przewodnik - Centrum Aktywizacji Społecznej i Zawodowej ONI

JAK ZATRUDNIĆ OSOBĘ
Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ
INTELEKTUALNĄ ?
PRZEWODNIK
PRZEWODNIK
Czym jest niepełnosprawność ?
PRAWA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH
Niepełnosprawność jest jednym z poważniejszych problemów rozwijającego się
społeczeństwa. W Polsce co siódma osoba jest dotknięta niepełnosprawnością i tym
samym jest zagrożona wykluczeniem społecznym, to znaczy posiada ograniczenia,
które w większym lub mniejszym stopniu nie pozwalają jej w pełni uczestniczyć
w życiu społecznym, w dostępie do edukacji, pracy czy kultury.
Szczególnie trudna jest sytuacja osób z upośledzeniem umysłowym, które stanowią
1/5 ogółu osób niepełnosprawnych. W społeczeństwie funkcjonuje wiele mitów
i obaw wynikających z nieznajomości sposobu funkcjonowania osób z upośledzeniem umysłowym i braku wiedzy na temat Czym jest upośledzenie umysłowe?
Ogólnie pojęcie niepełnosprawności można zdefiniować jako długotrwały stan,
w którym prawidłowe funkcjonowanie człowieka jest zaburzone:
„Niepełnosprawnymi są osoby, których stan fizyczny, psychiczny lub umysłowy
trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza bądź uniemożliwia wypełnianie ról społecznych, a w szczególności ogranicza zdolności do wykonywania pracy zawodowej”.
Karta Praw Osób Niepełnosprawnych
Czym jest upośledzenie umysłowe ?
Upośledzenie umysłowe określa się jako zaburzenie rozwojowe , w wyniku którego
poziom funkcjonowania intelektualnego osoby jest znacznie obniżony i któremu towarzyszy deficyt w zakresie zachowań przystosowawczych. Obecnie mówiąc o osobach z niepełnosprawnością intelektualną odchodzi się od „starego” nazewnictwa
„upośledzeni umysłowo”, czy „niedorozwinięci umysłowo”, które posiada negatywne
zabarwienie, na rzecz „osoba z niepełnosprawnością intelektualną” (w skrócie ONI)
akcentując i skupiając się na wartości osoby, a nie na jej ograniczeniach.
1
ONI mają takie same prawa jak wszyscy obywatele Polski, w tym konstytucjonalne prawo do pracy.
Osoby niepełnosprawne posiadają prawo do pracy na otwartym rynku pracy
zgodnie z kwalifikacjami, wykształceniem i możliwościami oraz korzystania
z doradztwa zawodowego i pośrednictwa, a gdy niepełnosprawność i stan
zdrowia tego wymaga - prawo do pracy w warunkach dostosowanych do potrzeb niepełnosprawnych.
Karta Praw Osób Niepełnosprawnych
Pamiętaj:
Zapisy na „starych” orzeczeniach o stopniu niepełnosprawności typu:
„nie zdolny do pracy”, „Żadna praca”, nie dyskwalifikują do podjęcia
zatrudnienia. Tak jak w przypadku każdego pracownika, o możliwości podjęcia pracy na konkretnym stanowisku decyduje lekarz medycyny pracy.
Pamiętaj:
• Niepełnosprawność Intelektualna jest stanem, a nie chorobą.
• Najczęściej jest skutkiem nieprawidłowej budowy lub uszkodzenia
mózgu w życiu płodowym, w czasie porodu lub krótko po urodzeniu.
• ONI uczą się łatwiej poprzez praktyczne działanie, wykonywanie
konkretnych czynności i powtarzanie określonych zadań.
• Głównym problemem ONI są trudności w rozumieniu oraz uczeniu
się z wykorzystaniem myślenia logicznego.
• Mocną stroną ONI są dobre emocje i możliwości w zakresie funkcjonowania społecznego z dużą dozą odpowiedzialności.
2
Jak się zachować w kontakcie z ONI?
Odizolowanie i nieuczestniczenie w życiu społecznym osób niepełnosprawnych jest powodem braku możliwości spotkania i bliższego poznania osób
z upośledzeniem umysłowym i osób sprawnych. Często nawet przy dobrej woli
i pozytywnym nastawieniu osoby sprawne nie wiedzą jak zachowywać się
w obecności osób niepełnosprawnych. Obawy związane z nawiązaniem relacji
nie są tożsame z uprzedzeniem wobec niepełnosprawnych. Naturalnym odruchem przed nieznanym jest strach i obawa.
