interkalowany nanokompozyt pvdf: synteza

Marek MALINOWSKI
INTERKALOWANY NANOKOMPOZYT PVDF:
SYNTEZA, WŁAŚCIWOŚCI, ZASTOSOWANIA
STRESZCZENIE
Polimerowe nanokompozyty są materiałami posiadającymi atrakcyjne właściwości dzięki kilkuprocentowemu
dodatkowi nanonapełniacza. Do tej grupy materiałów należy kompozyt poli(fluorku winylidenu) (PVDF), w którym mała ilość nanokrzemianu warstwowego inicjuje krystalizację piezoelektrycznej fazy β.
W niniejszej pracy przedstawiono podstawowe zagadnienia dotyczące właściwości oraz metody otrzymywania piezoelektrycznego nanokompozytu PVDF uzyskanego w wyniku zjawiska interkalacji łańcuchów polimeru w warstwową strukturę nanonapełniacza.
Słowa kluczowe: piezoelektryk, PVDF, faza β, glinokrzemian warstwowy, interkalacja w stanie stopionym
1. WSTĘP
Modyfikowanie tworzyw sztucznych nanomateriałami cieszy się w świecie nauki dużym zainteresowaniem. Wynika to z faktu, iż tak powstałe, wielofazowe materiały zwane nanokompozytami wykazują interesujące właściwości,
już przy kilkuprocentowej zawartości nanododatków. Wpływ dodatków wynika
mgr inż. Marek MALINOWSKI
e-mail: [email protected]
Instytut Elektrotechniki,
Oddział Technologii i Materiałoznawstwa Elektrotechnicznego we Wrocławiu,
Pracownia Nowych Technologii
PRACE INSTYTUTU ELEKTROTECHNIKI, zeszyt 243, 2009
102
M. Malinowski
nie tyle z ich właściwości fizykochemicznych lecz jest następstwem dużej
powierzchni właściwej przy jednoczesnych niewielkich wymiarach. Stąd
podstawowymi parametrami charakteryzującymi dobry napełniacz powinny być
duży współczynnik kształtu i mały wymiar poprzeczny rzędu nanometra. Jest to
jeden z podstawowych warunków wzrostu sumy oddziaływań między zdyspergowanymi cząstkami a matrycą kompozytu, prowadzący do powstania atrakcyjnego nanokompozytu.
Nanokompozyty polimerowe posiadają szereg zalet. Niewielka zawartość
napełniacza, w przeciwieństwie do klasycznych kompozytów polimerowych, nie
ma negatywnego wpływu na podstawowe właściwości matrycy polimerowej.
Gęstość, elastyczność, łatwość obróbki i inne parametry pozostają praktycznie
niezmienne po domieszkowaniu. Z drugiej strony ze względu na wprowadzenie
nanonapełniacza wiele właściwości ulega poprawie. Zaliczyć do nich należy
wytrzymałość mechaniczną, temperaturę mięknienia, barierowość, czy właściwości elektryczne. Znaczący wpływ na powyższe parametry oprócz wymiarów
mają również nanometrowe odległości między cząstkami napełniacza. Ponadto
cząstki te mogą tworzyć wiązania chemiczne z osnową kompozytu bądź oddziaływać z nią siłami van der Waalsa, co dodatkowo wzmacnia efekt nanonapełniania.
Dyspersja nanocząstek w osnowie polimerowej prowadzi do wzmocnienia określonych właściwości bądź pojawiania się zupełnie nowych. Celem
niniejszej pracy było otrzymanie nanokompozytu poli(fluorku winylidenu), uzyskującego piezoelektryczne właściwości, w wyniku wypełniania krzemianem
warstwowym – montmorylonitem.
