zDolny Ślązaczek 2a
Transkrypt
zDolny Ślązaczek 2a
zDolny Ślązaсzek VI DOLNOŚLĄSKI KONKURS DLA UCZNIÓW SZKÓŁ PODSTAWOWYCH TWÓJ KOD 00 19.11.2008 r., godz. 12 Czas trwania 90 minut Przepisz tutaj swój kod znajdujący się we wkładce do arkusza Wynik sumaryczny (wypełnia WKK) II ETAP - POWIATOWY Cz P A B C ∑ Ostrów Tumski i jego niezwykła historia Terytorium dzisiejszego Wrocławia było zamieszkane od pradawnych czasów. Przez te okolice prowadziły bowiem waŜne szlaki handlowe: jeden z południa ku północy, to jest z Włoch i wybrzeŜy Adriatyku poprzez Czechy i ziemię kłodzką ku zasobnym w bursztyn brzegom Bałtyku; drugi ze wschodu na zachód – od Rusi i wybrzeŜy Morza Czarnego do krajów germańskich i zachodniej Europy. Początki miasta związane są z Ostrowem Tumskim. PołoŜony na Odrze, był wyspą do 1824 roku, kiedy to zasypano odnogę rzeki przecinającą pl. Katedralny po jego wschodniej stronie. Wybór miejsca powstania wrocławskiego grodu nie był przypadkowy. W sposób naturalny broniła go Odra, która jednocześnie stanowiła drogę komunikacyjną i dostarczała jego mieszkańcom poŜywienia. Wykopaliska archeologiczne pozwoliły ustalić, Ŝe Ostrów Tumski najwcześniej zamieszkany był na obszarze od kościółka św. Marcina do kościoła św. KrzyŜa. Ślady pierwotnych osiedli na tym terenie pochodzące z VII-IX w. wskazują, iŜ były to początkowo osady wiejskie, a następnie grodowe. Gród i podgrodzie otoczone były wałem drewniano-ziemnych umocnień. Ostrów był siedzibą ksiąŜąt, których zamek znajdował się w zachodniej części wyspy. Posiadał on naturalne warunki do obrony przed najazdem wroga. Potwierdziły to wydarzenia 1241 roku, kiedy Tatarzy opanowali obszar lewobrzeŜnego Wrocławia, ale o zdobycie Ostrowa nie mogli się pokusić. Mieszko I po zagarnięciu Śląska na nowo ufortyfikował Ostrów Tumski. Bolesław Chrobry być moŜe stąd przedsięwziął w 1003 roku wyprawę, która przyniosła mu przejściowe rządy w Pradze. W czasie jego kilkunastoletnich walk z Niemcami Wrocław często był twierdzą i centrum dowodzenia. Tutaj Chrobry w 1017 roku doczekał się dobrej wiadomości, Ŝe Niemcza obroniła się przed wojskami cesarza Henryka II. JuŜ w XI wieku Ostrów Tumski był centrum Ŝycia politycznego, gospodarczego i kulturalnego. Od czasów Chrobrego znajdowała się tu mennica ksiąŜęca. Z niej pochodzą jedne z najstarszych zachowanych monet polskich. Od 1439 roku cała wyspa naleŜała do duchowieństwa. Zgodnie z traktatem z 1504 roku Kościół sprawował na Ostrowie Tumskim władzę autonomiczną. Odtąd, aŜ po rok 1810, prawa miejskie nie mogły ścigać przestępcy, który przekroczył most Tumski. RównieŜ przedstawiciele władzy świeckiej, z ksiąŜętami panującymi włącznie, mieli obowiązek zdjąć nakrycie głowy z chwilą przejścia mostu. Główną budowlą na Ostrowie Tumskim jest katedra św. Jana Chrzciciela. Powstała ona w wyniku utworzenia przez Bolesława Chrobrego w 1000 roku biskupstwa wrocławskiego. Wielokrotnie przebudowywana przetrwała całe wieki. Budowa obecnej, gotyckiej, rozpoczęła się w 1244 roku. Monumentalna budowla z trójprzęsłowym prezbiterium i sześcioprzęsłowym korpusem nawowym oraz bocznymi nawami i czterema wieŜami była gotowa w 1350 roku, ale liczne prace trwały w niej jeszcze całe dziesięciolecia. Przybywało nowych kaplic i witraŜy. Zniszczenia katedry w 1945 roku oceniono na 75%, wliczając w to straty cennego wyposaŜenia z ołtarzem głównym i wielkimi organami z początku XIX wieku. JuŜ jesienią 1945 roku świątynię odgruzowano, a poświęcenia odbudowanej katedry dokonał 29 VII 1951 roku prymas Polski, Stefan Wyszyński. Mimo zniszczeń wojennych katedra nadal posiada cenne zabytkowe wyposaŜenie. Godnym uwagi jest gotycki ołtarz główny pochodzący ze zniszczonego kościoła ewangelickiego w