Prezentacja - Ekonomiaspoleczna.pl

USŁUGI SPOŁECZNE ŚWIADCZONE
PRZEZ
centra integracji społecznej, kluby integracji społecznej oraz zakłady
aktywności zawodowej.
„Inwentaryzacja” prac badawczych i ich rezultatów
w zakresie CIS, KIS, ZAZ
dr Arkadiusz Karwacki dla Instytutu Spraw Publicznych
1
Centra integracji społecznej – standardy usług i
materiały z badao (monitoringu)
•
•
•
Monitoring ustawy o zatrudnieniu socjalnym funkcjonowania Centrów Integracji
Społecznej w Polsce, grudzieo 2004 r. (opracowanie: Wojciech Zarzycki – Fundacja
Pomocy Wzajemnej Barka).
METODOLOGIA: badania objęły 7 podmiotów (w trzech przypadkach podmiotami tworzącymi
CIS-y były organizacje pozarządowe). Zadanie realizowane było od września do grudnia 2004
roku (po części także w 2005 roku). Monitoring opierał się na następujących zasadach:
oceniano wpływ programów CIS na uczestników w obszarach: wypracowywania umiejętności
pozwalających na kształcenie ról społecznych, nabywanie umiejętności zawodowych, nauka
planowania życia i zaspokajania potrzeb własnym staraniem, uczenia umiejętności
racjonalnego gospodarowania posiadanymi środkami pieniężnymi, podejmowanie
zatrudnienia przy pomocy urzędu pracy oraz samozatrudnienia;
Analizie podlegały: Indywidualny program zatrudnienia socjalnego dla każdego uczestnika,
szkolenia zawodowe, utworzenie grup wsparcia i grup samopomocowych, rodzaj
uruchamianej działalności gospodarczej, zatrudnienie wspierane, podjęcia samozatrudnienia;
2
Centra integracji społecznej – standardy usług i
materiały z badao (monitoringu)
•
Uznano, że w sferze reintegracji zawodowej szczególną rolę mają następujące
czynniki:
1/rola instruktora zawodu i rodzaj jego współpracy z grupą,
2/praca nad poprawnymi nawykami w pracy,
3/ perspektywa zatrudnienia jaką dają nowe umiejętności zawodowe, rola więzi pomiędzy
pracownikami w grupie;
•
Poszczególne CIS-y realizują lub planują programy reintegracji zawodowej określają
różne modele nabywania umiejętności: np. mamy więc do czynienia z intensywnym
przygotowaniem uczestników pod kątem zatrudnienia wspieranego przy współpracy
z konkretnymi przedsiębiorcami, w warunkach ograniczeo lokalnego rynku (brak
możliwości dla zatrudnienia wspieranego), identyfikuje się lokalne potrzeby pod
kątem orientacji na spółdzielczośd socjalną.
•
W ramach reintegracji zawodowej kluczowe kwestie to:
1/ kontakty pracowników CIS z rynkiem pracy,
2/ umiejętności znajdowania nisz ekonomicznych na rynku pracy,
3/ zainteresowanie kierownictwa CIS ukierunkowaniem beneficjentów na zatrudnienie
wspierane lub spółdzielnie socjalne;
3
Centra integracji społecznej – standardy usług i
materiały z badao (monitoringu)
•
W ramach reintegracji społecznej kluczowe jest postrzeganie jej w powiązaniu
z reintegracją zawodową. Podstawowe formy aktywności w tym zakresie
stanowią: zajęcia z przedsiębiorczości, etyki pracy, aktywnych metod
poszukiwania pracy, warsztaty motywacyjne, nauka planowania życia, język
angielski, obsługa komputera, grupy samokształceniowe, warsztaty
psychologiczne, warsztaty integracji grupowej, poznawania siebie, rozwoju
osobistego, podejmowania decyzji, pogadanki dotyczące rozwiązywania
problemów uzależnieo etc.
