Warszawa, dnia 24 paŸdziernika 2006 roku

UZASADNIENIE
do postulatów PIIT w sprawie zniesienia kontroli importu powszechnie stosowanych w IT
towarów podwójnego zastosowania oraz zmianę procedur notyfikacyjnych i sposobu
ewidencjonowania importu określonych kategorii produktów, jak również o uproszczenie
przepisów dotyczących uzyskiwania certyfikatów importowych i oświadczeń końcowych
użytkowników.
1. Kwestie związane z obrotem towarami podwójnego zastosowania reguluje ustawa z dnia 29
listopada 2000 r. o obrocie z zagranicą towarami, technologiami i usługami o znaczeniu
strategicznym dla bezpieczeństwa państwa, a także dla utrzymania międzynarodowego
pokoju i bezpieczeństwa (Dz. U. z 2004 r. Nr 229 poz. 2315) [dalej Ustawa]. Ustawa stanowi
realizację rozporządzenia Rady (WE) nr 1334/2000 z dnia 22 czerwca 2000 r. [dalej
Rozporządzenie] ustanawiającym wspólnotowy system kontroli eksportu produktów i
technologii podwójnego zastosowania (Dz. U. WE L 159 z 30.06.2000).
Podstawowy problem, jaki chcielibyśmy zasygnalizować, wiąże się z kwestią procedur
importowych związanych z towarami podwójnego zastosowania przewidzianych przez
polskiego ustawodawcę. Zdecydował się on na uregulowanie monitorowania importu
towarów podwójnego zastosowania wykorzystywanych w telekomunikacji lub do ochrony
informacji (rozdział 2a Ustawy). Tym samym, wykroczył poza zakres wyznaczony
rozporządzeniem Rady. Regulacja ta stanowi ewenement w skali Unii Europejskiej,
stanowiący przy okazji poważne utrudnienie dla wielu kategorii podmiotów uczestniczących
w obrocie towarami podwójnego zastosowania.
Zgodnie z Rozporządzeniem towarami podwójnego zastosowania są „produkty, włącznie z
oprogramowaniem i technologią, które mogą być stosowane zarówno w celach cywilnych jak
i wojskowych, oraz obejmuje wszystkie towary w zastosowaniach niewybuchowych, jak i w
jakikolwiek sposób do wspomagania wytwarzania broni jądrowej lub innych urządzeń do
wybuchu jądrowego” (art. 2 lit. a Rozporządzenia).
System organizacji kontroli eksportu powyższych produktów i technologii skonstruowany
został w oparciu o zasady przedstawione w preambule Rozporządzenia. Uznano m.in., iż
niezbędny jest efektywny, wspólny system kontroli eksportu produktów podwójnego
zastosowania. Skuteczność systemu miało zagwarantować przede wszystkim ujednolicenie i
zharmonizowanie polityk w tym zakresie przez wszystkie Państwa Członkowskie. Inicjatywa
ta stanowi warunek wstępny dla ustanowienia swobodnego przepływu towarów podwójnego
zastosowania wewnątrz Wspólnoty. Podstawowym instrumentem realizacji powyższych
celów jest wspólny wykaz produktów podwójnego zastosowania stanowiący załącznik do
Rozporządzenia.
Powyższe postanowienia preambuły wskazują na sposób interpretacji Rozporządzenia i
ewentualne kierunki implementacji jego postanowień do porządków prawnych Państw
Członkowskich. Co ważne, w Rozporządzeniu nie ma mowy o regulacji importu towarów
podwójnego zastosowania. Regulacja zawarta w Ustawie stoi ponadto w sprzeczności z
postanowieniami preambuły przewidującymi stopniowe umożliwienie „swobodnego
przepływu towarów podwójnego zastosowania wewnątrz Wspólnoty”, gdyż wprowadza
bariery w obrocie nieznajdujące podstaw w prawodawstwie Unii Europejskiej – może
dotyczyć przede wszystkim transferów wewnątrzunijnych. Działanie takie narusza
równocześnie postanowienia dotyczące harmonizacji polityk poszczególnych Państw
Członkowskich.
Uzasadnienie PIIT: kontrola importu tpz
1
Powyżej wskazane naruszenia, mimo iż nie przesądzają o niezgodności Ustawy z porządkiem
prawnym Unii Europejskiej, wskazują jednak na rysującą się niespójność. Co prawda, kwestia
regulacji importu towarów podwójnego zastosowania wobec braku legislacji wspólnotowej w
tym zakresie, stanowi domenę prawą krajowego, jednakże prawo krajowe nie może stać w
sprzeczności z celami wskazanymi w aktach prawa wspólnotowego.
