05-04 - zszarzecze

Nawozy mineralne
Nawozy mineralne można podzielić na nawozy jednoskładnikowe, z którymi
wprowadzany jest tylko jeden składnik pokarmowy, nawozy wieloskładnikowe,
zawierające dwa lub większą liczbę składników pokarmowych, oraz nawozy zawierające
mikroelementy, a także nawozy wapniowe i wapniowo-magnezowe.
Nawozy jednoskładnikowe
Nawozy azotowe
■ Nawozy amonowe.
Jedynym nawozem amonowym produkowanym w Polsce jest siarczan amonowy
(NH4)2S04 o zawartości azotu 20,8%-21%. W nawozie tym występuje siarka, której
zawartość wynosi 24%. Jest to nawóz krystaliczny, o barwie jasno beżowej, słabo
higroskopijny - słabo chłonie parę wodną z atmosfery dlatego nie ulega zbryleniu.
Po wprowadzeniu do gleby nawóz ten łatwo rozpuszcza się w wodzie, dysocjując na
kation amonowy NH4+ i anion siarczanowy S042-.
Kation amonowy jest pobierany przez system korzeniowy roślin. Siarczan amonowy jest
nawozem fizjologicznie kwaśnym - zakwasza glebę. Niepobrany przez rośliny kation
amonowy ulega sorpcji wymiennej w kompleksie sorpcyjnym gleby, dlatego siarczan
amonowy jest nawozem typowo przedsiewnym. W glebach o odczynie zbliżonym do obojętnego NH4+ ulega mikrobiologicznemu procesowi utleniania - nitryfikacji. Produktem
tego procesu są anion azotanowy N03- i kation wodorowy H
+
. Nitryfikacja jest więc
procesem, który wpływa m.in. na wzrost zakwaszenia gleby, dlatego nawóz ten nie
powinien być stosowany na glebach kwaśnych.
Nawóz amonowy może być transportowany i magazynowany w workach zamykanych
przez zgrzewanie, albo luzem, w suchych, wentylowanych i czystych magazynach z
utwardzonym podłożem.
■ Nawozy saletrzane.
Jedynym stałym nawozem saletrzanym aktualnie produkowanym w Polsce jest saletra
wapniowa Ca(N03)2 o zawartości azotu 15,5%. Jest to nawóz granulowany, o barwie
białej. Saletra wapniowa jest nawozem higroskopijnym i ulega zbryleniu. Zdolność
pochłaniania wody z atmosfery należy uwzględnić przy sporządzaniu i przewożeniu
mieszanin z innymi nawozami.
Saletra wapniowa jest nawozem fizjologicznie zasadowym, odkwaszającym glebę. NO3nie ulega sorpcji wymiennej w glebie i dlatego łatwo ulega wymywaniu z gleby. Z tego
powodu saletra wapniowa może być stosowana tylko w okresie wzrostu roślin. Saletra
wapniowa jest szybko działającym typowym nawozem pogłównym.
Wymywanie NO3- z gleby przyczynia się do zwiększenia kosztów produkcji roślinnej i
zanieczyszczenia wód gruntowych azotem. Na glebach zalewanych wodą lub z
wykształconą podeszwą płużną może dojść do denitryfikacji NO3-. Denitryfikacja jest
procesem mikrobiologicznym lub chemicznym zachodzącym w warunkach beztlenowych,
polegającym na redukcji azotanów do azotu cząsteczkowego i tlenków azotu. Gazowe
produkty denitryfikacji ulatniają się z gleby, przyczyniając się do strat azotu.
Saletra wapniowa jest nawozem drogim, wykorzystywanym głównie w ogrodnictwie.
Może być transportowana i magazynowana wyłącznie w workach zamykanych przez
zgrzewanie (posiada właściwości higroskopijne).
■ Nawozy amonowo-saletrzane.