•
Ocena ustawy z perspektywy kierownictwa CIS wykazała następujące problemy:
1/ przedstawiciele CIS-ów „samorządowych” sądzą, że ustawa bardziej preferuje
organizacje pozarządowe w tworzeniu i prowadzeniu centrów (jako
gospodarstwo pomocnicze koniecznośd dostosowania do specyficznych
przepisów np. dotyczących przetargów);
2/ przedstawiciele CIS-ów „pozarządowych” widzą preferencje dla samorządu –
łatwiejszy dostęp do finansowania ze środków gminnych – dofinansowanie do
90% budżetu, gdy pozarządowe 250 złotych na osobę dziennie;
4
Centra integracji społecznej – standardy usług i
materiały z badao (monitoringu)
3/ bariery prawne –
A/ niezgodnośd w ustawodawstwie polskim i reguły EFS, kogo określamy osobą
długotrwale bezrobotną (24 miesiące bez pracy  36 miesięcy),
B/ niesłusznośd utrzymywania przelicznika na działalnośd CIS jako iloczynu sumy
pracowników zatrudnionych nie krócej niż rok i uczestników, przez 50%
wartości zasiłku dla bezrobotnych,
C/ interpretacje ustawy o zatrudnieniu socjalnym w kwestii finansowania, brak
możliwości rozpoczęcia działalności CIS od pierwszego dnia z pełną liczba
uczestników;
4/ bariery ekonomiczne – opóźnienia w otrzymywaniu dotacji, co nie pozwala na
utrzymanie płynności finansowej i bardzo utrudnia jakiekolwiek planowanie;
5
Centra integracji społecznej – standardy usług i
materiały z badao (monitoringu)
•
Wnioski ze zrealizowanego monitoringu koncentrują się na następujących
kwestiach:
1/ nie powstał żaden CIS typowy dla terenów wiejskich,
2/ partnerzy społeczni mają bardzo dobra opinię o CIS;
3/ należy położyd nacisk na kształcenie kadry i wypracowanie innych niż dotychczas
metod pracy;
4/ istnieje koniecznośd budowania partnerstwa i współpracy pomiędzy uczestnikami
CIS-u i kadrą;
5/ ważne jest tworzenie perspektyw realnej poprawy warunków życia i podjęcia
odpowiedzialności za losy absolwentów CIS po zakooczeniu programów;
6/ jednym z najważniejszych wyzwao będzie tworzenie przedsiębiorstw społecznych
przy CIS-ach oraz przygotowanie absolwentów do tworzenia spółdzielni;
6
•
•
•
Leś, Ewa, Sławomir Nałęcz. 2005. Raport z monitoringu działania Centrów
Integracji Społecznej – 1,5 roku po uchwaleniu ustawy o zatrudnieniu socjalnym.
Warszawa.
METODOLOGIA: prace badawcze były realizowane w okresie od października 2004
do 15 lutego 2005. Monitoring ustawy o zatrudnieniu socjalnym objął jedynie 5
CIS-ów, ponieważ tylko te placówki prowadziły działalnośd w momencie realizacji
badao terenowych; Dane zbierano za pomocą ankiety kierowanej do uczestników –
zwrot ok. 75%, fokus z 1 grupą uczestników w każdym CIS-ie, wywiad pogłębiony z
kierownictwem każdego CIS-u, wywiady z pracownikami i przedstawicielami
otoczenia CIS, wywiady z członkami zespołu oceniającego wnioski o nadanie statusu
CIS oraz analiza wniosku o nadanie statusu CIS oraz innych dokumentów
podmiotów;
Liczba uczestników wahała się od 25 do 50 w ramach jednego pomiotu – 2/3
wszystkich uczestników stanowiły osoby bezrobotne, minimalna przewaga mężczyzn
(55%), 45% uczestników to osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym; 70%
miało przygotowanie do pracy w przynajmniej jednym zawodzie; Połowa
uczestników nie uzyskiwała żadnych dochodów tuż przed przyjściem do CIS; W
ramach stosunku o prace CIS-y zatrudniały od 11 do 14 pracowników;
7
Centra integracji społecznej – standardy usług i
materiały z badao (monitoringu)
•
Diagnoza wykazała realnośd zaistnienia „silnych selekcji pozytywnych” oraz
„silnych selekcji negatywnych” w rekrutacji do CIS;
•
W prawie połowie przypadków Indywidualny Program Zatrudnienia Socjalnego
ustalają dla uczestnika pracownicy CIS za jego zgodą i równie często sam
zainteresowany wspólnie z pracownikami CIS;
•
W sferze dopasowania formy reintegracji zawodowej do lokalnego rynku
wskazywano na trzy podejście:
1/ zorientowanie na przekazywanie umiejętności i prowadzenie działalności
usługowej CIS w tych branżach, gdzie od pracownika nie są wymagane wysokie
kwalifikacje i istnieje stosunkowo dużo miejsc pracy (np. usługi porządkowe);
2/ uplasowanie działalności usługowej, wytwórczej lub handlowej na lokalnym rynku
pracy w oparciu o poszukiwanie nisz, niezaspokojonych potrzeb
indywidualnych lub publicznych (np. usługi opiekuocze, krawieckie);
3/ zindywidualizowane poszukiwanie miejsca dla absolwentów CIS u lokalnych
pracodawców lub w strukturach instytucji tworzącej CIS (np. forma stażu);
8
Centra integracji społecznej – standardy usług i
materiały z badao (monitoringu)
•
W obrębie wskaźników efektywności działao CIS warto odnotowad następujące
dane:
1/ rotację uczestników na poziomie 19% (najczęściej ze względu na łamanie zasad
przez uczestników *nieobecnośd, alkohol, niesubordynacja+, dobrowolne
rezygnacje *zatrudnienie lub podjęcie nauki+, przyczyny zewnętrzne *śmierd,
odwieszenie wyroku, stan zdrowia]),
2/ pozytywne oceny dokonywane przez uczestników programów (na poziomie 8090%) w odniesieniu do otwartości personelu, adekwatności zajęd do potrzeb,
deklaracje zaistnienia pozytywnych zmian w sferze własnych finansów (66%),
posiadania większej grupy znajomych (47%), punktualności (36%), znalezienia
zatrudnienia (36%), umiejętności zawodowych (32%);
3/ co ważne – 91% uczestników ma jakąś wizję tego, co będzie robid po ukooczeniu
CIS;
9
Centra integracji społecznej – standardy usług i
materiały z badao (monitoringu)
•
Podstawowe bariery w działalności CIS-ów wskazywane przez autorów raportu
to:
1/ status gospodarstwa pomocniczego – brak osobowości prawnej (decyzyjnośd),
sprzecznośd norm prawnych dotyczących funkcji gospodarstwa;
2/ brak funduszy na rozruch CIS-ów; zaburzenia płynności finansowej – zbyt długi
okres refundacji świadczeo integracyjnych; odmowy udzielania dotacji przez
Urząd Marszałkowski, udzielanie dotacji o zaniżonej wysokości (reperkusje
nieobligatoryjnego sformułowania art. 8 ustawy);
3/ niedostateczna informacja nt. ustawy o zatrudnieniu socjalnym, słabe
zainteresowanie władz wojewódzkich tworzeniem CIS, brak propozycji szkoleo
dla kadry Centrów, ograniczenia lub brak środków na działalnośd CIS-ów przy
jednoczesnym zwróceniu uwagi na duże zróżnicowanie kondycji finansowej
centrów;
10
•
W raporcie wskazuje się szczegółowe rekomendacje do ustawy w sferze:
1/ przepisów ogólnych,
2/ zasad tworzenia centrów integracji społecznej,
3/ zasad działalności (tu ważne są nowe zasady współpracy z PUP, nowe wzory
formularzy refundacji i zaliczek, ujednolicone wzory wymogów odnoszących się
do dokumentacji bieżącej, wprowadzeni ubezpieczenia OC dla CIS, dopisanie
psychologa jako obowiązkowego członka personelu CIS, zapewnienie środków
na specjalistyczne badania lekarskie, większej autonomii decyzyjnej dla
kierownictwa CIS względem instytucji „macierzystej”, nowe normy dotyczące
wymogów potwierdzania nabytych umiejętności zawodowych i dookreślenia
formy zaświadczenia o ukooczeniu CIS),
4/ zasad kierowania do centrum,
5/ zasad uczestnictwa w centrum (np. obligatoryjnośd monitorowania absolwentów
przez CIS, ustawowe gwarancje obligatoryjności zatrudnienia wspieranego,
regulacje minimalnego okresu uczestnictwa w CIS – 2-3 miesiące dla osób o
dużym potencjale),
6/ zatrudnienia wspieranego (obowiązkowe dla kierownictwa CIS poszukiwanie i
podpisywanie porozumieo z lokalnymi przedsiębiorcami w zakresie popytu na
pracę po CIS), czy klubu integracji społecznej (nieprecyzyjne zapisy w ustawie
na temat CIS, formuła prawna CIS powinna postad w gestii członków);
11
– Leś, Ewa (red.). 2007. Badanie skuteczności reintegracji społecznej i zawodowej –
monitoring ustawy z dnia 13 czerwca 2003 roku o zatrudnieniu socjalnym.
Warszawa, Instytut Studiów Politycznych PAN.
