zobacz - Dorota Polaczek
Transkrypt
zobacz - Dorota Polaczek
Jaki żyją w niewielkich stadach liczących 10-30 osobników. Dorosłe samce ważą więcej niż tonę i mają ponad 2 metry w kłębie. Są doskonale przystosowane do życia na wysokościach 3500-6000 m.npm w ciężkich warunkach pogodowych, gdzie średnie temperatury roczne wynoszą 0oC, a powietrze jest bardzo rozrzedzone. W związku Jak zamieszkuje wysokogórskie obszary stepowe Himalajów, Tybetu, od Chin południowo-centralnych aż po północną Mongolię. Najdalszą zachodnią granicę jego występowania wyznacza łańcuch górski Karakorum. Dziś przetrwał w odosobnionych dalekich zakątkach płaskowyżu Tybetańskiego, w przyległej do niego prowincji Gansu w Chinach, obserwowano też niewielką populację na obszarach doliny Chang Chenmo w Ladakhu (wschodni Kashmir - Indie). W Nepalu prawdopodobnie wyginął całkowicie. Znajduje się na liście gatunków zwierząt zagrożonych wymarciem. Na wolności żyje około dziesięciu tysięcy dzikich osobników. W Chinach dzikie jaki są nielegalnie zabijane dla mięsa i dzielą smutny los większości objętych ochroną zwierząt w tym kraju. 62 | Modny Kraków z tym mają one wielkie serca i płuca co pozwala im lepiej transportować tlen we krwi. Ich ciało jest pokryte dwiema warstwami sierści. Wewnętrzna puchowa to szczelnie zbite kołtuniaste futro, a zewnętrzna to długie kudłate włosie zazwyczaj maści brązowej lub czarnej, sięgające niekiedy aż do ziemi. Wszystko dodatkowo posklejane jest lepkim tłustym łojem, co zwiększa izolację. Zarówno samce jak i samice posiadają długie rogi. Jaki są zwierzętami blisko spokrewnionymi z bydłem toteż udało się je udomowić już przed dwoma tysiącami lat w Tybecie. W warunkach hodowlanych rosną co prawda najwyżej do połowy rozmiarów jaków dziko żyjących ale zachowują dużą wytrzymałość. Nierzadko spotyka się też mieszanki jaków z bydłem domowym czy bawołami a nawet bizonami. Mieszańce są łatwiejsze w hodowli, ale jedynie samica pozostaje płodna, co w praktyce wymaga kolejnych krzyżówek. o jaki i ich hybrydy dają rdzennym mieszkańcom surowych obszarów? Przede wszystkim pomagają w transporcie pomiędzy ciężko dostępnymi osadami wysokogórskimi, służą jako zwierzęta pociągowe do pługa, są one również używane w ekspedycjach wysokogórskich. Wytwarzają mleko, z którego wyrabia się sery, masło i inne przetwory. Ich mięso stanowi wysokowartościowy pokarm. Ponadto dają mięciutką wełnę z której przędzie się nici na ciepłe ubrania. Z długiego zewnętrznego włosia robi się liny, koce i dywany. Skóry używa się do wyrobu butów i toreb. Łój jest wykorzystywany w tradycyjnej medycynie ludowej a ich odchody są opałem, niekiedy jedynym dostępnym w całym Tybecie. Masło jaka w Tybecie jest bardzo ważnym produktem. Dodaje się je do tradycyjnego napoju z liści herbacianych z dodatkiem soli. Jest to wysokoenergetyczna oleista herbata o właściwościach rozgrzewających. Pomaga ona w przystosowaniu się do dużych wysokości a masło zapobiega również pękaniu ust na mrozie. Sączy się ją zgodnie z tybetańskim zwyczajem maleńkimi łyczkami z glinianych miseczek. Z masła wykonuje się również rzeźby na religijne festiwale. Rzadko można jaki zobaczyć w ZOO, a jeśli nawet, to są to odmiany udomowione - dwa do trzy razy mniejsze niż dzikie. Zaledwie trzy ogrody zoologiczne na świecie próbowały hodować dzikie jaki, ale niestety żaden osobnik nie przeżył dłużej niż trzy lata! Dorota Polaczek C Modny Kraków | 63