pobierz w PDF - Akromegalia.pl

Czy akromegalia zwiększa ryzyko
zachorowania na chorobę nowotworową?
Zainteresowanie prawdopodobną zwiększoną częstością występowania chorób nowotworowych u
chorych z nadmiarem hormonu wzrostu wynika z dwóch przesłanek.
Hormony hGH jak i IGF-1 są czynnikami odpowiadającymi za wzrost komórek w ludzkim
organizmie (obydwa hormony współdziałają w tym zakresie). Obydwa hormony wpływają zarówno
na podział, jak i na zwiększenie się ilości komórek w organizmie, dlatego też budzą
zainteresowanie pacjentów w zakresie podziału niekontrolowanego – doprowadzającego do
powstania nowotworu złośliwego.
Potwierdzonym faktem naukowym jest to, że długość życia chorych z aktywną akromegalią jest
statystycznie krótsza od populacji z prawidłowym stężeniem IGF-1 i hGH. Przyczyny
przedwczesnej umieralności są intensywnie badane, w celu ustalenia bezpośredniego czynnika
sprawczego - co mogłoby doprowadzić do wyrównania średniej długości życia z populacją zdrową.
Przyczyny przedwczesnej umieralności chorych z akromegalią nie różnią się od przyczyn w
populacji ogólnej. Do dwóch głównych przyczyn należą choroby sercowo-naczyniowe oraz
nowotwory złośliwe.
Badania epidemiologiczne mające na celu ocenę częstości występowania chorób nowotworowych
w tej wybranej grupie chorych są obarczone dużym błędem. Wynika to z faktu relatywnej rzadkości
choroby – nie jest łatwo badaczom zebrać odpowiednio liczną i reprezentatywną grupę chorych, a
także – być może przede wszystkim i paradoksalnie - ze ścisłego nadzoru nad chorymi z
akromegalią.
O ile do rozpoznania akromegalii dochodzi z wieloletnim opóźnieniem od czasu pojawienia się
pierwszych objawów , to w przypadku istnienia jawnej choroby, leczący endokrynolog będąc
świadom natury patologii i jej powikłań narządowych kieruje chorego na odpowiednie konsultacje i
procedury. Oznacza to, że ta grupa chorych jest statystycznie częściej badana, poddawana
diagnostyce, m.in obrazowej, co może skutkować większą ilością rozpoznanych nowotworów
złośliwych.
W badaniach, w których oceniano zależność pomiędzy umieralnością m.in. na nowotwory złośliwe
u chorych z akromegalią, wyraźny jej spadek lub powrót do wartości równych z populacją
następował przy obniżeniu stężenia hGH poniżej 2,0 - 2,5 ng/ml. Dane te podkreślają, jak istotne
jest uzyskanie wskazanych wartości stężenia hormonu wzostu, niezależnie od rodzaju
zastosowanego leczenia (chirurgia, farmakoterapia, radioterapia).
Nowotwory jelita grubego
Rak jelita grubego należy do najczęstszych nowotworów złośliwych w Polsce i na świecie,
Strona 1 / 3
dotycząc obu płci. Należy również do najczęstszych przyczyn zgonów z powodu nowotworów
złośliwych, głównie z powodu późnych (i zaawansowanych rozpoznań). Nie inaczej jest w grupie
chorych z akromegalią.
Doniesienia o zwiększonej zapadalności tych chorych na ten rodzaj nowotworu sięgają 1982 roku.
Są to badania oparte najczęściej na analizie częstości występowania wszystkich polipów i zmian
zweryfikowanych jako rak w badaniach kolonoskopowych. Na tej podstawie określono względne
ryzyko wystąpienia nowotworu złośliwego raka jelita grubego na nawet 18-krotnie częstsze niż w
populacji zdrowej. Badania te oprócz opisanych powyżej ograniczeń, mają dodatkowe wady.
Kolonoskopia u osoby z akromegalią jest trudniejsza technicznie, a sam fakt wykonywania
badania u osoby ze zwiększonym ryzykiem zmiany złośliwej wpływa na szczególnie baczną ocenę
zmian przez endoskopistę. Co więcej, analiza liczby polipów, których ilość jest w rzeczywistości
większa, nie przekłada się 1 do 1 na obecność lub nawet prawodopodobnieństwo wystąpienia
raka – istnieją również zmiany polipowate o charakterze łagodnym.
Dokładna analiza publikacji opartych na wynikach badań kolonoskopowych oraz populacyjnych –
uznanych za dokładniejsze, zweryfikowała początkowe dane. Istnieje zwiększone ryzyko
wystąpienia raka jelita grubego u chorych z akromegalią, ale jest ono zwiększone o około 2 razy.