•
METODOLOGIA: praca badawcze realizowano w okresie od stycznia do czerwca 2007
roku, natomiast badania terenowe w okresie kwiecieo-maj 2007. Obiektem badao były
centra integracji społecznej wg stanu na koniec 2006 roku. Badaniu poddano:
1/ te centra, które na koniec 2006 roku zakooczyły pełny cykl zajęd z przynajmniej jedną
grupą uczestników, tzn. miały minimum jedną grupę absolwentów (19 CIS) w tym 7
centrów objęto badaniem pogłębionym (wywiady z pracownikami odpowiedzialnymi za
reintegrację społeczną i zawodową oraz z kierownictwem CIS a także przedstawicielami
instytucji i organizacji z otoczenia centrum, ankieta audytoryjna z uczestnikami CIS);
2/ te centra, które na koniec 2006 roku nie ukooczyły jeszcze cyklu zajęd IPZS i nie miały
absolwentów. Na zbiorowośd tą składały się te centra, które wówczas przyjęły już
uczestników (18 CIS-ów) oraz te, które do tego się jeszcze przygotowywały (12 CIS-ów).
Podstawowa metoda – ankieta dotycząca sytuacji ekonomicznej i kadrowej;
• Sytuacja organizacyjna i finansowa – 19 centrów posiadało status CIS oraz prowadziło
zajęcia z uczestnikami i zakooczyło przynajmniej jedną edycję, 18 centrów posiadało
status, ale nie zakooczyło jeszcze cyklu zajęd, 16 centrów nie prowadziło jeszcze zajęd
(planowało, nie posiadało statusu, nie podjęły działalności i brak kontaktu);
12
Centra integracji społecznej – standardy usług i
materiały z badao (monitoringu)
•
Spośród 37 centrów integracji społecznej, które prowadziły zajęcia na koniec 2006 roku 51%
było zlokalizowanych w małym mieście lub na wsi (do 20 tys.), 30% w dużych miastach
(powyżej 100 tys.); 51% centrów prowadziły organizacje pozarządowe lub podmioty
wyznaniowe;
• Centra na ogół dysponują lokalem do prowadzenia działalności, średnio dysponowały (te z
ukooczonym przynajmniej jednym cyklem) kwotą wpływów rocznych 1 067 tys. zł. Duże
środki finansowe pochodzą z umiejętnego pozyskiwania funduszy europejskich – udział
środków z EFS w ogólnej kwocie wpływów pozyskanych przez CIS-y z ukooczoną przynajmniej
jedną edycją wyniósł w 2006 roku 43%.
• Z korzystaniem ze środków EFS wiążą się problemy: pracownicy CIS-ów wskazują, że wiąże
się z tym:
1/ nieprzewidywalnośd budżetu CIS w warunkach braku pewności przyznania dotacji,
2/ problemy z płynnością finansową a w konsekwencji problemy z finansowaniem personelu w
okresie oczekiwania na środki z EFS,
3/ przyzwyczajanie się samorządu lokalnego do mniejszej partycypacji w finansowaniu kosztów
działania CIS,
4/ koniecznośd wykazania się wkładem własnym,
5/ demotywujący do prowadzenia działalności odpłatnej system określania możliwej do
uzyskania kwoty dotacji z EFS;
13
•
Miesięczny koszt działania CIS (bez świadczeo integracyjnych) wyniosły przeciętnie 1680
złotych. Największe pozycje pośród wydatków CIS-ów to koszty wynagrodzenia personelu
wraz z pochodnymi (41% ogólnej sumy wydatków), świadczenia integracyjne – 17%.
•
W CIS-ach, które przed koocem 2006 roku zakooczyły przynajmniej jeden pełny cykl IPZS,
liczba pracowników oscylowała między 4 a 23 osoby. Przeciętnie (tam, gdzie są już
absolwenci) – 13 osób na etat, 2,3 w wymiarze godzinowym.