2. NANOKOMPOZYTY POLIMEROWE
2.1. PVDF
Poli(fluorek winylidenu) (PVDF) należy do grupy polimerów fluorowych
charakteryzujących się wysokim stopniem krystalizacji. Posiada dobre właściwości elektryczne i mechaniczne oraz dużą odporność chemiczną. Materiał ten
otrzymuje się zazwyczaj przez wolnorodnikową polimeryzację 1,1-dimetyloetylenu w zawiesinach wodnych lub emulsjach, w temperaturach 10-150ºC i ciśnieniach 1-30 MPa [3]. PVDF jest semikryształem zawierającym maksymalnie 50-60%
fazy krystalicznej. W zależności od konformacji łańcucha polimeru może on
występować w kilku odmianach polimorficznych. Najbardziej stabilna konfor-
Interkalowany nanokompozyt PVDF: synteza, właściwości, zastosowania
103
macja prowadzi do powstania fazy α (rys. 1), w której to sąsiednie mery łańcucha mają antyrównoległe momenty dipolowe, stąd wypadkowy moment dipolowy polimeru jest równy zero. W latach 60 odkryto piezoelektryczne właściwości poli(fluorku winylidenu). Za ich występowanie odpowiedzialna jest faza β,
w której momenty dipolowe merów mają jednakowe zwroty. Z tego względu
posiada on atrakcyjne właściwości piezoelektryczne, przez co wybrano go na
matrycę syntezowanego nanokompozytu.
a)
b)
Rys. 1. Poli(fluorek winylidenu) (PVDF) w dwóch odmianach polimorficznych:
a) faza α, b) piezoelektryczna faza β
Właściwości piezoelektryka są opisywane przez współczynnik piezoelektryczny dij – tensor 3-go rzędu wyrażany w pC/N. Współczynnik ten określa
zależność między naprężeniem Xj działającym na materiał a wywołaną przez
nie polaryzacją Pi
Pi = d ij X j , d ij =
∂Di
,
∂X j
(1)
gdzie Di jest wektorem indukcji elektrycznej. Dla spolaryzowanego PVDF może
on osiągać wartość około 30 pC/N, co jest wartością wyraźnie mniejszą od
typowych ceramicznych piezoelektryków (np. dla BaTiO3 – d33 = 190 pC/N),
jednakże w zupełności wystarczającą dla wielu potencjalnych zastosowań.
2.2. Krzemiany warstwowe
Krzemiany (silikaty) warstwowe, stanowią interesującą grupę nanododatków wielu polarnych i niepolarnych polimerów. Są głównym składnikiem skał
104
M. Malinowski
o nazwie bentonity. Do najpopularniejszych można zaliczyć: montmorylonit,
saponit i hektoryt. Praca ta dotyczy nanokompozytów otrzymanych w wyniku
dodania montmorylonitu. Krzemian ten jest kopaliną zaliczaną do minerałów
ilastych. Jest on zbudowany z tetraedrycznych zewnętrznych warstw SiO2
i oktaedrycznej wewnętrznej warstwy (rys. 2) (Al2O3 lub MgO). Pomiędzy nimi
znajdują się jony wapnia sodu potasu i wodoru. Grubość jednej warstwy wynosi
ok. 1 nm, natomiast wymiar poprzeczny, w zależności od kompozycji, waha się
od kilkudziesięciu nanometrów do kilku mikrometrów. Odległość międzypłaszczyznowa poszczególnych krzemianów jest zmienna, co jest podstawą ich wykorzystania jako dodatków materiałów polimerowych.
Rys. 2. Struktura montmorylonitu [9]
Montmorylonit charakteryzuje się właściwościami hydrofilowymi, ograniczającymi możliwość jego wykorzystania jako nanonapełniacz. Aby było to
możliwe wykonuje się proces tzw. hydrofobizacji – modyfikacji cząstek krzemianu w celu zwiększenia ich kompatybilności z matrycą polimeru, który polega
na zastąpieniu kationów znajdujących się w przestrzeni międzywarstwowej
organicznymi jonami alifatycznych aminokwasów. Uzyskuje się w ten sposób
związek hydrofobowy, łatwo poddający się mieszaniu z większością polimerów
w tym również z polimerami niepolarnymi. Parametrem opisującym zdolność
krzemianu do wymiany jonów jest tzw. współczynnik wymiany jonów CEC
Interkalowany nanokompozyt PVDF: synteza, właściwości, zastosowania
105
(cation exchange capacity), wyrażany jest w milirównoważnikach na 100 g.
Dla montmorylonitu mieści się on w zakresie od 80 do 150 meq/100 g. Wartość
ta potwierdza jego przydatność jako napełniacz kompozytów polimerowych.
W procesie modyfikacji następuje wymiana kationowa między grupą (-NH3+)
aminokwasu z jonami montmorylonitu. W wyniku tego zmienia się napięcie
powierzchniowe silikatu oraz zwiększa się odległość międzywarstwowa, przez
co możliwe staje się wniknięcie między nie również innych związków, np.
polimerów.