Saletra amonowa NH4N03 o zawartości azotu 34% jest najpopularniejszym nawozem
amonowo-saletrzanym. Jest to nawóz granulowany o białym zabarwieniu, higroskopijny,
ulega zbryleniu. Duża zdolność do pochłaniania pary wodnej powinna być uwzględniana
przy sporządzaniu mieszanin z innymi nawozami i ich transporcie na pole. Ma
właściwości
wybuchowe
i
jest
klasyfikowana
jako
niebezpieczny
materiał
podtrzymujący palenie.
Wprowadzony do gleby nawóz łatwo rozpuszcza się w wodzie, dysocjując na kation
amonowy (NH4+) i anion saletrzany (N03_). Kation amonowy w glebie ulega przemianom
typowym dla formy amonowej azotu, a anion azotanowy - przemianom typowym dla
formy saletrzanej.
Saletra amonowa jest nawozem uniwersalnym do przedsiewnego i pogłównego
stosowania pod wszystkie rośliny uprawne. Zastosowanie przedsiewne nie może być
zbytnio odległe od terminu siewu roślin ze względu na możliwość wymywania azotu
saletrzanego. Na glebach o odczynie obojętnym i zasadowym oraz po zwapnowaniu
nawóz należy przykryć glebą w celu ograniczenia strat azotu przez ulatnianie amoniaku.
Nawóz zakwasza glebę.
Właściwości wybuchowe nawozu powodują, że jego transport i magazynowanie są objęte
przepisami o przewozie materiałów niebezpiecznych. W magazynie nawóz może być
przechowywany w workach układanych w pryzmę (do 30 t) składającą się maksymalnie z
12 warstw, oddalonych co najmniej 20 cm od ściany i co najmniej 80 cm od urządzeń
grzewczych. Worki uszkodzone lub otwarte należy składować osobno. W magazynie nie
wolno przechowywać równocześnie materiałów palnych: drewna, słomy, trocin,
materiałów pędnych (benzyny, oleju napędowego), środków ochrony roślin.
Saletrzak jest nawozem amonowo-saletrzanym o wzorze chemicznym NH4N03, CaC03 i
zawartości azotu 25 lub 27,5%. Nawóz ten powstaje w wyniku wymieszania azotanu
amonowego i mielonego wapienia lub kredy (zawartość CaCO3_30 lub 20%). Saletrzak
magnezowy ma wzór chemiczny NH4N03, CaC03, MgC03, zawartość azotu - 27,5%.
Powstaje on przez wymieszanie azotanu amonowego z mielonym dolomitem (zawartość
CaC03, MgC03 - 20%). Oba nawozy są granulowane, mają beżowe zabarwienie, dzięki
małej higroskopijności nie ulegają zbryleniu.
Saletrzak jest nawozem uniwersalnym, przeznaczonym do przedsiewnego i pogłównego
stosowania, podobnie jak saletra amonowa, choć działa wolniej. W odróżnieniu od saletry
amonowej, saletrzaki nie zakwaszają gleby dzięki obecności węglanu wapnia (oraz węglanu magnezu w saletrzaku magnezowym). Najlepiej działają na glebach zakwaszonych
o małej zawartości magnezu. Ze względu na zawartość węglanów saletrzak musi być
wymieszany z glebą. W przeciwnym wypadku po zwilżeniu wodą, między składnikami
nawozu dojdzie do reakcji chemicznej, której produktem jest ulatniający się do atmosfery
amoniak.
Właściwości wybuchowe azotanu amonowego w saletrzakach zostały ograniczone przez
dodanie znacznych ilości wapieni lub dolomitu. Nawóz należy jednak zabezpieczyć przed
nagrzewaniem powyżej 30°C. W magazynie może być on przechowywany w workach
układanych w pryzmę składającą się maksymalnie z dziewięciu warstw, oddalonych co
najmniej 20 cm od ściany i co najmniej 150 cm od urządzeń grzewczych. W magazynie
nie wolno przechowywać równocześnie materiałów palnych. Warunki składowania i
długotrwałego przechowywania są podobne, jak w przypadku saletry.