•
Problemy – bariery związane z personelem wymagające zmiany a wpływające na jakośd
usług:
1/ relacja pracowników CIS do uczestników;
2/ częśd kadry nie ma właściwego przygotowania merytorycznego, zdobywa je z trudnością w
trakcie pracy w CIS;
3/ brak bodźców pozytywnych;
4/ w konsekwencji duża rotacji kadry;
•
Reintegracja społeczna – formy: kształcenie umiejętności właściwego pełnienia ról
społecznych, rozwój osobisty, umiejętności prawidłowych relacji z innymi poprzez
warsztaty terapeutyczne, edukacja ogólna, grupy wsparcia lub grupy samopomocowe,
zorganizowanie czasu wolnego; metody: praca podczas zajęd, praca po godzinach
uczestnictwa w Centrum (czas wolny), integracja ze środowiskiem lokalnym; Przynajmniej
90% uczestników poszczególnych zajęd uznało je za pożyteczne lub pomocne. Najwyżej
ocenione zostały zajęcia dotyczące racjonalnych sposobów gospodarowania pieniędzmi:
najniżej oceniono indywidualne konsultacje z terapeutą;
14
Centra integracji społecznej – standardy usług i
materiały z badao (monitoringu)
•
Zupełnie nie doceniane jest nabycie formalnych uprawnieo, takich jak możliwośd
bezpłatnego leczenia, uzyskania dokumentów, czy posiadania konta w banku;
•
44% badanych widzi słabości CIS - postulaty:
1/ głównym problemem dla badanych była wysokośd świadczeo integracyjnych;
2/ zmiana stosunku personelu do beneficjentów programów;
3/ waga praktycznej nauki zawodu – możliwośd zwiększenia wybory zajęd na warsztatach aby
zajęcia praktyczne stanowiły większą częśd zajęd;
•
Prognozy: w przyszłości nastąpi rozszerzenie oferowanych usług o:
1/ pomoc prawną;
2/ zapewnienie opieki nad dziedmi, wprowadzenie specjalistycznych treningów psychologicznych
do istniejących bloków zajęd, zwiększenie zajęd z profilaktyki uzależnieo, uruchomienie
nowych warsztatów;
•
Reintegracja zawodowa – ustalając programy reintegracji zawodowej bierze się pod
uwagę: analizę możliwości uczestników, wpływ uczestników, rozpoznanie
zapotrzebowania lokalnych przedsiębiorców, dostęp do zleceo jednostek samorządu
terytorialnego, wykorzystanie łatwodostępnych zasobów sprzętowych; W badaniach CIS
stwierdzono wysoki poziom usług reintegracji zawodowej (trudno znaleźd podstawy tego
sądu!);
15
Centra integracji społecznej – standardy usług i
materiały z badao (monitoringu)
•
•
•
Podstawowe formy reintegracji zawodowej: praktyczna nauka zawodu,
przekwalifikowanie lub podwyższenie kwalifikacji zawodowych, pomoc w
przekazywaniu ofert, grupowe zajęcia na temat samodzielnego uzyskiwania
pracy, indywidualne konsultacje z doradcą zawodowym, przygotowanie do
pracy u pracodawcy, przygotowanie do pracy na otwartym rynku pracy,
przygotowanie do pracy w spółdzielni socjalnej;
Zadziwiająca jest informacja, że odsetek bezrobotnych po ukooczeniu
programu był niezależny od kwalifikacji zdobytych w CIS (s. 69)!!! Ten sam
odsetek dla osób, które zdobyły i nie zdobyły kwalifikacji;
Mężczyźni rzadziej niż kobiety kooczą pełny cykl zajęd w CIS; Wszystkie
kategorie osób poza długotrwale bezrobotnymi mają problemy z utrzymaniem
się w programie; spośród 66,9% uczestników zaraz po ukooczeniu programu
26,8% znalazło zatrudnienie na ogólnych zasadach, 9,2% przy robotach
publicznych, 3,7% w ramach zatrudnienia wspieranego u pracodawcy oraz
zaledwie 2% w spółdzielniach socjalnych – 40,6% było bezrobotnych;
16
Centra integracji społecznej – standardy usług i
materiały z badao (monitoringu)
•
Wnioski i rekomendacje:
1/ doprecyzowanie wymagają zapisy: zaprzestania realizacji programu, trwałego opuszczenia
programu przez uczestnika, uporczywego naruszenia przez uczestnika postanowieo
programu, zasad usprawiedliwienia nieobecności, zasad jednoznacznego traktowania i
rozliczania zwolnieo lekarskich,
2/ wskazane jest podniesienie wysokości świadczenia integracyjnego z 80% do 100% zasiłku dla
osoby bezrobotnej;
3/ należy doprecyzowad przepisy dotyczące możliwości udziału w Programie osób mających
nawrót choroby alkoholowej oraz osób uzależnionych;
4/ wskazane jest dodanie zapisu nadającego prawo do urlopu dla uczestników;
5/ ważny jest system motywacyjny w formie nagród pieniężnych, płatnych dni wolnych;
6/ ważne jest stworzenie przepisów umożliwiające CIS udzielenia wsparcia absolwentom CIS;
7/ ważne jest przedłużenie okresu próbnego uczestnictwa i wydanie wniosku kwalifikacyjnego na
kolejne 11 miesięcy powinno byd w gestii kierowników CIS;
8/ należy rozszerzyd kategorie osób „kwalifikowanych” do CIS o zagrożonych wykluczeniem
społecznym;
9/ podkreślono też słabe umocowanie pracownika socjalnego CIS w systemie na rzecz inkluzji
społecznej;
17
Centra integracji społecznej – standardy usług i
materiały z badao (monitoringu)
•
Rezultaty monitoringu:
PLUSY – 1/ wskazanie na niekwestionowany wkład CIS-ów na realizację nowej polityki
społecznej w zakresie reintegracji społecznej i zawodowej; 2/ stopa bezrobocia
po programie spadła w latach 2004-2006 o prawie 20%; 3/ pracownicy CIS są
dobrze oceniani w zakresie usług reintegracji społecznej lub zawodowej;
MINUSY – 1/ potrzeba wzmocnienia roli ustrojowej samorządów w zakresie
wspierania aktywnych form, 2/ osiąganie stabilności ekonomicznej centrów np.
