Pobierz ulotkę

ROZMOWA
Ektoina jest bezpieczną alternatywą
dla chemicznych leków
O zastosowaniu ektoiny w leczeniu chorób alergicznych rozmawiamy z prof. Krzysztofem Buczyłko.
Wiadomo, że podstawową metodą leczenia przyczynowego alergii jest unikanie kontaktu z alergenem. Istnieje
jednak również tzw. odczulanie (immunoterapia alergenowa). Jakie są do
niego wskazania?
Zarówno do eliminacji alergenów, jak
też do wytwarzania odporności organizmu na te alergeny, czyli do immunoterapii, potrzebna jest bardzo precyzyjna
diagnoza, czyli określenie, jaki alergen
lub jaki jego składnik szkodzi danemu
pacjentowi. Podkreślam podobieństwo
tych dwóch metod, ponieważ część lekarzy niebędących specjalistami alergologii, jak również pacjentów, samorzutnie stosuje szereg dziwnych, nieskutecznych i nieuzasadnionych diet, np.
bezbiałkowe itp. Dlatego muszę podkreślić, że nie ma takiej samej diety dla
wszystkich alergików. Podobnie jak immunoterapia, dieta jest dla każdego nieco inna.
Diagnostyka alergologiczna musi zatem polegać na dokładnej rozmowie z
pacjentem o tym, co mu szkodzi, potem
– na wykonaniu testów skórnych punktowych z podejrzanymi substancjami, z
którymi się styka, podejrzanymi alergenami, które zjada oraz substancjami
chemicznymi, nazywanymi haptenami,
na które można mieć alergię kontaktową, a więc opóźnioną. Dopiero po tych
badaniach rozważamy eliminację i odczulanie. Najlepiej jednak, by do tego
zestawu początkowych badań diagnostycznych dołożyć oznaczenia z krwi,
przeciwciał przeciwko poszczególnym
alergenom, a jeszcze lepiej – przeciwko
faktycznie uczulających komponentom, a więc głównym składnikom alergicznym. Na przykłąd dla brzozy składnikiem tym jest Bet v 1.
Kiedy już wiemy, na co konkretnie
pacjent jest uczulony, udzielamy mu
informacji o tym, kiedy dane rośliny
kwitną i proponujemy odczulanie,
które zwykle zaczyna się poza sezonem narażenia. Obecnie stosowane
szczepionki pozwalają kontynuować
odczulanie także później, w okresie
narażenia.
Ekspert przypomina:
Czy istnieją jakieś przeciwwskazania,
związane z wiekiem pacjenta lub chorobami towarzyszącymi?
Zazwyczaj odczulamy dzieci powyżej
5. roku życia. Nie wyznaczono górnej
granicy wieku, w praktyce wynika ona
z chorób towarzyszących u ludzi starszych. Kiedy np. muszą brać beta-blokery, to wówczas immunoterapii nie
podejmujemy. Podobnie w ostrych czy
też przewlekłych chorobach zapalnych
o dużym nasileniu, nowotworach itd.
Zazwyczaj odczulamy 3 lata, niekiedy wydłużając ten okres do 5 lat. Ten
czas leczenia wygląda podobnie zarówno w metodzie podjęzykowej (kiedy
alergen podaje się pod język w kropelkach), jak i podskórnej (kiedy alergen
podaje się w postaci maleńkiego zastrzyku).
Jeżeli jednak nie możemy ustalić dokładnej przyczyny alergii lub z innych
powodów nie możemy zastosować immunoterapii, pozostają leki likwidujące
objawy lub zapalenie. Zastosowanie
bezpiecznych, nowoczesnych steroidów i innych preparatów pozwala
opanować objawy zapalenia niemal
w każdym przypadku. Dopiero wtedy
możemy zastosować immunoterapię.
Skoro nie ma jednej diety dla wszystkich alergików, to czy o jakichkolwiek
domowych sposobach zmniejszania
reakcji alergicznej możemy powiedzieć, że są skuteczne z medycznego
punktu widzenia?
Z naukowego punktu widzenia trzeba przestrzegać pacjentów przed samoleczeniem objawów (kaszlu, duszności, swędzenia itd.) zanim zostanie postawiona diagnoza, która wskaże czynnik wywołujący te objawy. Dlaczego?
Wśród moich pacjentów przeprowadziłem ostatnio ze swoim zespołem badania i okazało się, że co trzeci odczulany pacjent ma silną alergię na zioła, o
czym nie miał pojęcia. Mam tu na myśli zarówno zioła lecznicze (jak rumianek czy mięta), jak i przyprawowe (bazylia, oregano itp.). Zawsze oczywiście
można próbować takiego leczenia, ale
• Diagnostyka alergologiczna powinna obejmować dokładną rozmowę z pacjentem na
temat tego, co mu szkodzi, wykonanie testów skórnych punktowych z podejrzanymi
substancjami, a najlepiej także oznaczenia z krwi (przeciwciał przeciwko poszczególnym
alergenom albo przeciwko faktycznie uczulających komponentom).
• Wśród leków zwalczających objawy alergii do najbardziej skutecznych należą leki
przeciwhistaminowe, przeciwzapalne oraz wziewne.