Lubinie, największe w Polsce organy przeniesiono tu z Hali Ludowej, piękne witraŜe zaprojektowali plastycy wrocławscy, wieŜe zachodnie zwieńczono hełmami. Dzięki windzie, zainstalowanej w wieŜy północnej, od 1995 roku, z tarasu widokowego moŜna oglądać miasto i okolice. Opracowano na podstawie: Zygmunt Antkowiak, Wrocław od A do Z, Wrocław 1997. Teresa Kulak, Wrocław. Przewodnik historyczny, Wrocław 1998. „zDolny Ślązaczek” 2008/2009, etap powiatowy. Arkusz zatwierdzony przez WKK str. 1 Przepisz tutaj swój kod znajdujący się we wkładce do arkusza CZĘŚĆ A Zadania za 1 punkt Tabela odpowiedzi Zakreśl X właściwą odpowiedź. W kaŜdym zadaniu tylko jedna odpowiedź jest poprawna. W razie pomyłki otocz błędnie zaznaczoną odpowiedź kółkiem i jeszcze raz zaznacz X dobrą odpowiedź. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 A A A A A A A A A A A A A B B B B B B B B B B B B B C C C C C C C C C C C C C D D D D D D D D D D D D D 14 15 ZO Poprawność odpowiedzi SUMA 1. Z jakiego minerału słynęły wybrzeŜa Bałtyku? A. Węgla. B. Złota. C. Bursztynu. D. Diamentów. 8. Katedra Wrocławska w obecnym kształcie zbudowana jest w stylu A. romańskim. B. gotyckim. C. barokowym. D. klasycystycznym. 2. Do lat 20-tych XIX wieku Ostrów Tumski był A. wyspą. B. półwyspem. C. atolem. D. zalewem. 9. Bursztyn, po który od I wieku n.e. kupcy wyprawiali się nad Morze Bałtyckie szlakiem wiodącym przez Wrocław, to A. kwarcowy piasek nadmorski, przetopiony w wysokiej temperaturze. B. skamieniała ropa naftowa. C. kopalna Ŝywica, głównie drzew iglastych. D. skała, która powstała po wybuchu wulkanu. 3. Drugi waŜny szlak handlowy przebiegający przez okolice Wrocławia prowadził A. z północy na południe. B. z południa na wschód. C. ze wschodu na zachód. D. z zachodu na południe. 4. Z jakim władcą kojarzone jest załoŜenie mennicy na Ostrowie Tumskim? A. Mieszkiem I. B. Bolesławem Krzywoustym. C. Henrykiem II D. Bolesławem Chrobrym. 5. Kto dokonał poświęcenia katedry odbudowanej po zniszczeniach wojennych? A. PapieŜ. B. Prezydent. C. Prymas. D. Król. 6. Które stwierdzenie jest fałszywe? A. Zachodnie wieŜe katedry zwieńczają hełmy. B. Organy znajdujące się obecnie w katedrze zostały tam po wojnie przeniesione z Hali Ludowej. C. Gotycki ołtarz katedry pochodzi z kościoła w Lubinie. D. Katedra posiada czteroprzęsłowe prezbiterium. 7. Na początku lat 40-tych XIII wieku Ostrów Tumski oparł się potędze A. Tatarów. B. Niemców. C. Turków. D. Czechów. „zDolny Ślązaczek” 2008/2009, etap powiatowy. 10. WieŜe kościołów górujących nad Ostrowem Tumskim zabezpieczone są piorunochronami przed skutkami wyładowań atmosferycznych. Błyskawice, które moŜemy zaobserwować podczas burzy, są efektem zjawisk o charakterze A. elektrycznym. B. grawitacyjnym (związanym z przyciąganiem ziemskim). C. magnetycznym. D. śadna z powyŜszych odpowiedzi nie jest prawidłowa. 11. W przewodniku Janusza Czerwińskiego Wrocław moŜna znaleźć plan Ostrowa Tumskiego. 2 cm na tym planie to 200 m w rzeczywistości. Na planie tym katedra jest w przybliŜeniu prostokątem o wymiarach 8 mm x 4 mm. Jej rzeczywista powierzchnia to około: A. 320 m B. 3,2 a 2 C. 3 200 000 dm 6 D. 32 · 10 cm 2 2 12. Na Ostrowie Tumskim, pośrodku placu Kościelnego wznosi się pełen ekspresji barokowy pomnik św. Jana Nepomucena Ŝyjącego w latach MCCCXLVIII –MCCCXCIII. Ile lat przeŜył św. Jan Nepomucen? A. LXV B. XLV C. XXXV D. XXXXV Arkusz zatwierdzony przez WKK str. 2 Przepisz tutaj swój kod znajdujący się we wkładce do arkusza 13. WjeŜdŜając do Wrocławia od strony śernik pan Ciekawski zobaczył napis Ostrów Tumski 12 000 m. Pokonanie tej odległości zajęło mu 24 minuty. Z jaką średnią prędkością jechał pan Ciekawski na Ostrów Tumski? m min km B. 32 h A. 600 C. Więcej niŜ 8 D. 0,550 CZĘŚĆ B m 1m , ale mniej niŜ 8 s 2 s km min 14. Zgodnie z traktatem z 1504 roku duchowieństwo sprawowało na Ostrowie władzę autonomiczną. Podaj przykład regulacji, którą ta władza wprowadziła. ......................................................................... ……………………………………………………. 