poprzez odblokowanie możliwości prowadzenia odpłatnej działalności
gospodarczej; 3/ potrzeba szkoleo pracowników; za rzadko prowadzi się zajęcia
prowadzące do nabycia kompetencji prowadzenia spółdzielni socjalnej;
18
•
Wyniki badao w ramach projektu „Tu jest praca” (IW EQUAL):
–
Badanie: „Monitoring realizacji ustawy o zatrudnieniu socjalnym w zakresie działania
Centrów Integracji Społecznej (CIS)”. Prezentacja wyników badania: Danecka, Marta.
Potencjał ekonomiczny i społeczny oraz funkcje Centrów Integracji Społecznej.
METODOLOGIA: badanie telefoniczne, ankieta pocztowa, wywiady pogłębione z
pracownikami i przedstawicielami otoczenia lokalnego, ankieta audytoryjna z
uczestnikami – badanie objęło 37 podmiotów, które prowadziło w grudniu 2006
roku zajęcia z uczestnikami, jakościowe badania pogłębione w 7 wybranych CISach;
•
Liczebnośd, dynamikę i wewnętrzne zróżnicowanie CIS-ów – grudzieo 2005 (35
jednostek) grudzieo 2007 (55 podmiotów) – dominujące formy: gospodarstwa
pomocnicze instytucji samorządowych oraz organizacje pozarządowe świeckie;
–
Potencjał ekonomiczny – zatrudnienie (rok 2007) (liczba etatów przeliczeniowych –
średnio 5,4 uczestnika na jednego pracownika *norma: 153,4+, średnio
zatrudnionych 13 osób, w sumie ok. 390 osób);
–
Potencjał ekonomiczny – przychody (rynkowe ok. 10%, darowizny 2-5%, nierynkowe
*dotacje EFS+ 43%, *dotacje samorządowe+ 24%; środki na świadczenia integracyjne z
PUP – 16% wpływów);
–
Koszty funkcjonowania CIS na jednego uczestnika - średnio 1,7 tys. złotych (w CISach „samorządowych” średnio 1,4 tys., w „pozarządowych” średnio 2,3 tys. złotych);
415 to koszty pracy, 17% to koszty świadczeo integracyjnych; Nadwyżka przychodów
nad kosztami to średnio 4,5%;
–
Pracę społeczną w CIS - praca społeczna w CIS to odpowiednik zatrudnienia 5
pełnoetatowych pracowników;
19
•
Funkcje CIS:
1/ zatrudnieniowa 88% pracuje w CIS w oparciu o umowę o pracę, kadra jest młoda (średni wiek
– 36 lat), 51% kadry ma wyższe wykształcenie;
2/ świadczenia usług w zakresie aktywizacji zawodowej i pomocy wykluczonym – wsparcie dla ok.