2.3. Struktura i metody otrzymywania
W zależności od metody i parametrów wytwarzania oraz rodzaju napełniacza i matrycy polimerowej można wyróżnić trzy struktury kompozytów. Są to
nanokompozyty: eksfoliowany, interkalowany bądź mikrokompozyt (rys. 3).
a)
b)
c)
Rys. 3. Trzy struktury kompozytów:
a) mikrokompozyt, b) nanokompozyt eksfoliowany, c) nanokompozyt interkalowany
Nanokompozyt eksfoliowany otrzymuje się w wyniku rozwarstwienia
i równomiernego zdyspergowania płytek krzemianu w całej objętości osnowy
polimerowej. Jeżeli struktura warstwowa po zmieszaniu z polimerem zostaje
zachowana oraz łańcuchy polimerowe przeniknęły (interkalowały) w przestrzeń
między płytkami nanonapełniacza otrzymuje się nanokompozyt interkalowany.
Proces ten zachodzi w sposób regularny, niezależnie od stosunku krzemianu
do osnowy polimerowej. Cząstka pierwotna montmorylonitu składa się z kilku
płytek silikatu osiągając grubość 7 – 12 nm, gdzie pojedyncza przestrzeń
międzywarstwowa wynosi ok. 2,2 nm. Efektem zjawiska interkalacji jest wzrost
106
M. Malinowski
tej wartości do ok. 3 nm. Trzecią możliwą strukturą jest struktura mikrokompozytu, w której nanokrzemiany warstwowe utworzyły aglomeraty przez co nie
spełniają swych funkcji jako nanododatki. Istnieją również struktury pośrednie.
Należy do nich m.in. struktura interkalacyjno − flokulowana, w której interkalacyjne warstwy silikatu tworzą aglomeraty na skutek oddziaływań hydroksylowanych końców warstw glinokrzemianu.
Najbardziej popularne są nanokompozyty otrzymywane w wyniku interkalacji [9]. Wyróżnia się trzy metody dzięki którym zjawisko to jest możliwe. Są to:
polimeryzacja in situ, interkalacja z roztworu oraz interkalacja w stanie stopionym. Polimeryzacja in situ polega na wnikaniu ciekłego monomeru między płytki
silikatu, a następnie w obecności inicjatora, przeprowadzeniu procesu polimeryzacji. Jest to najstarsza, znana metoda, wymagająca określonego czasu zależnego od temperatury procesu i typu stosowanych substratów. Wykonując niezależnie roztwory polimeru i nanonapełniacza (stosując jednakowy rozpuszczalnik), a następnie mieszając je można uzyskać interkalację z roztworu. W wyniku
zmieszania łańcuchy polimerowe przenikają w przestrzeń międzywarstwową
nanonapełniacza wypierając cząsteczki rozpuszczalnika. Po odparowaniu rozpuszczalnika, bądź wytrąceniu z roztworu otrzymuje się nanokompozyt polimerowy. Najbardziej efektywną metodą z punktu widzenia wydajności i szybkości
procesu jest interkalacja w stanie stopionym. Przeprowadzenie polimeru w stan
stopiony umożliwia wprowadzenie nanonapełniacza. Wykorzystując mikser lub
dwuślimakową wytłaczarkę współbieżną oraz dobierając właściwe parametry
procesu uzyskuje się strukturę interkalacyjną otrzymanych nanokompozytów.
3. PIEZOELEKTRYCZNY NANOKOMPOZYT PVDF
Istnieje wiele metod prowadzących do uzyskania piezoelektrycznej fazy β
poli(fluorku winylidenu). Zaliczyć do nich należy mechaniczną deformację,
polaryzowanie polem elektrycznym o dużym natężeniu powyżej temperatury
mięknienia polimeru, wzrost z roztworu, polaryzację w plazmie czy polimeryzację pod ciśnieniem. Z uwagi na pewne zastosowania (np. przewody piezoelektryczne) metody te są wykluczone bądź ich wykorzystanie ogranicza użyteczność końcowych produktów. Podobnych problemów można uniknąć syntezując
piezoelektryczne nanokompozyty. Na rysunku 4 pokazano typowy proces otrzymywania interkalowanego nanokompozytu PVDF w wyniku dodania zmodyfikowanego montmorylonitu.
