Absolwent na rynku pracy

Wynająć fachowca,
czyli działalność funduszy
inwestycyjnych
Wynająć fachowca, czyli działalność funduszy inwestycyjnych
Skrócony opis lekcji
Na zajęciach uczniowie poznają działanie funduszy inwestycyjnych, różne typy funduszy inwestycyjnych oraz opłacalność inwestycji w fundusze w ciągu ostatnich lat.
Cele lekcji
Uczeń powinien:

wyjaśnić
pojęcia:
fundusze
inwestycyjny,
jednostki
uczestnictwa
funduszy
inwestycyjnych, towarzystwo funduszy inwestycyjnych,

opisać działanie funduszu inwestycyjnego,

opisać sposób obliczania wartość jednostki uczestnictwa,

formułować wnioski o opłacalności inwestowania w fundusz inwestycyjny.
Słowa kluczowe

fundusz inwestycyjny,

towarzystwo funduszy inwestycyjnych.
Adresat

uczniowie szkół ponadgimnazjalnych.
Metody realizacji zajęć

analiza danych statystycznych,

elementy burzy mózgów,

wykład,

praca w grupach.
Narodowy Bank Polski
2
Wynająć fachowca, czyli działalność funduszy inwestycyjnych
Materiały

materiał pomocniczy nr 1 – Struktura lokowania oszczędności przez gospodarstwa
domowe w Polsce,

materiał pomocniczy nr 2 – Liczba funduszy inwestycyjnych (wraz z subfunduszami)
w Polsce w latach 2003-2013,

materiały pomocnicze nr 3,4,5,6. – Opis różnych typów funduszy,

materiał pomocniczy nr 7 – Aktywa funduszy inwestycyjnych w euro na osobę
w wybranych krajach,

materiał pomocniczy nr 8 – Najwyższe i najniższe stopy zwrotu z inwestycji w jednostki
uczestnictwa funduszy inwestycyjnych (od początku 2003 roku do stycznia 2004).
Proponowany przebieg zajęć
1.
Na początku lekcji przedstaw uczniom materiał pomocniczy nr 1 - Struktura lokowania oszczędności przez gospodarstwa domowe w Polsce. Zwróć uwagę, że Polacy coraz więcej środków
lokują na giełdzie papierów wartościowych, kupują akcje, obligacje i jednostki uczestnictwa
funduszy inwestycyjnych. Wyjaśnij uczniom pojęcie funduszu inwestycyjnego oraz omów
zasady jego funkcjonowania (informacje na ten temat znajdziesz w materiale pomocniczym
dla nauczyciela).
2.
W kolejnej części lekcji wyjaśnij, że istnieje wiele rodzajów funduszy. Przedstaw uczniom materiał pomocniczy nr 2 - Aktywa netto typów funduszy inwestycyjnych. Wyjaśnij, że przedstawia
on dane o grupach funduszy w Polsce i wysokości zgromadzonych przez nie środków.
Podziel klasę na 4 zespoły, zadaniem każdego z nich będzie przedstawienie kolegom informacji
o następujących typach funduszy:

fundusze rynku pieniężnego,

fundusze agresywne,

fundusze zrównoważone,

fundusze obligacji.
Rozdaj uczniom materiały pomocnicze nr 3, 4, 5, 6. Po ok. 15 minutach poproś przedstawicieli
zespołów o zaprezentowanie wyników pracy. Zwróć uwagę, że różne grupy funduszy oferują
Narodowy Bank Polski
3
Wynająć fachowca, czyli działalność funduszy inwestycyjnych
różne możliwości zysków. Decydując się na zakup jednostek, należy wziąć pod uwagę okres,
na jaki powierza się funduszom środki. Zakup jednostek uczestnictwa to inwestycja na wiele lat.
W ponad 10 - letniej historii funduszy w Polsce były lata, w których posiadanie jednostek
przynosiło straty i okresy, kiedy był to najlepszy sposób inwestowania.
3.
Przedstaw uczniom materiał pomocniczy nr 7
– Aktywa funduszy inwestycyjnych
w euro na osobę w wybranych krajach. Wyjaśnij, że w Unii Europejskiej działa ponad 20 tys.
funduszy inwestycyjnych, natomiast w Polsce w 2013 było ich ok. 115 (dokładne dane znajdziesz
w materiale pomocniczym dla nauczyciela). Ekonomiści przewidują, że liczba funduszy oraz
ilość środków jakie Polacy im powierzą, będzie rosła. Po wejściu Polski do UE pojawiło się więcej
zagranicznych funduszy inwestycyjnych oraz powstały nowe rodzaje polskich funduszy. Polacy
zyskali dodatkowe możliwości inwestowania w fundusze działające na innych rynkach, a przez
to wzrosło bezpieczeństwo przekazanych funduszom pieniędzy (kłopoty giełdy warszawskiej
nie miały konsekwencji dla tych, którzy kupili jednostki uczestnictwa funduszy inwestujących
na giełdach w innych częściach Europy).
4.
Na zakończenie zajęć przedstaw uczniom materiał pomocniczy nr 8 - Najwyższe i najniższe
stopy zwrotu z inwestycji w jednostki uczestnictwa funduszy inwestycyjnych. Wyjaśnij,
że opisuje on sytuację z pewnego okresu. W przyszłości ten ranking może ulec zmianie. Większe
zyski mogą przynosić inne fundusze. Inwestowanie w funduszach jest obciążone pewnym
ryzykiem. Jeśli jednak gotowi jesteśmy podjąć to ryzyko w imię większych zysków oraz możemy
nasze pieniądze zainwestować na wiele lat, to fundusze są propozycją wartą rozważenia.
5.
W domu uczniowie mogą przygotować informacje o aktualnej sytuacji na rynku funduszy,
np. ustalić, jak zmieniły się wartości jednostek uczestnictwa poszczególnych grup funduszy
w ciągu ostatnich miesięcy lub jaka jest aktualna wartość środków zgromadzonych przez
fundusze inwestycyjne.
Potrzebne dane znajdą na stronach:

www.knf.gov.pl,

www.izfa.pl.
Narodowy Bank Polski
4
Wynająć fachowca, czyli działalność funduszy inwestycyjnych
Materiały dla nauczyciela
Fundusze inwestycyjne
Fundusz jest instytucją finansową, której działalność polega na kupowaniu za pieniądze klientów
różnego rodzaju tzw. instrumentów finansowych (przede wszystkim bonów skarbowych, obligacji i akcji) oraz nieruchomości. Inwestorzy indywidualni – klienci funduszy - kupując tzw.
jednostki uczestnictwa1, wpłacają do funduszu pieniądze. Tymi pieniędzmi zarządzają specjaliści, których celem jest powiększenie powierzonych środków. Z określoną częstotliwością (nowe
wyceny funduszy inwestycyjnych pojawiają się zazwyczaj po każdym dniu, w którym działała
warszawska giełda papierów wartościowych) fundusz ocenia wartość posiadanych lokat
(np. akcji), a następnie dzieli otrzymaną kwotę przez liczbę jednostek przysługujących wszystkim klientom funduszu. Aktualną wycenę jednostek uczestnictwa funduszy można znaleźć
np. w Gazecie Wyborczej oraz na stronach internetowych. W praktyce wygląda to tak, że wpłacając określoną sumę na konto funduszy, kupujemy pewną liczbę jednostek uczestnictwa (w zależności od aktualnej wartości jednej jednostki) . Od funduszu otrzymujemy informację , że posiadamy np. 100 jednostek uczestnictwa . Potem śledząc informacje w prasie lub na stronach www,
w każdej chwili możemy ustalić, ile warte są nasze jednostki, a więc ile mamy pieniędzy. Jeżeli
postanowimy odzyskać pieniądze składamy zlecenie umorzenia jednostek i otrzymamy
wówczas kwotę wynikającą z pomnożenia liczby posiadanych jednostek przez aktualną ich
wartość. Część wpłaconych przez nas pieniędzy jest przeznaczana na działalność towarzystwa
funduszy inwestycyjnych, które zarządza pieniędzmi zgromadzonymi w funduszu.
W Polsce w 2013 roku działało aktywnie 56 Towarzystw Funduszy Inwestycyjnych, które
zarządzały łącznie 929 funduszami oraz subfunduszami.
1
Jednostki uczestnictwa są emitowane przez fundusze otwarte. Istnieją jeszcze fundusze zamknięte, które emitują certyfikaty
inwestycyjne.
Narodowy Bank Polski
5
Wynająć fachowca, czyli działalność funduszy inwestycyjnych
Materiały dla uczniów
Materiał pomocniczy nr 1
Wykres 1. Struktura lokowania oszczędności przez gospodarstwa domowe w Polsce.
50
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
46,1
Narodowy Bank Polski
24,9
7,9
10
5,3
5,3
1,4
6
Wynająć fachowca, czyli działalność funduszy inwestycyjnych
Materiał pomocniczy nr 2
Wykres 2. Liczba funduszy inwestycyjnych (wraz z subfunduszami) w Polsce w latach 2003-2013
(stan na koniec roku).
1000
900
800
700
600
500
400
300
200
100
0
2003
2004
Narodowy Bank Polski
2004
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
7
Wynająć fachowca, czyli działalność funduszy inwestycyjnych
Materiał pomocniczy nr 3
Fundusze obligacji (papierów dłużnych)
Obligacja jest dowodem udzielenia pożyczki przez nabywcę obligacji jej wystawcy – emitentowi,
np. skarbowi państwa, samorządowi, firmie. Emitent zobowiązuje się do jej wykupu
w ustalonym (w momencie sprzedaży) terminie za określoną kwotę – wyższą od tej, jaką zapłacił
kupujący obligację.
Zarządzający funduszami obligacji za powierzone pieniądze kupują obligacje emitowane przez
Skarb Państwa, samorządy, firmy. Obligacje Skarbu Państwa są uważane za jeden z najmniej
ryzykownych sposobów inwestycji, państwo bowiem jest gwarantem wypłacenia obiecanych
odsetek. Samorządy są emitentami obligacji komunalnych. Poprzez sprzedaż takich obligacji
gminy zdobywają środki np. na budowę oczyszczalni ścieków czy dróg. Zabezpieczeniem
wypłacenia obiecanych odsetek jest majątek gminy.
Lokaty w funduszach obligacji są mniej ryzykowne niż w funduszach akcyjnych, lecz tu także
są możliwe okresowe wahania wartości jednostek uczestnictwa (choć wahania te są niższe niż
w przypadku funduszy akcji).
Tabela 1. Średnie stopy zwrotu dla funduszy obligacji w latach 2009-2013
2009
2010
2011
2012
2013
6,2%
6,1%
4,8%
10,3%
2%
Źródło: analizy.pl
Narodowy Bank Polski
8
Wynająć fachowca, czyli działalność funduszy inwestycyjnych
Materiał pomocniczy nr 4
Fundusze akcji
Zarządzający funduszami tego typu kupują za powierzone pieniądze akcje spółek notowanych
na giełdzie. Wartość akcji może ulegać gwałtownym zmianom. Samodzielne podejmowanie
decyzji o zakupie (i sprzedaży w wybranym momencie) akcji wymaga dużej wiedzy i doświadczenia. Fundusz zatrudnia specjalistów, którzy mogą podejmować efektywniejsze decyzje.