1000 osób (średnio – 35 osób);
3/ zaspokajania potrzeb społeczności lokalnej – 100% podmiotów potwierdza działanie na rzecz
społeczności lokalnej, gminny zasięg inicjatyw oraz transfer produkcji/usług na rzecz
lokalnego rynku;
4/ demokratyczna – 33% CIS posiada radę/samorząd uczestników;
•
Uznaje się, że usługi są wyjątkowe (kompleksowe działanie aktywizacyjne i integracyjne)
oraz innowacyjne (łączenie reintegracji społecznej i zawodowej);
•
Autorzy prognozują:
1/ perspektywy (wzrost liczby placówek, wzrost popytu na usługi, poprawę sytuacji finansowej),
2/ bariery (przepisy dotyczące przyznawania pomocy publicznej – bez względu na prowadzenie
działalności gospodarczej, zapisy dotyczące finansowania działania – bez względu na
organ założycielski) i
3/ czynniki wspierające rozwój CIS - stabilnośd finansowa – oparta na pewnej pomocy
*wzmocnienie roli samorządów+ a nie dotacjach unijnych, nowa, wspólna dla wszystkich
CIS forma organizacyjna *połączenie swobody działalności gospodarczej przy
wykorzystaniu środków budżetowych bez względu na organ prowadzący+, regulacje
dotyczące dyscypliny uczestnictwa, monitoring losów absolwentów, potrzeby
szkoleniowe pracowników CIS *wsparcie finansowe, ścieżki kariery+;
20
•
•
•
Wyniki badania realizowanego przez ekspertów z Małopolskiej Szkoły
Administracji Publicznej (MSAP) w ramach projektu Krakowska Inicjatywa na
Rzecz Gospodarki Społecznej – COGITO (IW EQUAL):
–
Dudzik, Konrad, Tomasz Kucharski. 2008. Przedsiębiorstwa społeczne. Dobre
praktyki (częśd: zakłady aktywności zawodowej oraz centra integracji
zawodowej), w: Hausner, Jerzy (red.), „Przedsiębiorstwa społeczne w Polsce.
Teoria i praktyka”. Kraków, MSAP, ss. 35-74.
Materiał zawiera przykłady dobrych praktyk w zakresie ekonomii społecznej – w
ramach badania poddano analizie funkcjonowanie jednego zakładu aktywności
zawodowej oraz jednego centrum integracji społecznej.
Funkcjonowanie CIS („Integrio”) napotyka bariery – jedną z nich są regulacje
prawne, traktujące CIS jak inne jednostki samorządu terytorialnego
(zatrudnienie wymaga konkursu – specyfika centrum i jej potrzeb nie jest tu
uwzględniana), barierą jest brak wykwalifikowanej kadry oraz nikła wiedza
przedstawicieli administracji publicznej w zakresie reintegracji społecznej
(problemy współpracy); Centrum orientuje się na założenie spółdzielni i
przygotowanie uczestników do rozpoczęcia działalności w ramach spółdzielni;
Kluczową kwestią w kontekście powodzenia reintegracji jest równoczesne
prowadzenie procesu reintegracji społecznej i zawodowej oraz zaangażowanie
pracowników centrum.
21
– Konferencja koocząca projekt „Stokrotkowy Dom”. Prezentacja. 2006. Toruo, CISTOR
(materiał w dyspozycji autora).
•
•
•
•
Poza informacjami związanymi z budżetem, strukturą organizacyjną, profilem uczestników
programu, formami (metodami) reintegracji społecznej i zawodowej, informacjami o
promocji – sprawozdanie zawiera informacje o wynikach monitoringu, rezultatach projektu
oraz problemach w trakcie realizacji, które stają się istotne z perspektywy prac nad
standardami usług w CIS;
Monitoring projektu opierał się na badaniach ankietowych, które wykazały, że pracę
instruktorów grup oraz pracowników reintegracji społecznej oceniono na 4,4; średnia ocen
zadowolenia z uczestnictwa w projekcie wyniosła 4,24, ocena zajęd społecznych – 4,20,
ocena reintegracji zawodowej – 3,70 (skala ocen: 15); badani wskazywali kino (95%), jako
najlepszą formę alternatywnego spędzania czasu;
W sferze rezultatów projektu wskazano na: 56 uczestników, 40 absolwentów, 31
zatrudnionych; dominował styl skoncentrowany na zadaniu; wskazywano też na szereg
innych rezultatów bez danych statystycznych (wzrost wiary we własne możliwości,
zwiększenie motywacji etc.);
Podstawowe problemy w realizacji projektu – 1/ niejasne i niewystarczające regulacje
prawne (długotrwałe bezrobocie, brak systemu motywacji finansowej, ubezpieczenia, urlop,
nieobecności), 2/ opór psychologiczny przed zmianą, nastawienie roszczeniowe, brak