Interkalowany nanokompozyt PVDF: synteza, właściwości, zastosowania
107
Rys. 4. Proces syntezy piezoelektrycznej fazy PVDF z wykorzystaniem modyfikowanego
napełniacza
Zjawisko interkalacji zachodzące w obecności nanokrzemianów warstwowych implikuje powstanie fazy β. Polega ono na wnikaniu łańcuchów PVDF
w obszary międzywarstwowe montmorylonitu, w których zachodzi krystalizacja
fazy piezoelektrycznej w wyniku słabych oddziaływań między płytkami napełniacza. Zjawisko to nie jest do końca wyjaśnione [11], jednak faktem jest iż
poli(fluorek winylidenu) w obecności warstwowych nanokrzemianów krystalizuje w fazie β, co zostało potwierdzone licznymi publikacjami [1, 5-8, 10, 11].
4. EKSPERYMENT
Celem doświadczenia było wykonanie próbek interkalowanego nanokompozytu poli(fluorku winylidenu) oraz potwierdzenie wpływu warstwowego nanonapełniacza na proces krystalizacji piezoelektrycznej fazy β PVDF.
4.1. Materiały
Jako matrycę nanokompozytu wykorzystano poli(fluorek winylidenu)
Dyflor 2000 ME firmy Evonik Industries o gęstości 1,78 g/cm3, dostarczony
w postaci granulatu. Modyfikowany montmorylonit Cloisite 20 A (odległość
108
M. Malinowski
międzypłaszczyznowa – 2,42 nm), wyprodukowany w postaci proszku przez
Southern Clay Products, użyto jako napełniacz PVDF.
4.2. Otrzymanie nanokompozytu
Przed przystąpieniem do syntezy suszono nanonapełniacz w temperaturze 80ºC przez 8 h oraz PVDF w 100ºC przez 24 h. Kompozyt wykonano stosując mikser systemu PolylabQC firmy Haake. Napełniacz dodawano w momencie, gdy stopiony PVDF osiągnął temperaturę ok. 190ºC. Wykonano 9 próbek
kompozytu w zależności od czasu i prędkości obrotowej mieszania oraz stężenia silikatu w matrycy polimeru. Prędkość obrotową miksera zmieniano w zakresie od 40 do 120 obr/min, natomiast czas mieszania: 1 – 10 min. Wykonano
próbki 2, 3, 4, 5 i 6% (w/w) nanokompozytu. Następnie tak otrzymany nanokompozyt sprasowano w temperaturze 180ºC do grubości ok. 1 mm.
4.3. Wyniki i dyskusja
Badania struktury modyfikowanego poli(fluorku winylidenu) wykonano dla
kątów ugięcia promieniowania rentgenowskiego od 10 do 35º, wykorzystując
dyfraktometr DRON2 (lampa CoKα, długość fali 0,1790 nm). Pomiary zrobiono
również dla małych kątów w zakresie 2 – 5º. Celem dyfrakcji małokątowej było
zbadanie zjawiska interkalacji. Zgodnie z poniższym równaniem Bragga-Wulfa:
d ( hkl ) =
nλ
2sin Θ
(2)
odległość międzypłaszczyznowa (d(hkl)) jest wprost proporcjonalna do sinusa
połowy kąta ugięcia (Θ), gdzie λ jest długością fali promieniowania rentgenowskiego, natomiast n – rzędem odbicia.
Na rysunku 5 pokazano widma dyfrakcyjne montmorylonitu Cloisite 20A
oraz nanokompozytów PVDF dla różnych stężeń napełniacza. Widmo silikatu
posiada dobrze zdefiniowany pik dyfrakcyjny przy kącie ugięcia 4,24º odpowiadający odległości międzypłaszczyznowej d(001) równej 2,42 nm. Badania rentgenograficzne nanokompozytów pokazują, że odległość ta ulega zwiększeniu
osiągając wartości 3,06, 3,21 i 3,31 nm kolejno dla 3, 4, 5% stężenia wagowego nanonapełniacza w kompozycie. Rozsunięcie płaszczyzn jest spowodowane
interkalacją łańcuchów polimerowych między warstwy krzemianu. Ponadto za-
109
Interkalowany nanokompozyt PVDF: synteza, właściwości, zastosowania
Intensywność [j.w.]
obserwować można wzrost odległości międzypłaszczyznowej wraz ze wzrostem stężenia napełniacza.