Ponadto należy zastanowić się nad celowością utrzymywania skomplikowanych procedur
importu towarów podwójnego zastosowania i nad tym, czy rzeczywiście stanowią one
skuteczną metodę kontroli obrotu omawianymi kategoriami towarów ze względu na to, że np.
oprogramowanie służące do szyfrowania o długości klucza pow. 125 bitów są także
udostępniane za pośrednictwem stron WWW. Czy popełniają wykroczenie lub przestępstwo
osoby i firmy, które ściągają takie oprogramowanie? Po co i w jakim celu przeanalizować
takie powszechne dziś zachowania zwykłych użytkowników Internetu? Czy także i ten
problem nie wymaga nowelizacji ustawy na wzór amerykański, w którym przepisy dot.
kontroli nie dotyczą tego typu sytuacji? Podobne rozwiązanie wprowadziła również Unia
Europejska uchwalając Rozporządzenie Rady (WE) nr 394/2006 z dnia 27 lutego 2006 r. (L
74 z 13.3.2006) zmieniające i aktualizujące Rozporządzenie. W załączniku 1, wśród Uwag
Ogólnych do Oprogramowania (UOdO) zawarto istotne wyłączenie spod obowiązku kontroli
eksportowanego oprogramowania. Dotyczy to oprogramowania ogólnie dostępnego, w
szczególności poprzez:
”1. sprzedaż gotowego oprogramowania w punktach sprzedaży detalicznej bez
żadnych ograniczeń w wyniku:
a. bezpośrednich transakcji sprzedaży,
b. transakcji realizowanych na zamówienie pocztowe,
c. transakcji zawieranych drogą elektroniczną,
d. transakcji realizowanych na zamówienie telefoniczne i
2. przygotowanie do samodzielnej instalacji przez użytkownika bez konieczności
dalszej pomocy sprzedawcy”.
Mimo, iż zmiana dotyczy ułatwień dla eksportu towarów podwójnego zastosowania,
to jednak równocześnie określa kierunek liberalizacji obrotu niektórymi kategoriami
produktów, ze względu na ich rozpowszechnienie i przydatność dla podmiotów cywilnych.
Zachodzi pytanie czy polska ustawa obejmuje te wyłączenia ?
Firmy działające w Polsce spotykają się z interpretacjami poszczególnych zewnętrznych
audytorów WSK, iż NIE ponieważ załącznik do rozporządzenia UE dotyczy listy towarów a
nie zwolnień ? Wydaje się, że ta interpretacja nie jest prawidłowa. W podobnym duchu tzn. ze
załącznik obowiązuje w odniesieniu do wszystkich grup towarów w tym i zwolnień z kontroli
importu wypowiadali się również przedstawiciele kierownictwa DBT ABW czasie
niedawnego spotkania z delegacją władz Polskiej Izby Informatyki i Telekomunikacji.
Sprawa ta wymaga pilnego zajęcia oficjalnego stanowiska przez Ministra Gospodarki.
2. Kolejna kwestia, na którą chcielibyśmy zwrócić uwagę, dotyczy szczegółowych procedur
przewidzianych Ustawą dotyczących monitorowania importu towarów podwójnego
zastosowania wykorzystywanych w telekomunikacji lub do ochrony informacji. Ich
zastosowanie w odniesieniu do niektórych kategorii towarów podwójnego zastosowania bywa
mocno utrudnione, a czasami wręcz niewykonalne.
Uzasadnienie PIIT: kontrola importu tpz
2
Zgodnie z Ustawą import określonych grup towarowych na terytorium RP jest monitorowany
przez Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Szczególnie uciążliwy jest nałożony na osoby
fizyczne lub prawne obowiązek pisemnej notyfikacji zamiaru importu towaru podwójnego
zastosowania. Na konieczność eliminacji takiego wymogu, co najmniej w zakresie transferów
wewnątrzunijnych, wskazywała Komisja Europejska m.in. w piśmie z 27 lutego 2006 r.
kierowanym do Departamentu Kontroli Eksportu w Ministerstwie Gospodarki (sygnatura
DG/TRADE/E4/FH (2006)D/2429).
Ponadto wszystkie towary podwójnego zastosowania sprowadzane na obszar Polski muszą
pozostawać przez 14 dni na składzie celnym, w tym czasie organ monitorujący może
zakwestionować import. Naruszenie powyższych procedur skutkuje odpowiedzialnością
karną (kara pozbawienia wolności od roku do lat 10) lub administracyjną. Wydaje się to
bezzasadne, jeśli przyjrzymy się importowi jakich produktów i technologii mogą dotyczyć
powyższe rygory.
Należy zauważyć, że monitorowaniu w zakresie importu podlegają towary o podwójnym
zastosowaniu powszechnie stosowane w różnych dziedzinach życia i gospodarki np. w
bankowości, przedsiębiorstwach, urzędach. Coraz częściej są to popularne produkty takich
firm jak np. Symantec, Microsoft, HP czy IBM sprzedawane w handlu detalicznym.