motywacji, 3/ specyfika doświadczeo uczestników (np. kradzieże), 4/ powrót do uzależnieo,
5/ negatywne stereotypy, 5/ problemy z rekrutacją, 6/ trudnośd z zachowaniem równości
szans kobiet i mężczyzn, 7/ fluktuacja uczestników, 8/ zwolnienia lekarskie;
22
Wnioski
Podstawowe wnioski ogólne dotyczące treści analizowanych materiałów:
1/ Dotychczas realizowane projekty badawcze i ich rezultaty pozwalają wskazad szeroki katalog
barier, problemów, okoliczności sprzyjających, które realnie wpływają na jakośd usług
świadczonych przez podmioty zatrudnienia socjalnego i zakłady aktywności zawodowej;
2/ Wskazane w analizowanych materiałach rekomendacje względem praktyki interesujących nas
podmiotów powinny byd uwzględnione w ramach kolejnych pogłębionych studiów
badawczych – może to byd próba oceny szans na rekonstrukcję warunków dla
funkcjonowania tych podmiotów, meandrów aktywizacji społecznej i zawodowej w
ramach tych podmiotów oraz regulacji prawnych wyznaczających podstawy ich
aktywności;
3/ Należy podkreślid sprzeczne informacje zawarte w ramach sprawozdania z tego samego
projektu badawczego (monitorującego) (np. realnośd przygotowania do spółdzielczości w
ramach CIS);
4/ Realny jest brak nawiązania do wyników poprzednich badao (np. raport z kolejnego
monitoringu w ramach konkursu ministerialnego incydentalnie nawiązuje do
poprzedniego);
5/ W materiałach możemy odnaleźd wnioskowanie bez realnych podstaw lub w oparciu o
niedostateczne podstawy – formułowanie sądów bez wskazania podstawy empirycznej;
6/ Niezbędna wydaje się analiza zmian w kontekście postulatów i rekomendacji zgłaszanych w
ramach wcześniejszych czasowo postępowao badawczych; Brakuje analizy przyczyn
utrwalania się wcześniej wskazywanych problemów, nie uwzględniania rekomendacji;
23
Wnioski
7/ Ważnym elementem analizy powinna byd konfrontacja opinii i doświadczeo uczestników
programów i personelu CIS-ów w kolejnych edycjach w ramach jednego podmiotu, co
stanowid ma pole do analizy i oceny realizacji (wdrażania) ustawy o zatrudnieniu socjalnym w
aspekcie dynamicznym funkcjonowania instytucji, czego nie uwzględnia się w
dotychczasowych badaniach;
8/ Nie ma studiów nad losem absolwentów programów CIS, KIS (perspektywa dynamiczna
losów jednostek) po upływie dłuższego czasu od momentu „wyjścia” z programu – nie
wiemy na ile ich sytuacja „tuż po programie” odpowiada tej, po latach – takie informacje
pozwalają ocenid jakośd świadczonych usług. W tym świetle trudno zinterpretowad
jednoznacznie informację, że w latach 2005-2006 zaistniało zmniejszenie się stopy
bezrobocia absolwentów programów w CIS z blisko 60% do blisko 40%.
9/ Brakuje perspektywy „społecznego świata instytucji” i „otoczenia instytucji” CIS, KIS, ZAZ
(analiza interesujących nas podmiotów z perspektywy kontroli społecznej, więzi społecznej,
stosunków społecznych, podmiotowości, kapitałów społecznych);
24
Wnioski
10/ Za lakoniczne należy uznad zasoby danych pozyskanych od przedstawicieli otoczenia
instytucjonalnego (OPS, PUP, PCPR, UG, UM) a praktycznie nieobecne są dane możliwe do
pozyskania od pracodawców;
11/ Kluczowa uwaga o charakterze merytorycznym: dlaczego w tak ważnej kwestii CIS jedynie
może a nie musi „przygotowad i skierowad ofertę do lokalnych zakładów pracy,
uwzględniającą zasady i możliwości zatrudnienia uczestników programu w ramach
zatrudnienia wspieranego” oraz „prowadzid akcje informacyjne wśród lokalnych
pracodawców dotyczące działalności CIS i zachęcające do korzystania z zatrudnienia
wspieranego” (s. 102)?
12/ Podsumowując: dysponujemy wiedzą o zakresie usług świadczonych przez podmioty CIS, KIS,
ZAZ, znamy wielowymiarowe bariery w ich funkcjonowaniu, znamy podstawowe
charakterystyki personelu, uczestników programów, ale wciąż brakuje pogłębionych studiów
nad standardami i jakością świadczonych usług. Trudno stwierdzid czy osiągane są
ujednolicone wzorce (czyli właśnie standardy) w zakresie organizacji usług, procedur,
procesów i zasobów;
25