5%
4%
3%
MMT
2
2,5
3
3,5
4
4,5
5
5,5
2Θ [stopnie]
Rys. 5. Piki dyfrakcyjne nanokompozytów PVDF pochodzące
od struktury warstwowej napełniacza (MMT)
P8
Intensywność (j.w.)
P7
P6
P5
P4
P3
P2
P1
P0
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30
32
2Θ (stopnie)
Rys. 6. Dyfraktogramy PVDF i jego nanokompozytów
34
110
M. Malinowski
Zjawisko interkalacji potwierdzają również piki dyfrakcyjne pochodzące
od struktury krystalicznej PVDF (rys. 6). W tabeli 1 zebrano podstawowe
parametry wytwarzania nanokompozytów dla różnych stężeń nanonapełniacza.
Próbka P0 jest czystym polimerem – bez napełniacza. Jej widmo ma
cztery charakterystyczne piki przy: 20,55º, 21,30º, 23,15º oraz 31,00º pochodzące od fazy α PVDF. Dodatek niewielkiej ilości modyfikowanego nanokrzemianu prowadzi do krystalizacji fazy β, co przejawia się dwoma sąsiadującymi
pikami dyfrakcyjnym przy 23,38º i 23,88º. Znaczna szerokość pików pochodzących od próbek P2 – P8 może nie tylko być następstwem wzajemnego
sąsiedztwa lecz być również spowodowana nakładaniem się pików fazy α i β
poli(fluorku winylidenu) współistniejących w nanokompozycie. Widmo próbki P1
pokazuje, że ze względu na zbyt krótki czas mieszania nie nastąpiło zjawisko
interkalacji, przez co nie była możliwa krystalizacja fazy β. Natomiast zbyt długi
czas mieszania prowadzi do częściowego rozwarstwienia nanonapełniacza, co
objawia się większym udziałem fazy α w strukturze nanokompozytu (próbki P3
i P8 w porównaniu z pozostałymi). Spadek intensywności wszystkich próbek
nanokompozytu w stosunku do czystego PVDF jest spowodowany dużym stopniem nieuporządkowania nanocząstek krzemianu w osnowie polimeru.
TABELA 1
Parametry wytwarzania nanokompozytów PVDF dla różnych stężeń nanonapełniacza
Lp.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Stężenie
napełniacza
[wag. %]
Nazwa próbki
P0
P1
P2
P3
P4
P5
P6
P7
P8
0
2
2
3
4
4
5
6
6
Prędkość
obrotowa
[obr/min]
40
80
40
60
80
40
120
80
80
Czas mieszania
[min]
3
1
5
10
1,5
5
5
2
8
5. ZASTOSOWANIA
Wykorzystanie piezoelektrycznego poli(fluorku winylidenu) jako czujnika
wielkości nieelektrycznych wydaje się być podstawowym zastosowaniem tego
materiału. Jednym z rodzajów takiego sensora jest piezoelektryczny przewód
(rys. 7). Przez piezoelektryczny profil przechodzi wewnętrzna elektroda wyko-
Interkalowany nanokompozyt PVDF: synteza, właściwości, zastosowania
111
nana z miedzi bądź półprzewodzącego polietylenu. Zewnętrzną elektrodę stanowi warstwa tworzywa sztucznego, na którą dodatkowo jest nawinięta metalowa plecionka (nie pokazana na rysunku). Jedną z idei modyfikowania PVDF
jest potrzeba rezygnacji ze stosowania półprzewodzących elektrod, których duża rezystywność ogranicza użyteczność końcowego produktu. (Oporność żyły
półprzewodzącej odcinków dłuższych od 10 m przekracza wartość 1 MΩ co może
stworzyć pewne trudności w dopasowaniu układów elektronicznych odbierających sygnały pochodzące z przewodów.) Ponadto stosowanie modyfikatora
ułatwia proces produkcyjny poprawiając przy tym właściwości mechaniczne
wyrobów.
Rys. 7. Przekrój przewodu piezoelektrycznego
Potencjalnym zastosowaniem piezoelektrycznych przewodów mogą być
czujniki prędkości, drgań, przepływu lub detektory ruchu (np. jako urządzenia
antywłamaniowe bądź elementy systemów nadzorujących natężenie ruchu pojazdów mechanicznych). Możliwe jest również wykorzystanie piezoelektrycznego PVDF jako materiału na sensory sygnałów akustycznych lub akcelerometry.