W latach 70-tych XX wieku Ruch na rzecz Praw Niepełnosprawnych opracował
Etykietę postępowania z niepełnosprawnymi – zestaw reguł, „dobrych manier”
osób sprawnych w relacjach z osobami niepełnosprawnymi. Naczelną zasadą
Etykiety jest:
Zachowuj się w sposób naturalny
Wszystkie pozostałe zasady są konsekwencją tego, aby osoby z niepełnosprawnością intelektualną nie traktować jako „innej” - słabszej,
gorszej, ciągle potrzebującej pomocy.
Niestety wokół upośledzenia umysłowego narosło wiele mitów
i uprzedzeń utrudniających kontakt i pogłębiających wykluczenie
społeczne niepełnosprawnych intelektualnie.
Czy wiesz, że:
Na tle innych niepełnosprawności Polacy ciągle najmniej akceptują obecność ONI w tym samym zakładzie pracy, ale także jako sąsiada.
Prawie 20% Polaków uważa, że upośledzenie umysłowe jest karą za grzech
rodziców [Dane: Raport Domu Badawczego MAISON; 2009].
Istnieje wiele uprzedzeń wobec niepełnosprawnych , które wynikają z braku rzetelnej wiedzy i braku kontaktu z ONI.
Jeśli spotkasz ONI:
•
•
3
Nie używaj infantylnego języka zwracając się do ONI. Wystrzegaj się
traktowania nie adekwatnego do wieku i płci, ciągle można spotkać się
z sytuacją, że dorosłą osobę o obniżonym funkcjonowaniu intelektualnym traktuje się jak dziecko.
Nie okazuj żalu lub wzruszenia. Nie lituj się, nie jest przyjemnie słuchać
sformułowań „jesteś taki biedny...”
•
Jeżeli ONI ma asystę/opiekuna zwracaj się bezpośrednio do osoby niepełnosprawnej. Mówienie o osobie niepełnosprawnej w jej
obecności jest objawem braku szacunku.
Cel aktywizacji zawodowej ONI
Aby możliwa była wyraźna zmiana w zakresie wzrostu zatrudniania
ONI na otwartym rynku pracy, konieczna jest edukacja społeczeństwa
i wzrost uczestnictwa ONI w życiu społeczności lokalnej. Nie jest możliwa
akcja promująca zatrudnianie ONI bez obalenia mitów na temat niepełnosprawności intelektualnej.
Pamiętaj:
Uprzedzenia i stereotypy na temat upośledzeń, a nie sam fakt
posiadania niepełnosprawności są powodem wykluczenia społecznego ONI. Dyskryminacja z powodu niepełnosprawności
nie różni się od innych form dyskryminacji, na przykład ze
względu na rasę czy płeć.
Praca zawodowa osób niepełnosprawnych jest formą rehabilitacji. Daje także możliwość poprawy sytuacji finansowej ONI.
Aktywność zawodowa jest koniecznym etapem w prawidłowym
rozwoju każdego człowieka, w tym osoby niepełnosprawnej.
Dodatkowym celem działań PSOUU Koło w Biskupcu, w tym poprzez projekt
„Ja też mogę pracować!” jest przygotowanie środowiska lokalnego do wprowadzenia modelu zatrudnienia wspomaganego, które zakłada, że osoba z niepełnosprawnością intelektualna wchodząca na otwarty rynek pracy:
•
posiada wsparcie w zakresie tworzenia profilu zawodowego,
•
nabywa praktyczne umiejętności zawodowe w miejscu pracy (praktyki zawodowe),
•
otrzymuje wsparcie w poszukiwaniu pracy i odpowiednio
przygotowanym szkoleniu stanowiskowym,
•
otrzymuje wsparcie po podjęciu pracy (pomoc w rozwiązywaniu trudności, adaptacji, ewentualnym przekwalifikowaniu i zmianie pracy).
4
Czy wszyscy ONI mogą pracować?
Zatrudnienie na otwartym rynku pracy wymaga od ONI pewnego zakresu samodzielności, predyspozycji i dobrego stanu zdrowia. Część osób z niepełnosprawnością intelektualną ze względu na potrzebę częstej rehabilitacji, wsparcia
medycznego lub innych dysfunkcji znacznie utrudniających obsługę stanowiska pracy, może znaleźć zatrudnienie na tak zwanym chronionym rynku pracy
(Zakłady Aktywności Zawodowej i inne podmioty ekonomii społecznej), gdzie
oprócz wykonywania czynności pracy osoba niepełnosprawna otrzymuje niezbędne wsparcie specjalistów.