Tym niemniej, według obowiązujących standardów, chorzy z akromegalią należą do grupy o
przeciętnym (jak w populacji ogólnej) ryzyku zachorowania na raka jelita grubego. Wpływa to na
brak oddzielnych zaleceń odnośnie badań przesiewowych (kolonospokopowych) w tej grupie
chorych.
Nowotwory tarczycy
Istnieją przekonywające dowody o częstszym występowaniu raka tarczycy u chorych z
akromegalią. Obecność wola guzkowego w tej grupie chorych jest praktycznie regułą, z częstością
występowania zmian palpacyjnych określaną na około 87%, a przypadkowo rozpoznanych zmian
ogniskowych podczas ultrasonografii na około 92%. Stwierdzono także, że objętość wola (wielkość
tarczycy) dodatnio koreluje ze stężeniem IGF-1 i hGH.
Dane z kliku dużych badań populacyjnych potwierdzają zwiększone ryzyko wystąpienia raka
tarczycy u chorych z akromegalią. Znana jest duża zmienność populacyjna, tym niemniej ryzyko
oceniane jest na około 3,6 krotnie większe od populacji zdrowej.
Zależność ta podkreśla konieczność rutynowej diagnostyki ultrasonograficznej i biopsyjnej zmian
ogniskowych tarczycy w tej grupie chorych.
Nowotwory gruczołu krokowego (prostaty)
Zainteresowanie związkiem pomiędzy akromegalią, a rakiem prostaty wynika z obserwacji
częstszego występowania tego nowotworu u osób z wysokim prawidłowym stężeniem IGF-1. U
tych osób, badania z końca lat 90-tych wykazały 1,8 krotny wzrost względnego ryzyka
zachorowania.
Dane te nie przekładają się jednoznacznie na chorych z akromegalią, a wzrost ryzyka nie został
Strona 2 / 3
Dane te nie przekładają się jednoznacznie na chorych z akromegalią, a wzrost ryzyka nie został
jednoznacznie potwierdzony. Wynika to z faktu, że pod wpływem hGH w wątrobie dochodzi
również do wzrostu syntezy białek wiążących IGF-1 (IGFBP), co w przytaczanych badaniach było
czynnikiem ochronnym.
Tym niemniej chorzy z akromegalią powinni przechodzić rutynowe badania PSA i USG prostaty, a
zależnośc ta poddawana jest dalszym badaniom.
Nowotwory sutka
Wstępne dane z badań podstawowych wskazujące na związek pomiędzy IGF-1, a rakiem sutka nie
znalazły potwierdzenia w badaniach populacyjnych. W przypadku chorych z akromegalią istnieją
pojedyncze doniesienia o 4-krotnym wzroście ryzyka, tym niemniej nie zostały one potwierdzone.
Literatura
1. Mortality and pituitary disease. Stewart PM, Sherlock M. Ann Endocrinol (Paris). 2012
Apr;73(2):81-2. Epub 2012 Apr 12.
2. Repeated colonoscopic screening of patients with acromegaly: 15-year experience
identifies those at risk of new colonic neoplasia and allows for effective screening
guidelines. Dworakowska D, Gueorguiev M, Kelly P, Monson JP, Besser GM, Chew SL,
Akker SA, Drake WM, Fairclough PD, Grossman AB, Jenkins PJ. Eur J Endocrinol. 2010
Jul;163(1):21-8. Epub 2010 Apr 30.
3. The occurrence of thyroid focal lesions and a need for fine needle aspiration biopsy in
patients with acromegaly due to an increased risk of thyroid cancer. Ruchala M, Skiba A,
Gurgul E, Uruski P, Wasko R, Sowinski J. Neuro Endocrinol Lett. 2009;30(3):382-6.
4. Prostate cancer and acromegaly. Corrêa LL, Lima GA, Paiva HB, Silva CM, Cavallieri SA,
Miranda LC, Gadelha MR Arq Bras Endocrinol Metabol. 2009 Nov;53(8):963-8.
5. Acromegaly, growth hormone and cancer risk. Renehan AG, Brennan BM. Best Pract Res
Clin Endocrinol Metab. 2008 Aug;22(4):639-57
6. The prevalence of benign and malignant tumors in patients with acromegaly at a single
institute. Kurimoto M, Fukuda I, Hizuka N, Takano K. Endocr J. 2008 Mar;55(1):67-71.
Epub 2008 Jan 17.
7. Acromegaly and cancer. Jenkins PJ. Horm Res. 2004;62 Suppl 1:108-15.
Strona 3 / 3