■ Nawozy amidowe.
Jedynym nawozem amidowym produkowanym w Polsce jest mocznik CO(NH2)2
O
zawartości azotu 46%. Jest to nawóz granulowany barwy białej, słabo higroskopijnym
dzięki dodatkowi antyzbrylaczy. Niewielkie zwilżenie nawozu powoduje jego mazistość.
Należy więc w trakcie jego rozsiewu uwzględnić warunki pogodowe. W przypadku
sporządzania mieszaniny z innymi nawozami, higroskopijność mocznika wzrasta. Nie
wolno mieszać go z innymi nawozami azotowymi.
Mocznik po zastosowaniu do gleby łatwo rozpuszcza się w wodzie, ale nie dysocjuje na
jony. Właściwość ta jest wykorzystywana przy dolistnym dokarmianiu roślin. W
zależności od gatunku i fazy rozwojowej roślin sporządza się wodny roztwór mocznika o
stężeniu 0,5-10%. Roztwór ten można i należy mieszać z pestycydami (mocznik zmniejsza
napięcie powierzchniowe cieczy dzięki czemu zwiększa się powierzchnia kontaktu kropel
roztworu z liśćmi i pobranie substancji przez rośliny).
W glebie przy udziale enzymu mikrobiologicznego - ureazy - mocznik ulega hydrolizie, w
wyniku której powstaje węglan amonowy
Węglan amonowy ulega dysocjacji, w wyniku której w glebie pojawiają się kationy
amonowe. Są one pobierane przez rośliny i ulegają przemianom charakterystycznym dla
tej formy azotu. Na glebach o uregulowanym odczynie forma amonowa azotu ulega
intensywnie nitryfikacji. Z tego powodu mocznik wykazuje działanie zakwaszające glebę.
Forma saletrzana azotu jest pobierana przez rośliny i ulega w glebie przemianom
charakterystycznym dla N03-.
Na glebach o odczynie słabo kwaśnym i obojętnym mocznik może być stosowany jako
nawóz uniwersalny, choć jego działanie jest opóźnione w stosunku do saletry amonowej o
czas jaki potrzebny jest na hydrolizę nawozu. Na glebach zakwaszonych mocznik należy
stosować przedsiew- nie, ze względu na ograniczoną intensywność nitryfikacji.
W magazynie nawóz może być przechowywany w workach układanych w pryzmę
składającą się maksymalnie z dziesięciu warstw oraz luzem w pryzmach okrytych folią.
Wszystkie nawozy azotowe powinny być magazynowane w czystych, suchych
magazynach z utwardzoną i nieprzepuszczalną podłogą.
Roztwór saletrzano-mocznikowy (RSM) jest wodnym roztworem mieszaniny saletry
amonowej i mocznika. Produkowane są trzy typy RSM różniące się zawartością azotu:
28%, 30% i 32%. Mają one postać cieczy o słomkowym zabarwieniu.
RSM jest nawozem uniwersalnym do nawożenia doglebowego i dolistnego. Można
stosować go łącznie z innymi nawozami ciekłymi makro- i mikroelementowymi oraz
pestycydami.
Do
jego
rozprowadzania
należy
wykorzystywać
rozpylacze
płaskostrumieniowe i wielootworowe.
Ze względu na różną zawartość związków azotowych nawozy te różnią się temperaturą
krystalizacji. Wynosi ona odpowiednio: -17°C, -9°C i 0°C. Należy więc przechowywać je
w temperaturze wyższej od temperatury krystalizacji w zamkniętych pojemnikach
plastikowych lub stalowych, ułożonych maksymalnie w dwóch warstwach.
Azot z nawozów mineralnych jest wykorzystywany przez rośliny w 50-70%. Działanie
plonotwórcze nawozów azotowych określone zwyżką plonów przypadającą na 1 kg N w
nawozie wynosi 10-12 kg ziarna, ok.80 kg korzeni buraka, ok. 70 kg bulw ziemniaka.