Tam gdzie jest to możliwe celem rehabilitacji zawodowej jest dobranie i przygotowanie odpowiedniego miejsca pracy dla osób niepełnosprawnych na otwartym rynku pracy.
Osoba niepełnosprawna jeśli otrzymuje rentę socjalną może zarejestrować się
w Urzędzie jako „poszukująca pracy”, jeśli nie otrzymuje wsparcia finansowego
jako „osoba bezrobotna”.
Pamiętaj:
Osoba pobierająca rentę socjalną może pracować, ale trzeba pamiętać,
że jeśli przychód ten przekroczy kwotę 30 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (obecnie w 2010 roku wynosi ona 995,00 zł),
wówczas wypłacanie renty zostanie zawieszone.
5
Korzyści społeczne aktywizacji zawodowej ONI
Nie jest możliwa integracja dorosłych osób sprawnych i niepełnosprawnych
bez realizacji programu zatrudniania osób niepełnosprawnych. Uprzedzenia
i stereotypy na temat niepełnosprawności przestałyby istnieć jeśli czymś naturalnym byłoby spotkanie osoby niepełnosprawnej w firmie czy instytucji.
Z Warsztatów Terapii Zajęciowej do pracy
Warsztat Terapii Zajęciowej (WTZ) jest miejscem w którym ONI przygotowują
się do wejścia na otwarty rynek pracy poprzez naukę czynności pracy w pracowniach artystycznych i rzemieślniczych, a także rozwijanie samodzielności
i zaradności.
W Warsztacie Biskupieckiego Koła Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osób z
Upośledzeniem Umysłowym znajduje się siedem pracowni w ramach których,
na podstawie indywidualnych programów terapeutycznych osoby z upośledzeniem nabywają umiejętności niezbędne w pracy.
Niestety jak wynika z raportu PFRON z 2005 roku odsetek uczestników WTZ
którzy podejmują pracę oscyluje około 0,8% rocznie. Istnieje wiele powodów
tak małej ilości osób wychodzących z WTZ na otwarty rynek pracy. Obawy
dotyczące podjęcia pracy przez ONI leżą po stronie pracodawcy, ale także rodziny ONI. Czasami samo środowisko ONI uniemożliwia podjęcie pracy obawiając się utraty wsparcia i opieki.
Osoby z niepełnosprawnością Intelektualną potrzebują różnorodnych form
wsparcia przez całe życie. Aktywność zawodowa ONI jest ważnym elementem rozwoju osobowości i godności, i tak jak w przypadku każdego człowieka
ważną częścią życia.
6
Korzyści finansowe jakie otrzymują pracodawcy zatrudniający OSOBY niepełnosprawnE
Prawo w Polsce zachęca do zatrudniania osób niepełnosprawnych poprzez
szereg korzyści finansowych dla pracodawcy, których celem jest zniwelowanie ewentualnych obciążeń (np. przygotowanie stanowiska, dodatkowe przeszkolenie) związanych z zatrudnieniem osoby niepełnosprawnej.
Zwolnienie z obowiązku wpłat na Państwowy Fundusz Rehabilitacji
Osób Niepełnosprawnych (PFRON)
Zatrudnianie osób niepełnosprawnych intelektualnie ułatwia Pracodawcom osiągnięcie wymaganego przez prawo poziomu zatrudnienia osób niepełnosprawnych,
przy którym zostają oni zwolnieni z obowiązku wpłat na PFRON.
Więcej informacji na stronie: www.pfron.org.pl
zakładka: wpłaty obowiązkowe pracodawców
Otrzymywanie comiesięcznego dofinansowania do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych
Pracodawca zatrudniający osoby niepełnosprawne intelektualnie może otrzymywać
ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych comiesięczne dofinansowanie do wynagrodzenia każdego z niepełnosprawnych pracowników, w wysokości nawet 90% faktycznie poniesionych kosztów płacy.
Więcej informacji na stronie: www.pfron.org.pl
zakładka: obsługa dofinansowań i refundacji
Zwrot kosztów zatrudnienia pracownika wspierającego osobę niepełnosprawną w pracy
Pracodawca, zatrudniający osobę niepełnosprawną może otrzymać zwrot miesięcznych kosztów zatrudnienia pracownika, pomagającego pracownikowi niepełnosprawnemu w pracy.
