i płci
badanych oraz uczestnictwa w edukacji. Ważnym stało się dla autorki badań również zebranie
danych o źródłach opiniotwórczych oraz przekazujących badanym wiedzę z zakresu tematyki
dawstwa i transplantacji narządów.
4. Ogólna charakterystyka zastosowanych metod, technik i narzędzi badawczych, badana
próba: Zastosowane narzędzia:
W badaniach wykorzystano metodę zbierania danych ilościowych, jaką jest metoda
ankiety (Rubacha, 2008). Do uzyskania danych i odpowiedzi na pytania badawcze wykorzystano
trzy autorskie narzędzia badawcze oraz jedno zapożyczone. Do analizy zebranych danych autorka
badań posłużyła się metodami statystycznymi.
Badania zostały przeprowadzone w Bydgoszczy w terminie 26.11.2015 – 7.12.2015 na
reprezentatywnej grupie respondentów. Wzięło w nich udział 1045 respondentów w przedziale
wiekowym od 11. do 21. roku życia. Respondenci zostali zróżnicowani ze względu na płeć, wiek,
poziom kształcenia (gimnazjalne/ponadgimnazjalne) oraz placówkę, do której uczęszczają.
Uczniowie ze względu na wiek zostali również podzieleni na dwie grupy: wczesną oraz późną
adolescencję.
5. Wnioski z badań wskazujące to, jaki oryginalny problem naukowy kandydat do stopnia
doktora rozwiązał:
Zrealizowane badanie jest źródłem cennych informacji na temat recepcji idei dawstwa narządów
ex mortuo do transplantacji przez adolescentów. Jak wskazują wyniki badań:
Młodzież przejawia wiedzę o badanym zjawisku na średnim poziomie (75%). Jednakże sami
badani oceniają swoją wiedzę zdecydowanie niżej, ponieważ tylko 39% respondentów mówi o
średnim poziomie wiedzę na temat dawstwa. Świadczyć to może o braku możliwości weryfikacji
wiedzy a ten temat.
Badane zmienne pośredniczące – zarówno płeć, jak i wiek – są zmiennymi różnicującymi
recepcję idei dawstwa narządów ex mortuo do transplantacji przez adolescentów. Obie zmienne w
istotny sposób statystycznie różnicują opinie adolescentów wobec dawstwa narządów ex mortuo.
Jednak w odniesieniu wiedzy adolescentów o dawstwie narządów do transplantacji zmienną
różnicującą okazała się tylko zmienna związana z wiekiem badanych. Można zatem wnioskować,
iż wiek różnicuje stan wiedzy adolescentów na ten temat. Wyższy poziom wiedzy przejawiała
młodzież w okresie późnej adolescencji.
Akceptacja wobec pośmiertnego dawstwa narządów do transplantacji dotyczy zdecydowanej
większości adolescentów. Blisko 69% badanych twierdzi, że jest za ideą oddawania narządów po
śmierci. W argumentacjach młodzieży najczęściej powołuje się na chęć pomocy innym ludziom.
Zdecydowana większość adolescentów mówi o możliwości ratowania, ocalenia życia innych. W
nielicznych deklaracjach młodzież wskazuje na konkretne osoby, którym zgodziłaby się oddać
narząd (bliska rodzina/znajoma osoba). Pozytywne opinie wobec dawstwa narządów ex mortuo
do transplantacji częściej dotyczą uczniów szkół ponadgimnazjalnych.
Wśród badanych, aż 25% nie ma określonej opinii wobec oddania narządów po śmierci do
transplantacji i nie podjęła ona decyzji o zgodzie lub sprzeciwie na oddanie pośmiertnie organów.
Wskazują oni najczęściej na brak wiedzy na ten temat oraz brak sytuacji, w których mogliby
wypracowywać własne zdanie na temat dawstwa, a w konsekwencji decyzję wobec oddania
własnych organów po śmierci.
Proponowane dotychczas w promocji zdrowia modele edukacji zdrowotnej adolescentów
(zorientowane na zdrowie, chorobę, czynniki ryzyka), należałoby rozpatrywać w szerszym (niż
biomedycznym) kontekście pojmowania tej edukacji – rozszerzając o obszary, które pozwolą na
zrozumienie
oraz kształtowanie działania adolescentów. Jak stwierdza B. Woynarowska,
podejmowanie decyzji jest umiejętnościa życiową, która powinna być rozwijana u dzieci
i młodzieży w wieku szkolnym (2008, s. 456), a one same podejmowane są na podstawie analizy
argumentów, oceny wiarygodności źródeł informacji oraz logicznego myślenia (tamże).
Problematyka dawstwa narzadów ex mortuo do transplantacji, ze względu na swoją społeczną
wartość, powinna znaleźć stałe miejsce w programach nauczania adolescentów i to nie tylko
w ramach realizowanego jednego przedmiotu np. „edukacja zdrowotna”, a w szerszej międzyprzedmiotowej
korelacji.
Istotne
jest
aby ta
tematyka
znalazła
się
również
w dedykowanych transplantologii ścieżkach edukacyjnych, w których włączone zostałyby
elementy edukacji nieformalnej oraz pozaformalnej (wykłady profesjonalistów z dziedziny
transplantologii, rozmowy z rodziną na temat zgody lub sprzeciwu wobec oddania własnych
narządów po śmierci), a także różnorodne sytuacje komunikacyjne (intrapersonalne,
interpersonalne, intrapersonalno - medialne).
Młodzież w trakcie zajęć powinna mieć możliwość uzyskania potwierdzenia posiadanej przez
siebie wiedzy na temat dawstwa narządów ex mortuo, ze szczególnym wskazaniem, iż jest ona na
wyższym poziomie, niż sądzi sama młodzież i – co ważne – wystarczającym, by zaczęła
podejmować próby obrania własnego stanowiska (decyzji) wobec tego zagadnienia.