Duże ryzyko dla indywidualnego inwestora na giełdzie wynika także z tego , że zazwyczaj
dysponuje on kwotami pozwalającymi na zakup akcji tylko kilku spółek. Spadek ich wartości
oznacza więc duże straty.
Fundusz, dysponując znacznymi środkami kupuje akcje wielu spółek , zatem istnieje szansa,
że gdy część będzie traciła na wartości to inne akcje przyniosą zyski.
Wahania kursów akcji na giełdzie powodują wahania wartości jednostek uczestnictwa funduszu.
Ryzyko związane z inwestowaniem w fundusze akcji jest więc wyższe od ryzyka inwestowania
np. w fundusze obligacji czy rynku pieniężnego, lecz wzrost wartości jednostek uczestnictwa
może być także wyższy w krótszym czasie.
Tabela 2. Średnie stopy zwrotu dla funduszy akcji w latach 2009-2013
2009
2010
2011
2012
2013
40,1%
19,0%
-23,2%
17,7%
11,2%
Źródło: analizy.pl
Narodowy Bank Polski
9
Wynająć fachowca, czyli działalność funduszy inwestycyjnych
Materiał pomocniczy nr 5
Fundusze zrównoważone
Zarządzający funduszami tego typu za powierzone pieniądze kupują zarówno akcje spółek
notowanych na giełdzie, jak i obligacje. Udział akcji w portfelach funduszy zależy od sytuacji
na rynku. W przypadku wzrostów kursów akcji na giełdzie zarządzający funduszami kupują
więcej akcji. Gdy na giełdzie utrzymują się spadki, w funduszach zrównoważonych zaczynają
przeważać obligacje.
W portfelu typowego funduszu zrównoważonego udział akcji wynosi od 40% do 60%.
Wahania wartości jednostek uczestnictwa funduszy zrównoważonych (a więc zarówno wzrosty
jak i spadki) są zazwyczaj wyższe niż w przypadku funduszy obligacji i niższe niż w przypadku
funduszy akcji.
Tabela 3. Średnie stopy zwrotu dla funduszy zrównoważonych i stabilnego wzrostu w latach
2009-2013
2009
2010
2011
2012
2013
23,3%
11,4%
-15,8%
15,8%
4,2%
Źródło: analizy.pl
Narodowy Bank Polski
10
Wynająć fachowca, czyli działalność funduszy inwestycyjnych
Materiał pomocniczy nr 6
Fundusze rynku pieniężnego
Zarządzający funduszami tego typu za powierzone pieniądze kupują m.in. bony skarbowe.
Bony skarbowe są to papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa. Wartość nominalna
jednego bonu skarbowego wynosi 10.000 złotych. Bony sprzedawane są po cenie niższej
od wartości nominalnej. Różnica miedzy ceną sprzedaży a wartością nominalną stanowi zysk
kupującego. Po określonym czasie (od 1 tygodnia do 52 tygodni) Skarb Państwa odkupuje bony
skarbowe za kwotę równą wartości nominalnej.
Celem funduszu rynku pieniężnego jest ochrona powierzonych środków przed utratą wartości
wywołaną inflacją. Wzrost wartości jednostek uczestnictwa zazwyczaj nieznacznie przewyższa
oprocentowanie lokat w bankach. Zaletą inwestowania w fundusze jest jednak to, że w każdej
chwili można umorzyć jednostki uczestnictwa, nie tracąc przy tym wypracowanych odsetek
(w banku zerwanie lokaty przed terminem oznacza utratę odsetek) .
Jednostki uczestnictwa funduszy rynku pieniężnego charakteryzują się najmniejszym ryzykiem
wahań wartości jednostek uczestnictwa (w porównaniu do jednostek funduszy innych typów).
Tabela 4. Średnie stopy zwrotu dla funduszy rynku pieniężnego w latach 2009-2013.
2009
2010
2011
2012
2013
4,4%
4,7%
4,2%
5,7%
3,2%
Źródło: analizy.pl
Narodowy Bank Polski
11
Wynająć fachowca, czyli działalność funduszy inwestycyjnych
Materiał pomocniczy nr 7
Wykres 2. Aktywa funduszy inwestycyjnych.
50000
45000
40000
35000
30000
25000
20000
15000
10000
5000
0
Narodowy Bank Polski
maj 2013
czerwiec 2013
12
Wynająć fachowca, czyli działalność funduszy inwestycyjnych
Materiał pomocniczy nr 8
Tabela 5. Najwyższe i najniższe stopy zwrotu z inwestycji w jednostki uczestnictwa funduszy
inwestycyjnych od początku 2003 roku do stycznia 2004.
Fundusz
Zmiana
FWP PKP SFIO
106,52%
CU Polskich Akcji
64,60%
DWS Polska FIO Top 25 Małych Spółek
51,57%
Arka Akcji FIO
51,51%
Skarbiec Akcja
43,70%
ING Akcji
43,60%
Pioneer Agresywnego Inw.
39,23%
UniKorona Akcje
37,44%
ING SFIO Akcji 2
36,10%
Pioneer Akcji
35,34%
Skarbiec Obligacja
1,76%
Pioneer Obligacji
1,63%
GTFI FIO Obligacji Skarbowych
1,53%
Pioneer Obligacji Plus FIO
1,53%
Pioneer Obligacji 2 FIM
1,47%
CAIB FIO Obligacji
1,05%
CU Obligacji
0,87%
Skarbiec Dolarowa Obligacja
-0,41%
SEB 5 Obligacji Skarbowych SFIO
-1,22%
CA IB SFIO Dolarowych Obligacji
-4,89%
Źródło: http://tfi.hoga.pl/tfi_stopy.asp
Narodowy Bank Polski
13
www.nbp.pl