• Ektoina jest naturalną substancją, która działa na pierwszym etapie, czyli blokuje kontakt
alergenów ze środowiska.
46
czerwiec 2015 Praktyka Lekarska
pamiętając, że popularne środki, jak
miód czy mięta, właśnie mogą bardzo
silnie uczulać, ponieważ zawierają białkowe substancje roślinne, a niekiedy
także substancje podobne do aspiryny
– w końcu aspiryna pochodzi od krzewu tawuły (łac. spirea).
W związku z tym które substancje
aktywne stosuje się w leczeniu objawowym alergii? Które grupy leków
wykazują szczególną skuteczność?
Pierwszą grupą są leki przeciwhistaminowe, takie jak cetyryzyna, loratadyna, bilastyna, rupatadyna, feksofenadyna lub ich pochodne. Drugą – leki przeciwzapalne, jak glikokortykosteroidy. Proszę przy tym zauważyć,
że dzisiejsze formy glikokortykosteroidów są bezpieczne i bardzo skuteczne. Nieprawdą jest, że tuczą, że
trzeba je stosować cały czas czy powodują powikłania – pod warunkiem
oczywiście, że są stosowane zgodnie
z zaleceniami.
Trzecią grupą leków, stosowaną
szczególnie w astmie, są leki wziewne,
które rozszerzają oskrzela. Dziś przeważnie są one łączone z lekami zwalczającymi zapalenie, czyli właśnie ze
steroidami wziewnymi. Ta forma jest
wygodna, skuteczna, pomaga zmniejszać duszności i zapobiega pogarszaniu się stanu zdrowia, gdyż steroidy hamują proces zapalny.
Oczywiście wymieniłem przykładowe
grupy leków. Oprócz nich jest wiele
preparatów chemicznych, które wspomagają zwalczanie zapalenia w astmie,
są leki w postaci kromonów do oczu
i do nosa, są miejscowe, jak azelastyna
i połączenia. Takich wariacji jest wiele.
Osobiście jednak jako alergolog większą uwagę przywiązuję do przyczyny,
do tego, co pacjent ma zrobić ze swoim
życiem. Wszystkie te metody leczenia
objawowego nie zwalczą bowiem alergii, tylko złagodzą jej objawy. Dlatego
warto albo się odczulić, albo przytomnie eliminować czynniki ryzyka. Oczywiście optymalnie jest wtedy, kiedy pacjent oprócz przyjmowania tych leków
rozumie swoją alergię, wie, na co ma
uczulenie, i lekami się wspiera, a nie
zastępuje nimi rozsądek.
Wśród naturalnych substancji w
ostatnich latach szczególną popularnością cieszy się ektoina, powstająca w
specyficznych warunkach.
Rzeczywiście, ektoina jest substancją
uzyskaną z drobnoustrojów żyjących w
skrajnie trudnych warunkach, tzn. z
Prof. dr hab. n. med.
Krzysztof Buczyłko
jest specjalistą otolaryngologii i alergologii,
do niedawna kierownikiem Zakładu Alergologii i Rehabilitacji Oddechowej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Członek Europejskiej Akademii Alergologii i Immunologii Klinicznej, członek Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Alergologicznego, kierownik NZOZ Centrum Alergologii w Łodzi.
jednej strony pod wielkim ciśnieniem
wody oceanicznej, a z drugiej – w pobliżu wybuchających z dna oceanów
wulkanów. Oprócz ogromnego ciśnienia mamy tu również chemiczne zanieczyszczenie środowiska, wysokie zasolenie oraz duże zmiany temperatury.
Warto wspomnieć, że takie warunki, w
których żyją wszystkie drobnoustroje
wytwarzające ektoinę, są trochę podobne do tych, w których powstawało
życie na ziemi. O ile wydawałoby się,
że człowiek by w nich nie przeżył, o tyle funkcjonują w nich drobnoustroje.
Substancją umożliwiającą im życie w
tych niekorzystnych warunkach osmotycznych jest ektoina, która od niedawna znalazła zastosowanie również w
medycynie. Dzięki temu mamy teraz
substancję, która koryguje w komórkach ustroju człowieka stopień wymiany wody z otoczeniem, reguluje osmozę i wydzielanie. Ektoina wpływa na
wiele czynności organizmu, znakomicie poprawiając jego warunki funkcjonowania, kiedy harmonia np. wewnątrz nosa zostaje zaburzona wskutek ataku substancji chemicznych z
ROZMOWA
pyłków roślin czy też innych zanieczyszczeń. Podobnie działa np. w sytuacji, kiedy nos jest przesuszony, przeciążony, zanieczyszczony substancjami
niebiologicznymi (czyli wszelkiego rodzaju chemicznymi) – w tych wszystkich okolicznościach ektoina przynosi
wymierzone w badaniach klinicznych
pozytywne efekty w stosunku do starannie zaplanowanych kontroli.
Jakie jest praktyczne zastosowanie
ektoiny w alergologii?
