Informacja prasowa po wernisażu

INFORMACJA PRASOWA
Warszawa, 16 października 2013 r.
Wystawa antysemickich rysunków „Obcy niemili” – protest przeciwko
ikonografii nienawiści
Wczoraj w Żydowskim Instytucie Historycznym odbył się wernisaż ekspozycji
„Obcy i niemili”. Antysemickie rysunki z prasy polskiej 1919–1939. Wystawę
otworzyli Bartłomiej Sienkiewicz, minister spraw wewnętrznych, podsekretarz
stanu Małgorzata Omilanowska oraz prof. Paweł Śpiewak, dyrektor
Żydowskiego Instytutu Historycznego. Przerażające karykatury Żydów z prasy
międzywojennej stanowią ostrzeżenie przed językiem i ikonografią nienawiści.
– Antysemityzm był w Polsce wielkim problemem. Nie możemy na to zjawisko zamykać oczu.
Mówienie o nim poprzez ujawnienie języka nienawiści i pokazywanie ikonografii nienawiści ma nam
uprzytomnić demony nienawiści i strachu. Nie da się bowiem tych demonów przegonić inaczej, niż
mówiąc o nich i je pokazując – wyjaśnia prof. Paweł Śpiewak, dyrektor Żydowskiego Instytutu
Historycznego.
Wystawa „Obcy i niemili” składa się z trzech części zatytułowanych: „Oto Żyd”, „Tam gdzie mniejszość
jest większością” i „Co zrobić z Żydami”.
– Pierwsza cześć ekspozycji prezentuje rysunki ukazujące Żyda w antysemickich wcieleniach,
odbiegających od normy człowieczeństwa. Ukazują one jego przemianę od zdeformowanego
człowieka, poprzez hybrydyczne stwory i animalizacje, kończąc na demonizacji postaci – mówi
dr Dariusz Konstantynów, kurator wystawy „Obcy i niemili”.
Druga część ekspozycji „Tam gdzie mniejszość jest większością” pokazuje, jak z antysemickiej
perspektywy, wyobrażano sobie miejsce i rolę Żyda w II Rzeczpospolitej. Znajdują się tu ilustracje
ostrzegające przed obecnością Żydów w polskim życiu społecznym, gospodarczym i kulturalnym.
– Żyd jest wrogiem, wyzyskiwaczem, kapitalistą należącym do mniejszości agresywnej. Występuje
jako pupil władzy – wyjaśnia dr Dariusz Konstantynów.
Rysunki zaprezentowane w trzeciej części ekspozycji pt. „Co zrobić z Żydami” pokazują sposoby
rozwiązania „kwestii żydowskiej”. Jednym z nich jest wysłanie mniejszości na emigrację, np. do
Palestyny lub na Madagaskar.
– Oglądając ilustracje zaprezentowane na wystawie, zadajemy sobie pytanie, czy te rysunki można
zakwalifikować do kategorii sztuki. Prace te są tak deprecjonujące i obrzydliwe, że budzą grozę i
przerażenie. „Obcy niemili” – to wystawa-ostrzeżenie przed językiem nienawiści, który doprowadził do
Holocaustu – mówi Teresa Śmiechowska, kierownik Działu Sztuki Żydowskiego Instytutu
Historycznego.
Zaprezentowane na wystawie prace były publikowane w okresie międzywojennym na łamach m.in.:
„Kuriera
Poznańskiego”,
„Dziennika
Bydgoskiego”,
„ABC-Nowin
Codziennych”,
„Wieczoru Warszawskiego”, „Podbipięty”, „Prosto z mostu”, „Szczutka”, „Szopki”, „Muchy”,
„Żółtej Muchy”, „Szarży”, „Pokrzyw” i „Szabes-Kuriera”. Autorzy rysunków – to zarówno znani artyści
profesjonalni (m.in. Jerzy Zaruba, Kamil Mackiewicz, Włodzimierz Bartoszewicz, Włodzimierz Łukasik,
Jerzy Srokowski, Kazimierz Grus i Maja Berezowska), jak i anonimowi, ukryci pod monogramami
i pseudonimami.
Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma w Warszawie
Ekspozycji towarzyszy pokaz filmu o mowie nienawiści, w którym wypowiadają się m.in. prof. Jerzy
Bralczyk, prof. Michał Głowiński, prof. Irena Kamińska-Szmaj, Piotr Forecki i Bożena Umińska-Keff.
Partnerami wystawy organizowanej przez Żydowski Instytut Historyczny są Gmina Wyznaniowa
Żydowska w Warszawie, Muzeum Historii Żydów Polskich, Otwarta Rzeczpospolita – Stowarzyszenie
Przeciw Antysemityzmowi i Ksenofobii oraz Fundacja im. Profesora Mojżesza Schorra. Patronatem
medialnym wydarzenie objęli: miesięcznik „Newsweek Historia”, magazyn historyczny „Mówią Wieki”,
„Gazeta Wyborcza”, tygodnik „Kultura Liberalna” oraz portal dzieje.pl.
Wystawę "Obcy i niemili" można oglądać do końca stycznia 2014 r. w Żydowskim Instytucie
Historycznym im. Emanuela Ringelbluma przy ul. Tłomackie 3/5.
Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma w Warszawie został oficjalnie utworzony w roku
1947, ale jego zalążek w postaci Centralnej Żydowskiej Komisji Historycznej, powołanej decyzją Centralnego
Komitetu Żydów Polskich, istniał już od roku 1944. Od chwili swego powstania Instytut mieści się w budynku
przedwojennej Głównej Biblioteki Judaistycznej, której mury ocalały po pożarze wywołanym przez Niemców
16 maja 1943 r., podczas wysadzania Wielkiej Synagogi na Tłomackiem (dzisiaj w jej miejscu przy placu
Bankowym stoi „Błękitny Wieżowiec”). Od roku 2009 jako Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela
Ringelbluma posiada status państwowej instytucji kultury – ośrodka badań i dokumentacji.
ŻIH (Żydowski Instytut Historyczny) opiekuje się bogatymi i wciąż uzupełnianymi zbiorami obejmującymi przede
wszystkim: Podziemne Archiwum Getta Warszawskiego, tzw. Archiwum Ringelbluma, wpisane na listę
„Pamięć Świata” UNESCO jako zabytek światowego dziedzictwa, jedyne w swoim rodzaju źródło do badań
nad okupacyjnym życiem i zagładą polskich Żydów.
Więcej na stronie: http://www.jhi.pl/
Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma w Warszawie