Przykłady takich towarów znajdują się w załączniku nr 1 do niniejszego pisma. Jaką więc
wartość maja wymagane przez ustawę oświadczenia, że „importer” podejmie niezbędne
działania, aby towar dotarł do końcowego użytkownika„ (art. 21c ust. 1 pkt. 7 Ustawy)? Jak
określić końcowego użytkownika w przypadkach sprzedaży detalicznej w sklepie i jak
odbierać od niego oświadczenie ?
3. W praktyce obrotu towarami podwójnego zastosowania pojawia się jeszcze jeden istotny
problem dotyczący wydawania certyfikatów importowych i uzyskiwania oświadczeń
końcowych użytkowników. Zgodnie z art. 22 ust. 1 Ustawy: "W przypadku gdy właściwe
władze kraju zagranicznego eksportera tego wymagają, organ kontroli obrotu, na wniosek
osoby fizycznej lub prawnej, może wydać certyfikat importowy lub potwierdzić oświadczenie
końcowego użytkownika." Konieczność uzyskania takiego oświadczenia lub certyfikatu
uzależniona jest zatem od regulacji państwa siedziby eksportera towarów podwójnego
zastosowania. W przypadku niektórych jednak kategorii towarów uzyskanie oświadczenia
końcowego użytkownika może być mocno utrudnione (np. oprogramowania które jest w
powszechnym stosowaniu przez obywateli i firmy). Szczególnie w przypadku produktów
znajdujących się w szerokiej dystrybucji (np. w sprzedaży detalicznej) może stanowić istotny
problem, jak importer może przewidzieć kto przyjdzie do sklepu i zakupi towar praktycznie
z półki? Obecnie kwestię powyższą regulują rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z
dnia 1 października 2004 r. w sprawie sposobu prowadzenia ewidencji obrotu towarami o
znaczeniu strategicznym (Dz.U. z 2004, Nr 231, poz. 2319) oraz rozporządzenie Ministra
Gospodarki i Pracy z dnia 1 października 2004 r. w sprawie wzoru certyfikatu weryfikacji
dostawy oraz sposobu ewidencjonowania wydanych certyfikatów. Zdaniem PIIT należy więc
szybko zapoczątkować dyskusję nad zmianą procedur w nich zawartych, idących w kierunku
ułatwienia obrotu towarami podwójnego zastosowania wykorzystywanych na szeroką skalę w
celach cywilnych. PIIT wskazywała juz Ministerstwu Gospodarki na problemy związane ze
stosowaniem przepisów o kontroli importu, w tym w piśmie z dnia 21.02.2006 r.
Uzasadnienie PIIT: kontrola importu tpz
3
Załącznik nr 1
Przykładowe produkty podlegające obostrzeniom importowym wynikającym z ustawy z dnia
29 listopada 2000 r. o obrocie z zagranicą towarami, technologiami i usługami o znaczeniu
strategicznym dla bezpieczeństwa państwa, a także dla utrzymania międzynarodowego
pokoju i bezpieczeństwa (Dz.U. z 2004 r. Nr 229 poz. 2315):
ADOBE Design Bundle 2 WIN IE CD CSP 2 with Flash Pro
ADOBE Design Bundle 2 WIN UPG IE CD CSP 2 with Flash Pro
ADOBE Web Bundle 2 WIN IE CD CSP with Studio 8
ADOBE Web Bundle 2 WIN UPG IE CD CSP with Studio 8
ADOBE Web Bundle 2.0 IE MAC RET CSP with Studio 8
MSBACK Small Business Svr Clt Ad 2000 Eng VUP 5 3.5 DMF
MSBACK Small Business Svr Clt Ad 2000 English 5 3.5 DMF
MSBACK Small Business Svr Clt Ad 2000 Polish 20 3.5 DMF
MSBACK Small Business Svr Clt Ad 2000 Polish 5 3.5 DMF
MSPACK Technet 2005 English EMEA SnglUsr
MSPACK Technet Plus 2005 English EMEA SnglUsr
MSPACK Technet Plus 2005 English EMEA SnglUsr Renewal
SYMANTEC 10536458-PL
SCS SMB v3.1 10U/PL CD W32
SYMANTEC 10536457-PL
SCS SMB v3.1 5u/PL CD W32
MCAFEE SVM80M010TAA Act VScan SBE/NON CD 10u pp+1Yr Prior
MCAFEE SVM80M005TAA Act VScan SBE/NON CD 5u pp+1Yr Prior
CA - eTrust Antivirus v 7.1 MULTI - 1 user
CA - eTrust Antivirus r8 Eng - 1 user
CA - OEM eTrust Antivirus v7.1 for Win - 1 User Pack
CA - eTrust Internet Security Suite r2 2006 - Eng - Prod only
Microsoft Outlook w wersji 2000, w wersji 98
Microsoft SQL Server 7.0 (128-bit)
Microsoft Windows CE i Windows Mobile 5.0 Commerce Server Site Server Internet
Explorer Administration Kit TechNet - subskrybcja informacji serwisowej
Uzasadnienie PIIT: kontrola importu tpz
4