15. Ostrów Tumski był doskonałym miejscem na gród obronny – podaj argument potwierdzający tę tezę. …………………………………………….. ............................................................... Zadania za 2 punkty 16. Wypisz z tekstu dwa elementy zabytkowego wyposaŜenia katedry. A. .......................................................... B. .......................................................... 17. Podaj dwa synonimy wyrazu katedra w wyraŜeniu katedra gotycka. A.......................................................... B.......................................................... 18. Wypisz i nazwij nieodmienne części mowy w wypowiedzeniu: Początki miasta niewątpliwie związane są z Ostrowem Tumskim. A. .......................................................... B. .......................................................... 19. Ze zdania: Mimo zniszczeń wojennych katedra nadal posiada cenne zabytkowe wyposaŜenie wypisz podmiot i nazwij go. Podmiot Nazwa podmiotu 20. Mapka przedstawia przebieg koryta Odry w okolicach Wrocławia oraz Barycz, jeden z odrzańskich dopływów. Przyjrzyj się jej uwaŜnie i wykonaj następujące polecenia: A. Rozpoznaj brzegi rzeki, wpisując na mapce cyfrę 1 na prawym brzegu Baryczy oraz cyfrę 2 na jej lewym brzegu. B. Określ połoŜenie Wrocławia względem tej rzeki, wpisując w poniŜszym zdaniu nazwy właściwych kierunków geograficznych (Uwaga: nazwy kierunków podaj w pełnym brzmieniu, nie stosuj ani polskich, ani międzynarodowych skrótów). 16 1 2 P 17 1 2 P 18 1 2 P 19 1 2 P 20 1 2 P 21 1 2 P Wrocław połoŜony jest na ………………………………….. od źródeł Baryczy oraz na ………………………………………. od ujścia tej rzeki. 21. Woda płynąca korytem Odry znajduje się na jednym z etapów nieustannego krąŜenia wody w przyrodzie. W trakcie tego obiegu moŜe ona wielokrotnie zmieniać swoją postać, przechodząc ze stanu ciekłego w stan stały lub lotny. Podziel wymienione opady i osady atmosferyczne według stanu, w jakim znajduje się tworząca je woda. deszcz, gołoledź, grad, mŜawka, rosa, szron, śnieg Stan wody Przykłady opadów i osadów atmosferycznych stały ciekły „zDolny Ślązaczek” 2008/2009, etap powiatowy. Arkusz zatwierdzony przez WKK str. 3 Przepisz tutaj swój kod znajdujący się we wkładce do arkusza CZĘŚĆ C Zadania za 3 punkty 22. W tekście występują imiona lub nazwiska waŜnych postaci historycznych. Wypisz trzy i przyporządkuj im odpowiednie godności (tytuły) Imię lub nazwisko 22 1 2 3 Godność (tytuł) P 23. Z wypowiedzenia: Historia miasta niewątpliwie związana jest z Ostrowem Tumskim wypisz rzeczowniki, nazwij ich przypadek, w którym występują w tym zdaniu. Rzeczownik 23 1 2 3 Przypadek P 24. W programie wycieczki dla uczniów klasy szóstej zwiedzających Ostrów Tumski zaplanowano obejrzenie katedry św. Jana Chrzciciela i kościoła św. Idziego. Wszyscy uczestnicy wycieczki mieli moŜliwość obejrzenia jednego lub obu obiektów. Katedrę zwiedziło uczestników wycieczki, a kościół 11 wszystkich 24 17 wszystkich uczestników wycieczki. Jaka część uczniów 24 klasy szóstej zwiedziła katedrę i kościół św. Idziego? Zadanie za 4 punkty 25. Pan Ciekawski spacerując po Ostrowie Tumskim naliczył, Ŝe w czasie 25 minut przeszedł 1750 km kroków. Oblicz z jaką średnią prędkością w spacerował pan Ciekawski, jeŜeli długość h 2 jednego kroku stanowi jednego metra. 5 „zDolny Ślązaczek” 2008/2009, etap powiatowy. Arkusz zatwierdzony przez WKK 24 1 2 3 25 1 2 3 4 str. 4 P P