Więcej informacji na stronach internetowych powiatowych urzędów pracy np:
http://uppo.olsztyn.ibip.pl/public/
Zakładka: ABC niepełnosprawnego
Zwrot kosztów poniesionych na przystosowanie stanowiska pracy dla
niepełnosprawnego pracownika
Pracodawca, który zatrudni osobę niepełnosprawną intelektualnie, zarejestrowaną
jako bezrobotną lub poszukującą pracy, może ubiegać się o zwrot kosztów poniesionych w ramach adaptacji pomieszczeń i przystosowania stanowiska pracy dla
niepełnosprawnego pracownika.
Więcej informacji na stronach internetowych powiatowych urzędów pracy np:
http://uppo.olsztyn.ibip.pl/public/
Zakładka: ABC niepełnosprawnego
7
Zwrot kosztów poniesionych na wyposażenie stanowiska pracy
niepełnosprawnego pracownika
Pracodawca, który zatrudni osobę niepełnosprawną intelektualnie, zarejestrowaną jako bezrobotną lub poszukującą pracy, może ubiegać się o zwrot kosztów, poniesionych na wyposażenie stanowiska pracy dla niepełnosprawnego
pracownika.
Więcej informacji na stronach internetowych powiatowych urzędów pracy np:
http://uppo.olsztyn.ibip.pl/public/
Zakładka: ABC niepełnosprawnego
Zwrot kosztów szkolenia pracowników niepełnosprawnych
Poniesione przez pracodawcę koszty szkolenia, zatrudnionych pracowników
niepełnosprawnych mogą być zrefundowane ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
Więcej informacji: http://www.niepelnosprawni.gov.pl/
Zakładka: zatrudnienie osób niepełnosprawnych
Osoba z Niepełnosprawnością Intelektualną posiada dokument poświadczający
niepełnosprawność. Należy pamiętać, że stopnie niepełnosprawności intelektualnej
nie są tożsame ze stopniami znajdującymi się na orzeczeniu o stopniu niepełnosprawności.
Stopnie niepełnosprawności intelektualnej (orzekane do celów
edukacyjnych na podstawie badań dokonywanych przez wielodyscyplinarne zespoły orzekające w poradniach psychologicznopedagogicznych):
• upośledzenie rozwoju umysłowego w stopniu lekkim,
• upośledzenie rozwoju umysłowego w stopniu umiarkowanym,
• upośledzenie rozwoju umysłowego w stopniu znacznym,
• upośledzenie rozwoju umysłowego w stopniu głębokim.
Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności wydawane przez Zespoły do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności:
• znaczny stopień niepełnosprawności,
• umiarkowany stopień niepełnosprawności,
• lekki stopień niepełnosprawności.
Wymienionych klasyfikacji nie można utożsamiać, wydawane są one do różnych celów i mają
inne znaczenie. Dla pracodawcy najważniejszym dokumentem jest orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, jeśli występuje na nim Kod: Ps, Kod: §26, pkt.1, lit. C, lub Kod: 01 – U oznacza to, że
pracodawca może korzystać z dodatkowych ulg z tytułu zatrudnienia osoby z niepełnosprawnością intelektualną.
8
Ile „kosztuje” zatrudnienie osoby z niepełnosprawnością intelektualną?
PRZYKŁAD: Jeśli firma, która zatrudnia powyżej 25 pracowników i osiąga wymagany poziom zatrudnienia osób niepełnosprawnych zatrudni kolejnego niepełnosprawnego pracownika na umowę o pracę otrzyma dofinansowanie
z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
Przykładowa wysokość dofinansowania do wynagrodzenia pracownika będącego osobą
niepełnosprawną intelektualnie w zależności od stopnia niepełnosprawności:
Miesięcznawysokość dofinansowania dla różnych kosztów pracy
Stopień niepełnosprawności
Koszty pracy - 700 PLN
Koszty pracy – 1300 PLN
Koszty pracy – 2000 PLN
Lekki
630,00
1148,40
1148,40
Umiarkowany
630,00
1170,00
1800,00
Znaczny
630,00
1170,00
1800,00
Jak wynika z przykładu koszty pracy, które faktycznie ponosi pracodawca, zatrudniający osobę niepełnosprawną intelektualnie są niewielkie – przy umiarkowanym i znacznym stopniu jest to 10%
całkowitych kosztów pracy. Pozostałą część finansuje Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
Jak sprawdzić możliwość zatrudnienia ONI na wybranym
stanowisku?