6. PODSUMOWANIE
Niniejsza praca dotyczy syntezy i badań materiałowych próbek nanokompozytu poli(fluorku winylidenu) otrzymanych metodą interkalacji w stanie
stopionym. Próbki wykonano mieszając w mikserze granulat PVDF z modyfikowanym krzemianem warstwowym – montmorylonitem, w zależności od różnych
parametrów procesu i stężenia nanonapełniacza. Wykonanie badań dyfraktometrycznych potwierdziło obecność piezoelektrycznej fazy β w strukturze poli-
112
M. Malinowski
meru. Wyniki badań pokazują, że możliwe jest wykorzystanie nanokompozytu
PVDF jako podstawowego materiału przewodów piezoelektrycznych mogących
znaleźć interesujące zastosowania w technice.
LITERATURA
1. Causin V., Carraro M. L., Marega C., Saini R., Campestrini S., Marigo A.: Structure and
Morphology of Solution Blended Poly(vinylidene fluoride)/Montmorillonite Nanocomposites.
J. of Applied Polymer Science, 4, 2354 – 2361, 2008.
2. Gołębiewski J.: Nanokompozyty polimerowe Struktura, metody wytwarzania i właściwości.
Przemysł Chemiczny, 1, 15-20, 2004.
3. Hilczer B., Małecki J.: Elektrety i piezopolimery. PWN, Warszawa, 1992.
4. Królikowski W., Rosłaniec Z.: Nanokompozyty polimerowe. Kompozyty, 4, 3-15, 2004.
5. Dillon D. R., Tenneti K. K., Li C. Y., Ko F. K., Sics I., Hsiao B. S. On the structure and
morphology of polyvinylidene fluoride–nanoclay nanocomposites. Polymer, 5, 1678-1688,
2006.
6. Priya L., Jog J. P.: Poly(vinylidene fluoride)/Clay Nanocomposites Prepared by Melt
Intercalation: Crystallization and Dynamic Mechanical Behavior Studies. J. of polymer
science. Part B. Polymer physics, 15, 1682-1689, 2002.
7. Priya L., Jog J. P.: Intercalated Poly(vinylidene fluoride)/Clay Nanocomposites: Structure
and Properties. J. of polymer science. Part B. Polymer physics, 1, 31-38, 2003.
8. Ramasundaram S., Yoon S., Kim J. K., Park C.: Preferential Formation of Electroactive
Crystalline Phases in Poly(vinylidene fluoride)/Organically Modified Silicate Nanocomposites.
J. of Polymer Science Part B: Polymer Physics, 20, 2173 – 2187, 2008.
9. Tanaka T., Montanari G. C., Mulhaupt R.: Polymer Nanocomposites as Dielectrics and
Electrical Insulation-perspectives for Processing Technologies, Material Characterization
and Future Applications. Dielectrics and Electrical Insulation, 5, 763-784, 2004.
10. Yu W., Zhao Z., Zheng W., Song Y., Li B., Long B., Jiang Q.: Structural characteristics of
poly(vinylidene fluoride)/clay nanocomposites. Materials Letters, 4-5, 747-750, 2008.
11. Yu W., Zhao Z., Zheng W., Long B., Jiang Q., Li G., Ji X.: Crystallization Behavior of
Poly(vinylidene fluoride)/Montmorillonite Nanocomposite. Polymer engineering and science
3, 491-498, 2009.
Rękopis dostarczono, dnia 27.10.2009 r.
Opiniował: dr hab. inż. Zygmunt Piątek
Interkalowany nanokompozyt PVDF: synteza, właściwości, zastosowania
INTERCALATED PVDF NANOCOMPOSITES:
PREPARATION, PROPERTIES AND APPLICATIONS
M. MALINOWSKI
ABSTRACT
Polymer nanocomposites exhibit attractive
properties as a result of several percentage additives of nanometer
size fillers. Poly(vinylidene fluoride) (PVDF) nanocomposite belongs
to this group, too. In this material small amount of layered nanoclays
leads to the crystallization of the piezoelectric β-phase. The basic
issues concerning to properties and preparation of the piezoelectric
PVDF nanocomposite, which has been obtained by melt intercalation,
are presented in this paper.
113
114
M. Malinowski