Ektoina jest substancją skuteczną,
ponieważ działa na wczesnym etapie
choroby przeciwalergicznie, przeciwzapalnie i nawilżająco. Dzięki temu
z powodzeniem łagodzi objawy, które towarzyszą alergii powietrznopochodnej, jak napady kichania, świąd,
wodnisty katar, blokada nosa, łzawienie, zaczerwienie spojówek. Wraz
z zawartą w preparacie wodą morską
zmniejsza kontakt alergenów ze środowiska (np. pyłków roślin) z błoną
śluzową nosa. To jest najlepsze miejsce uchwytu. Kiedy nie możemy ominąć nawały pyłkowej w pewnych
okresach roku, a nie chcemy dostarczać do organizmu leków, które blokują późne skutki tego alergenu, to
najlepiej usprawnić naturalne usuwanie alergenów. I do tego bardzo
skutecznie służy ektoina. To nieco
inna metoda niż objawowe leczenie
preparatami, które reagują na późne
skutki alergii, jak duszność czy
obrzęk. Ektoina to leczenie wyprzedzające, zapobiegawcze, przywracające sprawność obronną błony śluzowej nosa.
Przy których chorobach alergicznych
jej nawilżające właściwości mają największe znaczenie?
Moim zdaniem ten efekt nawilżający
nadaje się do wykorzystania przede
wszystkim w przewlekłym zapaleniu
błony śluzowej nosa i gardła, najczęściej związanym z mechanizmem alergii później, np. na substancje chemiczne, jak metale czy metale ciężkie. Ta
grupa chorych, która ma objawy nadwrażliwości np. na niezłote i niesrebrne
kolczyki lub inne zanieczyszczenia
chemiczne w pożywieniu, lekach czy
kosmetykach, odniesie największe korzyści ze stosowania ektoiny.
Innym alergikom, którzy cierpią
wówczas, gdy w powietrzu jest pełno
pyłków, trzeba przypomnieć, że te pyłki to jest taka archaiczna struktura, z
wierzchu okryta wapiennymi kolcami,
w środku pełna agresywnych białek,
które chcą zapylać i niestety czasem zapylają nos. To wtedy pojawiają się w
nim niekorzystne zmiany. I właśnie poprawa nawilżenia, podanie ektoiny na
tym etapie chroni nos, wzmacnia naturalną, pierwotną obronę przeciwko ta-
kim czynnikom. Ta obrona jest osłabiona przez palenie papierosów, mieszkanie w zbyt suchych pomieszczeniach
i inne czynniki związane z rozwojem
cywilizacji.
Dokładnie tak samo ektoina działa
przy przewlekłych i alergicznych nieżytach spojówek, które są najbardziej narażone na kontakt ze wszystkim tym,
co pływa w powietrzu. W czasie jednego spaceru do oka wpływają tysiące, a
może nawet dziesiątki tysięcy cząsteczek pleśni czy pyłków roślin i oko
wówczas nie potrafi się już bronić.
Oprócz tego spojówki są zmęczone
nadmiernym oglądaniem telewizji,
wpatrywaniem się w ekran komputera
itp. Wówczas terapia takimi środkami
z ektoiną przynosi pacjentom zdecydowaną ulgę.
Jakie jest bezpieczeństwo stosowania
takich preparatów?
Wszystkie dostępne dane wskazują
na bezpieczeństwo tych preparatów,
przypominające bezpieczeństwo placebo, a równocześnie skuteczność porównywalną z lekami dostępnymi na
receptę, klasycznymi lekami antyhistaminowymi i innymi. Stąd wydaje się, że
ektoina jest ciekawą alternatywą – nie
mamy do czynienia z kolejną chemią
dostarczaną do oka czy nosa, a z naturalnym preparatem o podobnym, bezpiecznym działaniu klinicznym. Osobi-
ście w swojej praktyce nie spotkałem
pacjenta, który skarżyłby się na efekty
uboczne, ale oczywiście jest to możliwe
jak przy każdej terapii. Wydaje się jednak, że ten problem jest znikomy.
Również u dzieci występowanie działań ubocznych nie różni się od ich ryzyka w przypadku innych stosowanych
dotychczas leków.
Innym sezonowym problemem
oprócz pylenia jest ryzyko nagłej ciężkiej reakcji alergicznej, związanej np. z
uczuleniem na osy. Jak wygląda właściwe postępowanie w tym przypadku?
To bardzo ważne zagadnienie. Osoby
zagrożone takimi reakcjami, np. uczulone na pszczoły lub orzeszki, powinny
nosić przy sobie ampułkostrzykawkę z
adrenaliną i być dobrze wytrenowane
w zakresie tego, jak ten lek stosować.
Oczywiście jego podanie jest ważnym,
ale jedynie pierwszym etapem ratowania człowieka we wstrząsie alergicznym. Oznacza to, że jak tylko chory go
otrzyma, należy jak najszybciej przewieźć go do szpitala.
Podskórne podanie adrenaliny to najskuteczniejsza metoda, dlatego np. w
Stanach Zjednoczonych w szkołach
wywieszone są na ścianach szafki z takimi ampułkami, aby w razie potrzeby
każdy mógł je podać.
Dagmara Moszyńska
Praktyka Lekarska czerwiec 2015
47