Koło PSOUU w Biskupcu prowadzi w ramach realizowanych projektów działania
pozwalające pracodawcy sprawdzić możliwości osoby z niepełnosprawnością
intelektualną w miejscu pracy.
Praktyki zawodowe ONI to element przygotowania do podjęcia zatrudnienia.
Osoba niepełnosprawna pod asystą trenera pracy wykonuje powierzone czynności w miejscu pracy. Dzięki obecności trenera pracodawca nie musi oddelegowywać jednego z pracowników do wsparcia praktykanta. Jednocześnie
ONI ma możliwość poznania charakteru pracy, nabycia nowych umiejętności,
a także zweryfikowania swoich możliwości zawodowych. Praktyki ONI trwają zazwyczaj od 2 do 4 tygodni. Zakład przyjmujący nie ponosi kosztów związanych
z organizacja praktyki.
Firmy i instytucje w Gminie Biskupiec chętnie zapraszają ONI do odbycia praktyk, umożliwiając tym samym rozwój zawodowy i społeczny osobom niepełnosprawnym. Obecność ONI w zakładzie pracy to także element integracji środowiska osób sprawnych i niepełnosprawnych. Najlepszą formą integracji jest
spotkanie!
9
Pamiętaj:
W okresie przygotowywania do pracy, a następnie już w czasie jej wykonywania ważne dla osób z niepełnosprawnością intelektualną są:
poczucie bezpieczeństwa, sprzyjająca atmosfera, akceptacja oraz doświadczanie sukcesów.
polskie stowarzyszenie na rzecz osób z upośledzeniem
umysłowym
Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym (PSOUU)
jest ogólnopolską organizacją działającą na rzecz wyrównywania szans osób
z niepełnosprawnością intelektualną, tworzenia warunków przestrzegania wobec nich praw człowieka, prowadzenia ich ku aktywnemu uczestnictwu w życiu
społecznym oraz wspieranie ich rodzin. (Art. 4. Statutu).
Biskupieckie Koło PSOUU
Biskupieckie Koło PSOUU działa od 1992 roku i prowadzi:
•
Ośrodek-Rehabilitacyjno-Edukacyjno-Wychowawczy (OREW) dla dzieci i
młodzieży z głęboką niepełnosprawnością intelektualną oraz dla wychowanków ze sprzężonymi niepełnosprawnościami od 3 do 25 lat, oraz Wczesne Wspomaganie Rozwoju i Wczesna Interwencja dla dzieci od 0 do 7 roku
życia zagrożonych niepełnosprawnością.
•
Warsztat Terapii Zajęciowej (WTZ) dla młodzieży i dorosłych z niepełnosprawnością intelektualną, którzy ukończyli edukację szkolną.
•
Obiekt Rehabilitacyjno-Mieszkalny, w którym odbywają się treningi mieszkaniowe oraz krótkotrwałe zastępstwa w opiece ( wsparcie rodziny ONI).
misją psouu jest:
•
Dbanie o godność ludzką, miejsce w rodzinie i wśród innych ludzi oraz szczęście osób niepełnosprawnych intelektualnie.
•
Wspieranie rodzin, aby były w stanie sprostać sytuacjom, które pociąga za
sobą fakt urodzenia dziecka z upośledzeniem umysłowym i wspólne życie
oraz przekształcanie własnego bólu w gotowość niesienia pomocy innym.
Opracowanie: Piotr Kubarewicz i Mariusz Iljasiuk
Stan prawny przepisów, październik 2010
Skład i oprawa graficzna: Grzegorz Lato
PSOUU Koło w Biskupcu - 2010
10
BROSZURA BEZPŁATNA
Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób
z Upośledzeniem Umysłowym
Koło w Biskupcu
ul Gdańska 1
11-300 Biskupiec
tel./fax - 89 715 4201; 89 676 4201
[email protected]
[email protected]
[email protected]
www.tezmogepracowac.pl
www.psouubiskupiec.pl
www.teatr-dzwieku.pl
Projekt „Ja też mogę pracować !” Program Aktywizacji Zawodowej Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną zrealizowano w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Priorytet VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich, Działanie 6.1. Poprawa dostępu do zatrudnienia oraz wspieranie aktywności zawodowej w regionie, Podziałanie 6.1.1
Wsparcie osób pozostających bez zatrudnienia na regionalnym rynku pracy
Druk broszury współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
CZŁOWIEK - NAJLEPSZA INWESTYCJA
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego